Η ΜΑΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ 7 1 ΣΕ ΟΛΗ ΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ από την κουζίνα μέχρι την κρεβατοκάμαρα υπήρχαν σκόρπια ψίχουλα ψωμιού που έφταναν μέχρι τα καθαρά σεντόνια όπου κειτόταν η γριά, νεκρή, με το στόμα ορθάνοιχτο. Ο επιθεωρητής Ανταμσμπέρ τα παρατηρούσε σιωπηλός, καθώς πηγαινοερχόταν με αργό βήμα κατά μήκος των τριμμάτων, και αναρωτιόταν ποιος Κοντορεβυθούλης, ή ποιος Ογκρ* εν προκειμένω, τα είχε ρίξει εκεί πέρα. Το σπίτι ήταν ένα σκοτεινό ισόγειο τριαράκι, στο 18ο διαμέρισμα του Παρισιού. Στην κρεβατοκάμαρα, η γριά τέζα. Στην τραπεζαρία, ο σύζυγος. Περίμενε υπομονετικά, ασυγκίνητος, κοιτώντας μόνο με λαχτάρα την εφημερίδα του, η οποία ήταν διπλωμένη στη σελίδα με τα σταυρόλεξα, που δεν τολμούσε να συνεχίσει να λύνει όσο βρίσκονταν εκεί οι μπάτσοι. Είχε αφηγηθεί τη σύντομη ιστορία του: με τη γυναίκα του είχαν γνωριστεί σε μια ασφαλιστική εταιρεία, εκείνη ήταν γραμματέας κι εκείνος λογιστής, και είχαν παντρευτεί με ενθουσιασμό, χωρίς να ξέρουν ότι ο γάμος τους θα κρατούσε πενήντα εννιά χρόνια. Έπειτα η γυναίκα του είχε πεθάνει μες στη νύχτα. Από καρδιακή προσβολή, είχε διευκρινίσει στο τηλέ- * Ανθρωπόμορφο τέρας που ζει στην ερημιά και τρέφεται με ανθρώπινο κρέας, πλάσμα των ευρωπαϊκών παραμυθιών. (Σ.τ.Μ.)
8 ΦΡΕΝΤ ΒΑΡΓΚΑΣ φωνο ο επιθεωρητής του 18ου διαμερίσματος. Επειδή ήταν κρεβατωμένος, είχε τηλεφωνήσει στον Ανταμσμπέρ για να τον αντικαταστήσει. «Κάνε μου τη χάρη, το πολύ πολύ να σου πάρει καμιά ωρίτσα, πρωινή ρουτίνα». Ο Ανταμσμπέρ πέρασε άλλη μία φορά δίπλα από τα ψίχουλα. Το διαμέρισμα ήταν σε άψογη κατάσταση, οι πολυθρόνες είχαν προσκέφαλα, οι πλαστικές επιφάνειες γυάλιζαν, τα τζάμια δεν είχαν ίχνος βρομιάς, τα πιατικά ήταν πλυμένα. Μέχρι και στην ψωμιέρα κοίταξε, που περιείχε μισή μπαγκέτα και, μέσα σε μια καθαρή πετσέτα, ένα μεγάλο ξεροκόμματο χωρίς την ψίχα του. Επέστρεψε στο μέρος όπου καθόταν ο σύζυγος και τράβηξε μια καρέκλα κοντά στην πολυθρόνα του. Άσχημα τα πρωινά νέα, είπε ο γέρος, παίρνοντας το βλέμμα από την εφημερίδα του. Με αυτή τη ζέστη, βράζουν τα αίματα. Εδώ, όμως, στο ισόγειο, έχει δροσιά. Γι αυτό αφήνω κλειστά τα παντζούρια. Και πρέπει να πίνουμε υγρά, έτσι λένε. Δεν αντιληφθήκατε τίποτα; Ήταν φυσιολογική όταν πήγα να πλαγιάσω. Πάντα την έλεγχα, επειδή ήταν καρδιακή. Σήμερα το πρωί είδα ότι είχε φύγει. Υπάρχουν ψίχουλα στο κρεβάτι της. Της άρεσε αυτό. Να τσιμπολογάει ξαπλωμένη. Καμιά γωνίτσα ψωμί ή κάνα μπισκότο προτού κοιμηθεί. Φαντάζομαι ότι μετά καθάριζε όλα τα ψίχουλα. Ούτε συζήτηση. Έτριβε από το πρωί ίσαμε το βράδυ, σαν να ήταν αυτός ο λόγος ύπαρξής της. Στην αρχή, δεν ήταν κάτι σοβαρό. Με τα χρόνια, όμως, της έγινε ψύχωση. Ήταν ικανή να λερώσει για να μπορέσει να καθαρίσει. Πρέπει να το είδατε, άλλωστε. Συγχρόνως, αυτό την κρατούσε απασχολημένη την καημένη. Το ψωμί, όμως; Δεν το καθάρισε χτες βράδυ;
Η ΜΑΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ 9 Οπωσδήποτε όχι, γιατί της το πήγα εγώ. Ήταν πολύ αδύναμη για να σηκωθεί. Με διέταξε να μαζέψω τα ψίχουλα, αλλά εγώ πολύ που σκοτίστηκα. Θα το έκανε την επομένη. Γύριζε ανάποδα τα σεντόνια κάθε μέρα. Ποιος ξέρει σε τι ωφελεί. Άρα της πήγατε το ψωμί στο κρεβάτι κι έπειτα το ξαναβάλατε στην ψωμιέρα. Όχι, το πέταξα στο σκουπιδοτενεκέ. Ήταν πολύ σκληρό αυτό το ψωμί, δεν κατάφερε να το φάει. Της πήγα ένα μπισκότο. Δεν είναι στο σκουπιδοτενεκέ, είναι στην ψωμιέρα. Ναι, το ξέρω. Και δεν έχει ψίχα μέσα. Έφαγε όλη την ψίχα; Προς Θεού, όχι, επιθεωρητά. Γιατί να μπουκωθεί με ψίχα; Μπαγιάτικη ψίχα; Είστε όντως επιθεωρητής; Μάλιστα. Ζαν-Μπατίστ Ανταμσμπέρ. Του Τμήματος Ανθρωποκτονιών. Γιατί δεν ήρθε η αστυνομία της περιοχής; Ο επιθεωρητής της είναι κρεβατωμένος με καλοκαιρινή γρίπη. Και η ομάδα του δεν είναι διαθέσιμη. Όλοι γριπιασμένοι; Όχι, έγινε συμπλοκή χτες τη νύχτα. Δύο νεκροί και τέσσερις τραυματίες. Για ένα κλεμμένο σκούτερ. Θλιβερό. Και αυτή η ζέστη βαράει στο κεφάλι. Εγώ είμαι ο Τουιλό Ζιλιέν, συνταξιούχος λογιστής ασφαλιστικής εταιρείας. Ναι, το έχω σημειώσει. Πάντα με μεμφόταν που με έλεγαν Τουιλό, ενώ το δικό της πατρώνυμο, Κοσκέ, ήταν πιο ωραίο. Δεν είναι ψέμα, άλλωστε. Σκέφτηκα πως είστε επιθεωρητής επειδή ρωτήσατε για τα ψίχουλα του ψωμιού. Ο συνάδελφός σας του αστυνομικού τμήματος της περιοχής δεν είναι έτσι. Βρίσκετε ότι ασχολούμαι υπερβολικά με τα ψίχουλα;
10 ΦΡΕΝΤ ΒΑΡΓΚΑΣ Κάντε ό,τι θέλετε, εμπρός. Για την αναφορά σας είναι, πρέπει να γράψετε κάτι στην αναφορά. Το καταλαβαίνω. Όλη μου τη ζωή αυτό έκανα στην ασφαλιστική, λογαριασμούς και αναφορές. Να ήταν, τουλάχιστον, έντιμες αναφορές. Για σκεφτείτε. Το αφεντικό είχε το σύνθημά του, αφού όλη την ώρα έλεγε: «Μια ασφάλεια δεν πρέπει να πληρώνεται ακόμα κι αν πρέπει να πληρώνεται». Πενήντα χρόνια τέτοιες ζαβολιές, τι να σου κάνει και η έρμη γκλάβα; Έλεγα στη γυναίκα μου: «Θα ήταν πολύ χρησιμότερο αν μπορούσες να πλύνεις το κεφάλι μου αντί για τις κουρτίνες». Ο Τουιλό Ζιλιέν έσκασε ένα μικρό χαμόγελο για να υπογραμμίσει το πνευματώδες σχόλιό του. Απλώς δεν καταλαβαίνω αυτή την ιστορία με το ξεροκόμματο. Για να καταλάβετε, πρέπει να είστε λογικός, επιθεωρητά, λογικός και πονηρός. Εγώ, ο Τουιλό Ζιλιέν, είμαι, έχω κερδίσει δεκάξι πρωταθλήματα σταυρόλεξου για δυνατούς λύτες σε τριάντα δύο χρόνια. Κατά μέσο όρο, ένα κάθε δύο χρόνια, μόνο με το μυαλό μου. Λογικός και πονηρός. Συνδυασμός που φέρνει και χρήματα, σε αυτά τα επίπεδα. Αυτό εδώ, είπε δείχνοντας την εφημερίδα, είναι της πλάκας, για πιτσιρίκια του νηπιαγωγείου. Μόνο που πρέπει να ξύνω συχνά τα μολύβια, και κάνω ξύσματα. Μου έβγαζε την πίστη με αυτά τα ξύσματα. Τι σας ενοχλεί σχετικά με το ψωμί; Δεν είναι μέσα στο σκουπιδοτενεκέ, δεν το βρίσκω τόσο μπαγιάτικο, δεν καταλαβαίνω γιατί δεν έχει ψίχα. Οικιακό μυστικό, είπε ο Τουιλό, που έδειχνε να το διασκεδάζει. Έχω δύο νοικάρηδες εδώ, τον Τόνι και τη Μαρί, ένα ωραίο ζευγαράκι, τρυφερό, που αγαπιούνται αληθινά. Της γυναίκας μου, όμως, δεν της άρεσαν, σας παρακαλώ να το πιστέψετε. Δεν κάνει
Η ΜΑΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ 11 να μιλάμε άσχημα για τους νεκρούς, αλλά δοκίμασε τα πάντα για να μου τους σκοτώσει. Και τρία χρόνια τώρα ματαιώνω όλα της τα κόλπα! Λογικός και πονηρός, αυτό είναι το μυστικό. «Δε θα ταπεινώσεις εσύ, καημένη μου Λισέτ, έναν πρωταθλητή των σταυρόλεξων», της έλεγα. Εγώ κι αυτοί οι δύο είμαστε τριάδα, ξέρουν ότι μπορούν να βασίζονται πάνω μου κι εγώ πάνω τους. Μια επισκεψούλα κάθε βράδυ. Επειδή είναι πανούργοι και πολύ ευαίσθητοι, δε βγαίνουν ποτέ πριν πλαγιάσει η Λισέτ. Ξέρουν καλά ότι τους περιμένω, μάλιστα. Πρώτος φτάνει πάντα ο Τόνι, είναι πιο χοντρός, πιο δυνατός. Αυτοί την έφαγαν την ψίχα; Ενώ το ψωμί ήταν στο σκουπιδοτενεκέ; Το λατρεύουν. Ο Ανταμσμπέρ έριξε μια ματιά στα σταυρόλεξα, που δεν του φάνηκαν τόσο απλά, έπειτα έσπρωξε την εφημερίδα. Τι πλάσματα είναι, κύριε Τουιλό; Δε μ αρέσει να μιλάω γι αυτούς, οι άνθρωποι αποδοκιμάζουν. Είναι κλειστοί οι άνθρωποι. Ζώα; Σκύλοι, γάτες; Αρουραίοι. Ο Τόνι είναι πιο μελαχρινός από τη Μαρί. Αγαπιούνται τόσο πολύ που, συχνά, εκεί που γευματίζουν, σταματούν το φαΐ για να τρίψουν ο ένας το κεφάλι του άλλου με τα πέλματά τους. Αν δεν ήταν τόσο χοντροκέφαλοι οι άνθρωποι, θα έβλεπαν τέτοιου είδους σκηνές. Η Μαρί είναι πιο ζωηρή. Μετά το γεύμα της, ανεβαίνει στον ώμο μου, περνάει τα νύχια της μέσα στα μαλλιά μου. Με χτενίζει, για να το πω έτσι. Είναι ο τρόπος της να με ευχαριστεί. Ή μήπως να με αγαπάει; Ποιος ξέρει; Με τονώνει, πάντως, αυτό. Κι έπειτα, αφού λέμε ένα σωρό ευγενικές κουβεντούλες, φεύγουν μέχρι το επόμενο βράδυ. Γυρίζουν στο υπόγειο από την τρύπα πίσω από το σωλήνα ύδρευσης. Μια μέρα, η Λι-
12 ΦΡΕΝΤ ΒΑΡΓΚΑΣ σέτ τσιμεντάρισε τα πάντα. Καημένη Λισέτ. Δεν ξέρει να φτιάχνει τσιμέντο. Καταλαβαίνω, είπε ο Ανταμσμπέρ. Ο ηλικιωμένος τού θύμιζε τον Φελίξ, που κλάδευε αμπέλια κάπου οκτακόσια ογδόντα χιλιόμετρα από εκεί. Είχε εξημερώσει μια δεντρογαλιά δίνοντάς της γάλα. Μια μέρα, ένας τύπος τού σκότωσε τη δεντρογαλιά. Τότε ο Φελίξ σκότωσε τον τύπο. Ο Ανταμσμπέρ επέστρεψε στην κρεβατοκάμαρα, όπου ο υπαστυνόμος Ζιστέν παρέστεκε τη νεκρή, περιμένοντας το γιατρό που την κουράριζε. Κοίτα μέσα στο στόμα της. Κοίτα μη δεις τίποτα λευκά κατάλοιπα, σαν ψίχα ψωμιού. Δεν έχω και πολλή όρεξη να το κάνω. Κάν το, ωστόσο. Νομίζω ότι ο γέρος τής προκάλεσε ασφυξία μπουκώνοντάς τη με ψίχα ψωμιού. Μετά της την έβγαλε και κάπου την πέταξε. Η ψίχα που ήταν μέσα στο ξεροκόμματο; Ναι. Ο Ανταμσμπέρ άνοιξε το παράθυρο και τα παντζούρια του δωματίου. Εξέτασε την αυλίτσα, που ήταν γεμάτη πούπουλα πουλιών και κατά το ήμισυ είχε μετατραπεί σε αποθήκη. Στο κέντρο, μια σχάρα σκέπαζε το φρεάτιο της αποχέτευσης. Ήταν υγρή, ενώ δεν είχε βρέξει. Να σηκώσεις τη σχάρα. Νομίζω ότι έριξε την ψίχα εδώ μέσα και άδειασε από πάνω έναν κουβά νερό. Είναι ηλίθιο, ψιθύρισε ο Ζιστέν, ρίχνοντας τη δέσμη του ηλεκτρικού φακού του μέσα στο στόμα της γριάς. Αν όντως το έκανε, γιατί να μην πετάξει το φαγωμένο ξεροκόμματο; Και να καθαρίσει τα ψίχουλα; Για να πετάξει το ξεροκόμματο, έπρεπε να πάει μέχρι τους
Η ΜΑΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ 13 κάδους απορριμμάτων, άρα να εμφανιστεί νυχτιάτικα στο πεζοδρόμιο. Ακριβώς δίπλα είναι η ταράτσα μιας καφετέριας, και σίγουρα δεν έχει λίγο κόσμο τις ζεστές βραδιές. Θα τον έβλεπαν. Επινόησε μια πολύ καλή εξήγηση για το ξεροκόμματο και τα ψίχουλα. Τόσο πρωτότυπη, που γίνεται αληθοφανής. Είναι πρωταθλητής των σταυρόλεξων, έχει τον τρόπο να συνδέει τις ιδέες του. Ο Ανταμσμπέρ, νιώθοντας λύπη ανάμεικτη με κάποιο θαυμασμό, επέστρεψε κοντά στον Τουιλό. Όταν ήρθαν η Μαρί και ο Τόνι, είχατε βγάλει το ψωμί από το σκουπιδοτενεκέ; Μα όχι, ξέρουν το κόλπο και τους αρέσει. Ο Τόνι κάθεται πάνω στο πεντάλ του σκουπιδοτενεκέ, το καπάκι ανασηκώνεται, και η Μαρί βγάζει από μέσα όλα όσα τους ενδιαφέρουν. Ξεφτέρια, ε; Πονηροί, δεν υπάρχει αμφιβολία. Άρα το ψωμί το έβγαλε η Μαρί. Κι έπειτα οι δυο τους έφαγαν την ψίχα; Όπως τους αρέσει; Ακριβώς. Όλη την ψίχα; Είναι χοντροί αρουραίοι, επιθεωρητά, είναι λαίμαργοι. Και τα ψίχουλα; Γιατί δεν έφαγαν τα ψίχουλα; Επιθεωρητά, ασχολούμαστε με τη Λισέτ ή με τους αρουραίους; Δεν καταλαβαίνω γιατί βάλατε το ψωμί μέσα στην πετσέτα αφού το σκάλισαν οι αρουραίοι. Ενώ πριν το είχατε βάλει στο σκουπιδοτενεκέ. Ο ηλικιωμένος συμπλήρωσε κάτι γράμματα στο σταυρόλεξο. Σίγουρα δεν είστε πολύ δυνατός στα σταυρόλεξα, επιθεωρητά. Αν είχα πετάξει το φαγωμένο ξεροκόμματο στο σκουπιδοτενεκέ, ξέρετε ότι η Λισέτ θα καταλάβαινε πως είχαν περάσει ο Τόνι και η Μαρί.
14 ΦΡΕΝΤ ΒΑΡΓΚΑΣ Μπορούσατε να πάτε να το πετάξετε έξω. Η πόρτα σκούζει σαν γουρούνι που το σφάζουν. Δεν το προσέξατε; Το πρόσεξα. Οπότε απλούστατα το τύλιξα μέσα στην πετσέτα. Θα με γλίτωνε από μια πρωινή σκηνή. Γιατί σκηνές γίνονταν καθημερινά, τελειωμό δεν είχαν. Για το Θεό, εδώ και πενήντα χρόνια γκρίνιαζε συνέχεια, περνώντας παντού το ξεσκονόπανό της, κάτω από το ποτήρι μου, κάτω από τα πόδια μου, κάτω από τον κώλο μου. Να σκεφτείτε ότι δεν είχα δικαίωμα να περπατάω, ούτε να κάθομαι. Αν ζούσατε έτσι, θα το είχατε κρύψει κι εσείς το ξεροκόμματο. Δε θα το έβλεπε μέσα στην ψωμιέρα; Με τίποτα. Το πρωί έτρωγε μπισκότα με ξερές σταφίδες. Πρέπει να το έκανε επίτηδες, γιατί αυτά τα μπισκότα δημιουργούν χιλιάδες ψίχουλα. Οπότε είχε να ασχολείται για δύο ώρες μετά. Βλέπετε τη λογική; Ο Ζιστέν μπήκε στο δωμάτιο κι έκανε ένα κοφτό καταφατικό νεύμα με το κεφάλι στον Ανταμσμπέρ. Χτες, όμως, είπε ο Ανταμσμπέρ κάπως κουρασμένα, δεν έγινε έτσι. Αφαιρέσατε την ψίχα, δύο μεγάλες συμπαγείς χούφτες, και τη χώσατε μέσα στο στόμα της. Όταν έπαψε να αναπνέει, βγάλατε όλη αυτή την ψίχα και την πετάξατε στο φρεάτιο της αποχέτευσης στην αυλίτσα. Απορώ που διαλέξατε αυτό τον τρόπο για να τη σκοτώσετε. Δεν έχω ξαναδεί να πνίγουν κάποιον με ψίχα ψωμιού. Είναι εφευρετικό, επιβεβαίωσε ήρεμα ο Τουιλό. Υποψιαζόσασταν, κύριε Τουιλό, ότι θα βρεθεί το σάλιο της γυναίκας σας στην ψίχα του ψωμιού. Κι επειδή είστε λογικός και πονηρός, θα βρεθούν και τα ίχνη από τα δόντια των αρουραίων στο ξεροκόμματο. Τους αφήσατε να αποτελειώσουν την ψίχα για να επαληθευτεί η ιστορία σας.
Η ΜΑΝΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΙΑ 15 Λατρεύουν να χώνονται σε ένα ξεροκόμματο ψωμιού, είναι απόλαυση να τους βλέπεις. Περάσαμε μια ωραία βραδιά χτες, ναι, πράγματι. Μάλιστα, ήπια και δύο ποτηράκια όσο μου γρατσούνιζε το κεφάλι η Μαρί. Έπειτα έπλυνα κι έβαλα το ποτήρι μου στη θέση του, για να αποφύγω την επίπληξη. Ενώ ήταν ήδη νεκρή. Ενώ την είχατε σκοτώσει. Ναι, είπε ο άντρας μ έναν αδιάφορο αναστεναγμό, γεμίζοντας μερικά τετραγωνάκια στο σταυρόλεξο. Είχε περάσει ο γιατρός την προηγουμένη να τη δει, με διαβεβαίωσε ότι θα άντεχε για μήνες. Αυτό θα σήμαινε δεκάδες Τρίτες με βαρύ βραδινό φαγητό, εκατοντάδες λογομαχίες, χιλιάδες ξεσκονίσματα. Στα ογδόντα έξι του, δικαιούται κανείς να αρχίσει να ζει. Υπάρχουν κάτι τέτοια βράδια. Βράδια που ένας άνθρωπος σηκώνεται και δρα. Και ο Τουιλό σηκώθηκε και άνοιξε τα παντζούρια της τραπεζαρίας, αφήνοντας να μπει μέσα η υπερβολική και επίμονη ζέστη των αρχών του Αυγούστου. Ούτε τα παράθυρα δεν ήθελε να ανοίγει. Όμως δε θα τα έλεγα όλα αυτά, επιθεωρητά. Θα έλεγα ότι τη σκότωσα για να τη γλιτώσω από τους πόνους. Με την ψίχα του ψωμιού επειδή της άρεσε, σαν μια τελευταία λιχουδιά. Τα προέβλεψα όλα εδώ μέσα, είπε χτυπώντας το μέτωπό του. Δε θα υπάρξουν αποδείξεις ότι δεν το έκανα από φιλανθρωπία. Ε; Από φιλανθρωπία; Θα αθωωθώ και, δύο μήνες αργότερα, θα επιστρέψω στο σπίτι, θα ακουμπήσω το ποτήρι μου κατευθείαν πάνω στο τραπέζι, χωρίς να χρησιμοποιήσω πετσετάκι, και θα είμαστε μια χαρά οι τρεις μας, ο Τόνι, η Μαρί κι εγώ. Ναι, το πιστεύω, είπε ο Ανταμσμπέρ, ενώ σηκωνόταν αργά. Όμως, αν συμβεί αυτό, κύριε Τουιλό, δε θα τολμήσετε να ακουμπήσετε τον πάτο του ποτηριού σας στο τραπέζι. Κι ίσως χρησιμοποιήσετε πετσετάκι. Κι έπειτα θα καθαρίσετε τα ψίχουλα.
16 ΦΡΕΝΤ ΒΑΡΓΚΑΣ Και γιατί να κάνω κάτι τέτοιο; Ο Ανταμσμπέρ ανασήκωσε τους ώμους. Απλώς σας λέω τι βλέπω. Συμβαίνει συχνά. Μην ανησυχείτε για εμένα. Είμαι πονηρός εγώ. Αυτό είναι αλήθεια, κύριε Τουιλό. Έξω η ζέστη έκανε τους ανθρώπους να περπατούν στη σκιά, βαδίζοντας ξυστά στα κτίρια με το στόμα ανοιχτό. Ο Ανταμσμπέρ αποφάσισε να πάει από τα πεζοδρόμια που ήταν εκτεθειμένα στον ήλιο, ως εκ τούτου άδεια, και να περπατήσει χαλαρά κατά τα νότια. Μια μακρά πορεία για να απαλλαγεί από το χαρούμενο και όντως πονηρό πρόσωπο του πρωταθλητή των σταυρόλεξων. Ο οποίος, ίσως, κάποια Τρίτη προσεχώς, θα αγόραζε βαρύ βραδινό φαγητό.