Τα θέµατα της ισότητας φύλων και ίσων ευκαιριών στην απασχόληση µε τρόπο φιλικό προς τις γυναίκες.

Τα θέµατα της ισότητας φύλων και ίσων ευκαιριών στην απασχόληση µε τρόπο φιλικό προς τις γυναίκες. Η γνώση των δικαιωµάτων στη µισθωτή εργασία οδηγεί στην άσκηση και διεκδίκηση τους και κατά συνέπεια στην ενίσχυση της ισότητας των φύλων και των ίσων ευκαιριών στην απασχόληση. Αθήνα Σεπτέµβριος 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γυναίκες και αγορά εργασίας στην Ελλάδα 3 Ισότητα φύλων και ίσες ευκαιρίες στην απασχόληση.. 3 Από πότε και µε ποιο τρόπο κατοχυρώνεται η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες στην απασχόληση?...4 Τι είναι οι «θετικές δράσεις» στα πλαίσια της ισότητας φύλων?..5 Πώς µπορώ να βρω εργασία?...6 Πώς µπορώ να δηµιουργήσω τη δική µου επιχείρηση?...9 Ποια είναι τα δικαιώµατα µου στην απασχόληση?...11 Πώς µπορώ να συνδυάσω την οικογενειακή και επαγγελµατική ζωή? 1. Νοµικές ρυθµίσεις...13 2. Φύλαξη παιδιών...19 Πως µπορώ να διεκδικήσω την αναγνώριση και την εφαρµογή των δικαιωµάτων µου?...22 Που µπορώ να απευθυνθώ για πρακτικές και νοµικές συµβουλές?...24 Υπάρχουν µηχανισµοί αρµόδιοι για την προώθησης της ισότητας φύλων στην Ελλάδα?...25 Βιβλιογραφία...27 2

Γυναίκες και αγορά εργασίας στην Ελλάδα. Σύµφωνα µε µελέτες 1, τη χρονική περίοδο 1995-2000 οι γυναίκες κατέλαβαν περισσότερες από τις 120.000 θέσεις εργασίας στο σύνολο των 148.000 νέων θέσεων εργασίας στους κλάδους της ελληνικής οικονοµίας. Η αύξηση αυτή παρατηρείται στον τριτογενή τοµέα (υπηρεσίες) ενώ ο πρωτογενής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία) και ο δευτερογενής τοµέας (ορυχεία, βιοµηχανία, κατασκευές) παρουσιάζουν µείωση σε ότι αφορά την απασχολησιµότητα των γυναικών. Οι κλάδοι του τριτογενούς τοµέα στους οποίους εντοπίζεται η µεγαλύτερη αύξηση γυναικείας απασχόλησης περιλαµβάνουν το λιανικό εµπόριο, τις επιχειρηµατικές δραστηριότητες (νοµικές, λογιστικές, φοροτεχνικές, γραµµατειακή υποστήριξη, έρευνα αγοράς, πωλήτριες, καθαρίστριες, διαφήµιση), τις δραστηριότητες οικιακού προσωπικού (οικιακές βοηθοί, καθαρίστριες, µπειµπι σιτερς κτλ), τις τουριστικές υπηρεσίες (ξενοδοχεία και εστιατόρια) και τις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής µέριµνας. Ισότητα φύλων και ίσες ευκαιρίες στην απασχόληση. Παρά το γεγονός ότι έχει σηµειωθεί ποσοτική αύξηση στην γυναικεία απασχόληση και παρά την πραγµατοποίηση σηµαντικών και καθοριστικών νοµοθετικών και θεσµικών αλλαγών προκειµένου να διασφαλιστούν οι ίσες ευκαιρίες και η ισότιµη µεταχείριση των γυναικών σε θέµατα αµοιβών, πρόσβασης στην εργασία, επαγγελµατικού προσανατολισµού και επαγγελµατικής εξέλιξης, συνδυασµού οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής κτλ συνεχίζεται η διακριτική µεταχείριση σε βάρος των γυναικών στον τοµέα της απασχόλησης. 1 N. Ντερµανάκης, «Η ανισότητα τvν αµοιβών σε επιλεγµένους κλάδους και επαγγέλµατα στην Ελλάδα. Οι περιπτώσεις των κλάδων του λιανικού εµπορίου, του τουρισµού, των τραπεζών και της υγείας», ΚΕΘΙ, Αθήνα, 2003 3

Η εξάλειψη των «άµεσων» και «έµµεσων» διακρίσεων 2 που υφίστανται οι γυναίκες στην απασχόληση οδηγεί στην ισότιµη µεταχείριση των γυναικών. Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον ρόλο των δύο φύλων και ο διαχωρισµός των επαγγελµάτων στην απασχόληση σε ανδρικά και γυναικεία θεωρούνται κύριες πηγές διακρίσεων σε βάρος των γυναικών. Ο γάµος και η γέννηση παιδιών επηρεάζουν την επαγγελµατική σταδιοδροµία των γυναικών εξαιτίας των παραδοσιακών απόψεων που θέλουν την γυναίκα να έχει την πρωταρχική ευθύνη για την ανατροφή των παιδιών και την φροντίδα του σπιτιού µε αποτέλεσµα η ισορρόπηση των οικογενειακών ευθυνών µε την εργασία να βαραίνει κυρίως την γυναίκα. εν υπάρχει αµφιβολία, ότι η συµµετοχή των ανδρών στον συνδυασµό της οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής και η ισότιµη κατανοµή ευθυνών προϋποθέτει την πραγµατοποίηση αλλαγών στην κοινωνία και την νοοτροπία της κάθε γυναίκας και του άνδρα. 3 Από πότε και µε ποιο τρόπο κατοχυρώνεται η ισότητα των φύλων και οι ίσες ευκαιρίες στην απασχόληση? Σύνταγµα της Ελλάδας Η αρχή της ισότητα φύλων προωθείται από το 1975 αρχικά από το άρθρο 4 παρ. 1 και 2 του Συντάγµατος µας, σύµφωνα µε το οποίο «Οι έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του Νόµου» και «Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις». Κατόπιν, χάρη στις συντονισµένες εργασίες των γυναικείων οργανώσεων εξασφαλίστηκε µε το άρθρο 116 του Συντάγµατος, η νόµιµη εφαρµογή των θετικών δράσεων µε την φράση «εν αποτελεί διάκριση λόγω 2 Η άµεση διάκριση αναφέρεται στην άνιση µεταχείριση µεταξύ ανδρών και γυναικών πχ. στα θέµατα αµοιβής, αλλά µπορεί να αναφέρεται και σε διακρίσεις που γίνονται λόγω εγκυµοσύνης ή µητρότητας όταν µια γυναίκα στερείται θέσης εργασίας, κατάρτισης ή προαγωγής απλά και µόνο επειδή είναι έγκυος. Η έµµεση διάκριση αφορά σε θέµατα άνισης µεταχείρισης µεταξύ ανδρών και γυναικών επειδή η ουδετερότητα που χαρακτηρίζει τις διατάξεις, τα κριτήρια ή τις πρακτικές που προσδιορίζουν τις προσλήψεις, τις αµοιβές, τις συνθήκες εργασίας, τις απολύσεις, την κοινωνική ασφάλιση κλπ ενισχύουν τη µειονεκτική θέση σηµαντικά υψηλότερου ποσοστού εργαζοµένων του ενός φύλου µεταξύ ανδρών και γυναικών. 3 Παναγιώτα Πέτρογλου, «Οδηγός Καλών Πρακτικών για το Συνδυασµό Οικογενειακής και Επαγγελµατικής Ζωής», ΚΕΘΙ, Αθήνα, 2002 4

φύλλου ή λήψη θετικών µέτρων για την πρόληψη της ισότητας µεταξύ των ανδρών και γυναικών. Το κράτος µεριµνά για την άρση των ανισοτήτων που υφίστανται στην πράξη, ιδίως σε βάρος των γυναικών». Σε ότι αφορά την κατοχύρωση του δικαιώµατος ίσης αµοιβής για εργασίας ίσης αξίας, το άρθρο 22 του Συντάγµατος αναφέρει ότι «Η εργασία αποτελεί δικαίωµα και προστατεύεται από το Κράτος, που µεριµνά για τη δηµιουργία συνθηκών απασχόλησης όλων των πολιτών και για την ηθική και υλική εξύψωση του εργαζόµενου αγροτικού και αστικού πληθυσµού. Όλοι οι εργαζόµενοι, ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν δικαίωµα ίσης αµοιβής για παρεχόµενη εργασία ίσης αξίας». Νοµοθετικό πλαίσιο Το 1983, ο πρώτος Νόµος που περιέλαβε ατοµικά, πολιτικά, κοινωνικά, οικονοµικά και µορφωτικά δικαιώµατα για τις γυναίκες και προσδιόριζε το πλαίσιο για τη διασφάλιση της ισότητας των δικαιωµάτων των ανδρών και γυναικών τόσο σε κοινωνικό όσο και σε οικογενειακό επίπεδο είναι ο Ν. 1329 Το 1984 υιοθετήθηκαν από το Ελληνικό Κοινοβούλιο οι νόµοι Ν. 1414/84 και 1483/84 που αποτέλεσαν τους νόµους-βάση για την ισότητα των φύλων στις εργασιακές σχέσεις. Κατόπιν, το υπάρχον νοµοθετικό πλαίσιο εµπλουτίστηκε και από µια σειρά άλλων Νόµων προκειµένου να ρυθµίσουν, να συµπληρώσουν και να εντάξουν την ισότητα φύλων στις εργασιακές σχέσεις και να εξαλείψουν τις άµεσες και έµµεσες διακρίσεις µεταξύ των δυο φύλων. Τι είναι οι «θετικές δράσεις» στα πλαίσια της ισότητας φύλων? Οι «θετικές δράσεις» είναι µέτρα εδικά σχεδιασµένα προκειµένου να επιτευχθεί µια αντιστάθµιση των συνεπειών της προηγούµενης εφαρµογής διακρίσεων κατά των γυναικών, να εξαλειφτούν οι υφιστάµενες διακρίσεις και να προωθηθεί η ισότητα ευκαιριών µεταξύ των ανδρών και γυναικών στον τοµέα της απασχόλησης. Ειδικότερα, περιλαµβάνουν µέτρα που επιδιώκουν να: -εξαλείψουν τα αίτια της υποαπασχόλησης και των περιορισµένων προοπτικών σταδιοδροµίας για οποιοδήποτε φύλο κάνοντας παρεµβάσεις στα πεδία της επιλογής σταδιοδροµίας και στην επαγγελµατική κατάρτιση 5

-επιτύχουν µια σχετική ισορροπία µεταξύ οικογενειακών και επαγγελµατικών υποχρεώσεων και την πιο ισορροπηµένη κατανοµή ευθυνών µεταξύ των δυο φύλων όπως η ανάπτυξη βρεφονηπιακών και παιδικών σταθµών και η εισαγωγή των διακοπών σταδιοδροµίας για τις γυναίκες. Πώς µπορώ να βρω εργασία? Εάν είσαι άνεργη µπορείς να απευθυνθείς στον: ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΕΩΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ (ΟΑΕ ) 4 α) Τι είναι ο ΟΑΕ και ποιες υπηρεσίες προσφέρει? Ο ΟΑΕ αποτελεί το κύριο όργανο που είναι αρµόδιο για να εφαρµόσει την κυβερνητική πολιτική για την απασχόληση µε στόχο να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ταχεία προσαρµογή της προσφοράς εργασίας προς τις απαιτήσεις της ζήτησης σε συνάφεια µε το εκάστοτε πρόγραµµα οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας και τις κατευθύνσεις του εκάστοτε Υπουργού Απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας. Συγκεκριµένα, ο ΟΑΕ µεριµνά για τον επαγγελµατικό προσανατολισµό του εργατικού δυναµικού, την τεχνική επαγγελµατική εκπαίδευση και κατάρτιση του, τη διευκόλυνση της επαφής µεταξύ προσφοράς και ζήτησης εργασίας και για διάφορες παροχές και επιδόµατα. Ακόµη, στα πλαίσια του υλοποιούνται προγράµµατα απασχόλησης, επιχορηγήσεις νέων ελεύθερων επαγγελµατιών, επιδόµατα ασφάλισης, προγράµµατα απασχόλησης ειδικών κοινωνικών οµάδων, προγράµµατα εκπαίδευσης προσωπικού ιδιωτικών επιχειρήσεων και δραστηριότητες επαγγελµατικού προσανατολισµού. β) Τι χρειάζεται να κάνω? -Θα έρθεις σε επαφή µε την τοπική υπηρεσία του ΟΑΕ της περιοχής σου για να εγγραφείς στα µητρώα ανέργων του οργανισµού και να σου προσκοµίσουν κάρτα ανέργου την οποία πρέπει να ανανεώνεις κάθε µήνα. Για την ενέργεια αυτή απαιτείται να έχεις µαζί σου την ταυτότητα σου και το πρωτότυπο εκκαθαριστικό της εφορίας στο οποίο αναγράφεται ο ΑΦΜ σου. 4 www.oaed.gr 6

-Θα ενηµερώσεις τον υπεύθυνο για τα προσόντα και τις υπάρχουσες γνώσεις σου προκειµένου να γίνει η καταγραφή τους στην καρτέλα σου. -Θα έρθεις σε επαφή µε έναν επαγγελµατικό και εργασιακό που βρίσκονται στα Κέντρα Προώθησης Απασχόλησης (ΚΠΑ) προκειµένου να σε βοηθήσει στην επαγγελµατική και προσωπική σου ανάπτυξη και να σε συµβουλέψει και να σε προσανατολίσει σε τοµείς απασχόλησης ανάλογα µε τα προσόντα και την κατάρτιση που έχεις. -Θα περνάς από την αρµόδια υπηρεσία για να ενηµερώνεσαι για τις προσφορές θέσεων εργασίας που ανακοινώνονται στον ΟΑΕ της περιοχής σου. γ) Ποια επιδόµατα παρέχει ο ΟΑΕ? -οικογενειακό επίδοµα -εποχιακά βοηθήµατα -επιδόµατα µακροχρονίως ανέργων -επίδοµα ανεργίας -επίδοµα σε νέους-νέες απο 20-29 ετών -επίδοµα στράτευσης -συµπληρωµατικές παροχές µητρότητας δ) Πως µπορώ να έρθω σε επαφή µε τον ΟΑΕ? Ο ΟΑΕ διαθέτει: -Τηλεφωνικό Κέντρο: 1564 Μπορείς να καλέσεις στο τηλεφωνικό αριθµό 1564 µε αστική χρέωση από οποιοδήποτε σηµείο της επικράτειας όλο το 24 ώρο, 365 ηµέρες το χρόνο και να ζητάς πληροφορίες για όλες τις παροχές του οργανισµού. Επίσης, πληροφορίες που αφορούν την απασχόληση, τα προγράµµατα, την ασφάλισης, επιδοµάτων, επαγγελµατική κατάρτιση και για θέµατα κατάρτισης και απασχόλησης των ειδικών κοινωνικών οµάδων είναι αποθηκευµένη σε συστήµατα πληροφορικής και είναι διαρκώς διαθέσιµη στους πολίτες µέσω των χειριστών του τηλεφωνικού κέντρου (call center). -On line Υπηρεσίες για: Αναζήτηση ανέργων, αναζήτηση θέσεων εργασίας και θέσεις εργασίας στην Ευρώπη 7

ΟΑΕ : Εθν. Αντιστάσεως 8 17456 Άλιµος Τηλ. : 210 9989000 Φαξ: 210 9989500 Ταχ. Θυρίδα: 77117/1 7510, Π.Φάληρο ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΡΓΑΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ-ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΑΝΕΡΓΩΝ (ΚΕ.Π.Ε.Α.) 5 α) Τι είναι το Κέντρο Πληροφόρησης Εργαζοµένων και Ανέργων (ΚΕΠΕΑ) και ποιες υπηρεσίες προσφέρει? Το ΚΕΠΕΑ είναι µια νέα υποστηρικτική υπηρεσία που σύστησε η ΓΣΕΕ προκειµένου να προσφέρει έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση στους έλληνες εργαζοµένους και οικονοµικούς µετανάστες σε θέµατα εργασιακών σχέσεων ασφαλιστικής νοµοθεσία και µεταναστευτικής πολιτικής επιλύνοντας παράλληλα προβλήµατα που ανακύπτουν στους εργασιακούς χώρους. Στα πλαίσια του ΚΕΠΕΑ συστάθηκε και λειτουργεί Γραφείο Ενηµέρωσης Ανέργων και Επιχειρήσεων (ΓΕΑΕ) το οποίο λειτουργεί µε τη συνεργασία και χρηµατοδότηση του ΟΑΕ επιδιώκοντας την υπεύθυνη και έµµεση πληροφόρηση των ανέργων αναφορικά µε τα προγράµµατα απασχόλησης και εκπαίδευσης και την ενηµέρωση των επιχειρήσεων για προγράµµατα χρηµατοδότησης για πρόσληψη ανέργων και προγράµµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης του απασχολούµενου προσωπικού τους. Ακόµη, έχει τεθεί σε λειτουργία και το Γραφείο Εύρεσης Εργασίας στο οποίο µπορούν να απευθυνθούν οι άνεργοι και να αναζητήσουν εργασία καταχωρώντας το βιογραφικό τους. Στα ίδια πλαίσια µπορούν και οι εργοδότες να αναζητήσουν προσωπικό από τις λίστες ανέργων που διαθέτει το Γραφείο Εύρεσης Εργασίας και οι οποίες έχουν δηµοσιευτεί στο διαδίκτυο. β) Τι χρειάζεται να κάνω? 5 www.kepea.gr 8

-Να συµπληρώσεις το έντυπο της ατοµικής και επαγγελµατικής σου κατάστασης. -Κατόπιν θα γίνει µια διερεύνηση των ατοµικών και διοικητικών ικανοτήτων σου προκειµένου να γίνει µια αξιολόγηση και να σου δοθούν κατευθύνσεις στην ανεύρεση εργασίας ανάλογα µε τα προσόντα σου. -Θα ενηµερωθείς για τις ευκαιρίες απασχόλησης και κατάρτισης του δηµοσίου ή ιδιωτικού τοµέα και θα παραπέµπεσαι στις αρµόδιες υπηρεσίες του ΟΑΕ για τοποθέτηση και κατάρτιση. -Θα ενηµερώνονται οι επιχειρήσεις µε βάση το έντυπο του ανέργου και τις πληροφορίες που θα συγκεντρώνει από το δηµόσιο ή ιδιωτικό τοµέα. Το γραφείο παρακολουθεί τις θέσεις που προκηρύσσονται και δηµοσιεύονται στον ηµερήσιο και περιοδικό τύπο εφόσον για κάθε ενδιαφερόµενο συνδέεται συµβατικά και ηλεκτρονικά µε τον ΟΑΕ, τα Υπουργεία και Επιµελητήρια. γ) Πως µπορώ να έρθω σε επαφή µε το ΚΕΠΕΑ? Μπορείς να επισκεφτείς το Κέντρο από τις 9:00 έως τις 19:30 ή να επικοινωνήσεις δια αλληλογραφίας στην παρακάτω διεύθυνση: ΚΕΠΕΑ/ΓΣΕΕ: Βούλγαρη 1 και Πειραιώς 10437 Αθήνα Τηλ: 1966 και 210 5244011 Φαξ: 210 5245 510 e-mail: kepea@kepea.gr Πώς µπορώ να δηµιουργήσω τη δική µου επιχείρηση? α) Να γνωρίσεις τις διαδικασίες για την ίδρυση µιας Μικροµεσαίας (Μι.Μ.Ε) επιχείρησης: Για πληροφορίες σχετικά µε τις διαδικασίες ίδρυσης µιας Μι.Μ.Ε µπορείς να απευθυνθείς στον: 9

ΕΟΜΜΕΧ Ξενίας 16, 11528 Αθήνα /νση Ανταγωνιστικότητας Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφοριών Τηλ: 210 7794 229, 7799972, 7491308 Φαξ: 210 7491307 e-mail: eicgr152@eommex.gr http://www.eommex.gr Κεντρική Ένωση Επιµελητηρίων Ελλάδας Ακαδηµίας 7-9 10671 Αθήνα Τηλ: 210 3632702, 3625630 Φαξ: 210 3622320 e-mail: hellas@uhcci.gr http://www.uhcci.gr β) Να ενηµερωθείς για τα προγράµµατα που υποστηρίζουν τις επιχειρηµατικές δραστηριότητες των γυναικών.: -ΟΑΕ / Πρόγραµµα Επιχορήγησης Νέων Ελεύθερων Επαγγελµατιών: 6 Το πρόγραµµα αυτό είναι επιχορηγούµενο από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Απασχόληση και Επαγγελµατική Κατάρτιση» του Γ ΚΠΣ και απευθύνεται σε ανέργους ηλικίας 18-64 ετών µε στόχο την ενθάρρυνση µέσω της οικονοµικής ενίσχυσης των ανέργων να δηµιουργήσουν τη δικής τους ατοµική ή εταιρική επιχείρηση µε τη δέσµευση να µη διακοπεί η λειτουργία της επιχείρησης για το διάστηµα των 12 µηνών της επιχορήγησης. Σε περίπτωση δηµιουργίας εταιρικών επιχειρήσεων, υπάρχει η δυνατότητα να υπαχθούν στο πρόγραµµα µέχρι και τρία µέλη εταιριών, οµόρρύθµων, ετερορρύθµων µόνο για τα οµόρρυθµα µέλη τους, ΕΠΕ µε την προϋπόθεση ότι έκαστος υποψήφιος για ένταξη στο πρόγραµµα µετέχει τουλάχιστον σε ποσοστό 25% στο εταιρικό κεφάλαιο, αστικών µη 6 www.oaed.gr 10

κερδοσκοπικών εταιριών. Τέλος, µπορούν να υπαχθούν στο πρόγραµµα µέχρι και πέντε µέλη Συνεταιρισµών. Εάν ενδιαφέρεσαι µπορείς να υποβάλλεις αίτηση υπαγωγής, έως τις 31/12/2004 στην Υπηρεσία Απασχόλησης του ΟΑΕ στην αρµοδιότητα της οποίας θα λειτουργήσει η επιχείρηση. -Πρόγραµµα «Ενίσχυση της Γυναικείας Επιχειρηµατικότητας» 7 της Ε.Ε. στα πλαίσια του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανταγωνιστικότητα» αποσκοπεί στην ανάπτυξη, υποστήριξη και προώθηση της επιχειρηµατικότητας των γυναικών ηλικίας 21-55 ετών που επιθυµούν να δραστηριοποιηθούν επιχειρηµατικά µέσω της δηµιουργίας νέων και βιώσιµων µικρών και πολύ µικρών επιχειρήσεων του τοµέα της µεταποίησης, του εµπορίου, των υπηρεσιών και του τουρισµού. Η υλοποίηση της δράσης έχει ανατεθεί στον ΕΟΜΜΕΧ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης και σύµφωνα µε τον κανονισµό υλοποίησης του προγράµµατος. Στο πρόγραµµα µπορούν να ενταχθούν επιχειρηµατικά σχέδια γυναικών µε συνολικό προϋπολογισµό από 30.000 έως 150.000 Ευρώ για δραστηριότητες του τοµέα της µεταποίησης και από 30.000 έως 90.000 Ευρώ για επιλεγµένες δραστηριότητες των τοµέων του εµπορίου, της παροχής υπηρεσιών και του τουρισµού. Το ποσοστό της δηµόσιας επιχορήγησης ανέρχεται στο 50% του συνολικού εγκεκριµένου προϋπολογισµού. Έχουν ολοκληρωθεί δυο κύκλοι προκήρυξης και έχουν ενταχθεί σε αυτό πάνω από 500 γυναικείες επιχειρήσεις που σήµερα βρίσκονται στη φάση υλοποίησης των επενδύσεων τους. Για περισσότερες πληροφορίες µπορείς να απευθυνθείς στον: ΕΟΜΜΕΧ Ξενίας 16 & Έβρου 11528 Αθήνα Τηλ.: 210 7491200 http://www.eommex.gr 7 Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Γενική Γραµµατεία ιαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων, «Οδηγός Εφαρµογής των Πολιτικών Ισότητας των Φύλων στο Σχεδιασµό και την Αξιολόγηση των ράσεων του Ε.Π. του Γ ΚΠΣ, Αθήνα, Ιούνιος 2003 11

Ποια είναι τα δικαιώµατα µου στην απασχόληση? Iσότητα αµοιβών? (N. 1414/1984) Το µισθολογικό χάσµα µεταξύ ανδρών και γυναικών οφείλεται κυρίως στον επαγγελµατικό και κλαδικό διαχωρισµό της απασχόλησης σε ανδρικά και γυναικεία, στην ανεπάρκεια επαγγελµατικού προσανατολισµού στα γυµνάσια και τα λύκεια, στις εκπαιδευτικές επιλογές των δυο φύλων σε σχέση µε την κατεύθυνση, επιστήµη και ειδίκευση που συνδέεται µε τις επαγγελµατικές επιλογές και κατά συνέπεια µε τον διαχωρισµό των επαγγελµάτων και στην ανεπάρκεια µέτρων και ρυθµίσεων για την διευκόλυνση των γυναικών στη συνέχιση της επαγγελµατικής δραστηριότητας τους και την ενδυνάµωση των δυνατοτήτων για προαγωγή και επαγγελµατική εξέλιξη, Ακόµη, άλλος ένας παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά την διαφορά των αµοιβών µεταξύ ανδρών και γυναικών είναι η απόσταση που παρατηρείται στην εργασιακή εµπειρία και προϋπηρεσία µεταξύ των δυο φύλων που οφείλεται κυρίως στις διακοπές της σταδιοδροµίας των γυναικών και στην συγκριτικά υψηλότερη απόδοση της εργασιακής εµπειρίας στους άντρες. 8 Πρέπει να σηµειωθεί ότι η αρχή της ισότητας των αµοιβών δεν ισχύει µόνο για όµοιες εργασίες αλλά και για διαφορετικές εργασίες ίσης µεταξύ τους αξίας. Η κατάταξη των επαγγελµάτων για το καθορισµό των αµοιβών πρέπει να βασίζεται σε κοινά κριτήρια και να γίνεται αξιολόγηση της φύσης και των απαιτήσεων των καθηκόντων κάθε θέσης εργασίας (π.χ ευθύνη, αυτονοµία / ανεξαρτησία, σωµατική / πνευµατική προσπάθεια, συντονισµός, επικοινωνία κλπ) µε κριτήρια που να µην ευνοούνται οι ανδρικές κυρίως ιδιότητες (π.χ. µυϊκή προσπάθεια ή κόπωση) σε βάρος γυναικείων κυρίως ιδιοτήτων (π.χ. χειρονακτική επιδεξιότητα). Iσότιµη µεταχείριση στο χώρο εργασίας και απαγόρευση η επιβολή διακρίσεων µε βάση το φύλο? (N. 1414/1984 και Ν. 1483/1984) i) Πρόσβαση στην απασχόληση 8 Μαρία Καραµεσίνη και Ηλίας Ιωακείµογλου, «Προσδιοριστικοί παράγοντες του µισθοδολογικού χάσµατος µεταξύ ανδρών και γυναικών», ΚΕΘΙ, Αθήνα Ιανουάριος 2003 12

Κατά την πρόσβαση σε θέσεις εργασίας, ανεξάρτητα από τον κλάδο που ανήκει και για όλες τις βαθµίδες της επαγγελµατικής ιεραρχίας απαγορεύεται η διάκριση φύλου και οικογενειακής κατάστασης. ηλαδή απαγορεύεται οι δηµοσιεύσεις, οι αγγελίες, οι διαφηµίσεις οι προκηρύξεις, οι εγκύκλιοι και κανονισµοί που αναφέρονται σε κάλυψη κενών θέσεων εργασίας, στην παροχή εκπαίδευσης ή επαγγελµατικής κατάρτιση και στη χορήγηση επαγγελµατικών αδειών που χρησιµοποιούν κριτήρια που άµεσα ή έµµεσα κάνουν διάκριση φύλου. ii) Επαγγελµατική κατάρτιση και εκπαίδευση Απαγορεύεται κάθε διάκριση µε βάση το φύλο και την οικογενειακή κατάσταση στην πρόσβαση σε όλες τις µορφές και τα επίπεδα του επαγγελµατικού προσανατολισµού, της επαγγελµατικής εκπαίδευσης της επαγγελµατικής επιµόρφωσης και µετεκπαίδευσης καθώς και στη συµµετοχή στις εξετάσεις και στον καθορισµό απόκτησης ή απονοµής διπλωµάτων ή άλλων τίτλων σπουδών. ιιι)επαγγελµατική εξέλιξη και συνθήκες εργασίας Απαγορεύονται οι διακρίσεις λόγω φύλου στην επαγγελµατική εξέλιξη και στις συνθήκες εργασίας. Το δικαίωµα σε ισότιµες συνθήκες εργασίας αφορά σε περιπτώσεις απολύσεων, ενδυµατολογικών κωδίκων, ευελιξία της εργασίας κτλ. Στα πλαίσια των συνθηκών εργασίας εντάσσεται και το πρόβληµα της σεξουαλικής παρενόχλησης 9 δηλαδή οποιαδήποτε µορφή ανεπιθύµητης λεκτικής, µη λεκτικής, ή σωµατικής συµπεριφοράς σεξουαλικού περιεχοµένου βασιζόµενη στο φύλο προκειµένου να προσβάλει την αξιοπρέπεια δηµιουργώντας ταπεινωτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από συναισθήµατα φόβου στο οποίο οι γυναίκες νιώθουν έντονη αµηχανία. Με το τρόπο αυτό, η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί διάκριση λόγω φύλου αποτελώντας εµπόδιο στην ίση µεταχείριση κατά την ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και στην προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας µε αποτέλεσµα να υποβιβάζεται η θέση τους και η επαγγελµατική τους αξιοπρέπεια. 9 Η έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης σύµφωνα µε τη σχετική Oδηγία που εξέδωσε το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο (2002/73/ΕΚ), όπως αναφέρεται στην µελέτη των Β. Αρτινοπούλου, Θ. Παπαθεοδώρου, Μ. Παπαγιαννοπούλου, Στ. Παπαµιχαήλ, Ε. Σπυριδάκης«Η σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας»,κεθι, Αθήνα, 2004. 13

Πώς µπορώ να συνδυάσω την οικογενειακή και την επαγγελµατική ζωή? Η οικογενειακή ζωή και ο χώρος της εργασίας είναι «συγκοινωνούντα δοχεία» και όχι αυτόνοµοι χώροι. Για να µπορέσεις να είσαι ταυτόχρονα µητέρα και εργαζόµενη, χωρίς αυτό να αυτό να αποτελεί εµπόδιο είτε στην επαγγελµατική εξέλιξη είτε στην οικογενειακή σου κατάσταση, έχουν γίνει µια σειρά από ρυθµίσεις (άδειες και φύλαξη των παιδιών) σύµφωνα µε τις οποίες δικαιούσαι: 1. Νοµικές ρυθµίσεις για την: Απαγόρευση των διακρίσεων µε βάση το φύλο: - ικαιούσαι ισότιµη µεταχείριση χωρίς άµεσες ή έµµεσες διακρίσεις σε βάρος σου λόγω του φύλου κατά την είσοδο στην απασχόληση, στη διατήρηση και την επαγγελµατική εξέλιξη. (Ν.1483/1984 και Π 193/1998) Υγεία και ασφάλεια στο χώρο εργασίας: - ικαιούσαι ως εργαζόµενη έγκυο, λεχώνα και γαλουχούσα για κάθε δραστηριότητα που ενδέχεται να εγκυµονεί συγκεκριµένους κίνδυνους, να διατίθεται από τον εργοδότης σου µια γραπτή εκτίµηση των κινδύνων που υφίστανται κατά την διάρκεια της εργασίας σου. Στην εκτίµηση αυτή προσδιορίζεται η φύση, ο βαθµός και η διάρκεια αυτής της έκθεσης ώστε να καθίσταται δυνατή η αξιολόγηση όλων των κινδύνων της ασφάλειας και της υγείας σου καθώς και κάθε επίπτωση που µπορεί να έχουν στην εγκυµοσύνη ή τη γαλουχία σου στη συγκεκριµένη περίπτωση. Αν ενδέχεται να βρεθείς σε µια τέτοια κατάσταση πρέπει να ενηµερώνεσαι για τα αποτελέσµατα αυτής της αξιολόγησης τόσο εσύ όσο και οι εκπρόσωποι των εργαζοµένων. εν υποχρεούσαι να εκτελέσεις δραστηριότητες για τις οποίες η αξιολόγηση έχει δείξει ότι συνεπάγεται ενδεχόµενο κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία σου. Αυτή η περίπτωση αντιµετωπίζεται µε µόνιµη ή προσωρινή προσαρµογή των συνθηκών εργασίας ή και του χρόνου εργασίας ή µε αλλαγή θέσης από την εργασία. (Π 176/1997) Νυχτερινή εργασία: - ικαιούσαι να µετακινηθείς εφόσον εργάζεσαι τη νύχτα µε πλήρη ή µερική απασχόληση σε αντίστοιχη θέση ηµέρας σε όλη τη διάρκεια της εγκυµοσύνης 14

σου και για ένα χρόνο µετά τον τοκετό, εφόσον υποβάλλεις ιατρικό πιστοποιητικό που βεβαιώνει την ανάγκη µετακίνησης σου για λόγους ασφάλειας και υγείας. Στη περίπτωση που η µετακίνηση αυτή είναι τεχνικά ή και αντικειµενικά αδύνατη απαλλάσσεσαι από την εργασία. (Π.. 176/1997) Απουσία από την εργασία για προγεννητικές εξετάσεις: - ικαιούσαι να απαλλαχθείς από την εργασία σου χωρίς περικοπή αποδοχών προκειµένου να υποβληθείς σε εξετάσεις προγεννητικές ελέγχου. (Π.. 176/1997) Απαγόρευση απόλυσης: - ικαιούσαι να επανέλθεις µετά την λήξη της γονικής άδειας ανατροφής στην εργασία σου, στην ίδια η παρόµοια θέση η οποία δεν µπορεί σε καµία περίπτωση να είναι κατώτερη από αυτή που είχες πριν λάβεις της γονική άδεια ανατροφής. (1483/1984 και Π.. 193/1998) - ικαιούσαι και είναι απόλυτα άκυρη η καταγγελία της σχέσης εργασίας σου από τον εργοδότη σου τόσο κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης σου όσο και για το χρονικό διάστηµα ενός έτους µετά τον τοκετό ή κατά την απουσία σου για µεγαλύτερο χρόνο λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή στον τοκετό. (1483/1984 και Π.. 193/1998) Άδεια µητρότητας: - ικαιούσαι άδεια µητρότητας διάρκειας 17 εβδοµάδων, 8 εβδοµάδες πριν τον τοκετό και 9 εβδοµάδες µετά τον τοκετό (άδεια λοχείας), εάν εργάζεσαι στον ιδιωτικό τοµέα. (ΕΓΣΣΕ 2000-1001) - ικαιούσαι άδεια µητρότητας µε πλήρεις αποδοχές δυο µήνες πριν και τρεις µήνες µετά τον τοκετό, εάν εργάζεσαι στο δηµόσιο τοµέα. (Ν. 2683/1999) - ικαιούσαι κανονική άδεια κυοφορίας, αν έχεις ανάγκη ειδικής θεραπείας κατά τη διάρκεια της κυοφορίας σου, µετά την εξάντληση της αναρρωτική άδειας µε αποδοχές, έπειτα από βεβαίωση θεράποντος ιατρού και διευθυντή γυναικολογικής ή µαιευτικής κλινικής ή τµήµατος δηµόσιου νοσηλευτικού ιδρύµατος, εάν εργάζεσαι στο δηµόσιο τοµέα. (Ν.2683/1999) - ικαιούσαι (εάν έχεις υιοθετήσει τέκνο) άδεια τριών µηνών µε πλήρεις αποδοχές εντός του πρώτου εξαµήνου µετά την διεκπεραίωση της διαδικασίας της υιοθεσίας, εφόσον το υιοθετηµένο τέκνο είναι ηλικίας 6 ετών, εάν εργάζεσαι στο δηµόσιο τοµέα. (Ν.2683/1999) 15

Γονική άδεια για ανατροφή παιδιού: - ικαιούσαι γoνική άδεια ανατροφής άνευ αποδοχών έως τρεισήµισι µήνες (ακόµη και αν έχεις υιοθετήσει παιδί) εφόσον έχεις συµπληρώσει ένα χρόνο εργασίας στον ίδιο εργοδότη, στο χρονικό διάστηµα από τη λήξη της άδειας µητρότητας µέχρις ότου το παιδί συµπληρώσει την ηλικία των τρεισήµισι χρόνων. Η άδεια αυτή απουσίας για λόγους φροντίδας του παιδιού, µπορεί εναλλακτικά να ζητηθεί κι από τον σύζυγος σου, εφόσον δεν κάνεις εσύ χρήση αυτής ως εργαζόµενη µητέρα του παιδιού σου, προσκοµίζοντας στον εργοδότη σου σχετική βεβαίωση. Σε περίπτωση που είσαι σε διάσταση ή διαζευγµένη ή σε κατάσταση χηρείας ή έχεις παιδί εκτός γάµου δικαιούσαι την άδεια αυτή και µέχρι έξι µήνες αν έχεις την επιµέλεια του παιδιού. Σε περίπτωση που έχεις περισσότερα παιδιά το δικαίωµα αυτό είναι αυτοτελές για το καθένα από αυτά, εφόσον µεσολάβησε ένας χρόνος πραγµατικής απασχόλησης στον ίδιο εργοδότη.(ν.1483/1984 και Π 193/1998) Γονική άδεια για παρακολούθηση σχολικής επίδοσης: - ικαιούσαι άδεια µε αποδοχές µέχρι τέσσερις ηµέρες κάθε έτος για να επισκεφτείς το σχολείο των παιδιών σου τα οποία παρακολουθούν µαθήµατα στοιχειώδους ή µέση εκπαίδευσης για την παρακολούθηση της σχολικής επίδοσης των παιδιών σου που είναι έως 16 ετών. (Ν. 1483/1984 και Π 193/1998) Άδεια θηλασµού και φροντίδας νηπίου/παιδιού: - ικαιούσαι µείωση κατά δυο ώρες ηµερησίως από το χρόνο εργασίας σου, εφόσον έχεις παιδιά που ηλικίας έως δυο ετών και κατά µία ώρα εφόσον έχεις παιδιά ηλικίας από δυο έως τεσσάρων ετών, εάν εργάζεσαι στο δηµόσιο τοµέα. (Ν. 2683/1999) - ικαιούσαι εννέα µήνες άδεια µε αποδοχές για την ανατροφή των παιδιών σου, εφόσον δεν κάνεις χρήση του µειωµένου προαναφερόµενου µειωµένου ωραρίου.(ν. 2683/1999) - ικαιούσαι εάν εργάζεσαι στον ιδιωτικό τοµέα για χρονικό διάστηµα τριάντα µηνών από τη λήξη άδειας τοκετού (µε έναρξη τον τοκετό ή την επίσηµη υιοθεσία και όχι τη λήξη της περιόδου λοχείας) είτε να προσέρχεσαι αργότερα είτε να αποχωρείς νωρίτερα κατά µια ώρα καθηµερινά. Εναλλακτικά, µπορείς εφόσον έρθεις σε συµφωνία µε τον εργοδότη σου να µειώσεις το ωράριο σου 16

κατά δυο ώρες ηµερησίως για τον πρώτο έτος και κατά µια ώρα για έξι επιπλέον µήνες. Έχεις ακριβώς το ίδιο δικαίωµα ένα έχεις υιοθετήσει παιδί που είναι µέχρι έξι ετών µε χρονική αφετηρία την υιοθεσία ή αν είσαι άγαµος γονέας. (ΕΓΣΣΕ 2002-2003) - ικαιούσαι εάν είσαι εργαζόµενος-νη στον ιδιωτικό τοµέα και αν έχεις χηρέψει ή είσαι άγαµη γονέας και έχεις την επιµέλεια του παιδιού άδεια µε αποδοχές έξι εργάσιµων ηµερών το χρόνο (εφάπαξ ή τµηµατικά) για αυξηµένες ανάγκες φροντίδας του παιδιού µέχρι ηλικίας δώδεκα ετών ανεξάρτητα από αυτή που δικαιούσαι από άλλες διατάξεις. Εάν είσαι γονέας µε τρία ή περισσότερα παιδιά δικαιούσαι άδεια οχτώ εργάσιµων ηµερών. Η άδεια αυτή κατόπιν συνεννόησης µε τον εργοδότη σου και δεν πρέπει να συµπίπτει χρονικά µε την αρχή ή το τέλος της ετήσιας κανονικής άδειας.(εγσσε 2002-2003) Άδεια απουσίας άνευ αποδοχών για ασθένεια εξαρτηµένων µελών: - ικαιούσαι άδεια άνευ αποδοχών (εφάπαξ ή τµηµατικά) εφόσον έχεις πλήρη απασχόληση µέχρι έξι εργάσιµες ηµέρες το χρόνο (ανεξάρτητα από τα δικαιώµατα που σου παρέχονται από άλλες διατάξεις) σε περίπτωση ασθένειας των εξαρτηµένων παιδιών ή µελών της οικογενείας σου. Η άδεια αυτή µπορεί να αυξηθεί σε 8 εργάσιµες ηµέρες (είτε είσαι ανύπαντρο εργαζόµενη γονέα ή παντρεµένη) µε δυο παιδιά και σε 12 εργάσιµες ηµέρες εάν έχεις τρία ή περισσότερα, δικαιούται άδεια 12 εργάσιµων ηµερών. (1483/1984 και ΕΓΣΣΕ 2000-2001) Άδεια για έκτακτους οικογενειακούς λόγους: - ικαιούσαι άδεια άνευ αποδοχών συνολικής διάρκειας έως δυο χρόνων, ύστερα από αίτηση σου και γνώµη του υπηρεσιακού συµβούλου για σοβαρούς ιδιωτικούς λόγους. Η άδεια αυτή χορηγείται υποχρεωτική όταν πρόκειται για ανατροφή παιδιού ηλικίας έως έξι ετών.(ν.2683/1999) Άδεια µε αποδοχές για παιδιά που υποφέρουν από ασθένειες και απαιτείται τακτική µετάγγιση αίµατος ή χρειάζεται περιοδική νοσοκοµειακή περίθαλψη: - ικαιούσαι ειδική άδεια µε αποδοχές (εάν δουλεύεις στον δηµόσιο τοµέα) έως είκοσι δύο µέρες το χρόνο εάν έχεις παιδιά που πάσχουν από νόσηµα, το 17

οποίο απαιτεί τακτικής µεταγγίσεις αίµατος η χρήζει περιοδικής νοσηλείας. (Ν.2683/1999) Μερική απασχόληση: - ικαιούσαι να εργαστείς εάν είσαι α) άνεργη άνω των τριάντα ετών και έχεις εξαντλήσει το χρόνο τακτικής επιδότησης ανεργίας και παραµένεις εγγεγραµµένη στα µητρώα του ΟΑΕ, β) άνεργη εγγεγραµµένη στον ΟΑΕ και βρίσκεσαι στην τελευταία πενταετία πριν από την συνταξιοδότηση σου, γ) άνεργη µέχρι τριάντα ετών εγγεγραµµένη στον ΟΑΕ για χρονικό διάστηµα τουλάχιστον δεκαοκτώ µηνών, δ) µητέρα ανηλίκων ε) άτοµα µε ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό ή στ) πολύτεκνη µε σύµβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισµένου χρόνου µερικής απασχόλησης στο ηµόσιο, στους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού και στα νοµικά πρόσωπα δηµόσιου δικαίου στους τοµείς παροχής υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα. Οι υπηρεσίες αυτές περιλαµβάνουν την κατ οίκον κοινωνική µέριµνα και φροντίδα, τη φύλαξη σχολικών κτιρίων, την οδική ασφάλεια των µαθητών, την κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών, τις έκτατες ανάγκες πολιτικής προστασίας, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις στην αντιµετώπιση των περιβαλλοντικών αναγκών, την ενηµέρωση και πληροφόρηση πολιτών και σε προγράµµατα κοινωνικού χαρακτήρα που χρηµατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με ειδική αιτιολογία µπορούν να περιληφθούν και υπηρεσίες ώστε να ανταποκρίνονται στις έκτατες ανάγκες του δηµόσιου συµφέροντος. Η διάρκεια της σύµβασης θα είναι έως δεκαοκτώ µήνες και ο χρόνος εργασίας δεν θα υπερβαίνει τις είκοσι ώρες κάθε εβδοµάδα. (Ν. 3250/2004 για την µερική απασχόληση στο ηµόσιο, στους ΟΤΑ και στα νοµικά πρόσωπα δηµόσιου δικαίου). Κοινωνική ασφάλιση: Οι Ν. 2676/1999 και 3029/1999 εκσυγχρονίζουν το συνταξιοδοτικό σύστηµα και καταργούν κάθε υφισταµένη διαφοροποίηση λόγω φύλου στη συνταξιοδοτική προστασία. Συγκεκριµένα: - ικαιούσαι οικογενειακό εισόδηµα για ένα σηµαντικό διάστηµα µετά τον θάνατο µε τη χορήγηση της σύνταξης θανάτου στον επιζώντα για µια τριετία και στην περίπτωση που ανασταλεί η σύνταξη του επιζώντα µετά την λήξη της τριετίας ή µειωθεί το ποσό της σύνταξης εξαιτίας της χορήγησης και σύνταξης 18

εξ ιδίου δικαιώµατος ή εργασίας δεν θίγεται το οικογενειακό εισόδηµα όταν υπάρχουν προστατευόµενα παιδιά. (Ν.2676/1999) - ικαιούσαι αν είσαι ασφαλισµένη στο ΙΚΑ για κάθε παιδί που αποκτάς από 1/1/2003 και εφεξής να σου αναγνωρίσουν πλασµατικό χρόνο ενός έτους για το πρώτο παιδί, ενάµισι για το δεύτερο και δυο ετών για το τρίτο προκειµένου να συµπληρώσεις τον απαιτούµενο χρόνο ασφάλισης και να συνταξιοδοτηθείς. Αν δεν ασκήσεις αυτή τη δυνατότητα εσύ, τότε θα δοθεί στον πατέρα των παιδιών συ που είναι ασφαλισµένος στο ΙΚΑ. (Ν.3029/2002). 2. Φύλαξη παιδιών Πέρα από την ύπαρξη νοµικών ρυθµίσεων, ο αποτελεσµατικός συνδυασµός οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής προϋποθέτει και την ύπαρξη και λειτουργία δοµών φροντίδας φύλαξης και εκπαίδευσης παιδιών προκειµένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση και η συνολική συµµετοχή σου στην αγορά εργασίας παρέχοντας σου τη δυνατότητα συνέχισης της επαγγελµατικής σταδιοδροµίας και ανέλιξης. Για τους παραπάνω λόγους, λειτουργούν: ηµόσιοι παιδικοί σταθµοί στην αρµοδιότητα των τοπικών αυτοδιοικήσεων: Στα πλαίσια των παιδικών σταθµών λειτουργούν νηπιακοί σταθµοί που απευθύνονται σε παιδία ηλικίας από δυόµισι ετών µέχρι πεντέµισι και δηµόσιοι βρεφικοί/νηπιακοί σταθµοί για παιδιά ηλικίας από οχτώ µηνών έως πεντέµισι µε σκοπό να παράσχουν ηµερήσια διατροφή, διαπαιδαγώγηση και ψυχαγωγία στα βρέφη και νήπια των εργαζοµένων γονιών αλλά και οικογενειών που αντιµετωπίζουν κοινωνικά προβλήµατα. Η λειτουργία τους αρχίζει κατά τις 07.00 το πρωί κατά το χειµερινό ωράριο και στις 06.45 π.µ. κατά το θερινό ωράριο και λήγει δε στις 16.00 µ.µ. Οι δηµόσιοι βρεφικοί/νηπιακοί σταθµοί χρηµατοδοτούνται από την τοπική αυτοδιοίκηση και οι γονείς πρέπει να πληρώνουν συµβολικά και χαµηλά δίδακτρα. Σχετικά µε την δυνατότητα πρόσβασης στους δηµόσιους παιδικούς σταθµούς, δίνεται προτεραιότητα σε παιδιά εργαζοµένων γονέων από οικονοµικά αδύνατες οικογένειες και σε παιδιά που χρειάζονται προστασία για διαφόρους λόγους όπως παιδιά χωρίς µητέρα και/ή πατέρα, παιδιά διαζευγµένων ή χωρισµένων οικογενειών, παιδιά γονέων, παιδιά γονέων µε νοητική ή φυσική αναπηρία, µονογονεικών οικογενειών κλπ). 19

ηµόσιοι βρεφονηπιακοί σταθµοί των οποίων η διεύθυνση ανήκει σε οργανισµούς πρόνοιας που εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας: Στα πλαίσια αυτών των σταθµών, λειτουργούν υπηρεσίες βρεφονηπιακών σταθµών στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τη Λάρισα καθώς και σταθµοί τριών οργανισµών πρόνοιας του ΕΟΠ, ΠΙΚΠΑ και ΜΗΤΕΡΑ. ηµόσιοι βρεφονηπιακοί σταθµοί που διευθύνονται από Μηκυβερνητικές οργανώσεις: Η αρµόδια Νοµαρχία είναι αρµόδια για την παροχή άδειας λειτουργίας των σταθµών. Κρατικά νηπιαγωγεία (κανονικά και ολοήµερα): Τα κρατικά νηπιαγωγεία αποτελούν µέρος του δηµόσιου συστήµατος πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης και απευθύνεται σε όλα τα παιδιά από τεσσάρων ετών έως πεντέµισι ετών δηλαδή έως την ηλικία που θα πάνε στο δηµοτικό σχολείο µε ωράριο λειτουργίας 8:15 π.µ. έως 1:30 µ.µ. Στα πλαίσια των κρατικών νηπιαγωγείων λειτουργούν και προγράµµατα ολοήµερου νηπιαγωγείου που εφαρµόζονται σε όλες τις περιοχές της χώρας προκειµένου να αναβαθµίσουν την προσχολική αγωγή, να ενισχύσουν το ρόλο της κρατικής µέριµνας ώστε να µειωθούν οι µορφωτικές και κοινωνικές ανισότητες, και να διευκολύνουν τους εργαζόµενους γονείς µε οικογενειακές υποχρεώσεις. Ο αριθµός των ολοήµερων νηπιαγωγείων αυξάνεται κάθε χρόνο έχοντας ως δείκτη τα αιτήµατα των γονέων και συµβάλλουν θετικά στην ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας δεδοµένου ότι αφενός ελευθερώνει την εργαζόµενη µητέρα από την ανάγκη να διακόψει πρόωρα την εργασία της για να παραλάβει τα µικρά παιδιά της και αφετέρου δίνει τη δυνατότητα στη µη εργαζόµενη µητέρα να εργαστεί. Το πρόγραµµα που εφαρµόζεται στο ολοήµερο νηπιαγωγείο είναι από τις 8πµ έως τις 4 µ.µ. Κατά το σχολικό έτος 2001-2001 λειτούργησαν 1323 τµήµατα σε 1226 νηπιαγωγεία. Οι γονείς δεν υποχρεούνται να πληρώνουν δίδακτρα και δεν υπάρχει δεν υπάρχει προνοµιακή µεταχείριση για την πρόσβαση σε αυτά. Ολοήµερο δηµοτικό σχολείο: 20