Νεοελληνικό Θέατρο (1600-1940) Κινηματογράφος Η πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, 1950-1960 Επιμέλεια: Έφη Εγγλεζάκη 1
Η απήχηση Ο ελληνικός μεταπολεμικός κινηματογράφος λειτουργεί ως: Επιμέλεια: Έφη Εγγλεζάκη 2
Η αφήγηση κριτήριο των ταινιών είναι η προγενέστερη θεατρική επιτυχία καταγωγή των μοτίβων των ταινιών: α) θεατρική παράδοση (επιθεώρηση, Καραγκιόζης) β) διαχρονικές καταβολές (κωμειδύλλιο, ηθογραφία)
Αντίθεση καταγωγή των μοτίβων των ταινιών της Δυτικής Ευρώπης: α) άμεση σχέση μυθιστορήματος - κινηματογράφου β) απόρριψη της θεατρικής φόρμας θεατρική μορφοποίηση προφορικότητα
Εισαγωγικά κειμενικότητα Χαρακτηριστικά ταινιών εποχής σε επίπεδο φιλμικής γραφής: α) θεατρικός τρόπος όρασης β) παρατεταμένο μονόπλανο σεκάνς γ) μετωπική λήψη με φακό νορμάλ 50 προφορικότητα α) θεματικά μοτίβα β) λαϊκοί αφηγητές γ) κοινωνιότυποι
Θεματικά μοτίβα Επαναλαμβανόμενα αφηγηματικά θέματα που εμφανίζονται ως κοινοί τόποι με ασήμαντες διαφορές μεταξύ των ταινιών Πυρήνες της μυθοπλασίας Διαμόρφωση του κανόνα
Λαϊκοί αφηγητές Συγγραφείς, σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, ηθοποιοί Γνώστες του πολιτιστικού υποστρώματος του λαϊκού κοινού Μεσολαβητές μεταξύ του λαϊκού κοινού των πόλεων - βιοτεχνικού
Κοινωνιότυποι Χαρακτήρες από την ηθογραφία και την επιθεώρηση Φωνοκεντρισμός και αυτοσχεδιασμός Φωτόπουλος, Βασιλειάδου, Βρανά, Ρίζος κ.ά
Η περίοδος του ερασιτεχνισμού (amaterisme), 1950-1958 «περίοδος ερασιτεχνισμού» απουσία τεχνικού εξοπλισμού, των απαραίτητων κεφαλαίων, των μεθόδων διανομής και των υλικοτεχνικών υποδομής παραγωγή δημοφιλών και ποιοτικών ταινιών
Η περίοδος του ερασιτεχνισμού (amaterisme), 1950-1958 Χαρακτηριστικά κινηματογράφου: Εμφάνιση πρωτότυπων κινηματογραφικών μοτίβων Καθιέρωση χαρακτήρων / τύπων (θεατρική κληρονομιά) Προβολή των κοινωνικών διεργασιών μέσω των χώρων αφήγησης Διαμόρφωση ενός κανόνα (κυρίως στο μελόδραμα) Χρήση των λαϊκών αφηγητών
Η περίοδος του ερασιτεχνισμού (amaterisme), 1950-1958 Οι εισπρακτικές επιτυχίες των ετών 1950-1958: «Ο Μεθύστακας» 304.438 εισιτήρια «Τα τέσσερα σκαλοπάτια» 194.493 «Ματωμένα Χριστούγεννα» 178.562 «Το σωφεράκι» 190.589 «Κυριακάτικο ξύπνημα» 103.252 «Κάλπικη λίρα» 208.410 «Στέλλα» 134.142 «Το αμαξάκι» 138.620 «Η θεία από το Σικάγο» 192.459
Τα μοτίβα του ελληνικού κινηματογράφου, 1950-1958 ο έρωτας και ο γάμος πλούσιας - φτωχού ή το αντίστροφο μια ιστορία από το χώρο και τους ανθρώπους της αυλής ή της γειτονιάς και τον κόσμο του ρεμπέτικου το μοτίβο του παράνομου άνδρα ή της παραστρατημένης γυναίκας αποσιώπηση του πρόσφατου ιστορικού παρελθόντος σε μια προσπάθεια λήθης του αντάρτικου, του Εμφυλίου και της εξορίας ο χαμένος θείος που θα γυρίσει πλούσιος από την Αμερική με τεράστια κληρονομιά
Παραδείγματα εμφάνισης των κυριότερων μοτίβων σε δημοφιλείς ταινίες της περιόδου 1950-1958. Ο κανόνας και οι εξαιρέσεις. Ο Μεθύστακας (1950), σενάριο σκηνοθεσία Γ. Τζαβέλλα χρήση του κωμικού τύπου του μεθυσμένου διπλός άξονας αφήγησης (αυτοαναγνώρισης παραμόρφωσης) διπλό τέλος - αμφιθυμία προβολή της πάλης μεταξύ λαϊκής και επίσημης μνήμης χρήση του μοτίβου του έρωτα και του γάμου μεταξύ φτωχής και πλούσιου προβολή του χώρου της βιωμένης εμπειρίας
Παραδείγματα εμφάνισης των κυριότερων μοτίβων σε δημοφιλείς ταινίες της περιόδου 1950-1958. Ο κανόνας και οι εξαιρέσεις. Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο (1955), σενάριο σκηνοθεσία Αλ. Σακελλάριος, διπλή γραμμή αφήγησης λαϊκοί ήρωες θεατρικοί τρόποι ερμηνείας χρήση του μοτίβου της τύχης προβολή του συλλογικού «εμείς»
Οι κατά φύλα εκδοχές του μοτίβου της παρανομίας Ο παράνομος άνδρας - η αμαρτωλή (παραστρατημένη) γυναίκα κακοί παράνομοι - καλοί παράνομοι λαϊκή μνήμη η αμαρτωλή και παραστρατημένη γυναίκα - «Κατέστρεψα μια νύχτα τη ζωή μου» (1952) - «Η Αγνή του λιμανιού» (1952) - «Στέλλα» (1955) - «Καταδικασμένη κι απ το παιδί της» (1955) - «Αγιούπα» (1956) η γυναίκα φορτισμένη με αρνητικό πρόσημο
Οι κατά φύλα εκδοχές του μοτίβου της παρανομίας Ο παράνομος άνδρας - η αμαρτωλή (παραστρατημένη) γυναίκα Νεορεαλιστικές Ταινίες - Νεκρή πολιτεία (1951) - Μαύρη γη (1952) - Πικρό ψωμί (1951) - Μαγική πόλη (1955) - Η λίμνη των πόθων (1957) - Ξυπόλυτο τάγμα (1953)
Μελόδραμα ΟΡΙΣΜΟΣ: δραματικό έργο χαρακτηριζόμενο από συνταρακτικά επεισόδια και ισχυρές συγκινησιακές εντυπώσεις, που έχει πάντα αίσιο τέλος Ευρωπαϊκά πρότυπα ηρώων και μοτίβων - βασανισμένοι ήρωες - διαρκής πάλη με έναν εχθρικό κόσμο
Μελόδραμα Δομικά στοιχεία του ευρωπαϊκού μελοδράματος μανιχαϊσμός μονολιθικότητα ακεραιότητα θυματοποίηση συναισθηματική και συγκινησιακή υπερβολή εμμονή σε μια αφηρημένη ιδέα κοινωνικής δικαιοσύνης ευθυγράμμιση των δυνάμεων μονότροπη κάθαρση συμφιλίωση μονοσήμαντο αίσιο τέλος
Μελόδραμα Δομικά στοιχεία του ευρωπαϊκού μελοδράματος ανάπτυξη βιωματικής σχέσης στοιχεία αυτοαναγνώρισης βάσανα και συνθήκες ζωής των «από κάτω» μετανάστευση μοτίβα του είδους - ατομική στρατηγική - τύχη - μονοσήμαντο αίσιο τέλος - ήρωες από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα
Μελόδραμα Ταινίες κοινωνικού μελοδράματος - «Αγάπησα και πόνεσα» (1962) - «Είμαι μια δυστυχισμένη» (1964) - «Φεύγω με πίκρα στα ξένα» (1964) - «Απόκληροι της κοινωνίας» (1965) - «Με πόνο και με δάκρυα» (1965) - «Περιφρόνα με γλυκιά μου» (1965) - «Σκλάνοι της μοίρας» (1966) - «Κάποτε κλαίνε και οι δυνατοί» (1967)
Κύκλος ταινιών της ένοχης αμαρτωλής φόντο το λιμάνι του Πειραιά σύνδεση του λαϊκού κόσμου με τον υπόκοσμο χώρος οργάνωσης της επανάστασης και ένωσης των λαϊκών στρωμάτων Ταινίες της ένοχης αμαρτωλής - «Κόκκινα Φανάρια» (1964) - «Ο κατήφορος» (1961)
Το μοτίβο της διαφθοράς Ταινίες - «Κατηγορώ τους ανθρώπους» (1965) - «Κοινωνία ώρα μηδέν» (1966) - «Πυρετός στην άσφαλτο» (1967) - «Το παρελθόν μιας γυναίκας» (1967) - «Η λεωφόρος του μίσους» (1968) - «Ορατότης μηδέν» (1969)
Χώρος και λαϊκότητα: το λαϊκό κέντρο (μπουζούκια) ανάμειξη των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων χώρος συλλογικότητας προσωπικά τραγούδια χώρος λύσης
Η πρόταση της έντεχνης λαϊκότητας στον κινηματογράφο λαϊκότητα και εντεχνότητα προφορικότητα και κειμενικότητα αντιστροφή και αποφυγή των κλισέ αμφιθυμία εμφάνιση ενός διαφορετικού κανόνα θετική προβολή του λαϊκού κόσμου αντισυναινετικές αναφορές έντεχνη λαϊκή μουσική ρεαλιστική εικαστική οπτική
Η τομή των ετών 1965 1966: ταινίες κατάθεσης ενός νέου προσώπου Προβολή στο 7ο Φεστιβάλ Θεσ/κης (1966 ) των ταινιών: 1) Τζίμης ο τίγρης (μικρού μήκους), του Π. Βούλγαρη 2) Με τη λάμψη στα μάτια του Π. Γλυκοφρύδη 3) Εκδρομή του Τ. Κανελλόπουλου 4) Μέχρι το πλοίο του Α. Δαμιανού 5) Πρόσωπο με πρόσωπο, του Ρ. Μανθούλη
Η τομή των ετών 1965 1966: ταινίες κατάθεσης ενός νέου προσώπου ανεξάρτητες παραγωγές ανάγκη καλλιτεχνικής διεξόδου συνδυασμός λαϊκού και έντεχνου
Φαρσοκωμωδία 1960-1967: η γενετική φόρμα του είδους επίδραση από το γαλλικό boulevard απεικόνιση των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων, σκηνές της καθημερινότητας και οι κοινωνικές νοοτροπίες και συμπεριφορές Διαφοροποίηση ελληνικής κωμωδίας: ο συνδυασμός στοιχείων της προφορικότητας Θεματικά εξελικτικά στάδια: παρεξήγηση ίντριγκα απόγειο των περιπλοκών άρση των παρεξηγήσεων τελική τακτοποίηση
Φαρσοκωμωδία 1960-1967: η γενετική φόρμα του είδους χώρος αφήγησης η αστική κατοικία ενσωμάτωση των νέων αντιλήψεων, επικράτηση των παραδοσιακών αρχών και αξιών πολιτισμική ομογενοποίηση κατανωλισμός απομάκρυνση από τα συγκρουσιακά στοιχεία της εργατικής - λαϊκής υποκουλτούρας
Το μοτίβο της κομπίνας (τιμιότητας) κομπίνα από άτομα των μεσαίων και κατώτερων τάξεων αποκάλυψη κομπίνας από τίμιους και φτωχούς υπαλλήλους αντίστοιχο με το μοτίβο διαφθοράς του μελοδράματος
Ταινίες με το μοτίβο της κομπίνας - «Υπάρχει και φιλότιμο» - «Ο Ηλίας του 16ου» - «Ζητείται ψεύτης» - «Φωνάζει ο κλέφτης» - «Έξω οι κλέφτες» - «Άλλος για το εκατομμύριο»
Το ελληνικό μιούζικαλ πρωταγωνιστές τα μέλη μιας μεγάλης νεανικής παρέας που αντικατοπτρίζουν την κοινωνική και ταξική ρευστότητα δημιουργία του πολιτισμικού πρότυπου της ομογενοποίησης μυθοπλασία και φαντασιακή ταύτιση
Απορίες και Ερωτήσεις στο e-mail: elp44@arnos.co.gr Ευχαριστώ Επιμέλεια: Έφη Εγγλεζάκη 32