ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Φεβρουάριος 2011 1
Με βάση τον Κανονισµό για το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης (ΕΚ 883/2004 2004) που ενσωµατώνεται στην Οδηγία: Οι πολίτες (και κάτοικοι από τρίτες χώρες) που είναι δικαιούχοι στο σύστηµα υγείας της χώρας τους, µπορούν να τύχουν δωρεάν υγειονοµικής περίθαλψης στις περιπτώσεις που: βρίσκονται προσωρινά στο εξωτερικό και χρειάζονται µη προγραµµατισµένη φροντίδα (συµπεριλαµβανοµένης της φροντίδας έκτακτης ανάγκης) παίρνουν προέγκριση από τη χώρα τους για προγραµµατισµένη περίθαλψη, η οποία δεν είναι διαθέσιµη στη χώρα τους στα χρονικά πλαίσια που αυτή είναι ιατρικά ενδεδειγµένη 2
Παραµένουν σε ισχύ οι πρόνοιες του Κανονισµού ΕΚ.883 883/2004 Επιπρόσθετα, οι ασθενείς θα είναι σε θέση : 1. Στην περίπτωση της νοσοκοµειακής περίθαλψης, να επιλέγουν τον πάροχο της υγειονοµικής περίθαλψης 2. Για µη νοσοκοµειακή φροντίδα, θα µπορούν να αναζητούν υγειονοµική περίθαλψη (στο δηµόσιο ή ιδιωτικό τοµέα) χωρίς προέγκριση και να απαιτούν επιστροφή των σχετικών δαπανών µετά την επιστροφή στη χώρα τους 3. Να παρουσιάζουν συνταγές φαρµάκων οι οποίες εκδόθηκαν στη χώρα τους ή στη χώρα της θεραπείας για εκτέλεση σε οποιοδήποτε κράτος-µέλος 4. Να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά µε την ποιότητα και την ασφάλεια, αλλά και το κόστος της φροντίδας που χρειάζονται µέσω των εθνικών σηµείων πληροφόρησης 5. Να προσβάλλουν αρνητικές αποφάσεις για προέγκριση διασυνοριακής 3 υγειονοµικής περίθαλψης
Οι πάροχοι ιατρικής φροντίδας στους οποίους απευθύνονται οι ασθενείς θα µπορούν: 1. να έχουν πρόσβαση στον ιατρικό φάκελο του ασθενή σύµφωνα µε τις πρόνοιες του νόµου περί προστασίας των προσωπικών δεδοµένων 2. θα έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν στοιχεία στον ΙΦ του ασθενή αναφορικά µε την περίθαλψη την οποία παρείχαν, έτσι ώστε να διαφυλάσσεται η ασφαλής συνέχιση της θεραπείας στη χώρα του ασθενή. 3. να µοιραστούν βέλτιστες πρακτικές στον τοµέα της υγειονοµικής περίθαλψης και να ανταλλάσσουν πρότυπα αριστείας µέσω των «ευρωπα κών δικτύων αναφοράς» τα οποία θα συγκεντρώνουν σε εθελοντική βάση εξειδικευµένα κέντρα εµπειρογνωµοσύνης. 4
5
Έναυσµα Οι αποφάσεις του ικαστηρίου των Ευρωπα κών Κοινοτήτων, σχετικά µε το δικαίωµα των ασθενών να λαµβάνουν υγειονοµική περίθαλψη στο κράτος- µέλος της επιλογής τους (1998 σήµερα) Στόχοι Η θέσπιση ενός ενιαίου και διάφανου κοινοτικού πλαισίου στο εσωτερικό της Ευρωπα κής Ένωσης, το οποίο να περιγράφει τον τρόπο µε τον οποίο θα µπορούν οι ασθενείς να ασκούν τα δικαιώµατά τους όσον αφορά στη διασυνοριακή υγειονοµική περίθαλψη και την επιστροφή των σχετικών εξόδων Παράλληλα, η βελτίωση της σαφήνειας του κοινοτικού κεκτηµένου, τόσο για τα κράτη-µέλη όσο και τους πάροχους υγειονοµικής περίθαλψης, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η γενικότερη και αποτελεσµατικότερη εφαρµογή της λήψης και παροχής υπηρεσιών υγείας 6
Καθολικότητα Πρόσβαση σε ποιοτική περίθαλψη Αλληλεγγύη Ισοτιµία κανένας δεν αποκλείεται από την πρόσβαση στην υγειονοµική περίθαλψη καθορισµός εθνικών προτύπων και παροχής βοήθειας για τη σωστή εφαρµογή και παρακολούθησή τους, ενθάρρυνσης της καινοτοµίας και της διάδοσης ορθών πρακτικών και ορθής κλινικής διακυβέρνησης σε σχέση µε την οικονοµική ρύθµιση των εθνικών συστηµάτων υγείας και την ανάγκη εξασφάλισης πρόσβασης σε όλους να υπάρχει ίση πρόσβαση στην περίθαλψη ανάλογα µε την ανάγκη, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, φύλο, ηλικία, κοινωνική κατηγορία ή ικανότητα πληρωµής 7
Ποιότητα Ασφάλεια Περίθαλψη µε γνώµονα τα τεκµήρια και τη δεοντολογία Συµµετοχή του ασθενούς Ένδικη προστασία Ιδιωτική ζωή και εµπιστευτικότητα καθορισµός εθνικών προτύπων και παροχής βοήθειας για τη σωστή εφαρµογή και παρακολούθησή τους, ενθάρρυνση της καινοτοµίας και της διάδοσης ορθών πρακτικών και ορθής κλινικής διακυβέρνησης παρακολούθηση και προστασία από παράγοντες κινδύνου καθορισµός προτεραιοτήτων µε τρόπο ισόρροπο µεταξύ των αναγκών των µεµονωµένων ασθενών και των οικονοµικών πόρων που διατίθενται για ολόκληρο τον πληθυσµό διαφάνεια στις επιλογές περίθαλψης, πληροφόρηση διαφανής και δίκαιη διαδικασία υποβολής καταγγελιών από τους ασθενείς. Νοµική προστασία Προστασία προσωπικών δεδοµένων 8
Η Οδηγία εφαρµόζεται σε όλο το φάσµα των υπηρεσιών υγειονοµικής περίθαλψης, ανεξάρτητα από τον τρόπο που οργανώνεται, χρηµατοδοτείται και παρέχεται (π.χ είτε αυτές παρέχονται από το δηµόσιο, είτε από τον ιδιωτικό τοµέα) Η Οδηγία δεν εφαρµόζεται στις (1) υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας υγείας, (2) στη κατανοµή και πρόσβαση µοσχευµάτων µε σκοπό τις µεταµοσχεύσεις, ούτε (3) στα κρατικά προγράµµατα εµβολιασµού Η Οδηγία δεν επηρεάζει το δικαίωµα των κρατών-µελών να καθορίζουν τις υπηρεσίες φροντίδας υγείας που επιλέγουν να παρέχουν στους πολίτες τους, ή τον τρόπο οργάνωσης και χρηµατοδότησης των σχεδίων υγείας που παρέχουν στους πολίτες τους (άρθρο 1(4)). 9
Το κράτος-µέλος ασφάλισης θα αποζηµιώνει τον πολίτη εφόσον αυτός είναι δικαιούχος στο εθνικό σύστηµα υγείας της χώρας του, υπό την προ πόθεση ότι η περίθαλψη που έλαβε σε άλλο κράτος-µέλος περιλαµβάνεται στο «πακέτο ωφεληµάτων υγείας» που καλύπτει το σύστηµα υγείας της χώρας του (άρθρο 7(1)). Το κράτος-µέλος ασφάλισης µπορεί, είτε να πληρώνει απευθείας (νοουµένου ότι έχει προηγουµένως συνάψει διµερή συµφωνία µε το κράτος-µέλος περίθαλψης), είτε να επιστρέφει στο δικαιούχο, το ποσό των εξόδων το οποίο θα είχε καταβληθεί στο σύστηµα υγείας της χώρας του, για την ίδια ή παρόµοια περίθαλψη, αν η εν λόγω περίθαλψη παρεχόταν στη χώρα του (άρθρο 7(4)). 10
Τα έξοδα της περίθαλψης στο βαθµό που αυτά υπερβαίνουν το κόστος περίθαλψης στο κράτος-µέλος ασφάλισης, θα επιβαρύνουν τον ασθενή. Το κράτος-µέλος ασφάλισης έχει τη δυνατότητα, εάν το επιθυµεί, να αποφασίσει να αποζηµιώσει ολόκληρο το κόστος για την υγειονοµική περίθαλψη που παρασχέθηκε σε άλλο κράτος-µέλος. Επίσης, κάθε κράτος-µέλος µπορεί να αποζηµιώνει άλλα έξοδα π.χ κόστος διαµονής και ταξιδιού για άτοµα µε αναπηρίες (άρθρο 7(4)). Το κράτος-µέλος ασφάλισης µπορεί να επιβάλει στους δικαιούχους πολίτες του που επιδιώκουν να λάβουν υγειονοµική περίθαλψη σε άλλο κράτος-µέλος, τις ίδιες προ ποθέσεις, κριτήρια επιλεξιµότητας, καθώς και κανονιστικές και διοικητικές διατυπώσεις που ισχύουν στο κράτος-µέλος ασφάλισης (π.χ. την εξασφάλιση παραπεµπτικού από Γενικό Ιατρό σε Ειδικό Ιατρό), υπό τον όρο ότι οι προ ποθέσεις αυτές δεν συνιστούν διακριτική µεταχείριση (άρθρο 7(7)). 11
Το κράτος-µέλος ασφάλισης µπορεί να περιορίσει την εφαρµογή των κανόνων αποζηµίωσης υγειονοµικής περίθαλψης αν συντρέχουν λόγοι δηµοσίου συµφέροντος, ικανών να δικαιολογήσουν την παρεµβολή εµποδίων στην ελεύθερη διακίνηση των ασθενών, όπως λόγοι οργάνωσης που αφορούν στη διασφάλιση της παροχής αποτελεσµατικής και µόνιµης πρόσβασης σε υψηλής ποιότητας φροντίδας υγείας στο κράτος-µέλος ασφάλισης ή αν αυτό επιθυµεί να ελέγξει το κόστος και να αποφύγει, στο µέτρο του δυνατού, τυχόν σπατάλη οικονοµικών, τεχνικών και ανθρώπινων πόρων (άρθρο 7(9), recital 39). 12
Η Οδηγία δίνει τη δυνατότητα στα κράτη-µέλη, αν αυτά επιθυµούν, να θεσπίσουν σύστηµα προέγκρισης για την αποζηµίωση των εξόδων θεραπείας των πολιτών τους στο εξωτερικό σε τρεις περιπτώσεις: α) για υγειονοµική περίθαλψη η οποία συνεπάγεται διανυκτέρευση µιας τουλάχιστον νύχτας σε νοσοκοµείο β) για υγειονοµική περίθαλψη υψηλής ειδίκευσης και µεγάλου κόστους και γ) για σοβαρές και συγκεκριµένες καταστάσεις που σχετίζονται µε την ποιότητα ή την ασφάλεια της φροντίδας που παρέχεται στο εξωτερικό. Όµως: Τα µέτρα αυτά πρέπει: να περιορίζονται σε ό,τι είναι απαραίτητο να αποφεύγουν τις διακρίσεις και να µην αποτελούν εµπόδιο στην ελεύθερη διακίνηση των ασθενών 13
Πληροφόρηση Τα κράτη-µέλη θα πρέπει να ορίσουν εθνικά «Σηµεία Επαφής» από όπου οι πολίτες θα µπορούν να παίρνουν πληροφορίες σχετικά µε τα δικαιώµατα τους για διασυνοριακή υγειονοµική περίθαλψη, πρακτικές πληροφορίες ως προς τις προ ποθέσεις και τα επίπεδα επιστροφής δαπανών, τις πιθανές θεραπείες, τους παρόχους, τις διαδικασίες επίλυσης διαφορών κ.λπ. Οι ασθενείς θα µπορούν να έχουν ξεκάθαρη εικόνα για την υγειονοµική περίθαλψη που θα παρέχεται σε άλλα κράτη µέλη και θα είναι σε θέση να λαµβάνουν ολοκληρωµένες και τεκµηριωµένες αποφάσεις αναφορικά µε την µετάβαση τους σε άλλο κράτος µέλος µε σκοπό τη λήψη υγειονοµικής περίθαλψης. 14
Πρόσβαση σε φάρµακα Οι ασθενείς θα µπορούν να παρουσιάσουν συνταγές για φάρµακα οι οποίες έχουν συνταγογραφηθεί σε ένα κράτος-µέλος, για εκτέλεση σε οποιοδήποτε άλλο κράτος-µέλος, νοουµένου ότι τα συγκεκριµένα φάρµακα έχουν άδεια κυκλοφορίας στο συγκεκριµένο κράτος-µέλος. 15
Τα κράτη-µέλη πρέπει να καθορίσουν σαφή κριτήρια ποιότητας και ασφάλειας τα οποία να συνάδουν µε την κοινοτική νοµοθεσία για τα κριτήρια ασφάλειας Τα κράτη-µέλη πρέπει να διασφαλίσουν ότι δεν θα γίνονται διακρίσεις από τους παρόχους υγειονοµικής φροντίδας µεταξύ των πολιτών που προέρχονται από άλλο κράτος-µέλος και των πολιτών του κράτους-µέλους στο οποίο παρέχεται η θεραπεία (άρθρο 4(4)). Τα κράτη-µέλη θα παρέχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στους παρόχους υπηρεσιών υγειονοµικής περίθαλψης άλλου κράτους-µέλους, στους ιατρικούς φακέλους ασθενών οι οποίοι αποτείνονται σε αυτούς για θεραπεία. Οι φάκελοι πρέπει να είναι εύκολα και µε ασφάλεια προσβάσιµοι και να µπορούν να είναι κατανοητοί από τους παρόχους. 16
Μέσα από σχετικές µελέτες της ΕΕ: Κατά κανόνα, οι ασθενείς επιθυµούν να λαµβάνουν υγειονοµική περίθαλψη κοντά στο τόπο κατοικίας τους. υπολογίζεται ότι η διασυνοριακή υγειονοµική περίθαλψη αποτελεί λιγότερο του 1% των σχετικών δηµοσίων δαπανών των κρατών-µελών (δηλαδή περίπου 10 δισεκατοµµύρια ευρώ ετησίως) ενώ σε αυτό το ποσοστό περιλαµβάνεται η περίθαλψη που παρέχεται και σήµερα µέσα από το υφιστάµενο σύστηµα κανονισµών. 17
Τα κράτη-µέλη πρέπει να ετοιµάσουν τους απαραίτητους νόµους, κανονισµούς και διοικητικές πρόνοιες οι οποίες είναι απαραίτητες για την εφαρµογή της Οδηγίας µέσα σε 30 µήνες από την ηµεροµηνία που θα τεθεί σε ισχύ η Οδηγία (άρθρο 20). 18
Προκλήσεις Απουσία εθνικού συστήµατος υγείας στην Κύπρο για παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών σε όλους τους κύπριους πολίτες στη βάση της αρχής της καθολικότητας. Η δηµιουργία πολιτών δύο ταχυτήτων ως αποτέλεσµα της εφαρµογής της Οδηγίας στην Κύπρο σε 30 περίπου µήνες. Αυτών που θα µπορούν να επωφεληθούν από τα δικαιώµατα που θεσπίζει η Οδηγία και αυτών που δεν θα µπορούν. Αύξηση της πίεσης στο υφιστάµενο «σύστηµα» υγείας (µακρές λίστες αναµονής, φθίνουσα ποιότητα υπηρεσιών, κίνδυνοι για την υγεία των ασθενών κ.λπ) Πιθανή µεγάλη εκροή Κύπριων ασθενών προς τις χώρες της Ευρωπα κής Ένωσης 19
Ευκαιρίες Ο χρόνος των 30 µηνών που παρέχεται στα κράτη-µέλη για την εφαρµογή της Οδηγίας είναι αρκετός για να καταστεί δυνατή η εφαρµογή του Γενικού Συστήµατος Υγείας, όπου όλοι οι πολίτες θα έχουν τα ίδια δικαιώµατα, πρόσβαση και ωφελήµατα σε ό,τι αφορά στην υγειονοµική περίθαλψή τους τόσο εντός της Κύπρου όσο και ανά την ΕΕ Αφορµή για τον εκσυγχρονισµό των δηµοσίων και ιδιωτικών υπηρεσιών υγειονοµικής περίθαλψης, έτσι ώστε η Κύπρος να καταστεί ανταγωνιστικός προορισµός ιατρικού τουρισµού 20
21