Στην Ευθυμία Συγκολλίτου Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. i
Πρόλογος Ο ενδέκατος τόμος της Επιστημονικής Επετηρίδας του Τμήματος Ψυχολογίας είναι αφιερωμένος στη συνάδελφο κ. Ευθυμία Συγκολλίτου, Ομότιμη Καθηγήτρια Σχολικής και Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας, ως αναγνώριση του έργου και της προσφοράς της στο Τμήμα Ψυχολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ο τόμος ξεκινάει με την περιγραφή του έργου της τιμωμένης, όπως αυτό αποτυπώθηκε στην εισήγηση των συναδέλφων Βασιλικής Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, Μαρίας Δικαίου και Σοφίας-Ελευθερίας Γωνίδα προς το Τμήμα Ψυχολογίας και την ομόφωνη απόφαση του Τμήματος για την απονομή τίτλου Ομότιμης Καθηγήτριας στην κ. Ευθυμία Συγκολλίτου. Λόγω του γνωστικού αντικειμένου της τιμωμένης, στον τόμο περιλαμβάνονται κυρίως άρθρα που εστιάζονται στον τομέα της εκπαίδευσης προσεγγίζοντας επίκαιρα ψυχολογικά θέματα που αφορούν μαθητές/ήτριες και εκπαιδευτικούς. Επίσης, ο τόμος περιλαμβάνει εργασίες στενών συνεργατών της τιμωμένης που εντάσσονται στο χώρο της Περιβαλλοντικής και Κοινωνικής Ψυχολογίας. Ξεκινώντας την αναλυτική παρουσίαση από τις εργασίες που αφορούν μαθητές και μαθήτριες, οι Δημόγιωργα και Συγκολλίτου σε μία επίκαιρη μελέτη εξέτασαν τον τρόπο που συνδέονται οι μαθησιακές δυσκολίες με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες εμπλέκονται σε μικρότερο βαθμό σε δραστηριότητες στο Facebook, έχουν χαμηλότερα επίπεδα αυτο-αποκάλυψης και χαμηλότερη αντιλαμβανόμενη ποιότητα σχέσεων συγκριτικά με παιδιά που δεν έχουν λάβει αντίστοιχη διάγνωση. Η έρευνα ποσοτικών ημερολογίων των Πολάκη, Μαρκουλάκη, Ξανθοπούλου, και Σίμου σε παιδιά δημοτικού μελέτησε τις συνέπειες του χαρακτηριστικού της αναβλητικότητας στην υποκειμενική αντίληψη των παιδιών για τον ημερήσιο σχολικό φόρτο, την ικανοποίησή τους σχετικά με την προετοιμασία τους για την επόμενη ημέρα στο σχολείο, και το άγχος στο τέλος της ημέρας. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων κατέδειξε σημαντική σύνδεση της αναβλητικότητας, τόσο ως σταθερό χαρακτηριστικό όσο και ως χαρακτηριστικό της κατάστασης, με τους παράγοντες που εξετάστηκαν. ii
Οι Λαλιώτη και Πλατσίδου εξέτασαν τη σύνδεση διάφορων διαστάσεων της συναισθηματικής νοημοσύνης με τις στρατηγικές που χρησιμοποιούν τα άτομα για την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Τα ευρήματά τους έδειξαν ότι οι περισσότερες διαστάσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης συνδέονται στενά με τις (μνημονικές, αντισταθμιστικές, μεταγνωστικές, συναισθηματικές και κοινωνικές) στρατηγικές εκμάθησης ξένης γλώσσας, ενώ αναδύθηκαν διάφορες σχέσεις μεταξύ των παραγόντων που εξετάστηκαν. Η μελέτη των Μπαξεβάνη και Μεταλλίδου διερεύνησε τη σχέση των συμπεριφορών σχολικού εκφοβισμού με την επίδοση σε έργα Θεωρίας του Νου. Οι ερευνήτριες διαπίστωσαν αρνητική σχέση μεταξύ των δύο, με την οξυθυμία και τη διασπαστική συμπεριφορά, συγκεκριμένα, να συνδέονται με χαμηλότερη επίδοση των παιδιών σε έργα Θεωρίας του Νου. Άλλες έρευνες πάνω σε θέματα ψυχολογίας της εκπαίδευσης εστιάστηκαν στους εκπαιδευτικούς. Συγκεκριμένα, το σύγχρονο ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού μελέτησαν οι Παπαλαζάρου και Αθανασιάδου, με έμφαση στα αίτια του φαινομένου και τον τρόπο διαχείρισής του από τους εκπαιδευτικούς εντός σχολείου. Τα ευρήματα από την ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί αποδίδουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την επιθετική συμπεριφορά των εφήβων στους γονείς, ενώ οι ίδιοι δηλώνουν ότι παρεμβαίνουν στα περιστατικά εκφοβισμού με πειθαρχικό τρόπο επιπλέον, τονίζουν την ανάγκη επιμόρφωσης και παρουσίας κι άλλων ειδικών στις σχολικές μονάδες. Δίνοντας έμφαση στην εμπειρία των εκπαιδευτικών, οι Τιβικέλη, Γωνίδα και Κιοσέογλου μελέτησαν τα κίνητρα των Ελλήνων δασκάλων και τη συμβολή τους στην υιοθέτηση λειτουργικών διδακτικών πρακτικών μέσα στην τάξη, με βάση τη Θεωρία των Στόχων Επίτευξης. Βρήκαν ότι οι προσανατολισμοί στόχων των ίδιων των εκπαιδευτικών προβλέπουν τις αυτοαναφερόμενες διδακτικές τους πρακτικές προς τη μάθηση ή προς την επίδοση. Επίσης, ο προσανατολισμός προς το στόχο της μάθησης φάνηκε να σχετίζεται με τις αντίστοιχες διδακτικές πρακτικές τόσο άμεσα όσο και διαμέσου των πεποιθήσεων αποτελεσματικότητας για το εκπαιδευτικό τους έργο. Εντός εκπαιδευτικού πλαισίου κινήθηκε και η έρευνα των Τζουριάδου, Βουγιούκα, Αναγνωστοπούλου και Μενεξέ, που μας μεταφέρει τις σκέψεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία. Το κυριότερο ζήτημα που αναδύθηκε από τη μελέτη αυτή ήταν οι ασαφείς γνώσεις των εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία, καθώς και η υποκειμενικά αντιλαμβανόμενη ανεπάρκειά τους στο να διαχειριστούν τη διαταραχή εντός της σχολικής τάξης. iii
Πέρα από το πεδίο της εκπαίδευσης, οι Ποδαρά και Δικαίου ασχολήθηκαν με ένα πολύ επίκαιρο και πρωτότυπο ψυχοκοινωνικό θέμα. Οι ερευνήτριες αυτές έκαναν μια κριτική επισκόπηση της βιβλιογραφίας πάνω στις στάσεις απέναντι στην απόκτηση ανθρώπινων οργάνων μέσω δωρεάς και επισημαίνουν τις σχετικές δυνατότητες και ελλείψεις στη μέχρι σήμερα έρευνα διεθνώς πάνω στις κοινωνικές αντιλήψεις για τη δωρεά οργάνων. Στη συνέχεια, η Δασκάλου μελέτησε την ικανότητα των ενεργών μοντέλων προσκόλλησης να προβλέψουν στρατηγικές αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις σε νεαρούς ενήλικους. Τέλος, στο πεδίο του σωφρονιστικού συστήματος κινήθηκε η έρευνα του Μπαμπασίκα, ο οποίος διερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο τα χαρακτηριστικά της φυλακής και η έδρα ελέγχου του έγκλειστου ατόμου επηρεάζουν τις αντιλήψεις του/της περί σωφρονισμού. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η εσωτερική έδρα ελέγχου του έγκλειστου σχετίζεται με θετικότερες απόψεις περί σωφρονισμού συγκριτικά με την εξωτερική. Αντίθετα, ο τύπος της φυλακής δε φάνηκε να διαδραματίζει κανένα ρόλο στις αντιλήψεις των φυλακισμένων για το σωφρονιστικό σύστημα. Ευχαριστούμε θερμά τις/τους συγγραφείς για τη συμμετοχή τους στον ενδέκατο τόμο της Επιστημονικής Επετηρίδας του τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και όλους τους κριτές για την ουσιαστική συμβολή τους στην έκδοση του τόμου αυτού. Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2015 Η Συντακτική Επιτροπή Μαίρη Κοσμίδου, Καθηγήτρια Νευροψυχολογικής Αξιολόγησης Δέσποινα Ξανθοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Οργανωτικής Ψυχολογίας Ελένη Αρετούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια Νευροψυχολογίας Ελευθερία Γωνίδα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης iv
Κριτές Αθανασιάδου Χριστίνα Αϊδίνης Αθανάσιος Ανδρέου Ελένη Γεωργάκα Ευγενία Γιοβαζολιάς Θεόδωρος Δεληγιάννη-Κουϊμτζή Βασιλική Δερμιτζάκη Ειρήνη Δημητροπούλου Παναγιώτα Ευκλείδη Αναστασία Θεμελή Όλγα Καμαριώτης Χάρης Καπατζιά Αναστασία Καραδήμας Ευάγγελος Καφέτσιος Κωνσταντίνος Κιοσέογλου Γρηγόρης Κωνσταντινίδου Φώφη Λεονταρή Αγγελική Μεταλλίδου Παναγιώτα Μουζάκη Αγγελική Μπίμπου Άννα Μωραΐτου Δέσποινα Παπαληγούρα Ζαΐρα Παυλόπουλος Βασίλης Ρούσση Παγώνα Σαπουντζής Αντώνης Σιδερίδης Γιώργος Σίμος Παναγιώτης Σταυρακάκη Σταυρούλα Συγκολλίτου Έφη Τζορμπατζούδης Χαράλαμπος Τσαμπαρλή Αναστασία Φίγγου Ευαγγελία Ψάλτη Αναστασία v