ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ / ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 04 02 2018 ΓΚΥΡΤΗ ΜΑΡΙΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ Α ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να αποδοθεί το κείμενο στη νέα ελληνική. (Μονάδες: 20) Πληροφορούμαι, άνδρες δικαστές, ότι αυτός θα καταφύγει σε αυτόν τον ισχυρισμό, ότι δηλαδή έχει πει αυτά, επειδή οργίστηκε, γιατί εγώ έδωσα την ίδια κατάθεση με τον Διονύσιο. Εσείς, όμως, άνδρες δικαστές, να έχετε υπόψη σας ότι ο νομοθέτης δε συγχωρεί καμία οργή, αλλά τιμωρεί εκείνον που αγορεύει, αν δεν αποδεικνύει ότι είναι αληθινά όσα έχει πει. Εγώ όμως δύο φορές μέχρι τώρα έχω καταθέσει γι αυτόν γιατί δε γνώριζα ακόμη ότι εσείς τιμωρείτε εκείνους που είδαν την πράξη, ενώ συγχωρείτε εκείνους που ρίχνουν μακριά τα όπλα τους. Γι αυτά λοιπόν δεν ξέρω γιατί πρέπει να λέω περισσότερα και εγώ σας παρακαλώ να καταδικάσετε τον Θεόμνηστο, λαμβάνοντας υπόψη σας ότι για μένα δεν μπορεί να υπάρξει σπουδαιότερος δικαστικός αγώνας από αυτόν. Γιατί τώρα συγχρόνως κάνω καταγγελία για κακολογία (δυσφήμιση), αλλά με την ίδια απόφαση είμαι κατηγορούμενος για το φόνο του πατέρα μου, εγώ ο οποίος μόνος, αφού πολύ γρήγορα πέρασα τη δοκιμασία (της ενηλικίωσης), παρέπεμψα τους Τριάκοντα στον Άρειο Πάγο. Αυτά αφού θυμηθείτε, ας βοηθήσετε και εμένα και τον πατέρα μου και τους θεσπισμένους νόμους στους οποίους έχετε ορκιστεί. 1
2. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: (Μονάδες: 10) τὸν λόγον: τη δοτική πληθυντικού αριθμού: τοῖς λόγοις ταῦτα: τη γενική του ίδιου γένους και αριθμού: τούτων ὁ νομοθέτης: την κλητική ενικού αριθμού: (ὦ) νομοθέτα ὑμεῖς (το 2 ο του κειμένου): τον ίδιο τύπο στο τρίτο πρόσωπο: σφεῖς τοῦ πατρός: την κλητική ενικού αριθμού: (ὦ) πάτερ εἴρηκε: τον ίδιο τύπο στον αόριστο β : εἶπε ἀποφαίνῃ: το β πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου α στην ενεργητική φωνή: ἀποφήνητε ἔστιν: το γ ενικό πρόσωπο προστακτικής στον ίδιο χρόνο: ἔστω ἔχετε: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού στην ενεργητική φωνή: εἶχον καταψηφίσασθαι: το γ ενικό πρόσωπο προστακτικής παρακειμένου στη μέση φωνή: κατεψηφίσθω 3. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους και να αναφέρετε τον όρο που προσδιορίζουν: (Μονάδες: 6) δικασταί (το 1 ο του κειμένου): ονοματικός ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ἄνδρες Διονυσίῳ: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, δοτική αντικειμενική στο τὴν αὐτὴν τὰ εἰρημένα: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο στο ρήμα ἔστιν (αττική σύνταξη) λέγειν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα δεῖ καταψηφίσασθαι: τελικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο στο ρήμα δέομαι τοῖς νόμοις: αντικείμενο του ρήματος βοηθήσατε 4. «ὡς ἔστιν ἀληθῆ τὰ εἰρημένα», «ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν»: να αναγνωρίσετε πλήρως (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτική θέση) τις παραπάνω δευτερεύουσες προτάσεις. 2
«ὡς ἔστιν ἀληθῆ τὰ εἰρημένα»: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως. Εισάγεται με: τον ειδικό σύνδεσμο «ὡς», γιατί εκφράζει υποκειμενική κρίση (γνώμη). Εκφέρεται με: οριστική («ἔστιν»), γιατί δηλώνει το πραγματικό βέβαιο γεγονός. Συντακτικός ρόλος: λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης «ἀποφαίνῃ». «ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν»: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση κρίσεως. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία «ὅ τι», γιατί είναι μερικής άγνοιας. Εκφέρεται με οριστική («δεῖ»), γιατί δηλώνει το πραγματικό. Συντακτικός ρόλος: λειτουργεί ως αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης «οὐκ οἶδ(α)». ΜΕΡΟΣ Β [Σημείωση: Το κείμενο επανεξετάζεται σε μια λογική «προφορικής» εξέτασης. Κάθε περίοδος εξετάζεται χωριστά με ερωτήσεις που καλύπτουν γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα.] Ἀκούω δ αὐτόν, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐπὶ τοῦτον τὸν λόγον τρέψεσθαι, ὡς ὀργισθεὶς εἴρηκε ταῦτα ἐμοῦ μαρτυρήσαντος τὴν αὐτὴν μαρτυρίαν Διονυσίῳ. 1. Η αντωνυμία αὐτὸν είναι: Β. επαναληπτική 2. ὦ ἄνδρες δικασταί: η κλητική ενικού της συνεκφοράς είναι: Β. ὦ ἄνερ δικαστὰ 3. ὀργισθείς: να γραφεί το β ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων του ίδιου χρόνου και της ίδιας διάθεσης. ὠργίσθης, ὀργισθῇς, ὀργισθείης, ὀργίσθητι (Μονάδες: 4) 3
4. Η μετοχή μαρτυρήσαντος είναι συνημμένη ή απόλυτη (μονάδα 1) και γιατί (μονάδα 1); Η μετοχή μαρτυρήσαντος είναι απόλυτη, γιατί το υποκείμενό της ἐμοῦ δεν έχει άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση στην οποία ανήκει η μετοχή. Ὑμεῖς δ ἐνθυμεῖσθε, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι ὁ νομοθέτης οὐδεμίαν ὀργῇ συγγνώμην δίδωσιν, ἀλλὰ ζημιοῖ τὸν λέγοντα, ἐὰν μὴ ἀποφαίνῃ ὡς ἔστιν ἀληθῆ τὰ εἰρημένα. 5. Στην πρόταση ὅτι ὁ νομοθέτης οὐδεμίαν ὀργῇ συγγνώμην δίδωσιν ο σύνδεσμος ὅτι δηλώνει: Γ. αντικειμενική γνώμη 6. Η πρόταση ἀλλὰ ζημιοῖ τὸν λέγοντα: Γ. συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη πρόταση 7. Ο τύπος ἀληθῆ είναι: Γ. κατηγορούμενο στο τὰ εἰρημένα μέσω του συνδετικού ρηματικού τύπου ἔστιν Ἐγὼ δὲ δὶς ἤδη περὶ τούτου μεμαρτύρηκα οὐ γάρ πω ᾔδειν ὅτι ὑμεῖς τοὺς μὲν ἰδόντας τιμωρεῖσθε, τοῖς δὲ ἀποβαλοῦσι συγγνώμην ἔχετε. 8. Ο εμπρόθετος προσδιορισμός περὶ τούτου δηλώνει: Γ. αναφορά 4
9. Οι προτάσεις ὅτι ὑμεῖς τοὺς μὲν ἰδόντας τιμωρεῖσθε, τοῖς δὲ ἀποβαλοῦσι συγγνώμην ἔχετε συνδέονται: Α. με παρατακτική σύνδεση και αντιθετικούς συνδέσμους 10. Να αναγνωριστεί η έγκλιση (μονάδα 1) της πρότασης τοῖς δὲ ἀποβαλοῦσι συγγνώμην ἔχετε και να αιτιολογηθεί (μονάδα 1). Ο τύπος ἔχετε ως γραμματικός τύπος μπορεί να είναι είτε οριστική είτε προστακτική. Στη συγκεκριμένη πρόταση είναι οριστική, γιατί ανήκει σε δευτερεύουσα ειδική πρόταση (οι ειδικές προτάσεις εκφέρονται με οριστική). 11. τοὺς ἰδόντας: να γραφεί το β ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής. εἶδες, ἴδῃς, ἴδοις, ἰδὲ (Μονάδες: 4) Περὶ μὲν οὖν τούτων οὐκ οἶδ ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν ἐγὼ δ ὑμῶν δέομαι καταψηφίσασθαι Θεομνήστου, ἐνθυμουμένους ὅτι οὐκ ἂν γένοιτο τούτου μείζων ἀγών μοι. 12. Το ἂν στην πρόταση ὅτι οὐκ ἂν γένοιτο τούτου μείζων ἀγών μοι είναι: Γ. δυνητικό 13. Η δοτική πληθυντικού του ουσιαστικού ἀγὼν είναι: Β. ἀγῶσι(ν) 5
14. λέγειν: να γραφεί ο ίδιος τύπος στον αόριστο β και στον παρακείμενο. εἰπεῖν, εἰρηκέναι 15. Ο ίδιος τύπος στην προστακτική του ρήματος γένοιτο είναι: Α. γενέσθω 16. Η λέξη δέηση συνδέεται σημασιολογικά με το ρήμα: Β. δέομαι Νῦν γὰρ διώκω, <μὲν> κακηγορίας, τῇ δ αὐτῇ ψήφῳ φόνου φεύγω τοῦ πατρός, ὃς μόνος, ἐπειδὴ τάχιστα ἐδοκιμάσθην, ἐπεξῆλθον τοῖς τριάκοντα ἐν Ἀρείῳ πάγῳ. 17. Ο τύπος ὃς είναι: Γ. αναφορική αντωνυμία 18. Ο τύπος μόνος είναι συντακτικά: Α. κατηγορηματικός προσδιορισμός στο εννοούμενο υποκείμενο ἐγὼ του ρήματος ἐπεξῆλθον 19. Η δοτική πληθυντικού του ονόματος τοῦ πατρὸς είναι: Γ. τοῖς πατράσι(ν) 6
20. φεύγω: να γραφεί το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και της οριστικής του αορίστου β. ἔφευγε, ἔφυγε 21. ἐπεξῆλθον να γραφεί: Α. το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου: ἐπέξελθε (μονάδα 1) Β. το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου: ἐπεξελθεῖν (μονάδα 1) Γ. η μετοχή του ίδιου χρόνου (στην ονομαστική και των τριών γενών): ἐπεξελθών, ἐπεξελθοῦσα, ἐπεξελθόν (μονάδες 3) (Μονάδες: 5) Ὧν μεμνημένοι καὶ ἐμοὶ καὶ τῷ πατρὶ βοηθήσατε καὶ τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις καὶ τοῖς ὅρκοις οἷς ὀμωμόκατε. 22. Η πρόταση «Ὧν μεμνημένοι καὶ ἐμοὶ καὶ τῷ πατρὶ βοηθήσατε καὶ τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις καὶ τοῖς ὅρκοις» εισάγεται με αναφορική αντωνυμία και βρίσκεται μετά από τελεία. Αυτό σημαίνει ότι είναι: Α. Κύρια πρόταση, εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο 23. Να γράψετε το αντικείμενο της μετοχής μεμνημένοι (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την πτώση του (μονάδα 1). Το αντικείμενο της μετοχής μεμνημένοι είναι το Ὧν βρίσκεται σε γενική πτώση, γιατί το ρήμα μιμνῄσκω, από το οποίο προέρχεται η μετοχή μεμνημένοι, δηλώνει μνήμη. 7
24. ἐμοί: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις του πληθυντικού αριθμού στο β πρόσωπο. ὑμῶν, ὑμῖν, ὑμᾶς (Μονάδες: 3) 25. Ο τύπος βοηθήσατε είναι: Δ. προστακτική αορίστου α 26. Ο τύπος τοῖς κειμένοις είναι: Δ. μετοχή 8