ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΕΚΤΟΣ Ο ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΑΝ ΜΙΑ ΜΕΘΟ ΟΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α;

ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΕΚΤΟΣ Ο ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ ΣΑΝ ΜΙΑ ΜΕΘΟ ΟΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α; Συγγραφείς: Κεφαλόπουλος Κ, Καράβης Μ, Χυτήρης Π, Μπέσικος Ι, Αθανασόπουλος Α, Οικονόµου Β, Τριαντόπουλος Α, Μαραγιάννη, Μαυρογεώργης Γ. ιεξαγωγή έρευνας: Α Αναισθησιολογικό Τµήµα Γ.Κ.Ν.Πατρών "Ο Άγιος Ανδρέας" Περίληψη Αναµφίβολα οι εναλλακτικές/συµπληρωµατικές µέθοδοι θεραπείας είναι δηµοφιλείς µεταξύ των ασθενών. Το 45% των Αµερικανών, αν και διαβιεί στη Μέκκα της βιοιατρικής τεχνολογίας χρησιµοποιεί για την αντιµετώπιση των προβληµάτων υγείας του κάποια µορφή θεραπείας εκτός της σύγχρονης βιοιατρικής, ενώ το 32% των ενηλίκων ασθενών ακολουθεί σύγχρονες θεραπευτικές αγωγές παράλληλα µε κάποια εναλλακτική / συµπληρωµατική θεραπεία (βελονισµό, χειροπρακτική, οµοιοπαθητική, οστεοπαθητική, φυτοθεραπεία) δίχως να ενηµερώνει τον οικογενειακό του ιατρό. Οι κλινικοί ιατροί, πρέπει να είµαστε ενηµερωµένοι και εξοικειωµένοι µε τις θεραπείες που χρησιµοποιούν οι ασθενείς µας, κυρίως όταν αυτές εφαρµόζονται παράλληλα µε την αγωγή που εµείς έχουµε προτείνει, όταν υπάρχει αυξηµένη πιθανότητα συνέργειας µε τα σύγχρονα φάρµακα της βιοιατρικής επιστήµης (φυτοθεραπευτικά σκευάσµατα, συµπληρώµατα διατροφής κ.α.) ή όταν διάφορες θεραπείες παρεµβάλλονται σε ένα γενικότερο πρόγραµµα αποκατάστασης. Στην παρούσα πολυκεντρική µελέτη καταβάλλεται προσπάθεια να διερευνηθεί σε ποιο ποσοστό οι νοσοκοµειακοί ιατροί είναι πληροφορηµένοι για τον βελονισµό, ποια είναι η πηγή πληροφόρησής τους (ιατρική ή άλλη) και ποια η γνώµη τους όσον αφορά τη χρησιµότητα της µεθόδου. Επιλέχθηκε η διαδικασία της προφορικής συνέντευξης (ιατρός ερωτά ιατρό) και καταγράφηκε η απάντηση σε δύο ερωτήµατα σχετικά α) µε την αποδοχή και β) µε τη πληροφόρηση για τη θεραπευτική µέθοδο του ιατρικού βελονισµού. Ρωτήθηκαν 282 ιατροί όλων των βαθµίδων και ειδικοτήτων, εργαζόµενοι σε Πανεπιστηµιακά, Περιφερειακά και Νοµαρχιακά Νοσοκοµεία της υτικής Ελλάδας. Λέξεις-κλειδιά: βελονισµός, βιοιατρική, αποδοχή, πληροφόρηση. Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια, σηµειώνεται σε όλο το δυτικό κόσµο µια θεαµατική αύξηση της χρήσης εναλλακτικών / συµπληρωµατικών µεθόδων ιατρικής φροντίδας. Με τον όρο εναλλακτικές / συµπληρωµατικές θεραπείες εννοούνται περίπου 116 ετερόκλητες και ανοµοιογενείς θεραπευτικές µέθοδοι που εφαρµόζονται από 7.500 θεραπευτές (αντιστοιχούν στο 30% των γενικών ιατρών της Μεγάλης Βρετανίας οι οποίοι εκτέλεσαν 13.000.000 θεραπευτικές συνεδρίες σε ένα χρόνο (Complementary / Alternative Medicine CAM) [1,2,3] Οι πρώτες µελέτες που αφορούσαν τη χρήση και αποδοχή των εναλλακτικών / συµπληρωµατικών θεραπειών από τον γενικό πληθυσµό εκπονήθηκαν τη δεκαετία του 90. Ερευνητές από το Πανεπιστήµιο του Ηarvard, [4] εκπόνησαν έρευνα µέσω τηλεφώνου στην οποία συµµετείχαν 1539 αγγλόφωνοι ενήλικες κάτοικοι των Ηνωµένων Πολιτειών Αµερικής. Από την έρευνα προέκυψε ότι ένας στους τρείς 1

Αµερικανούς που ρωτήθηκαν είχε υποβληθεί σε κάποια εναλλακτική / συµπληρωµατική θεραπεία τον προηγούµενο χρόνο. Με βάση τα στοιχεία της έρευνας προέκυψε ότι οι λευκοί µορφωµένοι, υψηλού εισοδήµατος, νέοι Αµερικανοί (ηλικίας 25-49 ετών) κάνουν 425 εκατοµµύρια επισκέψεις το χρόνο σε ιατρούς που ασκούν κάποια από τις µεθόδους εναλλακτικής / συµπληρωµατικής ιατρικής, ξοδεύοντας 14 δισεκατοµµύρια δολλάρια ετησίως, (σε σύγκριση µε 388 εκατοµµύρια επισκέψεων στους ιατρούς πρωτοβάθµιας φροντίδας του κρατικού συστήµατος Υγείας). Σχεδόν το 1/3 των ενηλίκων Αµερικανών (34%) εµπιστεύονται τα χρόνια προβλήµατα της υγείας τους σε χώρους εκτός βιοιατρικής επιστήµης. Το 1997, οι ίδιοι ερευνητές επανέλαβαν την εργασία τους συµπεριλαµβάνοντας 2055 ενήλικες για να επανεκτιµήσουν το θέµα και να διερευνήσουν την τάση που υπάρχει στην αµερικανική κοινωνία. Το ποσοστό ανήλθε από 34% (1990) σε 42% (1997). Παράλληλα σηµειώθηκε αύξηση των ετησίων επισκέψεων (κατά 200 εκατοµµύρια επισκέψεις τον χρόνο) και των ποσών που δαπανήθηκαν (21 δισεκατοµµύρια δολλάρια). [5] Σε µελέτη των Druss και Rosenbeck [6] φαίνεται ότι το 2% του αµερικανικού πληθυσµού χρησιµοποιεί αποκλειστικά και µόνο εναλλακτικές / συµπληρωµατικές θεραπείες, το 60% αποκλειστικά θεραπείες προτεινόµενες από τη σύγχρονη βιοιατρική επιστήµη, ενώ το 32% των ασθενών χρησιµοποιεί παράλληλα σύγχρονες βιοιατρικές θεραπείες µε κάποια εναλλακτική (συνήθως βελονισµό ή χειροπρακτική και οστεοπαθητική). Υπάρχει λοιπόν η τάση ο βελονισµός (αλλά και άλλες θεραπείες) να χρησιµοποιούνται περισσότερο συµπληρωµατικά παρά εναλλακτικά της βιοιατρικής. Στα ανωτέρω στοιχεία βασίστηκε το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των Η.Π.Α. (National Institute of Health) και ίδρυσε το Εθνικό Κέντρο Συµπληρωµατικής και Εναλλακτικής Ιατρικής (National Center for Complementary and Alternative Medicine) µε προϋπολογισµό για το 2001 68 εκατοµµύρια δολλάρια και σκοπό να επιχορηγεί ερευνητικά προγράµµατα στον τοµέα της εναλλακτικής / συµπληρωµατικής ιατρικής και να λειτουργεί ως συµβουλευτικό όργανο της Κυβέρνησης για θέµατα µη συµβατικής ιατρικής. [7] Aναµφίβολα η εναλλακτική / συµπληρωµατική ιατρική είναι δηµοφιλής και έχει αρχίσει να ενσωµατώνεται σε δυτικά Πανεπιστηµιακά ιδρύµατα. Τα κέντρα εναλλακτικής ιατρικής του Χάρβαρντ, του Κολούµπια, του Μέρυλαντ, του Σέφιλντ γνωρίζουν µεγάλη άνθηση. Το 64% των πανεπιστηµιακών ιατρικών σχολών των Η.Π.Α. προσφέρουν µαθήµατα κατ επιλογήν και ειδικά σεµινάρια σε εναλλακτικές / συµπληρωµατικές µεθόδους (βελονισµό, οµοιοπαθητική, χειροπρακτική, φυτοθεραπεία και Μind-Body τεχνικές). [8] Στη Μεγάλη Βρετανία παρέχονται υπηρεσίες βελονισµού στο 34% των πρωτοβάθµιων Κέντρων Υγείας, στο 86% των ιατρείων χρονίου πόνου και από το 40% των γενικών ιατρών. [9,10,11] Πιο συγκεκριµένα βελονισµός εφαρµόζεται από το 4% των οικογενειακών ιατρών της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ στη Γερµανίας το 15% των ιατρών εφαρµόζει παραδοσιακό βελονισµό ενώ το 65% σύγχρονο ιατρικό βελονισµό και διηθήσεις (neural therapy). Στην Ιταλία υπάρχουν τουλάχιστον 120 κρατικά ιδρύµατα ή ιδρύµατα µε κρατικές συµβάσεις που παρέχουν τη δυνατότητα εφαρµογής βελονισµού σε πολίτες µε προβλήµατα υγείας. Και στην Ελλάδα τα στοιχεία δείχνουν µεγάλη αύξηση στη χρήση εναλλακτικών µεθόδων θεραπείας από ιατρούς και µη ιατρούς. Ο βελονισµός και η οµοιοπαθητική είναι µεταξύ των ιατρών οι πιο διαδεδοµένες µορφές εναλλακτικής θεραπείας. Επίσηµα και σε οργανωµένα ιατρεία εφαρµόζεται ο βελονισµός από τις αρχές της δεκαετίας του 70. [12] Εκτός των ιδιωτικών πρωτοβουλιών υπάρχουν πολλά εξωτερικά ιατρεία κρατικών νοσοκοµείων (Γενικό Κρατικό Νίκαιας, Σισµανόγλειο, ΚΑΤ, Γενικό Κρατικό Αθηνών "Γ.Γεννηµατάς" κ.α.) και ιατρεία πόνου πανεπιστηµιακών νοσοκοµείων (ΑΧΕΠΑ, Περιφερειακό Πανεπιστηµιακό Γενικό νοσοκοµείο Ηρακλέιου ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η.) που 2

χρησιµοποιούν τον βελονισµό σαν συµπληρωµατική θεραπεία ελέγχου του χρονίου πόνου. Σκοπός Οι κλινικοί ιατροί πρέπει να είµαστε εξοικειωµένοι µε τις θεραπείες που χρησιµοποιούν οι ασθενείς µας, κυρίως όταν αυτές χρησιµοποιούνται συµπληρωµατικά της αγωγής που εµείς προτείνουµε ή όταν υπάρχει αυξηµένη πιθανότητα συνέργειας µε τα σύγχρονα βιοιατρικά σκευάσµατα (όπως συµβαίνει στη φυτοθεραπεία, στα συµπληρώµατα διατροφής κ.α.). Πρόσφατες µελέτες που έγιναν στη Μεγάλη Βρετανία [13] δείχνουν ότι τουλάχιστον το 1/4 και συνήθως περισσότερο από το 50% των ιατρών που απάντησαν σε ερωτηµατολόγια πιστεύουν ότι ο βελονισµός είναι χρήσιµος και αποτελεσµατικός ενώ το 25-50% των οικογενειακών ιατρών θα παρέπεµπαν τους ασθενείς τους σε βελονισµό [13] ενώ το 30% των ιατρών απάντησαν ότι έχουν κάποιες γνώσεις σχετικά µε το βελονισµό. [14] Το 10% των Νορβηγών ιατρών ανέφερε ότι είχε περιορισµένες γνώσεις σχετικά µε τον βελονισµό, ποσοστό ιδιαίτερα χαµηλό που διακαιολογείται από το γεγονός ότι ο βελονισµός στη Νορβηγία εφαρµόζεται ενταγµένος στο σύστηµα υγείας περισσότερο από 30 χρόνια. [15] Σε µελέτη που αφορούσε τους Οικογενειακούς ιατρούς και Γενικής ιατρικής του Καναδά, οι περισσότεροι στηρίζουν την άποψή τους για το βελονισµό σε ανέκδοτες εργασίες και όχι σε έγκυρες πηγές πληροφόρησης. [16] Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι διερευνήσει τη στάση νοσοκοµειακών ιατρών διαφόρων Ελληνικών νοσοκοµείων απέναντι στον βελονισµό καθώς και τους λόγους (πληροφόρηση) που είναι πιθανόν να οδήγησαν στη διαµόρφωση της συγκεκριµένης στάσης. Υλικό - Μέθοδος Επιλέχθηκε η διαδικασία της προφορικής συνέντευξης κατά την οποία ιατρός ερωτά ιατρό και αναπτύσσεται διάλογος πάνω στο συγκεκριµένο ερώτηµα - θέµα. Η µελέτη περιλαµβάνει 282 ιατρούς όλων των βαθµίδων (Καθηγητές, Λέκτορες, ιευθυντές,αναπληρωτές ιευθυντές - Επιµελητές Α - Επιµελητές Β, Ειδικευοµένους και Αγροτικούς) και όλων των ειδικοτήτων οι οποίοι εργάζονται σε 6 Νοσοκοµεία της υτικής Ελλάδος. (Πίνακας 1) Οι ερωτήσεις που απευθύναµε στους ιατρούς και πάνω στις οποίες αναπτύσσεται διάλογος ήταν οι ακόλουθες: 1 η Ερώτηση: Tί γνωριζετε για τον βελονισµό - Αποδέχεστε τη χρησιµότητά του σαν µια εναλλακτική / συµπληρωµατική µέθοδο θεραπείας στα πλαίσια της ειδικότητάς σας ή αυτόνοµα; (Πίνακες 2-16) 2 η Ερώτηση: Από ποιές πηγές πληροφόρησης προέρχονται οι γνώσεις σας σχετικά µε τον βελονισµό; (Πίνακας 17) Αποτελέσµατα Mε βάση τους συγκεντρωτικούς πίνακες βλέπουµε ότι σε σύνολο 282 ιατρών, οι 142 (ποσοστό 49,6%) αποδέχονται τη χρησιµότητα του βελονισµού, 61 ιατροί (ποσοστό 21,6%) εκφράζουν επιφυλακτικότητα θεωρώντας ότι οι γνώσεις τους είναι πολύ περιορισµένες γύρω από τον βελονισµό για να εχουν σαφή άποψη ενώ οι 79 από τους ερωτηθέντες ιατρούς (ποσοστό 28,1%) απορρίπτουν τη χρησιµότητά του ενώ 3

αποδέχονται ότι η αρνητική τους στάση δεν είναι επιστηµονικά τεκµηριωµένη, γνωρίζουν για τον βελονισµό ελάχιστα και η άποψη τους στηρίζεται σε ενηµέρωση που έχουν από µέσα µαζικής ενηµέρωσης. (πίνακας 18) Σε ότι αφορά τις πηγές πληροφόρησης των ιατρών για τον βελονισµό παρατηρούµε ότι η συντριπτική πλειοψηφία (ποσοστό >99%) αναφέρει µη ιατρικές ανεπίσηµες πηγές καθώς µόνο δύο εκ των ερωτηθέντων (ποσοστό 0,7%) προβάλλουν καλή γνώση γύρω από τον βελονισµό βασισµένη σε πανεπιστηµιακή πληροφόρηση (Γερµανικά Πανεπιστήµια) (Πίνακας 17) Συµπεράσµατα-Συζήτηση - Προτάσεις Αναµφίβολα ο βελονισµός, ως το βασικότερο µέρος της Παραδοσιακής Κινέζικης ιατρικής είναι δηµοφιλής εναλλακτική / συµπληρωµατική µέθοδος ιατρικής και στην Ελλάδα. εν υπάρχουν για τον Ελληνικό πληυθσµό επαρκη επιδηµιολογικά στοιχεία για το ποσοστό των ασθενών που χρησιµοποιούν τον βελονισµό εναλλακτικά ή συµπληρωµατικά της κλασσικής βιοιατρικής θεραπευτικής, ειναι όµως γνωστό ότι οι ασθενείς µε σύνδροµα χρόνιου πόνου (κύρίως οξέα ή χρόνια µυοσκελετικά σύνδροµα όπως µυοπεριτονιακά σύνδροµα, ινοµυαλγία, οστεοαρθρίτιδα, περιαρθρίτιδες και εκφυλιστικής αιτιολογίας σπονδυλαρθροπάθειες, κεφαλαλγίες κα) αποτελούν τον κύριο όγκο από το σύνολο των χρηστών βελονισµού. Εχει καταγραφεί σε µελέτες άλλων χωρών (USA, UK, Σουηδία, Νορβηγία) ότι οι περισσότεροι ασθενείς χρησιµοποιούν τον βελονισµό συµπληρωµατικά (και όχι εναλλακτικά) των υπηρεσιών που προσφέρονται από τα Εθνικά συστήµατα υγείας των χωρών τους (διαγνωστικά µέσα, φάρµακα, ιατρική φροντίδα, νοσηλεία κλπ) Το στοιχείο αυτό φερνει στο προσκήνιο του κλασικούς ιατρούς των συστηµάτων υγείας οι οποίοι, θέλοντας και µη, έρχονται σε επαφή µε ασθενείς οι οποίοι χρτησιµοποιούν βελονισµό για την αντιµετώπιση προβλήµάτων υγείας. Είναι λοιπόν επίκαιρο και ιδιαίτερα ενδιαφέρον να γνωρίζουµε τη θέση και στάση των κλασσικών βιο-ιατρών σχετικά µε τον βελονισµό, τη στιγµη που ο βελονισµός επιλέγεται από έναν ικανό αριθµό ασθενών τους οι οποίοι είναι βέβαιο ότι θα ήθελαν να ακούσουν τη γνώµη των οικογενειακών ή θεραπόντων ιατρών τους για το θέµα. Από την έρευνα µας προκύπτει ότι είναι τεράστιο το ποσοστό (αγγίζει το 100%) των ιατρών που δηλώνουν ότι δεν έχουν επίσηµη-υπέυθυνη γνώση και ενηµέρωση για τον βελονισµό. ηλώνουν επίσης ότι δεν υπάρχει δυνατότητα επίσηµης ενηµέρωσης από έγκυρες πηγές. Η γνώµη που έχουν σχηµατίσει (αρνητική ή θετική) προέρχεται κυρίως από τα µέσα µεζικήςε ενηµέρωσης (38,6%), από συζητήσεις µε συναδέλφους (34,4%) και από τους ίδιους τους ασθενείς (17,3%). Μόνο δύο ιατροί σε σύνολο 282, ως απόφοιτοι Γερµανικών Πανεπιστηµίων (πίνακας 17) είχαν πανεπιστηµιακή ενηµέρωση και πληροφόρηση για τον βελονισµό, χαρακτήρισαν τις πηγές πληροφόρησης «υπέυθυνες» και είχαν θετική στάση απέναντι στον βελονισµό. Με βάση τους συγκεντρωτικούς πίνακες, σε σύνολο 282 ιατρών, οι 142 (ποσοστό 49,6%) αποδέχονται τη χρησιµότητα του βελονισµού, οι 61 (ποσοστ ο 21,6%) εκφράζουν επιφυλάξεις θεωρώντας ότι οι γνώσεςι τους είναι πολύ περιορισµένες γύρω από τον βελονισµό και δεν τους επιτρέπεται να έχουν σαφή άποψη ενώ οι 79 (ποσοστό 28,1%) απορρίπτουν τη χρησιµότητα του βελονισµού αν και παραδέχονται ότι οι γνώσεις τους για τον βελονισµός είναι περιορισµένες. (πίνακας 18) Παρατηρείται µια αρνητική τάση για την αποδοχή του βελονισµού στους ιατρούς εργαστηριακών ειδικοτήτων,µια λιγότερο αρνητική στους ιατρούς παθολογικών ειδικοτήτων και µια ακόµα λιγότερο αρνητική στους ιατρούς των χειρουργικών ειδικοτήτων. (πίνακας 16) Πιθανά συµβαίνει αυτό λόγω του αντικειµένου της εργαστηριακής ειδικότητας(µη κλινικός ιατρός,ορθολογισµός του εργαστηρίου). Ο χειρουργικός τοµέας αποδέχεται περισσότερο τον βελονισµό λόγω των αυστηρών κριτηρίων και ενδείξεων για χειρουργική θεραπεία. Ο δε παθολογικός τοµέας 4

βρίσκεται κάπου στη µέση και υπάρχει µεγάλη αλληλοκάλυψη των ορθολογικών θεραπευτικών σχηµάτων που εφαρµόζουν µε τον βελονισµό. Τέλος, εξαιρώντας τους πανεπιστηµιακούς ιατρούς (στη µελέτη περιλαµβάνονται µόνο οι ιατροί του ΕΣΥ) παρατηρεί κανείς οτι «οι µεγάλες ηλικίες» των ιατρών (διευθυντές,αναπληρωτές διευθυντές,επιµελητές Α ) αποδέχονται περισσότερο και εκφράζουν θετικά σχόλια τον βελονισµό σε σχέση µε τις «µικρές ηλικίες» των ιατρών (ειδικευόµενοι, επιµελητές Β) που σε µεγαλύτερο ποσοστό απορρίπτουν τον βελονισµό σαν µια µέθοδο θεραπείας, πιθανόν λόγω «αδράνειας» από την πιο πρόσφατη ορθολογική πανεπιστηµιακή γνώση και την µικρή ή ελάχιστη κλινική εµπειρία, καταστάσεις ακριβώς αντίθετες από την προηγούµενη οµάδα. (πίνακας 14) Ισως στα θέµατα εναλλακτικής συµπληρωµατικής ιατρικής (βελονισµού) οι ιατροί αντιδρούν ως µη επιστήµονες, αδυνατώντας να εξηγήσουν ορθολογικά τη στάση τους. Οταν τους ζητηθεί να αιτιολογήσουν γιατί αποδέχονται ή απορρίπτουν τον βελονισµό απαντούν µε συναισθηµατικά περισσότερο παρά µε επιστηµονικά κριτήρια. Επίσης, δεν βρίσκουν τον χρόνο ή τη διάθεση να ενηµερωθούν για τον βελονισµό από άρθρα τα οποία διατείθενται στον ιατρικό τύπο (περισσότερα από 3.500 κλινικές και εργαστηριακές εργασίες για τον βελονισµό έχουν δηµοσιευθεί σε περιοδικά του MEDLINE τη τελευταία πενταετία). Συµπερασµατικά θα λέγαµε ότι οι περισσότεροι ιατροί δεν γνωρίζουν βασικά στοιχεία της θεραπευτικής µε βελονισµό όπως ενδείξεις, παρενέργειες, τρόποι και νευροφυσιολογικοί µηχανισµοί δράσης, αλληλεπιδράσεις µε φάρµακα, φυσικοθεραπεία, επεµβατικούς χειρισµούς (διηθήσεις). εν γνωρίζουν σε ποιούς ασθενείς αντενδείκνυται η εφαρµογή του βελονισµού (ανοσοκαταστολή, εγκυµοσύνη, βαρειές λοιµώξεις) και του ηλεκτροβελονισµού (βηµατοδότης, αντλείες συνεχούς παροχής φαρµάκων) ούτε τα ανεπιθύµητα συµβάµατα και τα ατυχήµατα που έχουν σηµειωθεί από κακή χρήση του βελονισµού και έχουν περιγραφεί και δηµοσιευθεί στον ιατρικό τύπο (πνευµοθώρακας, σπασµένη βελόνα σε εν τω βάθει ιστούς, τραυµατισµοί νεύρων, λοιµώξεις κα). Ετσι, αδυνατούν να συµβουλέψουν, να παραπέµψουν, να συµπαρασταθούν (όπως θα όφειλαν) τους ασθενείς τους. εν έχουν τις γνώσεις να προτείνουν τη θεραπευτική του βελονισµού σε κατηγορίες ασθενών που θα είχαν σηµαντική οφέλεια απο τη χρήση του. Αδυνατούν επίσης να τους προστατεψουν από άσκοπες θεραπείες ή/και εκµετάλευση. Στην καλύτερη περίπτωση δεν παίρνουν θέση αγνοώντας την ύπαρξη της µεθόδου, καταδικάζοντας την πριν την γνωρίσουν. Θεωρούµε ότι θα είχε ενδιαφέρον να µελετήσουµε αν και κατά πόσο, αλλαγή της πολιτικής εκ µέρους του Υπουργείου Υγείας ή των Πανεπιστηµιακών ιδρυµάτων της χώρας (ενηµέρωση ιατρών και φοιτητών) σε θέµατα εναλλακτικής συµπληρωµατικής ιατρικής και βελονισµού θα επηρέαζε τα ποσοστά και σε πιο χρονικό διάστηµα. Θα ήταν επίσης ενδιαφέρον να γνωρίζαµε ποια είναι η γνώµη των ασθενών για τη στάση των ιατρών τους απέναντι σε συστήµατα θεραπείας που ούτως ή άλλως διατίθενται στην ιατρική «αγορά» και «διαφηµίζονται» σαν αποτελεσµατικά. 5

Πίνακες Πίνακας 1 Νοσοκοµείο Αριθµός ιατρών Ποσοστό Γεν.Κρατ.Περιφ.Νοσοκοµείο Πατρών "Ο Άγιος 164 58,1% Ανδρέας" Πανεπιστηµιακό Περιφερειακό 46 16,3% Νοσοκ.Πατρών (Ρίο) Καραµανδάνειο Νοσοκοµείο Παίδων Πατρών 15 5,3% Γεν.Νοµ.Νοσοκ.Κερκύρας 23 8,1% Γεν.Νοµ.Νοσοκ.Αγρινίου 26 9,2% Γεν.Νοµ.Νοσοκ.Πύργου 8 2,8% Σύνολο 282 100% Πίνακας 2. Ταξινόµηση ανα βαθµίδα-γκνπατρών "Ο Αγ.Ανδρέας" /ντές 16 9,7% 2 (12,5) 7 (43,5%) 1 (6,2%) 6 (37,5%) Αν. /ντές 14 8,5% - 7 (50%) 5 (35,7%) 2 (14,3%) Επιµ.Α 26 15,8% - 17 (64,9%) 4 (15,4%) 5 (19,2%) Επιµ.Β 30 18,3% - 15 (49,7%) 4 (13,3%) 11 (37%) Ειδικ/νοι 78 47,5% - 41 (52%) 10 (13%) 27 (35%) ΣΥΝΟΛΟ 164 100% 2 (1,2%) 89 (54,3%) 24 (14,5%) 51 (31,1%) Πίνακας 3. Ταξινόµηση ανα ειδικότητα-γκνπ "Ο Αγ.Ανδρέας" Αιµατολόγοι (3) - - 2 (66,7%) 1 (33,3%) Ακτινολόγοι (5) - 1 (20%) - 4 (80%) Αναισθησιολόγοι (15) 1 (6,7%) 14 (93,3%) - - Γενικοί Ιατροί (12) - 4 (33,3%) 2 (16,6%) 6 (50%) Γενικοί Χειρουργοί(17) - 9 (52,9%) 4 (23,5%) 4 (23,5%) Γναθοχειρουργοί (2) - 1 (50%) - 1 (50%) Καρδιολόγοι (11) 3 (27,2%) 1 (9%) 7 (63,6%) Κυτταρολόγοι (2) - 1 (50%) 1 (50%) - Μαιευτ.Γυναικολόγοι (15) 1 (6,7%) 11 (73,3%) 2 (13,3%) 1 (6,6) Μικροβιολόγοι (3) - 2 (66,7%) - 1 (33,3%) Νεφρολόγοι (3) - - 2 (66,7%) 1 (33,3%) Νευρολόγοι (2) - 2 (100%) - - Ογκολόγοι (3) - - - 3 (100%) Ορθοπεδικοί (12) - 7 (58,3%) 2 (16,6%) 3 (25%) Ουρολόγοι (9) - 6 (66,7%) 2 (22,2%) 1 (11,1%) Οφθαλµίατροι (9) - 6 (66,7%) 1 (11,1%) 2 (22,2%) Παθολόγοι (21) - 6 (28,5%) 5 (23,8%) 10 (47,6%) Παιδίατροι (4) - 3 (75%) - 1 (25%) Πνευµονολόγοι (1) - - - 1 (100%) Πυρην.ιατροί (1) - - - 1 (100%) Πλαστικοί χειρουργοί (5) - 5 (100%) - - Ω.Ρ.Λ. (9) 6 (66,7%) - 3 (33,3%) ΣΥΝΟΛΟ (164) 2 (1,2%) 89 (54,3%) 24 (14,5%) 51 (31,1%) 6

Πίνακας 4.Ταξινόµηση ανα βαθµίδα-ππνπατρών (Ρίο) Καθηγητές 1 2,2% - - 1 (100%) - Αναπλ.Καθηγητές 1 2,2% - 1 (100%) - - Επικουροι Καθ. 5 10,8% - 2 (40%) 2 (40%) 1 (20%) Επιµελητές Α 7 15,2% - 5 (71,4%) 2 (28,6%) - Λέκτορες 2 4,3% - 2 (100%) - - Επιµελητές Β 5 10,9% - 1 (20%) 3 (60%) 1 (20%) Ειδικευόµενοι 25 54,2% - 6 (24%) 17 (68%) 2 (8%) ΣΥΝΟΛΟ 46 100% - 17 (38%) 25 (54,3%) 4 (8,7%) Πίνακας 5.Ταξινόµηση ανα ειδικότητα-ππνπατρών (Ρίο) Γαστρεντερολόγοι (3) - 2 (66,7%) 1 (33,3%) - ερµατολόγοι (6) - 1 (16,6%) 4 (67%) 1 (16,6%) Νευρολόγοι (3) - 1 (33,3%) 2 (66,7%) - Νευροχειρουργοί (2) - 2 (100%) - - Ουρολόγοι (2) - - 2 (100%) - Οφθαλµίατροι (3) - 1 (33,3%) 2 (66,7%) - Παθολόγοι (5) - 1 (20%) 3 (60%) 1 (20%) Παιδίατροι (1) - - 1 (100%) - Πνευµολόγοι (4) - 1 (25%) 2 (50%) 1 (25%) Χειρουργοί (12) - 6 (50%) 5 (41,6%) 1 (8,3%) Χειρουργοί Θώρακος (1) - 1 (100%) - - Ω.Ρ.Λ. (4) - 1 (25%) 3 (75%) - ΣΥΝΟΛΟ (46) - 17 (38%) 25 (54,3%) 4 (8,7%) Πίνακας 6.Ταξινόµηση ανα βαθµίδα-καραµανδάνειο ΓΝΝΠαίδων /ντής 3 20% - 2 (66,7%) - 1 (33,3%) Επιµ.Α 6 40% - 3 (50%) 2 (33,3%) 1 (16,7%) Επιµ.Β 1 6,7% - - 1 (100%) - Ειδικ/νος 5 33,3% - 3 (60%) 2 (40%) - ΣΥΝΟΛΟ 15 100% - 8 (53,4%) 5 (33,3%) 2 (13,3%) Πίνακας 7.Ταξινόµηση ανα ειδικότητα-καραµανδάνειο ΓΝΝΠαίδων Αναισθ/γοι (3) - 3 (100%) - - Χειρουργοί (8) - 3 (37,5%) 3 (37,5%) 2 (25%) Ορθοπεδικοί (2) - 1 (50%) 1 (50%) - Ω.Ρ.Λ. (2) - 1 (50%) 1 (50%) - ΣΥΝΟΛΟ (15) - 8 (53,4%) 5 (33,3%) 2 (13,3%) Πίνακας 8.Ταξινόµηση ανα βαθµίδα - ΓΝΝ Κερκύρας /ντής 11 47,8% - 2 (18,2%) 3 (27,3%) 6 (54,5%) Αναπλ. 2 8,7% - 2 (100%) - - /ντής Επιµ.Α 7 30,4% - 5 (71,4%) - 2 (28,6%) Επιµ.Β 3 13% - 2 (66,7%) - 1 (33,3%) ΣΥΝΟΛΟ 23 100% - 11 (47,8%) 3 (13%) 9 (39,2%) 7

Πίνακας 9.Ταξινόµηση ανα ειδικότητα ΓΝΝ Κερκύρας Αιµατολόγοι (2) - - - 2 (100%) Αναισθ/γοι (3) - 3 (100%) - - ερµατολόγοι (1) - - - 1 (100%) Καρδιολόγοι (1) - - 1 (100%) - Μαιευτ.Γυναικολόγοι (2) - 2 (100%) - - Νευρολόγοι (2) - 1 (50%) 1 (50%) - Νεφρολόγοι (1) - 1 (100%) - - Ορθοπεδικοί (2) - 1 (50%) - 1 (50%) Παθολόγοι (3) - 1 (33,3%) - 2 (66,7%) Παιδίατροι (1) - - - 1 (100%) Πνευµονολόγοι (1) - - 1 (100%) - Χειρουργοί (4) - 2 (50%) - 2 (50%) ΣΥΝΟΛΟ (23) - 11 (47,8%) 3 (13%) 9 (39,2%) Πίνακας 10.Ταξινόµηση ανα βαθµίδα -ΓΝΝ Αγρινίου /ντής 5 19,2% - 4 (80%) - 1 (20%) Επιµ.Α 12 46,2% - 6 (50%) 1 (8,3%) 5 (41,7%) Επιµ.Β 9 34,6% - 6 (66,7%) - 3 (33,3%) ΣΥΝΟΛΟ 26 100% - 16 (61,5%) 1 (3,8%) 9 (34,7%) Πίνακας 11. Ταξινόµηση ανα ειδικότητα-γνν Αγρινίου Ακτινολόγοι (1) - 1 (100%) - - Αναισθ/γοι (3) - 3 (100%) - - Καρδιολόγοι (1) - 1 (100% - - Μαιευτήρες/Γυναικoλόγοι (2) - 2 (100%) - - Μικροβιολόγοι (3) - 1 (33,3%) - 2 (66,7%) Νευρολόγοι (1) - 1 (100%) - - Νεφρολόγοι (2) - 1 (50%) - 1 (50%) Ουρολόγοι (2) - - - 2 (100%) Οφθαλµίατροι (2) - - 1 (50%) 1 (50%) Παθολόγοι (4) - 2 (50%) - 2 (50%) Παιδίατροι (1) - 1 (100%) - - Ρευµατολόγοι (1) - 1 (100%) - - Χειρουργοί (2) - 1 (50%) - 1 (50%) Ω.Ρ.Λ. (1) - 1 (100%) - - ΣΥΝΟΛΟ (26) - 16 (61,5%%) 1 (3,8%) 9 (34,7%) Πίνακας 12.Ταξινόµηση ανα βαθµίδα ΓΝΝ Πύργου Αναπλ. 1 12,5% - - - 1 (100%) /ντής Ειδικ/νοι 3 37,5% - 1 (33,3%) 1 (33,3%) 1 (33,3%) Αγροτικοί 4 50% - - 2 (50%) 2 (50%) ΣΥΝΟΛΟ 8 100% - 1 (12,5%) 3 (37,5%) 4 (50%) Πίνακας 13.Ταξινόµηση ανα ειδικότητα- ΓΝΝ Πύργου Άνευ-Αγροτικοί (4) - - 2 (50%) 2 (50%) Παθολόγοι (3) - 1 (33,3%) 1 (33,3%) 1 (33,3%) Ορθοπεδικοί (1) - - - 1 (100%) ΣΥΝΟΛΟ (8) - 1 (12,5%) 3 (37,5%) 4 (50%) 8

Πίνακας 14.Συγκεντρωτικός ανα βαθµίδα Καθηγητές 7 2,5% - 3 (42,7%) 3 (42,8%) 1 (14,3%) ιευθυντές 35 12,4% 2 (0,7%) 15 (48,5%) 4 (11,4%) 14 (40%) Αναπλ. 17 6% - 9 (52,9%) 5 (29,4%) 3 (17,6%) ιευθυντές Επιµελ.Α 58 20,6% - 36 (62%) 9 (15,5%) 13 (22,4%) Λέκτορες 2 0,7% - 2 (100%) - - Επιµελ.Β 48 17% - 24 (50%) 8 (16,6%) 16 (33,3%) Ειδικ/νοι 111 39,4% - 51 (45,9%) 30 (27%) 30 (27%) Αγροτικοί 4 1,3% - - 2 (50%) 2 (50%) ΣΥΝΟΛΟ 282 100% 2 (0,7%) 140 (50,4%) 61 (21,6%) 79 (28,1%) Πίνακας 15. Συγκεντρωτικός ανα ειδικότητα Αιµατολόγοι (5) - - 2 (40%) 3 (60%) Ακτινολόγοι (6) - 3 (50%) - - Αναισθησιολόγοι (24) 1 (4,2%) 23 (95,8%) - - Γαστρεντερολόγοι (3) - 2 (66,7%) 1 (33,3%) - Γενικοί Ιατροί (12) - 4 (33,3%) 2 (16,7%) 6 (50%) Γεν.Χειρουργοί (43) - 22 (48,8%) 11 (25,6%) 11 (25,6%) Γναθοχειρουργοί (2) - 1 (50%) - 1 (50%) ερµατολόγοι (7) - 1 (14,3%) 4 (57,1%) 2 (28,6%) Καρδιολόγοι (13) - 4 (30,8%) 2 (15,4%) 7 (53,8%) Κυτταρολόγοι (2) - 1 (50%) 1 (50%) - Μαιευτήρες-Γυναικολόγοι (19) 1 (5,3%) 15 (78,9%) 2 (10,6%) 1 (5,3%) Μικροβιολόγοι (6) - 3 (50%) - 3 (50%) Νεφρολόγοι (6) - 2 (33,3%) 2 (33,3%) 2 (33,3%) Νευρολόγοι (8) - 5 (62,5%) 3 (37,5%) - Νευροχειρουργοί (2) - 2 (100%) - - Ογκολόγοι (3) - - - 3 (100%) Ορθοπεδικοί (16) - 8 (50%) 3 (18,7%) 5 (31,2%) Ουρολόγοι (13) - 6 (46,1%) 4 (30,8%) 3 (23,1%) Οφθαλµίατροι (14) - 7 (50%) 4 (28,6%) 3 (21,4%) Παθολόγοι (36) - 11 (30,5%) 9 (25%) 16 (44,4%) Παιδίατροι (7) - 4 (57,1%) 1 (8,2%) 2 (16,3%) Πνευµονολόγοι (6) - 1 (16,6%) 3 (50%) 2 (33,3%) Πυρηνικοί ιατροί (1) - - - 1 (100%) Πλαστικοί Χειρουργοί (5) - 5 (100%) - - Ρευµατολόγοι - 1 (100%) - - Χειρουργοί Θώρακος (1) - 1 (100%) - - Ω.Ρ.Λ. (16) - 9 (56,2%) 4 (25%) 3 (18,7%) Ανευ - (Αγροτικοί) (4) - - 2 (50%) 2 (50%) ΣΥΝΟΛΟ (282) 2 (0,7%) 140 (49,6%) 61 (21,6%) 79 (28,1%) Πίνακας 16.Συγκεντρωτικός ανα τοµείς Τοµέας Αριθµός Ποσοστό ++ + +/- - Χειρουργικός 155 55% 2 (1,3%) 98 (63,2%) 28 (18,1%) 27 (17,4%) Παθολογικός 106 37,6% - 35 (33%) 29 (27,4%) 42 (39,6%) Εργαστηριακός 21 7,4% - 7 (33,3%) 4 (19%) 10 (47,6%) Σύνολο 282 100% 2 (0,7%) 140 (9,6%) 61 (21,6%) 79 (28,1%) 9

Επεξήγηση συµβόλων ( + + ) : Γνωρίζω αρκετά για τον βελονισµό. Έχω επίσηµη ιατρική πληροφόρηση (Πανεπιστήµια Εξωτερικού ή άλλη επιστηµονική πηγή). Αποδέχοµαι τη χρησιµότητά του σαν µια εναλλακτική / συµπληρωµατική µέθοδο θεραπείας. ( + ) : Ελάχιστα γνωρίζω για τον βελονισµό. Η πληροφόρησή µου προέρχεται από ανεπίσηµες πηγές (Μ.Μ.Ε, συζήτηση µε συναδέλφους, ανάγνωση ιατρικών άρθρων, προσωπική εµπειρία, από ασθενείς που έχουν υποστεί βελονισµό κ.α.). Αποδέχοµαι τη χρησιµότητά του σαν µια εναλλακτική / συµπληρωµατική µορφή θεραπείας. Θα ήθελα να γνωρίζω περισσότερα για την άποψη που έχω. ( + / -): Ελάχιστα γνωρίζω για τον βελονισµό. Η πληροφόρησή µου προέρχεται από ανεπίσηµες πηγές (Μ.Μ.Ε, συζήτηση µε συναδέλφους, ανάγνωση βιβλίων/άρθρων, προσωπική εµπειρία, από ασθενείς που έχουν υποστεί βελονισµό κ.α.). Είµαι επιφυλακτικός, έν αποδέχοµαι αλλά και δεν απορρίπτω τη χρησιµότητά του σαν µια εναλλακτική µορφή θεραπείας. Θα ήθελα να γνωρίζω περισσότερα για να έχω σαφή άποψη. ( - ) : Ελάχιστα γνωρίζω για τον βελονισµό. Η πληροφόρησή µου προέρχεται από ανεπίσηµες πηγές (Μ.Μ.Ε, συζήτηση µε συναδέλφους, ανάγνωση βιβλίων/άρθρων, προσωπική εµπειρία από ασθενείς που έχουν υποστεί βελονισµό κ.α.). Απορρίπτω την χρησιµότητά του σαν µια εναλλακτική µέθοδο θεραπείας. Πίνακας 17. Πηγές πληροφόρησης σχετικά µε το βελονισµό Από συζήτηση µε συναδέλφους 97 34,4% Από ιατρικά άρθρα που διάβασαν σχετικά µε το βελονισµό 12 4,3% Από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης 109 38,6% Έχουν υποβληθεί σε βελονισµό 13 4,6% Επίσηµη πανεπιστηµιακή ενηµέρωση ή άλλη επιστηµονική υπέυθυνη πηγή Από συζήτηση µε ασθενείς που υπεβλήθησαν σε θεραπεία µε βελονισµό 2 0,7% 49 17,35 Πίνακας 18. Συγκεντρωτικό αποτέλεσµα + + 2 0,7% + 140 49,6% + / - 61 21,6% - 79 28,1% 10

Βιβλιογραφία 1. Champion E, Why Unconventional Medicine? N Engl J Med 1993,28:282-83. 2. Smith T, Alternative Medicine, BMJ 1983,287:307-308 3. ρίτσας Σ, Χούπας Π, Εναλλακτική Ιατρική: Μια πραγµατικότης µε αποτέλεσµα µύθου, Ιατρικό Βήµα 1996, σελ.30-32 4. Eisenberg M, Kessler C, Foster C, Norlock E, Calkius R, Delbanco L, Unconventional Medicine in the USA-Prevalence, costs and patiens of use. N Engl J Med, 1993,328:246-52 5. Eisenberg DM, Davis RB, Ettner SL, Appel, Wilkey S, Van Rompay M, Kessler RC. Trends in alternative medicine use in the United States.1990-1997: results of a follow-up national survey. JAMA 1998,280:1569-1575 6. Druss BG, Rosenheck RA. Association between use of unconventional therapies and conventional medical services. JAMA 1999,282:651-656 7. Ernst E. The desktop guide to complementary and alternative medicine: an evidencebased approach, Mosby ed.london 2001, pp374-387 8. Kaptchuck T et al, Courses Involving Complementary and Alternative Medicine at US Medical Schools 9. Thomas K, Fall M, Parry G, Nicholl J. National Survey of Access to Complementary Health Care via General Practice. DoH Report. Sheffield: Medical Care Research Unit, 1995 10. Clinical Standards Advisory Group Report. National Review of Pain Services and Standards. London: The Stationery Office, 1999 11. BMJ, 2001,322: 119-122 12. Καράβης Μ. Φυσιολογία του βελονισµού, εκδόσεις Ζεβελεκάκη, Αθήνα 1999, σελ. 178-184 13. Ernst E, White A. Acupuncture: a scientific appraisal. Butterworth-Heinemann, Oxford 1999, pp 3-5 14. White AR, Resch KL, Ernst E. Complementary Medicine: use and attitudes among GPs.Fam. Pract. 1997,14:302-306 15. Aasland OG, Borchgrevink CF, Fugelli P. Complementary medicine. Knowledge, attitudes and experiences among Norwegian physicians. Tidsskr. Nor. Laegeforen 1997,117:2464-2468 16. Verhoef MJ, Sutherland LR. General Practitioners assessment of the interest in alternative medicine in Canada.Soc.Sci. Med. 1995, 41:511-515 11