ΤΟ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΚΕΝΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2008-2017 ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΕΒ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΑΘΗΝΑ 23/4/2018 1
Γιατί το επενδυτικό κενό έχει τόση σημασία στην Ελλάδα σήμερα; 1.Αποτελεί τoν κρίσιμο παράγοντα ύφεσης και μεγάλης ανεργίας 2.Είναι η πιο σημαντική απόκλιση μεταξύ Ελλάδας-Ευρωζώνης 3.Η επαναφορά στην επενδυτική κανονικότητα δεν είναι ουδέτερη, αλλά θα καθορίσει το οικονομικό πρότυπο στις επόμενες δεκαετίες ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΣΠΟΥΔΑΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑΤΙ ΣΗΜΕΡΑ : Όλες οι χώρες βρίσκονται σε φάση τεχνολογικής αναβάθμισης Η επανεκκίνηση των επενδύσεων μπορεί να εξυψώσει την παραγωγικότητα 2
ΠΟΣΟΣΤΟ % 1.Επενδύσεις και ανεργία 30% 25% 20% ΚΑΘΑΡΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ %ΑΕΠ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ % Την περίοδο 2008-2016 οι καθαρές επενδύσεις ΜΕΙΩΘΗΚΑΝ κατά 18 μονάδες του ΑΕΠ, Το ίδιο διάστημα, η ανεργία ανέβηκε κατά 19 μονάδες, σχεδόν συμμετρικά! 15% 10% 5% 0% -5% 10,95% -6,62% Φυσικά, και η μείωση ανεργίας οδηγεί σε άνοδο της ζήτησης και τόνωση των επενδύσεων. -10% Πηγή: AMECO Όμως, σε αυτή την περίπτωση το οικονομικό μοντέλο σχηματίζεται από την ζήτηση και όχι κυρίως από την παραγωγή. ΑΠΟ-ΕΠΕΝΔΥΣΗ: Κλείσιμο επιχειρήσεων, αποξήλωση παραγωγής, εγκατάλειψη και καταστροφή υποδομών 3
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2.Μετά την κρίση 2008, οι ακαθάριστες επενδύσεις μειώθηκαν στις χώρες της Ευρωζώνης Στην Ελλάδα όμως κατέρρευσαν έντονα ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, % ΑΕΠ 24 22 20 18 16 22% % ΑΕΠ 2000-2007 2010-2017 ΕΥΡΩΖΩΝΗ 22.2% 20.3% ΕΛΛΑΔΑ 21.8% 13% 14 12 10 8 ΕΛΛΑΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗ Το 2017 υστερούσαν περίπου 9% του ΑΕΠ σε σύγκριση με το μέσο μερίδιο επενδύσεων στην Ευρωζώνη. Το ερώτημα είναι πώς και πότε θα κλείσει το χάσμα με την Ευρωζώνη? Υστέρηση επενδύσεων έχουν πολλές χώρες της Ευρωζώνης σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες (ΗΠΑ, Ιαπωνία κ.α.) 4
Πώς και πότε κλείνει το επενδυτικό χάσμα Ελλάδας-Ευρωζώνης? Ενδεικτικός στόχος: Σε 7 χρόνια, το 2025 Η Ελλάδα για να φτάσει το ίδιο μερίδιο ΑΕΠ το 2025, πρέπει να χρηματοδοτεί Ακαθάριστες Επενδύσεις ύψους 45 Δισεκ. Ευρώ (σε σημερινές τιμές) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΔΙΣΕΚ. 45 42 39 36 33 30 27 21 24 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 από 21 Δισεκ. που επένδυσε πέρυσι. Περίπου αύξηση 3 Δισεκ. κάθε χρόνο ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ ΓΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2025: Οι ακαθάριστες επενδύσεις να έχουν αυξηθεί κατά 24 Δισεκ. Ευρώ (και να αφορούν κυρίως ΝΕΕΣ επενδύσεις, όχι αποσβέσεις) Μετά το 2025, οι επενδύσεις διατηρούν το ίδιο μερίδιο στο ΑΕΠ. 5
3. Σε ποιους τομείς θα γίνουν όμως οι νέες επενδύσεις? ΤΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΠΡΟΣΗΜΟ ΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΊΝΑΙ ΠΟΛΛΑ: Ποιοί κλάδοι άντεξαν στην κρίση? Ποιοί δημιουργούν περισσότερη απασχόληση? Ποιοί συμβάλλουν στις Εξαγωγές? Ποιοί έχουν τα κεφάλαια? ΤΟΜΕΙΣ ΥΨΗΛΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Μεταποίηση (Βιομηχανία, Αγροτοβιομηχανία) Ενέργεια/Δίκτυα/Ήπιες μορφές ενέργειας Τουρισμός Μεταφορές/Logistics Διακλαδικές επενδύσεις (πχ. μηχανήματα ΑΠΕ, σύνθετο τουριστικό προϊόν, κλπ) ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Ευκολία υλοποίησης επένδυσης Περιφερειακή ισορροπία Κλαδικές ενισχύσεις/στήριξη 6
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Η Μεταποίηση αποδείχθηκε ανθεκτικότερη μετά την κρίση: ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ, % ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 20% 15% 10% 5% ΕΛΛΑΔΑ ΕΖ18 17,07% 9,43% Ικανότητα επιβίωσης Άνοδος συμμετοχής στο ΑΕΠ Δημιουργία απασχόλησης Σε αντίθεση με άλλους κλάδους που υπέστησαν καθίζηση (π.χ. κατοικίες) ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ-ΟΙΚΟΔΟΜΕΣ, % ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 8% 6% 4% 2% ΕΛΛΑΔΑ ΕΖ18 4,78% 3,12% Σε Ευρωζώνη και Ελλάδα: Αντοχή/ανάκαμψη Βιομηχανίας, όπως το 2007 Σε Κατασκευές & Οικοδομές: Ραγδαία πτώση κατά -55% από το 2006 7
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Η Μεταποίηση αποδείχθηκε ανθεκτικότερη μετά την κρίση: 35 30 25 20 15 10 ΔΙΣΕΚ. ΣΤΑΘ. ΤΙΜΕΣ 2010 Πηγή: AMECO ΑΞΙΑ ΕΞΑΓΩΓΩΝ 2000-2017 ΑΓΑΘΑ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Αύξηση εξαγωγών αγαθών Υψηλότερη Μέση Παραγωγικότητα Επανεκκίνηση επενδύσεων ΕΚΑΤ. 8,00 6,00 4,00 2,00 Εξαγωγές αγαθών το 2017: Άνοδος κατά +35% από το 2008. Εξαγωγές Υπηρεσιών: Ακόμα βρίσκονται κάτω κατά -25%. ΜΕΣΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΑΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Α.Ε. Πηγές: AMECO, Hellas Stat ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 5,06 3,55 Σταδιακή ανάκαμψη παραγωγικότητας στην Μεταποίηση, Αντίθετα, ραγδαία πτώση σε Κατασκευές κατά -60% του 2006 8
Η Βιομηχανία, ξανά προτεραιότητα πολιτικής της ΕΕ Μέχρι το 2020: Το 20% της συνολικής Προστιθέμενης Αξίας Εφικτός στόχος: Το 2016, βρισκόταν στο 17% με τάση ανόδου 1. OIKONOMIKOI ΣΤΟΧΟΙ Διεθνής ανταγωνιστικότητα Απασχόληση Νέες τεχνολογίες 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Μείωση ρύπων (απόβλητα, εκπομπές) Ενεργειακή εξοικονόμηση 3. ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Οικονομίες κλίμακας Εύκολη έναρξη Κυκλική οικονομία 9
Μπορεί η Ελλάδα να πετύχει τον στόχο 20% της ΕΕ? 20 15 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ, % ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 15% Υπάρχουν και θετικά και αρνητικά προηγούμενα: ΑΡΝΗΤΙΚΟ: Ο στόχος οι δαπάνες Ε&Τ να ξεπερνούν το 2% του ΑΕΠ. Ακόμα υστερεί, κυρίως λόγω μηετοιμότητας τoυ ιδιωτικού τομέα ΘΕΤΙΚΟ: Ο στόχος οι Ανανεώσιμες Πηγές να καλύπτουν το 15% της συνολικής ενέργειας στην χώρα. Το 2009 όμως ο στόχος τέθηκε στο 20% το 2020 και θέλει νέα προσπάθεια 10 5 0 8% ΕΛΛΑΔΑ ΕΕ 27 ΣΤΟΧΟΣ Την περίοδο 2010-2013, δόθηκαν μεγάλα κίνητρα για τις ΑΠΕ και οι επενδύσεις εκτινάχθηκαν. Το μερίδιο σχεδόν διπλασιάστηκε σε 4 έτη! 10
Η ΕΛΛΑΔΑ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΟΧΟΥΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: Μέχρι το 2020: Η Βιομηχανία να φτάσει το 12% της Προστιθέμενης Αξίας Μέχρι το 2025: Να φτάσει στο 20% της Προστιθέμενης Αξίας ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ Μαζική αύξηση απασχόλησης Ανταγωνιστικότητα & αύξηση εξαγωγών Περιφερειακή ανάπτυξη Εγχώρια βάση διεθνούς δικτύωσης σε Ενεργειακά δίκτυα Logistics Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙΠΕ) Επιχειρηματικά Πάρκα (ΕΣΕΠΠΑ) Προ-αδειοδότηση εταιρειών (turn-key investment) Ένταξη μη-οργανωμένης βιομηχανίας (Οινόφυτα) Κοινές υποδομές ενέργειας Κοινές υποδομές αποβλήτων 11
Με ποιές πηγές χρηματοδότησης? Δημόσιες: ΕΣΠΑ, EIB, EBRD, Πακέτο JUNCKER, κλπ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Βαθμιαία άνοδος αποταμίευσης/καταθέσεων Επιστροφή διαφυγόντων ελληνικών κεφαλαίων ΑΜΕΣΕΣ ξένες επενδύσεις Ιδιωτικοποιήσεις Νέα επενδυτικά σχήματα Δεν επαρκούν όμως για να καλύψουν το επενδυτικό κενό έως το 2025. Χρειάζεται κάτι πιο δυναμικό να συμβεί: 1.Αλλαγή δημοσιονομικής δέσμευσης. Πρωτογενές 1,50% ΑΕΠ & το 2% σε επενδύσεις Χαμηλότεροι φόροι και εισφορές 2.Επενδυτικές συμμαχίες με άλλα κράτη/φορείς. 3.Συνταγματικό πλαίσιο μεγάλων επενδύσεων? Φορολογική κατοχύρωση. Προσφυγές/Έλεγχος ΣτΕ εκ των προτέρων, όπως έγινε στο Γαλλικό Σύνταγμα (άρθρο 56). 12