ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΑΞΙΟΥ ΛΟΥΔΙΑ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΞΙΟΥ Ηλιάδου Ευδοκία Τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΤΕΙ Καβάλας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η περιοχή του Δέλτα των ποταμών Αξιού, Λουδία, Γαλλικού και Αλιάκμονα μαζί με την Αλυκή Κίτρους αποτελούν ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους της χώρας αλλά και γενικότερα της νότιας Ευρώπης. Το εθνικό αυτό πάρκο αποτελεί και το κύριο αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η ανάλυση και η αξιολόγηση του Εθνικού Πάρκου Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, επικεντρώνοντας στην περίπτωση του Αξιού. Αρχικά πραγματοποιείται μια ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής του Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα. Η ανάλυση αυτή είναι σχετικά συνοπτική, όμως παράλληλα είναι ολόπλευρη. Στην συνέχεια πραγματοποιείται αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης κάνοντας χρήση της μεθόδου της SWOT ανάλυσης. Τέλος διατυπώνεται μια πρόταση για την ανάπτυξη της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, καθώς και για την ανάδειξή του ως πόλο έλξης επισκεπτών. Λέξεις Κλειδιά: Εθνικό Πάρκο Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, Φυσικό Περιβάλλον, Βιώσιμη Τουριστική Ανάπτυξη 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 2. ΘΕΣΗ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΓΑΙΩΝ... 4 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ... 8 3.1. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 8 3.1.1. Γεωμορφολογία... 8 3.1.2. Τοπογραφία... 8 3.1.3. Κλίμα... 9 3.1.4. Έδαφος... 10 3.1.5. Υδρολογία... 12 3.1.6. Χλωρίδα... 14 3.1.7. Πανίδα... 17 3.1.8. Κίνδυνοι Προβλήματα... 23 4. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 27 4.1. ΧΩΡΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ... 27 4.2. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗ... 29 4.3. ΥΠΟΔΟΜΕΣ... 30 5. ΤΟΠΙΟ... 31 6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 33 6.1. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 33 6.2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 36 6.3. ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΑΝΑΨΥΧΗ... 39 7. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ... 43 7.1. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ... 43 7.2. ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ... 45 7.3. ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ... 47 7.4. ΑΠΕΙΛΕΣ... 48 8. ΣΥΝΘΕΣΗ - ΠΡΟΤΑΣΗ... 51 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 57 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η περιοχή του Δέλτα των ποταμών Αξιού, Λουδία, Γαλλικού και Αλιάκμονα μαζί με την Αλυκή Κίτρους αποτελούν ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους της χώρας, αλλά και γενικότερα της νότιας Ευρώπης. Η περιοχή αυτή έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη, καθώς σε αυτή συγκεντρώνονται σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας, πολλά εκ των οποίων είναι υπό εξαφάνιση. Το Εθνικό Πάρκο Αξιού Λουδία Αλιάκμονα αποτελεί το κύριο αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Έτσι θα επιχειρηθεί η ανάλυση και η αξιολόγηση του Εθνικού Πάρκου Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, επικεντρώνοντας στην περίπτωση του Αξιού. Η εργασία δομείται σε τρία βασικά μέρη: α) την ανάλυση (Κεφάλαιο 2, 3, 4, 5 και 6) β)την αξιολόγηση (Κεφάλαιο 7) και γ) τη σύνθεση πρόταση (Κεφάλαιο 8). Ειδικότερα στην ανάλυση εξετάζεται η υφιστάμενη κατάσταση στην περιοχή του δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα και πιο συγκεκριμένα το φυσικό περιβάλλον (γεωμορφολογία, τοπογραφία, κλίμα, έδαφος, υδρολογία, χλωρίδα, πανίδα), το ανθρωπογενές περιβάλλον (χώροι τουριστικού ενδιαφέροντος, υποδομές), το τοπίο, τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της περιοχής (δημογραφικά, οικονομικά). Στο δεύτερο μέρος και αφού έχει ολοκληρωθεί η ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης τόσο της ευρύτερης περιοχής, όσο και του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα πραγματοποιείται αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης με τη μέθοδο της SWOT ανάλυσης. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος επιχειρείται η διατύπωση μιας πρότασης για την ανάπτυξη της περιοχής του Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα καθώς και για την ανάδειξή του ως πόλο έλξης επισκεπτών. Ζητούμενο δηλαδή για την περιοχή είναι η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, διασφαλίζοντας το πλούσιο φυσικό περιβάλλον και το αξιόλογο φυσικό τοπίο. 3
2. ΘΕΣΗ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΧΡΗΣΗ ΓΑΙΩΝ Το Εθνικό Πάρκο Αξιού Λουδία Αλιάκμονα αποτελείται από το δελταϊκό σύστημα των ποταμών Αξιού, Λουδία, Αλιάκμονα και Γαλλικού, καθώς και από την Αλυκή Κίτρους. Η περιοχή αυτή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους υγροτόπους της Νότιας Ευρώπης. Η έκταση που καταλαμβάνει το Εθνικό Πάρκο είναι 220.000 στρέμματα περίπου, αποτελούμενο από υφάλμυρες λιμνοθάλασσες, λασπότοπους, έλη, αμμολόφους, σημαντική βλάστηση και εκτεταμένες καλλιέργειες. Η περιοχή του Εθνικού Πάρκου εκτείνεται στις δυτικές ακτές του Θερμαϊκού μεταξύ των Νομών Θεσσαλονίκης, Ημαθίας και Πιερίας και ειδικότερα στην περιοχή των Δήμων Εχεδώρου, Χαλάστρας, Αξιού, Αγίου Αθανασίου, Χαλκηδόνας, Πλατέως, Πύδνας, Κορινού, Μεθώνης και Αιγινίου (Χάρτης 1.). Ειδικότερα οι ποταμοί Αξιός, Λουδίας και Αλιάκμονας αρδεύουν τη δεύτερη μεγαλύτερη, μετά το Θεσσαλικό κάμπο, πεδιάδα της Ελλάδας σχηματίζοντας το Πηγή: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού- Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr Εικόνα 1. Ο ποταμός Αλιάκμονας. μεγαλύτερο σε έκταση δελταϊκό οικοσύστημα της Ελλάδας. Αναλυτικότερα ο ποταμός Αλιάκμονας είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της χώρας μας με μήκος περίπου 350 km πηγάζοντας από τον Γράμμο και το Βόϊο και εκβάλλοντας στο Θερμαϊκό. Η ροή του ρυθμίζεται από μία τεχνητή λίμνη που δημιουργείται από ρυθμιστικό φράγμα το οποίο δέχεται τα νερά από τρία υδροηλεκτρικά φράγματα: το φράγμα Πολυφύτου (1974), το Σφηκιάς (1975) και των Ασωμάτων (1985). Στον Αλιάκμονα εκβάλλει και η Τάφρος 66 μήκους 35 km (Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr). 4
Πηγή: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού- Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr Εικόνα 2. Ο ποταμός Αξιός. Επίσης ο Αξιός Ποταμός είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός των Βαλκανίων με συνολικό μήκος 320 km, εκ των οποίων τα 76 km είναι σε ελληνικό έδαφος. Οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Βαρνούντα του νομού Φλώρινας, καθώς και στην Π.Γ.Δ.Μ. και οι εκβολές του στο Θερμαϊκό κόλπο. Η μέση παροχή του είναι 165 x 3 /sec. Σήμερα, κατά μήκος της κοίτης του ποταμού, υπάρχουν 13 φράγματα εκ των οποίων τα δώδεκα είναι σε παραπόταμούς του στην Π.Γ.Δ.Μ. (Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού- Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr). Ακόμα ο ποταμός Λουδίας με συνολικό μήκος 39 km και μέση παροχή 20 Πηγή: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού- Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr Εικόνα 3. Ο ποταμός Λουδίας. x 3 /sec, αποτελεί ουσιαστικά ένα τεχνητό κανάλι που διανοίχτηκε τη δεκαετία του '30 όταν έγιναν τα έργα αποξήρανσης της Λίμνης των Γιαννιτσών. Σήμερα ο Λουδίας λειτουργεί ως ένα αποστραγγιστικό κανάλι που σκοπό έχει να μεταφέρει τα νερά από το αποστραγγιστικό δίκτυο της πρώην Λίμνης Γιαννιτσών στο Θερμαϊκό. 5
Τέλος η λιμνοθάλασσα της Αλυκής Κίτρους έχει έκταση 3.520 στρέμματα και μέγιστο βάθος 1,5 m, το θαλασσινό νερό μπαίνει από ένα πολύ μικρό κανάλι πλάτους 4 m. Η λιμνοθάλασσα χρησιμοποιείται για Πηγή: Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού- Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr Εικόνα 4. Ο ποταμός Λουδίας. www.ornithologiki.gr). την αποθήκευση θαλασσινού νερού προς χρήση από τις αλυκές (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία: Όσον αφορά τις χρήσεις γης που αναπτύσσονται στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, είναι κυρίως αγροτικές, υδατοκαλλιέργειες και ένα μικρό ποσοστό χρήσεις που σχετίζονται με τον τουρισμό. Αναλυτικότερα στην ευρύτερη περιοχή του Εθνικού Πάρκου, δηλαδή στους Δήμους: Εχεδώρου, Χαλάστρας, Αξιού, Αγίου Αθανασίου, Χαλκηδόνας, Πλατέως και Αιγινίου, σύμφωνα με την ΕΣΥΕ 1991, οι κυριότερες χρήσεις (Εικόνα 4.) είναι αγροί σε ποσοστό 71%, οι βοσκότοποι (δημοτικοί και ιδιωτικοί) σε ποσοστό 9% και οι λοιπές χρήσεις σε ποσοστό 9%. 0% 2% 5% 6% 9% 7% 71% Αγροί Δημοτικοί βοσκότοποι Ιδιωτικοί βοσκότοποι Δάση Νερά Οικισμοί Άλλες εκτάσεις Πηγή: ΕΣΥΕ, 1991 Εικόνα 5. Χρήσεις Γης Ευρύτερης Περιοχής Εθνικού Πάρκου Αξιού Λουδία Αλιάκμονα. 6
Τέλος σχετικά με το ιδιοκτησιακό καθεστώς που επικρατεί στην περιοχή, αυτό χαρακτηρίζεται κυρίως από τη μικρή ιδιωτική ιδιοκτησία, ενώ υπάρχουν σχετικά μικρές εκτάσεις δημοτικής και δημόσιας ιδιοκτησίας. 7
3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 3.1. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 3.1.1. Γεωμορφολογία Η γεωμορφολογία της ευρύτερης περιοχής μελέτης θα εξεταστεί σε δυο χωρικές υποενότητες, αρχικά θα εξεταστεί η γεωμορφολογία στην περιοχή των Αλυκών Κίτρους και στη συνέχεια στην περιοχή του Δέλτα Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού και Γαλλικού Ποταμού. Το διαχωρισμός αυτός γίνεται γιατί οι δυο αυτές υποενότητες εμφανίζουν διαφοροποιήσεις στη γεωμορφολογία τους. Η περιοχή των Αλυκών Κίτρους ανήκουν διοικητικά στο Νομό Πιερίας στα δυτικά του Θερμαϊκού Κόλπου σε απόσταση 50 km από την πόλη της Θεσσαλονίκης και 20 km από την πόλη της Κατερίνης. Η έκταση που καταλαμβάνει είναι περίπου 10 km 2 και χαρακτηρίζεται σαν λίμνη λιμνοθάλασσα, με μικρό βάθος δημιουργώντας βάλτους και νησίδες με χαμηλή βλάστηση. Δυτικά της λιμνοθάλασσας υπάρχει μια στραγγιστική τάφρος που συλλέγεις τις απορροές των γύρω καλλιεργειών οδηγώντας τες στη θάλασσα. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η ρύπανση της περιοχής. (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ. 2006) Παράλληλα η χωρική υποενότητα της περιοχής του Δέλτα Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού και Γαλλικού Ποταμού ανήκει στο νότιο τμήμα της πεδιάδας Θεσσαλονίκης και αποτελεί το νοτιοανατολικό τμήμα της ιζηματογενούς λεκάνης Θεσσαλονίκης Γιαννιτσών, την οποία και δημιουργούν οι ποταμοί Αξιός, Αλιάκμονας και Γαλλικός. 3.1.2. Τοπογραφία Ομοίως με την εξέταση της γεωμορφολογίας, θα γίνει και η ανάλυση της τοπογραφίας της περιοχής, δηλαδή σε δυο χωρικές υποενότητες. Όσον αφορά την περιοχή των Αλυκών Κίτρους, το ανάγλυφό της χαρακτηρίζεται ήπιο ανήκοντας στη ζώνη των παράκτιων πεδιάδων, σύμφωνα με την ταξινόμηση του επιφανειακού ανάγλυφου της Πιερίας. Το ανάγλυφο της περιοχής του Δέλτα Αλιάκμονα, Λουδία, Αξιού και Γαλλικού Ποταμού χαρακτηρίζεται ομαλό, με χαμηλό μέσο υψόμετρο, περίπου 7 8
Μέση Θερμοκασία oc m. Χαρακτηριστικό της πεδινής παράκτιας περιοχής είναι η διαρκής μεταβολή της μορφολογίας του εδάφους μέχρι και πρόσφατα. 3.1.3. Κλίμα Το κλίμα της περιοχής είναι μεσογειακό ως τυπικό, με θερμά και ξηρά καλοκαίρια και ήπιους χειμώνες. Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά, τα οποία προέρχονται από τον μετεωρολογικό σταθμό της Σίνδου που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από το Εθνικό Πάρκο, θερμότερος μήνας είναι ο Ιούλιος με μέση θερμοκρασία 24,9 ο C και ψυχρότερος μήνας ο Ιανουάριος με μέση θερμοκρασία 4,2 ο C. Η μηνιαία κατανομή της μέσης θερμοκρασίας εμφανίζεται στην παρακάτω εικόνα. 30 25 20 15 10 5 0 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΙΑ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 4,2 5,7 8,6 13 16,8 22,3 24,9 24,2 20,7 14,7 9,1 4,5 Πηγή: ΕΜΥ (www.hnms.gr) Εικόνα 6. Μηνιαία κατανομή της μέσης θερμοκρασίας. Μετεωρολογικός Σταθμός Σίνδου. Όσον αφορά τις βροχοπτώσεις στην περιοχή, αυτές εμφανίζουν ανά μήνα μεγάλη διακύμανση. Η υψηλότερη τιμή βροχόπτωσης εμφανίζεται το μήνα Νοέμβριο με 61,5 mm βροχής, ενώ η χαμηλότερη τιμή βροχόπτωσης εμφανίζεται το μήνα Ιούλιο με 21,1 mm βροχής. Γενικότερα η τάση στις βροχοπτώσεις είναι, να περιορίζονται τους θερινούς μήνες και να αυξάνονται του φθινοπωρινούς και του χειμερινούς. 9
Βροχόπτωση (mm) 70 60 50 40 30 20 10 0 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΙΑ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 33 35,3 40,2 36,1 45 33,9 21,1 22 28,1 46,4 61,5 52,7 Πηγή: ΕΜΥ (www.hnms.gr) Εικόνα 7. Μηνιαία κατανομή της μέσης θερμοκρασίας. Μετεωρολογικός Σταθμός Σίνδου. Τέλος σχετικά με τους ανέμους, κατά την ψυχρή περίοδο επικρατούν Β-ΒΔ άνεμοι. Αυτό οφείλεται στους αντικυκλώνες της ανατολικής Ευρώπης και στον ΒΔ άξονα της κοιλάδας του Αξιού. Κατά τη θερμή περίοδο αντίθετα επικρατούν οι Ν- ΝΑ άνεμοι λόγω της θαλάσσιας αύρας. Θα πρέπει να αναφερθεί η εμφάνιση κατά τους ψυχρούς μήνες τοπικού σφοδρού ανέμου (Βαρδάρης). 3.1.4. Έδαφος Ομοίως με την εξέταση της γεωμορφολογίας και της τοπογραφίας της περιοχής θα γίνει και η ανάλυση του εδάφους, δηλαδή σε δυο χωρικές υποενότητες. Όσον αφορά την περιοχή των Αλυκών Κίτρους, η ευρύτερη περιοχή, δηλαδή η Ανατολική Θεσσαλία και Νοτιοδυτική Μακεδονία δομείται από τις παρακάτω τεκτονικές ενότητες, από το νότο προς το βορρά (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ 2006): τις αυτόχθονες ενότητες του Ολύμπου Όσσας την ενότητα Αμπελακίων την ενότητα σχηματισμών της Πελαγονικής ζώνης τις γρανιτικές διεισδύσεις 10
τις Νεογενείς και Τεταρτογενείς αποθέσεις Η περιοχή μελέτης καταλαμβάνεται από τις Νεογενείς και Τεταρτογενείς αποθέσεις και συνίσταται από τους εξής γεωλογικούς σχηματισμούς (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006): Σύγχρονες ολοκαινικές αποθέσεις (Τεταρτογενές) που καλύπτουν την πεδινή παράκτια περιοχή. Αποτελούνται από εναλλαγές άμμων, κροκάλων, αργίλων και πηλών. Περιλαμβάνουν προσχωματικά υλικά χειμάρρων, πλευρικά κορήματα και αποθέσεις τενάγων. Αιολικές πλειστοκαινικές αποθέσεις (Loess): Οι σχηματισμοί αυτοί έχουν καστανό χρώμα και αποτελούνται από αργιλούχους πηλούς πλούσιους σε ανθρακικό υλικό. Εναλλάσσονται με καλά αναπτυγμένο παλαιοέδαφος (paleosol) που αποτελείται από αργίλους καστανού χρώματος. Ψαμμίτες, άργιλοι και μάργες ηλικίας Αν. Μειοκαίνου Πλειοκαίνου Όσον αφορά την περιοχή του Δέλτα Αξιού Λουδία Αλιάκμονα, αυτή ανήκει γεωτεκτονικά στη Ζώνη του Αξιού και ειδικότερα στην ενότητα Παιονίας. Στην περιοχή συναντώνται (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006): Ολοκαινικές αποθέσεις αδιαίρετες: παράκτιες αποθέσεις (άμμοι, σύναγμα), προσχώσεις πεδιάδων, ερυθρές άργιλοι με ασβεστιτικά συγκρίματα. Στη βάση τους επικρατούν κροκαλοπαγή. Ψαμμιτομαργαϊκή σειρά: η σειρά αποτελείται από εναλλασσόμενα στρώματα άμμων (λεπτόκοκκων έως χονδρόκοκκων), αργιλούχων μαργών και αργίλων, κάποτε ανθρακομιγών, ιδίως στους κατώτερους ορίζοντες. Παρεμβάλλονται επίσης ψαμμίτες (όχι πολύ συνεκτικοί), ψηφιτοπαγή, συνεκτικοί πάγκοι και ενστρώσεις από ψαμμιτοψηφιτοπαγή και ασβεστιτικοί ψαμμίτες. Η ηλικία τους τοποθετείται μεταξύ του Αν. Μειοκαίνου και του Κατ. Πλειοκαίνου του Νεογενούς. Σειρά ερυθρών αργίλων: ερυθρές έως κεραμόχρωμες, ιλυώδεις άργιλοι, με μαρμαρυγία και ασβεστιτικά συγκρίματα. Ηλικία: Αν. Μειοκαίνου - Κατ. Πλειοκαίνου του Νεογενούς. Επιπλέον οι σχηματισμοί που συναντώνται στο υπόβαθρο της περιοχής είναι οι εξής (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006): 11
Φυλλιτικοί σχιστόλιθοι: μαύροι έως τεφρόμαυροι, αμμούχοι, αργιλικοί σχιστόλιθοι και τεφροπράσινοι, ασβεστιτικοί σχιστόλιθοι, με παρεμβολές μαύρων έως σκοτεινότεφρρων, λεπτοστρωματωδών, κλαστικών ασβεστολίθων και μικροκροκαλοπαγών. Κροκαλοπαγή: τεφρά έως κεραμόχρωμα, χονδρο έως λεπτόκοκκα, που εναλλάσσονται με ερυθρούς και ερυθροκάστανους μεσό έως λεπτόκοκκους ψαμμίτες και ερυθρούς αργιλικούς σχιστολίθους. Κροκάλες κυρίως από χαλαζίτη, γραουβάκη, χαλαζία και σκοτεινότεφρο ασβεστόλιθο, του Ανώτερου Ιουρασικού, οφιολίθους, κρυσταλλικούς ασβεστολίθους και σχιστώδη ρυόλιθο του Κατώτερου Τριαδικού. Παρεμβάλλονται φακοί από σκοτεινότεφρο ασβεστόλιθο. Εκρηξιγενή πετρώματα και συγκεκριμένα Γάββρος ο οποίος είναι χονδρόκοκκος, τελείως ουραλιτιωμένος και σωσσυριτιωμένος (διοψιδικός πυρόξενος εξαλλοιωμένος σε βιοτίτη και ακτινόλιθο, κεροστίλβη, πλαγιόκλαστα, επίδοτο και επουσιώδη ορυκτά). Δευτερευούσας σημασίας είναι οι λεπτόκοκκοι δολερίτες και ο λατυποπαγής γάββρος. Δεν υπάρχει ορατή σχιστότητα. 3.1.5. Υδρολογία Το υδάτινο στοιχείο στην περιοχή μελέτης είναι ιδιαίτερα έντονο, καθώς συνυπάρχουν οι ποταμοί Αξιός, Αλιάκμονας, Γαλλικός, το τεχνικό κανάλι Λουδίας και οι Αλυκές Κίτρους. Αναλυτικότερα ο ποταμός Αξιός είναι ο σημαντικότερος ποταμός της περιοχής και ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων, μετά τον Έβρο. Διασχίζει συνολικά τρεις χώρες, τη Σερβία, την ΠΓΔΜ και την Ελλάδα. Το ελληνικό τμήμα του ποταμού έχει μήκος 76 km και μέσο βάθος 2,5 m. Πηγάζει από το όρος Σκάρδος στα σύνορα Αλβανίας Σερβίας. Η μέση παροχή τους καλοκαιρινούς μήνες είναι 40-50 x 3 /sec και στην αιχμή των πλημυρών φτάνει 2.450 x 3 /sec. Το πλάτος του ποταμού στο κατώτερο σημείο φτάνει τα 500 m, ενώ το βάθος του στα περισσότερα σημεία είναι 2 m. (Δουβίτσας, 2006). 12
Σχετικά με τον ποταμό Αλιάκμονα, ο ποταμός αυτός είναι ο μεγαλύτερος της Ελλάδας, με συνολικό μήκος 297 km. Ο Αλιάκμονας διασχίζει τη δυτική και κεντρική Μακεδονία και εκβάλλει στο Θερμαϊκό κόλπο, κοντά στην παραλία της νέας Αγαθούπολης. Η λεκάνη απορροής του φθάνει τα 6.016 km 2. Κατά μήκος του Αλιάκμονα υπάρχουν διάφορα φράγματα και διάφορα εγγειοβελτιωτικά έργα με αποτέλεσμα να αρδεύει μια τεράστια περιοχή, η οποία με την ολοκλήρωση και των τελευταίων προγραμματισμένων έργων, θα φτάνει τα 1.300.000 στρέμματα (Ερευνητική Ομάδα ΙΤΙΑ ΕΜΠ: http://www.itia.ntua.gr). Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, την περιοχή διατρέχει και ο ποταμός Γαλλικός. Ο Γαλλικός έχει συνολικό μήκος 75 km και πηγάζει από το όρος Κρούσια και διασχίζει το ανατολικό τμήμα του νομού Κιλκίς και τμήμα του νομού Θεσσαλονίκης και εκβάλλει στο Θερμαϊκό Κόλπο, σε απόσταση περίπου 10 km νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης (Δουβίτσας, 2006). Ο Γαλλικός ποταμός είναι γνωστός γιατί στην άμμο της κοίτης του ποταμού υπήρχαν εκμεταλλεύσιμες ποσότητες χρυσού. Στο πρόσφατο παρελθόν ο Γαλλικός ήταν ξερός το καλοκαίρι και μόνο το χειμώνα έχει κάποιες μικρές ποσότητες υδάτων. Τα τελευταία χρόνια έχουν μεταφερθεί στον ποταμό ποσότητες ύδατος από τον Αλιάκμονα με αποτέλεσμα ο ποταμός να έχει αναγεννηθεί. (Εφημερίδα Καθημερινή, 2005) Επιπλέον την περιοχή μελέτης διασχίζει και ο ποταμός Λουδίας. Ο Λουδίας δεν είναι φυσικό ποτάμι αλλά τεχνητό κανάλι που δημιουργήθηκε κατά την αποξήρανση της Λίμνης των Γιαννιτσών. Το συνολικό μήκος του Λουδία είναι 39 km και διαρρέοντας στα όρια των νομών Ημαθίας και Θεσσαλονίκης εκβάλλει στο Θερμαϊκό Κόλπο. (Δουβίτσας, 2006) Τέλος σημαντικό στοιχείο στην υδρολογία της περιοχής είναι η λιμνοθάλασσα της Αλυκής Κίτρους. Η λιμνοθάλασσα αυτή, βρίσκεται στο νομό Πιερίας σε κοντινή απόσταση 5 km από τον οικισμό Κίτρος. Η έκταση της είναι 3.520 στρέμματα και μέγιστο βάθος 1,5 m Η λιμνοθάλασσα έχει δημιουργηθεί από τα φερτά υλικά μικρών ρεμάτων και του ποταμού Αλιάκμονα. Σήμερα η λιμνοθάλασσα της Αλυκής είναι προστατευμένη περιοχή (Δουβίτσας, 2006) 13
3.1.6. Χλωρίδα Η περιοχή του Εθνικού Πάρκου Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα, καθώς και η ευρύτερη περιοχή αυτής εμφανίζεται ιδιαίτερα σημαντική, καθώς περιλαμβάνει 500 είδη και υποείδη φυτών, μεταξύ των οποίων και κάποια σπάνια. Η βλάστηση και η φυσιογνωμία της μεταβάλλεται στην περιοχή ανάλογα με την ποσότητα και την αλατότητα κάθε βιοτόπου.(δουβίτσας, 2006). Ειδικότερα, η βλάστηση που παρατηρείται στην περιοχή διακρίνεται στις εξής ενότητες (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ 2006): 1. Αμμοθινική βλάστηση (Cakiletea, Elymo-Ammophiletea) 2. Αλοφυτική βλάστηση (Therosalicornietalia, Salicornietalia) 3. Θαμνώνες με Tamarix (Tamaricetalia) 4. Λειμώνες με Juncus (Juncetalia) 5. Καλαμιώνες (Phragmietea) 6. Βλάστηση υδροφύτων (υδροφυτική και εφυδατική) 7. Παρυδάτια δενδρώδης βλάστηση Πληρέστερη εικόνα για τα είδη που εμφανίζονται σε κάθε μια από τις παραπάνω ενότητες βλάστησης δίνεται στον παρακάτω πίνακα. 14
Πίνακας 1. Είδη Φυτών που εμφανίζονται στην περιοχή ανά ενότητα βλάστησης 1. Αμμοθινική βλάστηση Agropyrum junceum Eryngium maritimum Otanthus maritimus Artemisia campestris Silene galica Holoschoenus vulgaris Ammophila arenaria Calamogrostis epigeios Agropyron elongatum Centaurea diffusa Artemisia maritima Jasione heldreichii Ephedra distachya Pistacia terebinthus (κοκορεβυθιά) Spartium junceum (σπάρτο) Dorygnium pentaphyllum Asphodelus microcarpus (ασφόδελος) Asparagus acutus (σπαράγγι) Crataegus sp. (κράταιγος) Hypericum perforatum Ruscus aculeatus, Melica ciliate Asphodeline liburnica Teucrium polium 2. Αλοφυτική βλάστηση Aster tripolium Salicornia europaea Puccinellia festuciformis Arthrocremum fruticosum Halocnemum festuciformis Halimione portulacoides Arthrocnemum perenne Limonium gmelinii Limonium bellidifolium Hordeum hystrix Juncus maritimus Aeluropus littoralis Halimione portulacoides Aster tripolium Spergularia sp. Juncus gerardii Aeluropus littoralis Salicornia europaea Aster tripolium Halimione portucaloides Limonium gmelinii Limonium bellidifolium Aster tripolium Puccinellia festuciformis Salicornia europaea Hordeum maritimum Arthrocnemetum perenne Halocnemum strobilaceum Artemisia campestris Silene galica Holoschoenus vulgaris Ammophila arenaria Calamogrostis epigeios Agropyron elongatum Centaurea diffusa Artemisia maritima Jasione heldreichii Ephedra distachya Pistacia terebinthus (κοκορεβυθιά) Spartium junceum (σπάρτο) Dorygnium pentaphyllum Asphodelus microcarpus (ασφόδελος) Asparagus acutus (σπαράγγι) Crataegus sp. (κράταιγος) Hypericum perforatum Ruscus aculeatus, Melica ciliate Asphodeline liburnica Teucrium polium Aster tripolium Salicornia europaea Puccinellia festuciformis Arthrocremum fruticosum Halocnemum festuciformis Halimione portulacoides Arthrocnemum perenne Limonium gmelinii Limonium bellidifolium Hordeum hystrix Juncus maritimus Aeluropus littoralis Aeluropus littoralis Halimione portulacoides Aster tripolium Spergularia sp. Juncus gerardii Aeluropus littoralis Salicornia europaea Aster tripolium Halimione portucaloides Limonium gmelinii Limonium bellidifolium Aster tripolium Puccinellia festuciformis Salicornia europaea Hordeum maritimum 15
3. Θαμνώνες με Tamarix Tamarix hampaeana Tamarix smyrnensis Puccinellia distans Aeluropus littoralis Halimione portulacoides Cynodon dactylon Hordeum murinum. 4. Λειμώνες με Juncus Juncus acutus (βούρλο), Fabaceae (Leguminosae) Poaceae (Graminae) Puccinellia distans Limonium gmelinii. 5. Καλαμιώνες Poaceae Cyperaceae Bolboschoenus maritimus Phragmites australis Typha latifolia Phragmites australis Typha latifolia Typha augustifolia. Denanthe aquatica Butomus umbellatus Bolboschoenus maritimus Eleocharis palustris Lythrum salicaria Lycopus europaeus Veronica anagalis aquatica Mentha aquatica Typha laxmanii 6. Βλάστηση υδροφύτων (Υφυδατικά Εφυδατικά) Potamogeton nodosus Potamogeton pectintus Potamogeton perfoliatus Myriophyllum spicatum Ceratophyllum sp. Hydrocharis morsus ranae Lemna minor Lemna trisulca Azolla filiculoides Ruppia maritima 7. Παρυδάτια δενδρώδης βλάστηση Populus alba Populus nigra Alnus glutinosa Salix alba Salix triandra Salix viminalis Salix purpurea Rubus sp. Humulus helix Hedera helix Aristolochia clematitis Cynanchum acutum Periploca graeca Lycopus europaeus Mentha sp. Carex sp. Πηγή: Δουβίτσας, 2006, ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006 Ιδία επεξεργασία 16
3.1.7. Πανίδα Η πανίδα της περιοχής μελέτης είναι ιδιαίτερα αξιόλογη, καθώς περιλαμβάνει σπάνια και απειλούμενα είδη. Η πανίδα της περιοχής περιλαμβάνει αξιόλογα είδη θηλαστικών, αμφίβιων ερπετών, ιχθύων και πουλιών. Ειδικότερα όσον αφορά την ιχθυοπανίδα της περιοχής, αυτή είναι αρκετά πλούσια, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διαφορά αλατότητας των νερών. Στην περιοχή υπάρχουν περισσότερα από 250 είδη, μεταξύ των οποίων σπάνια και απειλούμενα, τόσο του γλυκού, όσο και του αλμυρού νερού (Δουβίτσας. 2006). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα σημαντικότερα είδη της ιχθυοπανίδας της περιοχής. Πίνακας 2. Σημαντικότερα είδη ιχθυοπανίδας της περιοχής μελέτης: Gobio uranoscopus (Μουστακάς) Rhodeus sericeus amarus (Μουρμουρίτσα) Aphanius fasciatus Sabanejewia aurata (Χρυσοβελονίτσα) Cobitis taenia (Βελονίτσα) Zingel streber Alburnus alburnus macedonicus (Σίρκο) Gasterosteus aculeatus (Αγκαθερό) Leuciscus cephalus vardarensis (Τυλινάρι) Syngnathus abaster Alburnoides bipunctatus thessalicus (Τσιρωνάκι) Πηγή: ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006 Επίσης η ερπετοπανίδα της περιοχής είναι σημαντική, καθώς περιλαμβάνει 20 καταγεγραμμένα είδη, όμως υπολογίζεται αρκετά πιο πλούσια. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζεται μια πληρέστερη εικόνα της ερπετοπανίδας της περιοχής. Πίνακας 3. Σημαντικότερα είδη ερπετοπανίδας της περιοχής μελέτης: Testudo hermanni (Χελώνα η βαλκανική) Testudo graeca (Χελώνα η ελληνική) Emys orbicularis ( Έλμυς η τελματόβια-νεροχελώνα) Mauremys caspica (Έλμυς η τελματόβια (νεροχελώνα)) Elaphe quatuorlineata (Λαφιάτης) Triturus carnifex Bufo bufo (Μεγάλος φρύνος) Bufo viridis (Μικρός φρύνος) Hyla arborea (Δενδροβάτραχος) Pelobates syriacus (Νυχτοβάτραχος) 17
Rana ridibunda (Βατράχι) Triturus vulgaris (Μικρός τρίτωνας) Ablepharus kitaibelii (Σαύρα η αβλέφαρη) Coluber gemonensis (Σαΐτης) Coluber jugularis (Σαΐτης) Cyrtodactylus kotschyi (Γκρίζο σαμιαμίδι) Eryx jaculus (Μικροβόας) Hemidactylus turcicus (Σαμιαμίδι των σπιτιών) Lacerta trilineata (Μεγάλη σαύρα) Malpolon monspessulanus (Σαπίτης) Natrix natrix (Νερόφιδο) Natrix tessellata (Νερόφιδο το ψηφιδωτό) Ophisaurus apodus (Φιδόσαυρο) Podarcis erhardii (Χρυσοφυλλίδα) Podarcis taurica (Γκουστερίτσα) Vipera ammodytes (Οχιά, αστρίτης) Lacerta viridis (Πρασινόσαυρα, γουστέρα) Πηγή: ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006, Δουβίτσας 2006 Επιπλέον στην περιοχή ζουν περίπου 17 είδη θηλαστικών, μεταξύ των οποίων τσακάλια, αγριόγατες, κουνάβια, νυφίτσες, αλεπούδες, ασβοί, σκαντζόχοιροι, καθώς και πληθυσμός μυοκαστόρων. Περιστασιακά συναντώνται και λύκοι, ενώ η σπάνια βίδρα αφθονεί ακόμη στα ποτάμια. Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην περιοχή εκτρέφονται 50 βούβαλοι, ενώ στο φράγμα του Αξιού υπάρχει μια νησίδα στην οποία ζουν ελεύθερα άλογα (Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα: www.axiosdelta.gr). Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα της περιοχής είναι ιδιαίτερα σημαντική, γεγονός που καταδεικνύεται και από τον χαρακτηρισμό της περιοχής ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας. Συνολικά στην περιοχή φιλοξενούνται περίπου 275 είδη πουλιών (περιστασιακά ή μόνιμα) εκ των οποίων πολλά είναι σπάνια και προστατευόμενα. Η σπουδαιότητα της ορνιθοπανίδας, καθιστά την περιοχή τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο ιδιαίτερα σημαντική για τη διατήρηση απειλούμενων ειδών (ΟΜΙΚΡΟΝ ΕΠΕ, 2006). Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα σημαντικότερα είδη της ορνιθοπανίδας της περιοχής. 18
Πίνακας 4. Σημαντικότερα είδη ορνιθοπανίδας της περιοχής μελέτης Gavia arctica (Λαμπροβούτι) Tadorna ferruginea (Καστανόχηνα) Clamator glandarius (Κισσόκουκος) Falco naumanni (Κιρκινέζι) Calonectris diomedea (Αρτέμης) Buteo rufinus (Αετογερακίνα) Cuculus canorus (Κούκος) Falco tinnunculus (Βραχοκιρκίνεζο) Pelecanus onocrotalus (Ροδοπελεκάνος) Hoplopterus spinosus (Αγκαθοκαλημάνα) Otus scops (Γκιώνης) Falco eleonare (Μαυροπετρίτης) Pelecanus crispus (Αργυροπελεκάνος) Dendrocopos syriacus (Βαλκανοτσικλιτάρα) Apus apus (Σταχτάρα) Coturnix coturnix (Ορτύκι) Botaurus stellaris (Ήταυρος) Hippolais olivetorum (Λιοστριτσίδα) Apus melba (Σκεπαρνάς) Phasianus colchicus (Φασιανός) Ixobrychus minutus (Μικροτσικνιάς) Emberiza caesia (Σκουροβλάχος) Merops apiaster (Μελισσοφάγος) Rallus aquaticus (Νεροκοτσέλα) Nycticorax nycticorax (Νυχτοκόρακας) Tachybaptus ruficollis (Νανοβουτηχτάρι) Upupa epops (Τσαλαπετεινός) Porzana porzana (Στικτοπουλάδα) Ardeola ralloides (Κτυπτοτσικνιάς) Podiceps cristatus (Σκουφοβουτηχτάρι) Jynx torquilla (Σταυρολαίμης) Porzana parva (Μικροπουλάδα) Egretta garzetta (Λευκοτσικνιάς) Podiceps grisegena (Κοκκινοβουτηχτάρι) Alauda arvensis (Σταρήθρα) Porzana pussila (Νανοπουλάδα) Egretta alba (Αργυροτσικνιάς) Podiceps nigricollis (Μαυροβουτηχτάρι) Riparia riparia (Οχθοχελίδονο) Crex crex (Ορτυκομάνα) Ardea purpurea (Πορφυροτσικνιάς) Puffinus puffinus (Μύχος) Ptyonoprogne rupestris Gallinula chloropus (Νερόκοτα) Ciconia ciconia (Πελαργός) Bubulcus ibis (Γελαδάρης) Hirundo rustica (Χελιδόνι) Grus grus (Γερανός) Plegadis falcinellus (Χαλκόκοτα) Ardea cinerea (Σταχτοτσικνιάς) Hirundo daurica (Δενδροχελίδονο) Calidris maritima (Βραχοσκαλίδρα) Platalea leucorodia (Χουλιαρομύτα) Cygnus olor (Κύκνος) Delichon urbica (Σπιτοχελίδονο) Limicola falcinellus (Μπεκατσινοσκαλίδρα) Phoenicopterus ruber (Φοινικόπτερο) Anser albifrons (Ασπρομέτωπη) Anthus trivialis (Δενδροκελάδα) Larus audouinii (Αιγαιόγλαρος) Cygnus cygnus (Αγριόκυκνος) Anser anser (Σταχτόχηνα) Anthus pratensis (Λιβαδοκιλάδα) Larus fuscus (Μελανόγλαρος) Aythya nyroca (Βαλτόπαπια) Tadorna tadorna (Βαρβάρα) Anthus spinoletta (Νεροκελάδα) Larus cachinnans (Ασημόγλαρος) Oxyura leucocephala Anas penelope (Σφυριχτάρη) Motacilla flava (Κιτρινοσουσουράδα) Streptopelia decaocto (Δεκαοχτούρα) Pernis apivorus (Σφηκιάρης) Anas strepera (Καπακλής) Motacilla cinerea (Σταχτοσουσουράδα) Tyto alba (Τυτώ) Milvus migrans (Τσίφτης) Anas crecca (Κιρκίρι) Motacilla alba (Λευκοσουσουράδα) Athene noctua (Κουκουβάγια) Milvus milvus (Ψαλιδιάρης) Anas platyrhynchos (Πρασινοκέφαλη) Prunella modularis (Θαμνοψάλτης) Strix aluco (Χουχουριστής) Haliaeetus albicilla (Θαλασσαετός) Anas acuta (Ψαλίδα) Cercotrichas galactotes (Κουφαηδόνι) Asio otus (Νανόμπουφος) Circaetus gallicus (Φιδαετός) Anas querquedula (Σαρσέλα) Erithacus rubecula (Κοκκινολαίμης) Apus pallidus (Ωχροταχτάρα) 19
Circus aeruginosus (Καλαμόκιρκος) Anas clypeata (Χουλιαρόπαπια) Luscinia megarhynchos (Αηδόνι) Dendrocopos major (Παρδαλοτσικλιτάρα) Circus cyaneus (Βαλτόκιρκος) Netta rufina (Φερεντίνι) Phoenicurus ochruros (Καρβουνιάρης) Dendrocopos minor (Νανοτσικλιτάς) Circus macrourus (Στεπόκιρκος) Aythya ferina (Γκισάρι) Phoenicurus phoenicurus (Κοκκινούρης) Galerida cristata (Κατσουλιέρης) Circus pygargus (Λιβαδόκιρκος) Aythya fuligula (Μαυροκέφαλη) Saxicola rubetra (Καστανολαίμης) Anthus cervinus (Κοκκινοδέλαδα) Aquila pomarina (Κραυγαετός) Aythya marila (Μαριλόπαπια) Oenanthe oenanthe (Σταχτοπετρόκλης) Troglodytes troglodytes (Τρυποφράχτης) Aquila clanga (Στικταετός) Mergus serrator (Σκουφοπρίστης) Oenanthe hispanica (Ασπροκώλα) Luscinia luscinia (Τσιχλαηδόνι) Aquila chrysaetos (Χρυσαετός) Accipiter gentilis (Διπλοσάϊνο) Turdus pilaris (Κότσυφας) Saxicola torquata (Μαυρολαίμης) Hieraaetus pennatus (Σταυραετός) Accipiter nisus (Τσιχλογέρακο) Locustella luscinioides (Καλαμοτριλιστής) Turdus pilaris (Κερδότσιχλα) Pandion haliaetus (Ψαραετός) Buteo buteo (Γερακίνα) Acrocephalus schoenobaenus (Βουρλοποταμίδα) Turdus philomelos (Τσίχλα) Falco columbarius (Νανογέρακο) Falco vespertinus (Μαυροκιρκίνεζο) Acrocephalus palustris Turdus iliacus (Κοκκινότσιχλα) Falco biarmicus (Χρυσογέρακο) Falco subbuteo (Δενδρογέρακο) Acrocephalus scirpaceus (Καλαμοποταμίδα) Turdus viscivorus (Τσατσάρα) Falco peregrinus (Πετρίτης) Falco cherrug (Στεπογέρακο) Acrocephalus arundinaceus (Τσιχλοποταμίδα) Cettia cetti (Ψευταηδόνι) Himantopus himantopus (Καλαμοκανάς) Fulica atra (Φαλαρίδα) Hippolais icterina (Κιτρινοστριτσίδα) Cisticola juncidis (Κιστικόλι) Recurvirostra avosetta (Αβοκέτα) Haematopus ostralegus (Στρειδοφάγος) Sylvia cantillans (Κοκκινοτσιροβάκος) Sylvia melanocephala (Μαυρουτσιροβάκος) Burhinus oedicnemus (Πετροτιλίδα) Charadrius dubius (Ποταμοσφυρίχτης) Sylvia hortensis Sylvia borin (Κηποτσιροβάκος) Glareola pratincola (Νεροχελίδονο) Charadrius hiaticula (Αμμοσφυρίχτης) Sylvia curruca (Λαλοτσιροβάκος) Phylloscopus bonelli (Βουνοφυλλοσκόπος) Pluvialis apricaria (Βροχοπούλι) Charadrius alexandrinus Sylvia communis (Θαμνοτσιροβάκος) Phylloscopus sibilatrix (Θαλασσοσφυρίχτης) (Δασοφυλλοσκόπος) Philomachus pugnax (Μαχητής) Pluvialis squatarola (Αργυροπούλι) Sylvia atricapilla (Μαυροσκούπης) Regulus ignicapillus (Βασιλίσκος) 20