ROM ACT. Ευρωπαϊκή Έκθεση

ROM ACT ιευρύνοντας την προσβασιμότητα των γυναικών Ρομά στα συστήματα επικύρωσης της μη-τυπικής και άτυπης μάθησης Ευρωπαϊκή Έκθεση ROM ACT Consortium Έχει εκπονηθεί από το Intercultural Institute της Timisoara, Ρουμανία, με βάση τις συνεισφορές των εταίρων του προγράμματος ROM ACT: Romani Association of Women Drom Kotar Mestipen, Ισπανία (συντονιστής) Κοινωφελής Επιχείρηση Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης Δημοτικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚΠΑ ΔΙΕΚ) Δήμου Βόλου, Ελλάδα Romani CRISS Roma Center for Social Intervention and Studies, Ρουμανία Pavee Point Travellers Centre, Ιρλανδία NGO Slovo 21, Τσέχικη Δημοκρατία European Association for the Education of Adults (EAEA) (Βέλγιο) με την υποστήριξη του Centre of Research in Theories and Practices that Overcome Inequalities (CREA) του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης (συνδεδεμένος εταίρος) 2014

ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ (ΚΕΚΠΑ ΔΙΕΚ) ΔΗΜΟΥ ΒΟΛΟΥ ΕΡΓΟ ROM ACT 2014 Επιμέλεια Χρύσα Κολίτσα, Αλεξάνδρα Τσαλμίδη, Νίκος Αντωνάκης, Σπύρος Ιατρόπουλος, Ιουλία Τριανταφύλλου Μετάφραση Χρύσα Κολίτσα, Αλεξάνδρα Τσαλμίδη, Σπύρος Ιατρόπουλος Επικοινωνία ΚΕΚΠΑ ΔΙΕΚ, Προύσης 22 26, 38445, Νέα Ιωνία Βόλος Τηλέφωνο: 24210 29908 e mail: planning@kekpa.org web: www.kekpa.org Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν Αυτό το εργασίααπό τον ROM ACT consortium χορηγείται με άδειαcreative Commons Αναφορά Δημιουργού Μη Εμπορική Χρήση Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές.

Πίνακας περιεχομένων Περίληψη... 4 1. Εισαγωγή... 6 Μια Ευρωπαϊκή τάση... 7 Ένα εργαλείο για την ένταξη των Ρομά... 8 Στόχοι του έργου... 9 Ομάδες στόχοι... 9 Μεθοδολογία και διαδικασία συλλογής δεδομένων... 10 2. Νομικά και θεσμικά πλαίσια για την επικύρωση των ικανοτήτων... 12 Τσέχικη Δημοκρατία... 12 Ιρλανδία... 13 Ισπανία... 15 Ελλάδα... 17 Ρουμανία... 18 3. Επικύρωση των ικανοτήτων στην πράξη... 21 Τσεχία... 21 Ιρλανδία... 21 Ισπανία... 24 Ελλάδα... 25 Ρουμανία... 26 4. Ανάγκες και συστάσεις από τις γυναίκες Ρομά... 28 Πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση σχετικά με το σύστημα... 28 Σχέση με την αγορά εργασίας... 29 Προσιτές υπηρεσίες πιστοποίησης... 29 Προσαρμοσμένη διαδικασία πιστοποίησης... 30 Υποστήριξη για την αντιμετώπιση οικογενειακών ζητημάτων και ζητημάτων φύλου... 31 Αυτοεκτίμηση και συνειδητοποίηση των ικανοτήτων και δυνατοτήτων κάποιου ατόμου... 31 5. Δραστηριότητες και συστάσεις από τις οργανώσεις... 33 Πληροφόρηση και γνώση για το σύστημα... 33 Σχέση με την αγορά εργασίας... 34 Προσαρμοσμένη Διαδικασία Επικύρωσης... 35 Συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων... 36 6. Γενικά συμπεράσματα... 37 Τα βασικά στοιχεία της ένταξης... 37 Παράγοντες που δημιουργούν ή διατηρούν τον αποκλεισμό... 39 Μετέπειτα πορεία... 40 3

Περίληψη Η παρούσα έκθεση εστιάζει στην ανάλυση που έχει γίνει στα πλαίσια του προγράμματος ROM ACT τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο σε εθνικό επίπεδο στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, τη Ρουμανία και την Ισπανία σχετικά με την προσβασιμότητα των γυναικών Ρομά και Traveller στα συστήματα επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Το πρόγραμμα ROM ACT εφαρμόζει μία από τις συστάσεις που έγιναν στο 1 ο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών Ρομά (1 st International Roma Women Congress), που οργανώθηκε στη Βαρκελώνη τον Οκτώβριο του 2010, και βασίζεται σε αποτελέσματα από διάφορα προηγούμενα ερευνητικά προγράμματα. Η διασφάλιση ότι αξιολογούνται οι γνώσεις, οι δεξιότητες και οι ικανότητες που απαιτούνται για την εργασία ή αλλού, αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής πολιτικής από το 2001, αλλά μόνο μια μειοψηφία χωρών είχε ένα αρκετά αναπτυγμένο σύστημα επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης μέχρι το 2010. Όλες οι χώρες της ΕΕ έχουν πλέον θέσει σε εφαρμογή συστήματα επικύρωσης της προηγούμενης γνώσης, αλλά ενώ σε κάποιες χώρες λειτουργούν για πάνω από μία δεκαετία, σε άλλες βρίσκονται ακόμα υπό ανάπτυξη. Χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία των επικοινωνιακών ομάδων συζήτησης (communicative discussion groups), οι εταίροι του προγράμματος προσδιόρισαν μια σειρά από συστάσεις που διατυπώθηκαν από ομάδες γυναικών Ρομά και Traveller και από οργανισμούς που εργάζονται σε αυτό το πεδίο με στόχο να καταστήσουν τα συστήματα επικύρωσης πιο αποτελεσματικά για γυναίκες που δεν έχουν ένα ακαδημαϊκό υπόβαθρο και ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Η ανάλυση της δομής και της λειτουργίας των συστημάτων επικύρωσης και του τρόπου που αυτά γίνονται κατανοητά από τις γυναίκες Ρομά και από τους οργανισμούς που εργάζονται για την υποστήριξη της κοινωνικής ένταξης των Ρομά, μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε τα στοιχεία που συμβάλλουν ή μπορούν να συμβάλλουν στη κοινωνική ένταξη των γυναικών Ρομά. Παρόλα αυτά, ο σχεδιασμός και η λειτουργία των συστημάτων επικύρωσης στις περισσότερες χώρες δεν λαμβάνουν πραγματικά υπόψη τις ανάγκες και τις δυνατότητες των Ρομά γενικά και των γυναικών Ρομά ειδικότερα και υπάρχουν στο επίπεδο των συστημάτων αυτών και στο επίπεδο της κοινωνικής πραγματικότητας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες Ρομά, πολλά στοιχεία τα οποία παράγουν ή συντηρούν τον αποκλεισμό. Οι βασικοί παράγοντες ένταξης που επισημαίνονται είναι: Η ύπαρξη των συστημάτων επικύρωσης και το γεγονός πως οι γυναίκες Ρομά μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν ώστε να αποκτήσουν αναγνώριση των ικανοτήτων τους. Το πλαίσιο πολιτικής και τα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων ΕΠΠ (European Qualifications Framework EQF) Η προτεραιότητα που έχει δοθεί προσφάτως από τις εθνικές και Ευρωπαϊκές πολιτικές στην ένταξη των Ρομά 4

Η ύπαρξη έμπειρων και αφοσιωμένων σε τέτοια θέματα τοπικών φορέων Οι κύριοι παράγοντες που παράγουν ή συντηρούν τον αποκλεισμό είναι: Το γεγονός ότι τα συστήματα επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης δεν είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες και την κατάσταση των γυναικών Ρομά και Traveller Η έλλειψη εμπιστοσύνης, η προηγούμενη εμπειρία αποκλεισμού και το φαινόμενο της γυάλινης οροφής (glass ceiling effect) Οι απαιτήσεις της οικογένειας, οι προκαταλήψεις και η αντίσταση στην αλλαγή Η πρόκληση διατήρησης της δέσμευσης σε μια διαδικασία και σε μια αναλογία κόστους/αποτελέσματος δεν ενθαρρύνει πάντοτε τη χρήση των συστημάτων επικύρωσης Η συμπεριφορά εξάρτησης που προκαλείται από υποστηρικτικές υπηρεσίες. Οι επικοινωνιακές ομάδες συζήτησης με γυναίκες Ρομά και με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις από τις χώρες που συμμετέχουν, επιβεβαιώνουν πως τα συστήματα επικύρωσης μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο για την αύξηση των πιθανοτήτων απόκτησης πρόσβασης στην αγορά εργασίας ή βελτίωσης της υφιστάμενης κατάστασης των γυναικών Ρομά στην ελεύθερη αγορά. Παρόλα αυτά στην ανατροφοδότηση που έχει ληφθεί, τονίζεται πως για να μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τα δυνητικά οφέλη θα πρέπει να πραγματοποιηθούν σημαντικές αλλαγές στα ήδη υπάρχοντα συστήματα αφορώντας κυρίως: Στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται στις γυναίκες Ρομά τα οφέλη του συστήματος επικύρωσης και στον τρόπο που η πληροφορία μεταφέρεται σε αυτές για το πως μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό το σύστημα Στην ύπαρξη προσφοράς διαδικασιών επικύρωσης, που να ανταποκρίνονται στις μορφές ικανοτήτων των γυναικών Ρομά με ένα μειονεκτικό υπόβαθρο, αλλά επίσης που να ανταποκρίνονται σε προσόντα τα οποία είναι απαιτούμενα από την αγορά εργασίας και που πραγματικά παρέχουν ευκαιρίες για εργασία Στη διασφάλιση πως το κόστος της διαδικασίας δεν αποτελεί εμπόδιο στη χρήση του συστήματος επικύρωσης για τις γυναίκες Ρομά Στην προσαρμογή των διαδικασιών εγγραφής, προετοιμασίας, αξιολόγησης και πιστοποίησης στις συγκεκριμένες ανάγκες και δυνατότητες των γυναικών Ρομά και στην παροχή προσαρμοσμένης στήριξης κατά τη διάρκεια όλης της διαδικασίας Στη συμπλήρωση της υποστήριξης που σχετίζεται με την πρόσβαση και τη χρήση του συστήματος πιστοποίησης με μέτρα που να επιτρέπουν στις γυναίκες Ρομά να εκμεταλλευτούν προς όφελός τους αυτές τις ευκαιρίες και να ελαχιστοποιήσουν τις επιδράσεις των προκαταλήψεων, εκτός και εντός των κοινοτήτων των Ρομά, καθώς και στο να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που προκύπτουν από τις οικογενειακές υποχρεώσεις Στη λήψη μέτρων που έχουν ως στόχο τη στήριξη των γυναικών Ρομά, ώστε να αναγνωρίζουν τις δεξιότητες που έχουν αποκτήσει μέσα από τη μη τυπική και άτυπη μάθηση. 5

Άλλες σημαντικές συστάσεις περιλαμβάνουν: την απασχόληση γυναικών Ρομά ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στις ωφελούμενες γυναίκες Ρομά και στα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) που συμμετέχουν στη διαδικασία επικύρωσης μια πιο αποτελεσματική συνεργασία και συντονισμό μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) στη διαδικασία επικύρωσης. Εφόσον τεθούν σε εφαρμογή οι συστάσεις που διατυπώνονται στην παρούσα έκθεση που βασίζονται κυρίως στην ανάλυση των υφιστάμενων συστημάτων επικύρωσης και στις διαβουλεύσεις με τις γυναίκες Ρομά και τους εκπροσώπους των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό, η επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί περισσότερο από τις γυναίκες Ρομά και να επιφέρει πολύ πιο αποτελεσματικά και μόνιμα οφέλη για τις ίδιες και την κοινωνία. 1. Εισαγωγή Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει την ανάλυση που έχει γίνει στα πλαίσια του προγράμματος ROM ACT τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο σε εθνικό επίπεδο στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, τη Ρουμανία και την Ισπανία, σχετικά με την προσβασιμότητα των γυναικών Ρομά και Traveller στα συστήματα επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Παράλληλα προβάλλει ένα σύνολο από συστάσεις που έχουν διατυπωθεί από ομάδες γυναικών Ρομά και Traveller και από οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στο πεδίο αυτό με στόχο να καταστήσουν τα συστήματα επικύρωσης πιο αποτελεσματικά για τις γυναίκες χωρίς ακαδημαϊκό υπόβαθρο που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Στην Ιρλανδία το πρόγραμμα αφορά σε γυναίκες Traveller, ενώ στις άλλες χώρες που συμμετέχουν, η ομάδα στόχος αποτελείται από γυναίκες Ρομά. Για αυτό το λόγο, στις αναφορές που γίνονται για την Ιρλανδία θα χρησιμοποιείται ο όρος Travellers και για τους υπόλοιπους εταίρους θα χρησιμοποιείται ο όρος Ρομά, είτε αναφερόμαστε ειδικά στις γυναίκες Ρομά, είτε σαν γενικός όρος, όπως έχει προταθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. 1 Η ορολογία που χρησιμοποιείται σε σχέση με την επικύρωση των δεξιοτήτων δεν είναι ομοιογενής σε όλη την Ευρώπη. Η έκθεση αυτή λαμβάνει ως σημείο αναφοράς τον ορισμό που προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ανακοίνωση σχετικά με τη διά βίου μάθηση, που εκδόθηκε το 2001, όπου η επικύρωση έγινε αντιληπτή ως μία διαδικασία προσδιορισμού, αξιολόγησης, αναγνώρισης ενός πιο διευρυμένου φάσματος δεξιοτήτων και ικανοτήτων, τις οποίες τα άτομα αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους σε διαφορετικά συμφραζόμενα, για παράδειγμα μέσω της εκπαίδευσης, της 1 Συμβούλιο της Ευρώπης, Περιγραφικό Γλωσσάρι όρων σχετικά με τα ζητήματα των Ρομά: Ο όρος «Ρομά» που χρησιμοποιείται στο Συμβούλιο της Ευρώπης αναφέρεται στους Roma, Sinti, Kale και άλλες σχετικές ομάδες στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των Travellers και των ανατολικών ομάδων (Dom και Lom), και καλύπτει την ευρεία πολυμορφία των ομάδων αυτών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως Gypsies 6

εργασίας και των δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χρόνο. Στη διά βίου μάθηση, η «επικύρωση» αποτελεί ένα ζωτικής σημασίας στοιχείο που κάνει εμφανή την αξία της μάθησης που πραγματοποιήθηκε οπουδήποτε και σε οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή του ατόμου. Μια Ευρωπαϊκή τάση Για πάνω από μια δεκαετία, διάφορα όργανα της ΕΕ τονίζουν την αναγκαιότητα ανάπτυξης αποτελεσματικών και συνεκτικών συστημάτων πιστοποίησης των προσόντων που αποκτήθηκαν στα πλαίσια της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Το 2007, το Σχέδιο Δράσης για την Εκπαίδευση Ενηλίκων (Action Plan for Adult Learning) που υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέφερε ότι η αξιολόγηση και η αναγνώριση των δεξιοτήτων και κοινωνικών ικανοτήτων, ανεξάρτητα με το πού και πώς έχουν αυτά αποκτηθεί, είναι εξαιρετικά σημαντική για αυτούς που δεν έχουν τα βασικά προσόντα, ώστε να διευκολυνθεί η ένταξη τους στην κοινωνία. Στο Δελτίο Τύπου (Communiqué) της Bruges το Δεκέμβριο του 2010, οι Ευρωπαίοι Υπουργοί για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, οι Ευρωπαίοι Κοινωνικοί Εταίροι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσαν ότι οι χώρες που συμμετέχουν θα πρέπει να ξεκινήσουν να αναπτύσσουν, πριν από το 2015, εθνικές διαδικασίες με σκοπό την αναγνώριση και επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, υποστηριζόμενοι, ανάλογα με την περίπτωση, από εθνικά πλαίσια προσόντων. Το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από το Νοέμβριο του 2011, για μια ανανεωμένη Ευρωπαϊκή ημερήσια διάταξη για την εκπαίδευση ενηλίκων καθόριζε, ως τομείς προτεραιότητας για την εφαρμογή πλήρως λειτουργικών συστημάτων για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης και την προώθηση, τη χρήσης τους από ενήλικες όλων των ηλικιών και από όλα τα επίπεδα προσόντων, καθώς και από επιχειρήσεις και άλλους οργανισμούς. Στις Συστάσεις πάνω στο θέμα αυτό που εκδόθηκαν το Δεκέμβριο του 2012, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζει ότι η επικύρωση των αποτελεσμάτων της μάθησης, δηλαδή των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων που αποκτήθηκαν μέσω της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, μπορεί να διαδραματίσει έναν σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας και κινητικότητας, καθώς και στην ανάπτυξη κινήτρων για τη διά βίου μάθηση, ιδιαίτερα στην περίπτωση των κοινωνικοοικονομικά μειονεκτούντων ατόμων ή εκείνων με χαμηλά προσόντα. Οι Συστάσεις ζητούν από τα κράτη μέλη της ΕΕ να θέσουν σε εφαρμογή, λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες και όπως θεωρούν κατάλληλα, ρυθμίσεις για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης που θα επιτρέπουν στα άτομα: Να επικυρώσουν τις γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες, που έχουν αποκτηθεί μέσω της μητυπικής και άτυπης μάθησης, συμπεριλαμβάνοντας, όπου απαιτείται, και μέσω ανοιχτών εκπαιδευτικών πηγών Να αποκτήσουν πλήρη προσόντα, ή, ανάλογα με την περίπτωση, επιμέρους προσόντα, στη βάση των επικυρωμένων εμπειριών μη τυπικής και άτυπης μάθησης. 7

Τα κράτη μέλη μπορούν να θέσουν προτεραιότητα σε συγκεκριμένες περιοχές ή/και τομείς, μέσα στις ρυθμίσεις για την επικύρωση, σε σχέση με τις ανάγκες τους. Τα συστήματα επικύρωσης της μητυπικής και άτυπης μάθησης πρέπει να επιτρέπουν σε κάθε άτομο να εκμεταλλευτεί τις πιθανότητες για: Αναγνώριση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που έχουν αποκτηθεί μέσω της τυπικής και άτυπης μάθησης Τεκμηρίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που έχουν αποκτηθεί μέσω της τυπικής και άτυπης μάθησης Αξιολόγηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων που έχουν αποκτηθεί μέσω της τυπικής και άτυπης μάθησης Επικύρωση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης των μαθησιακών αποτελεσμάτων που έχουν αποκτηθεί μέσω της τυπικής και άτυπης μάθησης, με τη μορφή ενός τίτλου, ή με πιστωτικές μονάδες που οδηγούν στην απόκτηση ενός τίτλου σπουδών ή σε ό,τι άλλο. Ένα εργαλείο για την ένταξη των Ρομά Το πρόγραμμα βασίζεται στις συστάσεις του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Γυναικών Ρομά: οι άλλες γυναίκες (the other women) που οργανώθηκε στη Βαρκελώνη τον Οκτώβριο του 2010 συγκεντρώνοντας 300 γυναίκες Ρομά από 14 Ευρωπαϊκές χώρες για να μοιραστούν τις ανάγκες, τους οραματισμούς και τις προσδοκίες τους σε σχέση με την εκπαίδευση, την απασχόληση και το φεμινισμό. Μια από τις προτάσεις που περιλήφθηκαν στο Έγγραφο Σύνοψης (Conclusion Document) απαιτούσε την αναγνώριση της προηγούμενης μάθησης των γυναικών Ρομά, ως ένα μέσο για να βελτιώσουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Τα παραπάνω έχουν ως αφετηρία το γεγονός ότι, παρά την έλλειψη συγκεκριμένων τίτλων σπουδών, και παρά την περιθωριοποίηση από την αγορά εργασίας ή τον ολοκληρωτικό αποκλεισμό από αυτή, οι γυναίκες Ρομά έχουν σημαντικά προσόντα: ικανότητες που έχουν συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια της ζωής τους, κυρίως μέσω της άτυπης μάθησης. Η αποκάλυψη και αξιοποίηση αυτού του κρυφού θησαυρού μπορεί να είναι εξαιρετικής σημασίας στην προώθηση της προσωπικής ανάπτυξης, της ισότητας και αποτελεί πορεία προς τον αυτοσεβασμό και την κοινωνική ένταξη των γυναικών Ρομά σε μειονεκτική θέση. Τα αποτελέσματα διαφόρων Ευρωπαϊκών ερευνητικών μελετών, όπως η Workaló και η Includeed, που πραγματοποιήθηκαν την προηγούμενη δεκαετία, τονίζουν τη δυνατότητα των συστημάτων επικύρωσης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης των γυναικών Ρομά. Η έρευνα του προγράμματος Workaló παρείχε αποδείξεις πως ο πληθυσμός των Ρομά έχει αναπτύξει συγκεκριμένες ικανότητες και δεξιότητες, οι οποίες σχετίζονται με το είδος της εργασίας που ασχολούνται, όπως η ελαστικότητα, η ικανότητα να προσαρμόζονται σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον και να εργάζονται ως ομάδα και οι διαπραγματευτικές ικανότητες. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι Ρομά δεν κατέχουν ακαδημαϊκούς τίτλους και επίσημη εργασιακή 8

εμπειρία. Επομένως, οι Ρομά έχουν τα κατάλληλα προσόντα, αλλά δεν έχουν επίσημα πιστοποιητικά των ικανοτήτων τους. Το πρόγραμμα Include ed επίσης, αναγνώρισε την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης ως ένα μέσο επίτευξης της κοινωνικής και εργασιακής ένταξης για τις ευάλωτες ομάδες. Ένα άλλο πρόγραμμα, το Callí Butipén ανέφερε πως η αναγνώριση της τυπικής και άτυπης εργασιακής εμπειρίας είναι πολύ σημαντική για την ένταξη των γυναικών Ρομά στην επίσημη αγορά εργασίας. Επιπρόσθετα σε αυτό, το πρόγραμμα Drom In έδωσε έμφαση στην ανάγκη διευκόλυνσης της επικύρωσης των δεξιοτήτων που οι Ρομά μετανάστες απέκτησαν, ειδικά αυτών που αποκτήθηκαν μέσα από την εργασιακή και ατομική διαδρομή στη χώρα προέλευσης. Στόχοι του έργου Σε αυτή την βάση και λαμβάνοντας υπόψιν τα συστήματα επικύρωσης στις αντίστοιχες χώρες, οι εταίροι του προγράμματος εργάστηκαν προς την κατεύθυνση δύο βασικών στόχων: Να φέρουν πιο κοντά τα υπάρχοντα εθνικά συστήματα πιστοποίησης στην κοινότητα των Ρομά, για να μπορέσουν περισσότεροι Ρομά να έχουν πρόσβαση σε αυτήν τη διαδικασία Να διατυπώσουν προτάσεις για την βελτίωση των τωρινών συστημάτων, βασισμένες στην συστάσεις των γυναικών Ρομά, των οργανώσεων Ρομά και άλλων οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. Ομάδες στόχοι Το πρόγραμμα Rom Act επικεντρώνεται σε 3 κύριες ομάδες στόχους: Μη ακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά: πέρα από την ενεργή ανάμειξή τους στη διατύπωση προτάσεων, ώστε τα συστήματα επικύρωσης να γίνουν πιο προσιτά και προσαρμοσμένα στις γυναίκες Ρομά, θα υπάρξουν επίσης 50 γυναίκες Ρομά που θα ολοκληρώσουν επιτυχώς τη διαδικασία επικύρωσης Αστικές οργανώσεις: το πρόγραμμα θα δημιουργήσει έναν Οδηγό που θα εξηγεί βήμα βήμα τι είναι αναγκαίο να γίνει, έτσι ώστε να υποστηριχθούν και να ενθαρρυνθούν ευάλωτες ομάδες για να ολοκληρώσουν τη διαδικασία επικύρωσης Φορείς χάραξης πολιτικής και δημόσια διοίκηση: κατά την ολοκλήρωση του προγράμματος, ένα Έγγραφο Χάραξης Πολιτικής (Policy Paper) θα παράσχει στους φορείς χάραξης πολιτικής συγκεκριμένες ιδέες, προτάσεις και υποδείξεις για το πώς να φέρουν τα συστήματα επικύρωσης πιο κοντά στις ευάλωτες ομάδες. Το πρόγραμμα επίσης περιλαμβάνει 5 Εθνικά Συμβουλευτικά Δίκτυα (National Advisory Councils), που έχουν διαμορφωθεί από εξωτερικά άτομα της κοινοπραξίας των εταίρων και 1 Ομάδα Συμβούλων Πολιτικής (Policy Adviser Group) που έχει συσταθεί από εμπειρογνώμονες που θα κάνουν συστάσεις πάνω στο θέμα της στρατηγικής άσκησης πολιτικής πίεσης. Θα πραγματοποιηθεί μια Ευρωπαϊκή και 9

μια Εθνική Εκστρατεία Ευαισθητοποίησης (European and National Awareness Raising Campaign) με σκοπό να διαδώσει τα αποτελέσματα του προγράμματος και μια στρατηγική εκστρατεία άσκησης πολιτικής πίεσης (lobby campaign strategy) που θα έχει αντίκτυπο σε επίπεδο πολιτικής. Ένα DVD (ψηφιακός πολυμορφικός δίσκος) που θα περιλαμβάνει μαρτυρίες γυναικών Ρομά που θα συμμετέχουν στη διαδικασία πιστοποίησης θα χρησιμοποιηθεί ώστε να κάνει το πρόγραμμα ευρύτερα γνωστό και ορατό και να ενθαρρυνθούν και άλλες γυναίκες Ρομά να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που προσφέρονται από τα συστήματα της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Μεθοδολογία και διαδικασία συλλογής δεδομένων Η μεθοδολογία του προγράμματος κάνει χρήση μιας καινοτόμας προσέγγισης που βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή και συνεισφορά μη ακαδημαϊκών γυναικών Ρομά. Οι συστάσεις που σχηματίστηκαν μέσω διεξοδικών συζητήσεων με ομάδες γυναικών Ρομά και εκπροσώπους από οργανώσεις που εργάζονται πάνω στην ένταξη των Ρομά, παρουσιάζονται στις εθνικές εκθέσεις. Η παρούσα έκθεση παρέχει μια επισκόπηση του νομοθετικού πλαισίου και του πλαισίου πολιτικής για την αναγνώριση της πρότερης μάθησης σε κάθε χώρα εταίρο και παρουσιάζει κάποιες απόψεις και συστάσεις γυναικών Ρομά. Η ίδια μεθοδολογία χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή δεδομένων στις 5 χώρες του προγράμματος ROM ACT. Η έκθεση περιλαμβάνει μία ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και διεξοδικές συζητήσεις με γυναίκες Ρομά. Ο κάθε οργανισμός εταίρος πρέπει να διεξάγει 4 επικοινωνιακές ομάδες συζήτησης (Communicative Discussion Groups CDGs), 2 CDGs για να συγκεντρωθούν οι απόψεις και συστάσεις των γυναικών Ρομά και 2 CDGs για να συγκεντρωθούν οι απόψεις και συστάσεις από τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Οι CDGs οργανώθηκαν με βάση μια συμφωνημένη μεθοδολογία, η οποία ενθάρρυνε την ανοιχτή και ελεύθερη ροή της συζήτησης και παρείχε στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα να νιώσουν άνετα για να μοιραστούν τις σκέψεις τους. Οι ομάδες συζήτησης αποτελούνταν από ένα σχετικά μικρό αριθμό ατόμων, από 6 έως 10, και καθοδηγήθηκαν από έναν συντονιστή, σε ένα χαλαρό και άνετο περιβάλλον. Η ομάδα συζήτησης συνεπάγεται έναν ισότιμο διάλογο μεταξύ των διάφορων συμμετεχόντων. Προτάθηκαν κάποιες καθοδηγητικές ερωτήσεις, αλλά παράλληλα επιτράπηκε η αναπροσαρμογή αυτών. Η 1 η CDG (επικοινωνιακή ομάδα συζήτησης) με μη ακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά επικεντρώθηκε στη συλλογή γενικών πληροφοριών σχετικά με το τι γνώριζαν oι συμμετέχουσες για τα συστήματα επικύρωσης στη χώρα τους, τι εμπόδια έβλεπαν στην πρόσβαση στα συστήματα επικύρωσης και τι χρειάζονται για να συμμετέχουν περισσότερο στα συστήματα αυτά. Στη 2 η CDG με μη ακαδημαϊκές γυναίκες Ρομά, οι συμμετέχουσες αξιολόγησαν τα αποτελέσματα που εξάχθηκαν από τους εταίρους κατά τη διάρκεια της 1ης ομάδας συζήτησης. Η 1 η CDG με οργανώσεις από την Κοινωνία των Πολιτών (Civil Society Organisations CSOs) επικεντρώθηκε σε γενικές πληροφορίες που είχαν οι CSOs σχετικά με τα συστήματα πιστοποίησης, στις ικανότητες και δεξιότητες των Ρομά που μπορούν να πιστοποιήσουν στον οργανισμό τους, στην πληροφόρηση για δραστηριότητες που έχουν ήδη 10

αναπτύξει στους οργανισμούς τους με σκοπό να προωθήσουν αυτά τα συστήματα στους Ρομά, και τέλος στο ρόλο που οι οργανισμοί τους έχουν ή θα έπρεπε να έχουν για τη διαμόρφωση της επικύρωσης της μάθησης για μη ακαδημαϊκούς Ρομά. Στη 2 η συνάντηση οι ίδιοι οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τα αποτελέσματα που προέκυψαν από όλους τους εταίρους κατά τη διάρκεια της 1 ης ομάδας συζήτησης. Εκτός από τις CDGs, ως μέρος της μεθοδολογίας, οργανώνονται συναντήσεις μετέπειτα παρακολούθησης (follow up) για να παρέχουν στους συμμετέχοντες την ευκαιρία να επικυρώσουν τις απόψεις και τις συστάσεις που προέκυψαν από την έρευνα. Η ανάλυση των συνεισφορών που δόθηκαν από τις συμμετέχουσες στις CDGs, καταλήγει σε κάθε χώρα στην αναγνώριση των παραγόντων αποκλεισμού (εμπόδια) και των παραγόντων ένταξης (δυνατότητες), οι οποίοι είναι αναγκαίο να ληφθούν υπόψη ως εναρκτήριο σημείο για τις συστάσεις, ώστε τα συστήματα επικύρωσης της μάθησης να γίνουν περισσότερο προσβάσιμα και σχετικά για τους Ρομά. 11

2. Νομικά και θεσμικά πλαίσια για την επικύρωση των ικανοτήτων Σε αυτό το μέρος της παρούσας έκθεσης περιγράφονται κάποια σημεία σχετικά με τα νομικά και θεσμικά πλαίσια για την επικύρωση των ικανοτήτων στις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα ROM ACT: Τσέχικη Δημοκρατία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ρουμανία και Ισπανία. Τσέχικη Δημοκρατία Το νομοθετικό πλαίσιο για την επικύρωση των προσόντων στην Τσέχικη Δημοκρατία ψηφίστηκε το Σεπτέμβριο του 2007. Το Μητρώο των Επαγγελματικών Προσόντων (Register of Vocational Qualifications NSK) προσδιορίζει 2 είδη προσόντων: Πλήρη επαγγελματικά προσόντα δυνατότητα εργασίας σε ένα συγκεκριμένο επάγγελμα Επιμέρους επαγγελματικά προσόντα δυνατότητα εκτέλεσης συγκεκριμένων δραστηριοτήτων ή ομάδων δραστηριοτήτων που οδηγούν σε απασχολησιμότητα στην αγορά εργασίας. Τα επιμέρους επαγγελματικά προσόντα αποτελούν συχνά μέρος από τα πλήρη επαγγελματικά προσόντα. Κάθε επιμέρους προσόν περιγράφεται από ένα ζεύγος προδιαγραφών προτύπων (standards), ένα πρότυπο ποιότητας (ένας κατάλογος από αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα) και ένα πρότυπο αξιολόγησης (ένα σύνολο από κριτήρια αξιολόγησης). Η επικύρωση και των επιμέρους και των πλήρων επαγγελματικών προσόντων μπορεί να αποκτηθεί σε όλα τα επίπεδα του εθνικού συστήματος προσόντων μέχρι και το ανώτερο εκπαιδευτικό επίπεδο. Τομεακά συμβούλια συμμετέχουν στη διαμόρφωση αυτών των προδιαγραφών προτύπων. Αυτά τα συμβούλια αποτελούνται από: εκπροσώπους μεγάλων εργοδοτών στον τομέα εκπροσώπους επαγγελματικών οργανώσεων και σωματείων εκπροσώπους υπουργείων εκπαιδευτικούς εκπροσώπους του Εθνικού Ινστιτούτου Εκπαίδευσης (National Institute for Education) εκπροσώπους εταιρειών συμβουλευτικών υπηρεσιών. Και τα δύο συστήματα εκπαίδευσης και προσόντων στην Τσεχική Δημοκρατία έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (European Qualification Framework EQF). Η διαδικασία αναγνώρισης μπορεί να διεξαχθεί μόνο αν τα πρότυπα επαγγελματικών προσόντων και αξιολόγησης καθορίζονται στο μητρώο προσόντων. Τα πρότυπα προσόντων που περιλαμβάνονται στα μητρώα επαγγελματικών προσόντων περιγράφονται με όρους μαθησιακών αποτελεσμάτων και 12

αποτελεσμάτων στις εξετάσεις. Έτσι, μια πρακτική εφαρμογή μιας συγκεκριμένης δεξιότητας είναι η βασική προϋπόθεση για την απονομή ενός επαγγελματικού προσόντος. Το πρότυπο αξιολόγησης περιλαμβάνει τα κριτήρια αξιολόγησης και τις μεθόδους αξιολόγησης για κάθε επαγγελματική ικανότητα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν προφορική περιγραφή, επεξήγηση και πρακτική επίδειξη. Τα πρότυπα χρησιμοποιούνται για την επικύρωση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης καθώς και για την διαδικασία πιστοποίησης που ακολουθεί την τυπική εκπαίδευση και τα προγράμματα κατάρτισης. Τα σχολεία είναι ο κύριος πάροχος για την αξιολόγηση των πλήρων επαγγελματικών προσόντων. Για τα επιμέρους επαγγελματικά προσόντα η τυπική αναγνώριση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης δίνεται μέσω της απονομής ενός επίσημου πιστοποιητικού. Το πιστοποιητικό παραδίδεται μέσω ενός εξουσιοδοτημένου ατόμου ή δικαστικού αντιπροσώπου. Το Εθνικό Ινστιτούτο Εκπαίδευσης (National Institute for Education NÚV) είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση του συνολικού συστήματος επικύρωσης και αναγνώρισης των αποτελεσμάτων της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Ιρλανδία Η Αναγνώριση της Προηγούμενης Μάθησης (Recognition of Prior Learning RPL) κατοχυρώθηκε με νόμο το 1999. Το 1999, ο Νόμος για την Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Education and Training Act) έδωσε σε κάθε πολίτη το δικαίωμα, βάση νόμου, να επικυρώσουν την προηγούμενη μάθηση μέσω του συστήματος δευτεροβάθμιας και ανώτερης εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι η προηγούμενη μάθηση (αποκτημένη επίσημα ή ανεπίσημα) μπορεί να παρουσιαστεί στο τυπικό σύστημα εκπαίδευσης και μπορεί να επικυρωθεί επίσημα. Η Λευκή Βίβλος για την Εκπαίδευση Ενηλίκων (White Paper on Adult Education 2000) της Ιρλανδίας, ήταν ένα έγγραφο ορόσημο για τον τομέα. Μετά από πολλούς μήνες διαβούλευσης, η Βίβλος όρισε τις πολιτικές και τις προτεραιότητες της κυβέρνησης για τη μελλοντική εξέλιξη της εκπαίδευσης ενηλίκων και τόνισε το ρόλο και την αξία, της βασισμένης στην κοινότητα εκπαίδευσης (communitybased education) στην προώθηση της εκπαίδευσης, της εργασίας, της κοινωνικής ένταξης και της ιδιότητας του πολίτη. Η Λευκή Βίβλος αναγνώρισε επίσης τη μάθηση ως μάθηση σε όλες τις πτυχές της ζωής ενός ατόμου (life wide learning) (δηλαδή κάτι που πραγματοποιείται σε μεγάλο αριθμό χώρων και πλαισίων της ζωής ενός ατόμου), και πρότεινε ένα εθνικό πλαίσιο διαπίστευσης, το οποίο θα είναι σε θέση να αναγνωρίζει πολλαπλά γνωστικά αντικείμενα. Το 2004, η Εθνική Αρχή Προσόντων της Ιρλανδίας (National Qualifications Authority of Ireland NQAI), δημιούργησε μια συμβουλευτική ομάδα (advisory group) ώστε να αναπτύξει μια σειρά από εθνικές αρχές για την RPL στην Ιρλανδία. Η ομάδα βασίστηκε στην εθνική και ευρωπαϊκή πρακτική συμπεριλαμβάνοντας τις κοινές Ευρωπαϊκές αρχές για την αναγνώριση της μη τυπικής και άτυπης 13

μάθησης, οι οποίες υιοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της Ιρλανδικής Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2004. Κάποια από τα βασικά σημεία στο NQAI έγγραφο, το οποίο υιοθετήθηκε το 2005, ήταν ότι: Η RPL (Αναγνώριση της Προηγούμενης Μάθησης) διασφαλίζει ότι δίνεται αξία σε κάθε μάθηση, ανεξάρτητα από τον τρόπο που αυτή έχει αποκτηθεί Η RPL είναι μέρος μιας ενταξιακής προσέγγισης στη μάθηση από τους φορείς εκπαίδευσης και κατάρτισης και απονομής τίτλων. Το 2005, η NQAI άρχισε την εφαρμογή του ολοκαίνουριου Εθνικού Πλαισίου Πιστοποίησης (National Qualifications Framework NQF), το οποίο παρείχε ένα φάσμα 10 επιπέδων προσόντων για το Συμβούλιο Απονομής Τίτλων Μεταδευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Further Education and Training Awards Council, FETAC), το Συμβούλιο Απονομής Τίτλων Ανώτατης Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Higher Education and Training Awards Council, HETAC) και τα πιστοποιημένα πανεπιστημιακά μαθήματα στη χώρα: Η RPL και το NQF είναι πολύ στενά συνδεδεμένα. Οι υποψήφιοι που έχουν σχετική πρότερη μάθηση σε ένα συγκεκριμένο πεδίο και σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο (π.χ. φροντίδα παιδιών, FETAC επίπεδο 5), μπορούν να προσκομίσουν τα αποδεικτικά στοιχεία αυτής της πρότερης μάθησης σε έναν φορέα παροχής μαθημάτων. Για να βοηθηθούν οι φορείς παροχής μαθημάτων, ώστε να διαχειριστούν RPL υποψηφίους, το FETAC συμφώνησε σε μια Πολιτική Αναγνώρισης της Προηγούμενης Μάθησης (Policy on Recognition of Prior Learning) τον Απρίλιο του 2005 και ακολούθως εξέδωσε τις Κατευθυντήριες Γραμμές για τους Φορείς Παροχής Εκπαίδευσης (Guidelines to Providers) το 2009. Από το 2013, οι φορείς παροχής εκπαίδευσης, που έχουν εγγραφεί στο FETAC υποχρεούνται να διαθέτουν τα ελάχιστα απαιτούμενα για να διασφαλίσουν την πρόσβαση στους εκπαιδευόμενους που επιθυμούν να αναγνωρίσουν την προηγούμενη μάθησή τους (αν και δεν είναι εντελώς ξεκάθαρο από το FETAC τι σημαίνει ελάχιστα απαιτούμενα ). Οι φορείς παροχής κατάρτισης που επιθυμούν να προσφέρουν μια επιλογή επιλεξιμότητας πλήρων τίτλων με βάση την προηγούμενη μάθηση πρέπει να υποβάλλουν ένα ξεχωριστό έγγραφο διασφάλισης της ποιότητας. Το γεγονός ότι η RPL στην Ιρλανδία συνδέεται με το NQF αποτελεί μία σημαντική παράμετρο., καθώς η κατανόηση και εφαρμογή της RPL περιορίζεται σε άτομα που χρησιμοποιούν την προηγούμενη μάθηση για να αποκτήσουν επίσημη επικύρωση σε συγκεκριμένα πεδία. Από τη μια πλευρά, αυτό είναι εξαιρετικά επωφελές για κάθε υποψήφιο που επιτυγχάνει να αναγνωρίσει την προηγούμενη μάθησή του, καθώς δε θα υπάρξει ποτέ αμφιβολία ότι δεν πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές για το συγκεκριμένο τίτλο. Από την άλλη πλευρά, καθώς η RPL συνδέεται με το NQF (και επειδή τα πρότυπα πρέπει να διατηρηθούν), ο υποψήφιος απαιτείται να εργαστεί πολύ σκληρά (να έχει πολλά αποδεικτικά στοιχεία) για να καταφέρει να αναγνωρίσει την προηγούμενη μάθηση. Η ευθύνη είναι στον κάθε υποψήφιο να μετατρέψει την άτυπη και μη τυπική μάθησή του σε δηλωτική/ αποπλαισιωμένη από το κοινωνικό περιβάλλον όπου αποκτήθηκε/διαδικαστική γνώση που εφαρμόζεται σε συγκεκριμένα αποτελέσματα μάθησης μια διαδικασία η οποία μπορεί να είναι 14

ιδιαίτερα προκλητική για τους υποψηφίους με μικρή προηγούμενη εμπειρία για το μεταδευτεροβάθμιο εκπαιδευτικό σύστημα ή/και για εκείνους με ελάχιστη τυπική εκπαίδευση. Πάντα υπάρχει η πιθανότητα αποτυχίας κάποιου σε αυτό, ακόμα και σε καταστάσεις όπου η προσωπική τους εμπειρία υπερβαίνει κατά πολύ τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες που είναι κωδικοποιημένες στον κατάλογο προσόντων. Η σύνδεση της RPL (Αναγνώριση της Προηγούμενης Μάθησης) με το NQF (Εθνικό Πλαίσιο Πιστοποίησης) οδήγησε επίσης σε μια περιορισμένη κατανόηση του τι πραγματικά είναι η RPL. Στην Ιρλανδία, η έμφαση στην RPL είναι μια σωρευτική διαδικασία σε αντίθεση με μια εκπαιδευτική διαδικασία. Με άλλα λόγια, υπάρχει επικέντρωση σε έναν RPL υποψήφιο που συνοψίζει την προηγούμενη γνώση του και τη χρησιμοποιεί για να κερδίσει πρόσβαση, απαλλαγή, πιστωτικές μονάδες ή έναν πλήρη τίτλο σε μια συγκεκριμένη περιοχή, σε αντίθεση με το να είναι μια διαδικασία κατά την οποία οι ενήλικες υπολογίζουν τη μάθησή τους και την αναγνωρίζουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο από το σύστημα. Αυτή η έμφαση στην RPL ως μια σωρευτική διαδικασία αντικατοπτρίζει μία ευρύτερη τάση στο εσωτερικό του συστήματος αντίληψης της εκπαίδευσης ως ένα όχημα εισόδου των ατόμων σε υπάρχουσες θέσεις εργασίας, σε αντίθεση με την αντίληψη της εκπαίδευσης ως ένα τρόπο ενίσχυσης της κοινωνικής ένταξης, της ενδυνάμωσης, της ενεργούς συμμετοχής του πολίτη, κ.λπ. Η έκθεση TEACH που εξέτασε την εκπαίδευση ενηλίκων σε σχέση με την κοινότητα των Travellers το 2010, άσκησε κριτική στη διαφορά που υφίσταται μεταξύ Ευρωπαϊκών εγγράφων για τη διά βίου μάθηση (συμπεριλαμβανομένης της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Εκπαίδευση Ενηλίκων European Commission Report on Adult Education) και τις Ιρλανδικές αναφορές για το ίδιο θέμα. Ενώ οι Ευρωπαϊκές εκθέσεις τόνισαν την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και κατάρτιση που διευκολύνει όλα τα άτομα να αποκτήσουν δεξιότητες σχετικές με την αγορά εργασίας, καθώς και δεξιότητες για την κοινωνική ένταξη και την ενεργό ιδιότητα του πολίτη, η κατάρτιση των οικονομικά ανεξάρτητων ατόμων φάνηκε να είναι η ώθηση τόσο της πρακτικής όσο και της αξιολόγησης (της επίτευξης) στο Ιρλανδικό πλαίσιο. Ισπανία Σε εθνικό επίπεδο, ο αρμόδιος φορέας για την πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων που αποκτήθηκαν μέσω της εργασιακής εμπειρίας και της μη τυπικής μάθησης, είναι το Εθνικό Ινστιτούτο Προσόντων (Instituto Nacional de Cualificaciones INCUAL), το οποίο εξαρτάται από τη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού (General Secretariat of Education (Ministry of Education, Culture and Sports). Το INCUAL είναι υπεύθυνο για να προσδιορίσει, να αναπτύξει και να ενημερώσει τον Εθνικό Κατάλογο Επαγγελματικών Προσόντων που αποτελεί τη βάση για την επεξεργασία της μαθησιακής προσφοράς προσόντων και επαγγελματικών πιστοποιητικών. 15

Η διαδικασία αξιολόγησης και πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων που έχουν αποκτηθεί μέσω της επαγγελματικής εμπειρίας ή της μη τυπικής μάθησης, διεξάγεται σύμφωνα με τον Οργανικό Νόμο για τα Προσόντα και την Επαγγελματική Κατάρτιση (Organic Law on Qualifications and Vocational Training), που εγκρίθηκε το 2002. Ενώ το πλαίσιο του συστήματος πιστοποίησης είναι σε κρατικό επίπεδο, κάθε αυτόνομη κοινότητα 2 οργανώνει και διαχειρίζεται τη διαδικασία μέσω δημόσιων προσκλήσεων (public calls) εντός της επικράτειάς τους. Η κάθε πρόσκληση αφορά σε συγκεκριμένα επαγγελματικά πεδία και, στο πλαίσιό τους, σε συγκεκριμένους τομείς ικανοτήτων, που αντιστοιχούν σε επαγγελματικά προσόντα επιπέδου 1, 2 και 3. Ένας μέγιστος αριθμός δικαιούχων καθορίζεται για κάθε τομέα ικανοτήτων. Τα πεδία και οι τομείς ικανοτήτων που έχουν οριστεί στην πρόσκληση, ποικίλουν από μια πρόσκληση σε μια άλλη. Στην Καταλονία, η διαδικασία εκτελείται από το Καταλανικό Ινστιτούτο Επαγγελματικών Προσόντων (Catalan Institute of Professional Qualifications) μέσω του προγράμματος Acredita't. Ένα συγκεκριμένο τμήμα είναι υπεύθυνο για την επιλογή των δημόσιων κέντρων που είναι πιστοποιημένα για τη διεξαγωγή της διαδικασίας και για να προτείνει την κατανομή των υποψηφίων στα κέντρα. Το τμήμα αυτό, είναι επίσης υπεύθυνο για το εδαφικό συντονισμό της διαδικασίας, για τον χειρισμό των παραπόνων, για την παρακολούθηση και διασφάλιση του ελέγχου ποιότητας, για τη διαχείριση του προϋπολογισμού και για την παροχή υποστήριξης στα κέντρα και στις επιτροπές αξιολόγησης. Το Καταλανικό Ινστιτούτο Επαγγελματικών Προσόντων πρέπει να παρέχει στα κέντρα τις επαφές με πιστοποιημένους αξιολογητές που είναι διαθέσιμοι για την πρόσκληση. Καθώς σε κάθε πρόσκληση υπάρχει ένας μέγιστος αριθμός θέσεων που προκηρύσσονται, σύμφωνα με τα κριτήρια που έχουν δημοσιευτεί, δίνεται προτεραιότητα σε άτομα που έχουν πιστοποιήσει τουλάχιστον ένα τμήμα ικανοτήτων σε μια προηγούμενη πρόσκληση, στους κατοίκους της Καταλονίας και σε άτομα με προηγούμενη εργασιακή εμπειρία ή τουλάχιστον εθελοντική εμπειρία. Λιγότερη προτεραιότητα δίνεται στους μη μόνιμους κατοίκους και στα άτομα άνω των 25 ετών τα οποία, παρότι πληρούν τις απαιτήσεις για εργασιακή εμπειρία ή κατάρτιση, δεν μπορούν να τα αποδείξουν με τα κατάλληλα δικαιολογητικά. Η χρήση της διαδικασίας βασίζεται στην καταβολή ενός ποσού, σύμφωνα με τις τιμές που έχουν εγκριθεί σε εθνικό επίπεδο, αλλά υπάρχουν επίσης εκπτώσεις και απαλλαγές. Ορισμένες δαπάνες χρηματοδοτούνται από το Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, και αφορούν την εφαρμογή της διαδικασίας πιστοποίησης των επαγγελματικών προσόντων που αποκτήθηκαν μέσω επαγγελματικής εμπειρίας. Για να επιτευχθεί η πιστοποίηση των προσόντων μέσω μιας πρόσκλησης από το Πρόγραμμα Acredita't, οι δικαιούχοι θα πρέπει να προ εγγραφούν. Στη συνέχεια, αν γίνουν δεκτοί, θα πρέπει να γίνει εγγραφή στο εξουσιοδοτημένο κέντρο. Από τη στιγμή που θα ολοκληρωθούν αυτά τα βήματα, διεξάγονται 3 υποχρεωτικές φάσεις της διαδικασίας: συμβουλευτική φάση, αξιολόγηση και πιστοποίηση. 2 Οι αυτόνομες κοινότητες αποτελούν το 1 ο επίπεδο διοικητικής διαίρεσης στην Ισπανία 16

Ελλάδα Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη του συστήματος πιστοποίησης της τυπικής και μη τυπικής μάθησης βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη και παρακολουθείται και διαχειρίζεται από το κράτος και ιδιαίτερα από το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας. Το Υπουργείο Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, είναι ο φορέας που έχει αναλάβει την ίδρυση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων (National Qualifications Framework or Hellenic Qualifications Framework HQF) και τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου για τη Διά Βίου Μάθηση, επιδιώκοντας την ποιοτική αναβάθμιση της Διά Βίου Μάθησης στην Ελλάδα, τον εξορθολογισμό του συστήματος αναγνώρισης και πιστοποίησης προσόντων και την εδραίωση μιας ευρύτερης κουλτούρας μάθησης με βάση τον πολίτη και τις ανάγκες του. Το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων χρησιμοποιεί 8 επίπεδα αναφοράς με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα που περιγράφουν τι γνωρίζει ένα άτομο, τι κατανοεί και τι είναι ικανό να κάνει μετά την ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε μια μετατόπιση της εστίασης από τις εισροές (διάρκεια της μαθησιακής εμπειρίας, είδος του φορέα εκπαίδευσης) στις εκροές (τα αποτελέσματα της μάθησης). Πρέπει να σημειωθεί ότι το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων δεν απονέμει επαγγελματικά προσόντα, αλλά απλά τα κατηγοριοποιεί σε επίπεδα και τα περιγράφει με όρους μαθησιακών αποτελεσμάτων. Η υποστήριξη των πολιτών που αναζητούν να αποκτήσουν αναγνώριση ή ισοτιμία, έχει ανατεθεί πρωταρχικά στα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΚΕΚ), που ανήκουν κυρίως στον ιδιωτικό τομέα και παρέχουν υπηρεσίες με αμοιβή ή μέσω μιας επιδότησης από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης και το Ελληνικό κράτος, και στα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) που είναι είτε δημόσια είτε ιδιωτικά ιδρύματα (μέρος της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) και παρέχουν υπηρεσίες τόσο με αμοιβή όσο και χωρίς αμοιβή. Το Ελληνικό Πλαίσιο Προσόντων στηρίζεται στα μαθησιακά αποτελέσματα, σύμφωνα με τα οποία τα προσόντα περιγράφονται με όρους μαθησιακών αποτελεσμάτων κατηγοριοποιημένων σε επίπεδα. Τα μαθησιακά αποτελέσματα που περιγράφουν τι γνωρίζει, τι κατανοεί και τι μπορεί να κάνει ένα άτομο μετά τη ολοκλήρωση μιας μαθησιακής διαδικασίας, ταξινομούνται σύμφωνα με τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις ικανότητες. Τα μαθησιακά αποτελέσματα που αντιστοιχούν στα προσόντα ενός συγκεκριμένου επιπέδου, προσδιορίζονται μέσα από μία σειρά περιγραμμάτων. Η διάρθρωση των περιγραμμάτων βασίζεται σε μια κατηγοριοποίηση της ποιότητας και της ποσότητας των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων. Η ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, μετά από δημόσια διαβούλευση και υιοθέτηση του νομικού πλαισίου, συνοδεύεται τώρα από τον ορισμό της αντιστοιχίας των εθνικών προσόντων με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων (European Qualifications Framework EQF). Έχουν συσταθεί Ομάδες 17

Εργασίας υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, το οποίο έχει εκδώσει εξειδικευμένους περιγραφικούς δείκτες για τα προσόντα που έχουν απονεμηθεί από φορείς της τυπικής εκπαίδευσης (δευτεροβάθμιας και ανώτερης) και είναι υπεύθυνο για την αντιστοιχία των προσόντων στα 8 επίπεδα του Ελληνικού Πλαισίου Προσόντων (HQF). Το Υπουργείο Παιδείας και ο Εθνικός Οργανισμός για την Πιστοποίηση Επαγγελματικών Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ), έχουν την ευθύνη για τη διασφάλιση του συντονισμού των Ομάδων Εργασίας και για τη παραγωγή ποιοτικών αποτελεσμάτων. Για το σκοπό αυτό, έχει δημιουργηθεί ένας Οδηγός Μεθοδολογίας με τις βασικές αρχές για το σχεδιασμό και την αντιστοίχιση των μαθησιακών αποτελεσμάτων στα επίπεδα του Ελληνικού Πλαισίου Προσόντων. Παράλληλα, όλοι οι τίτλοι, τα πτυχία και τα πιστοποιητικά που έχουν απονεμηθεί από το επίσημο εκπαιδευτικό σύστημα και τους φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης, καταγράφονται σήμερα σε μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αντιστοιχία τους με το HQF. Μόνο οι εγγεγραμμένοι τίτλοι μπορούν να διασφαλίσουν την αντιστοίχιση με το HQF. Η εγκαθίδρυση του HQF είναι μια μακρά και δημόσια διαδικασία και η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών οργανώσεων, των Ομάδων Εργασίας και των εμπειρογνωμόνων, θα παίξει έναν αποφασιστικό ρόλο. Η ιστοσελίδα για το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων παρέχει άμεση πληροφόρηση σχετικά με τις διαδικασίες, εξασφαλίζει τη διαφάνεια και επιτρέπει την ευρεία συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Ρουμανία Στη Ρουμανία, το νομικό πλαίσιο για την αξιολόγηση και πιστοποίηση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης, σε σχέση με τα επαγγελματικά προσόντα υιοθετήθηκε το 2004 και το 2005, μέσω κοινών Διαταγμάτων (Joint Orders) του Υπουργείου Παιδείας και Έρευνας και του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικογένειας. Τα επαγγελματικά προσόντα ορίζονται στο Διάταγμα ως η δυνατότητα ενός ατόμου να χρησιμοποιεί θεωρητική γνώση, πρακτικές δεξιότητες και συγκεκριμένες συμπεριφορές για τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων που απαιτούνται στο χώρο εργασίας. Αυτά τα προσόντα μπορεί να είναι είτε επαγγελματικά ή γενικά. Ως αποτέλεσμα της διαδικασίας πιστοποίησης, τα άτομα μπορούν να αποκτήσουν πιστοποιητικά επάρκειας προσόντων, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν (κυρίως) από τους δικαιούχους για να γίνουν δεκτοί σε μια σειρά μαθημάτων είτε στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης είτε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (όπου απαιτούνται συγκεκριμένα προσόντα απαραίτητα για την εγγραφή). Επιπλέον, τα πιστοποιητικά προσόντων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αιτηθεί κανείς απαλλαγή από την παρακολούθηση μιας συγκεκριμένης ενότητας ενός επίσημου προγράμματος σπουδών (μόνο στην περίπτωση ενός επιμέρους πιστοποιητικού για μια ενότητα ή έναν τομέα 18

προσόντων). Ωστόσο, σημειώνεται ότι δεν έχουν εντοπιστεί πρακτικά παραδείγματα για να υποστηρίξουν αυτές τις δηλώσεις. Στη Ρουμανία, η επικύρωση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ξεχωριστά πλαίσια προσόντων, αλλά δεν μπορούν να πιστοποιηθούν επιμέρους επαγγελματικά προσόντα (αν και ένα άτομο μπορεί να ενημερωθεί ώστε να ακολουθήσει συγκεκριμένη περαιτέρω κατάρτιση με στόχο την απόκτηση ενός πλήρους πιστοποιητικού). Ένα άτομο μπορεί να αποκτήσει μόνο πλήρη προσόντα. Οι αρχές που διέπουν την αξιολόγηση και πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων στη Ρουμανία είναι οι εξής: Εγκυρότητα: η αξιολόγηση βασίζεται στην απόδειξη των επαγγελματικών προσόντων που αξιολογούνται με βάση τις δραστηριότητες που περιγράφονται στα επαγγελματικά πρότυπα. Αξιοπιστία: η αξιολόγηση των προσόντων χρησιμοποιεί συγκεκριμένες μεθόδους που οδηγούν στα ίδια αποτελέσματα σε σταθερή βάση. Αμεροληψία: η αξιολόγηση επιτρέπει τη συμμετοχή, σε όλους όσους ενδιαφέρονται για τη επικύρωση, χωρίς την ύπαρξη ίδιου συμφέροντος. Ευελιξία: η αξιολόγηση είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες των υποψηφίων και στις ιδιαιτερότητες του χώρου εργασίας. Εμπιστευτικότητα: η πληροφόρηση σχετικά με τον τρόπο και το αποτέλεσμα της διαδικασίας γίνεται σε συμφωνία με τον δικαιούχο. Απλότητα: η διαδικασία αξιολόγησης είναι εύκολο να γίνει κατανοητή και μπορεί να εφαρμοστεί από όλα τα εμπλεκόμενα άτομα. Τα Κέντρα που επιθυμούν να λάβουν διαπίστευση για την επικύρωση προσόντων, θα πρέπει να υποβάλλουν αίτηση στην Εθνική Αρχή Προσόντων. Ο φάκελος υποψηφιότητας θα περιλαμβάνει έγγραφα που αποδεικνύουν ότι παρέχουν εξειδικευμένους αξιολογητές, απαιτούμενα υλικά και πόρους και ότι πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις διαφάνειας και νομιμότητας. Μια αμοιβή θα πρέπει να καταβληθεί για τη διεκπεραίωση της αίτησης και η διαπίστευση ισχύει για 4 χρόνια το πολύ. Η αξιολόγηση των επαγγελματικών προσόντων θα πρέπει να είναι εθελοντική, να διεξάγεται σύμφωνα με τα καθιερωμένα επαγγελματικά πρότυπα και μπορεί να λάβει χώρα εκτός της τυπικής εκπαίδευσης ή του προγράμματος κατάρτισης. Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης, είτε είναι επάρκεια είτε μη επάρκεια, παρέχεται στους υποψηφίους για κάθε ενότητα προσόντων. Οι αποδείξεις των επαγγελματικών προσόντων θα πρέπει να συλλέγονται μέσω της εφαρμογής διαφορετικών μεθόδων αξιολόγησης και να εφαρμόζονται σε διάφορα πλαίσια και σε διαφορετικές περιστάσεις, συμπεριλαμβανομένων της αυτοαξιολόγησης, της άμεσης παρατήρησης, της προφορικής εξέτασης, της γραπτής εξέτασης, της αξιολόγησης που βασίζεται σε ομάδες εργασίας, της προσομοίωσης ή δομημένης παρατήρησης, του απολογισμού ή της αξιολόγησης από άλλους. 19

Τα άτομα που θέλουν να επικυρώσουν τις ικανότητές τους, πρέπει να επικοινωνήσουν με ένα διαπιστευμένο κέντρο για προσόντα ή αναζήτησης εργασίας και να υποβάλλουν γραπτή αίτηση. Μόλις η αίτηση εγκριθεί από τον συντονιστή του κέντρου, ορίζεται ένας αξιολογητής για τον υποψήφιο. Η αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει γραπτή εξέταση και πρακτική δοκιμασία. 20

3. Επικύρωση των ικανοτήτων στην πράξη Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται κάποιες πληροφορίες για τον τρόπο που τα συστήματα πιστοποίησης πραγματικά λειτουργούν και χρησιμοποιούνται από τους ωφελούμενους. Όπως περιγράφεται παρακάτω, δεν υπάρχει ακόμα ολοκληρωμένη ενημέρωση, η οποία να επιτρέπει μια ξεκάθαρη και ενημερωμένη εικόνα για τη λειτουργία και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τα συστήματα επικύρωσης. Παρόλα αυτά, αν και η διαθέσιμη πληροφόρηση είναι περιορισμένη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σημείο αναφοράς για την αναγνώριση στοιχείων που ευνοούν την ένταξη των γυναικών Ρομά, καθώς και στοιχείων που συντηρούν τον αποκλεισμό. Τσεχία Από το 2007 το σύνολο των προσόντων που μπορούν να πιστοποιηθούν αρχίζει σταδιακά να ολοκληρώνεται και να γίνεται αποδεκτό, ενισχύοντας έτσι τις πιθανότητες αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης. Η διαδικασία αναγνώρισης ξεκίνησε το 2009 και έτσι τα στοιχεία παραμένουν σχετικά περιορισμένα. Σήμερα, υπάρχουν διαθέσιμα λίγες εκατοντάδες από επιμέρους επαγγελματικά προσόντα, αλλά προβλέπεται ότι θα υπάρξουν γύρω στα 1200 1500 επιμέρους επαγγελματικά προσόντα. Τα περισσότερα από τα πλήρη και επιμέρους επαγγελματικά προσόντα, τα οποία προσφάτως έχουν προσδιοριστεί στο μητρώο προσόντων αντιστοιχούν στο επίπεδο 3 του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Οι χρηματοδοτήσεις της ΕΕ αποτελούν μία εξαιρετική πηγή πόρων από τότε που το εθνικό πλαίσιο πιστοποίησης της μάθησης άρχισε να λειτουργεί. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ήταν, και εξακολουθεί να είναι, σημαντικό για την εξέλιξη και εφαρμογή του συστήματος αναγνώρισης της μητυπικής και άτυπης μάθησης. Η διαδικασία επικύρωσης της μάθησης έχει σχεδιαστεί κατά τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε το άμεσο κόστος της διαδικασίας αναγνώρισης (αξιολόγηση και αξιολογητές) να καλύπτεται από τα άτομα, τα οποία μπορούν να αναζητήσουν συγχρηματοδότηση από εργοδότες, αν και αυτό δεν είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο. Ιρλανδία Ακόμη και πριν την ύπαρξη νόμων και πολιτικών για την RPL (Αναγνώριση της Προηγούμενης Μάθησης) στην Ιρλανδία, εκπαιδευτικά προγράμματα βασισμένα στη κοινότητα εφάρμοζαν την RPL, αλλά με έναν ανεπίσημο τρόπο. Πρόσφατα παραδείγματα αποτελούν το πρόγραμμα κατάρτισης πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης της οργάνωσης Pavee Point (που από την ίδρυσή της, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, βασίστηκε σε υπάρχουσες γνώσεις εντός των κοινοτήτων σε σχέση με την υγεία και την ευημερία) και το Galway Traveller Movement's Πρόγραμμα για την Ενδυνάμωση της Επιχειρηματικότητας των Γυναικών Traveller ('Empowering Traveller Women Entrepreneurs Project'), το οποίο έχει σχεδιαστεί για να ενισχύσει τις γυναίκες Traveller να βελτιώσουν ή/και να 21

επεκτείνουν επιχειρήσεις για τις ίδιες. Από το 2008, τα προγράμματα εκπαίδευσης βασισμένα στη κοινότητα αγωνίζονται να επιβιώσουν. Έπρεπε να καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες για να εξασφαλίσουν αναγνώριση και χρηματοδότηση για το έργο τους εξαιτίας του κλίματος που επικρατούσε για περικοπές στο δημόσιο τομέα και της αναδιάρθρωσης σε όλους τους τομείς. Παρά το γεγονός ότι η RPL (Αναγνώριση της Προηγούμενης Μάθησης) καλύπτεται από τη νομοθεσία και την πολιτική και μολονότι υπάρχουν κατευθυντήριες για το RPL, για τους φορείς παροχής εκπαίδευσης η πραγματικότητα είναι πως η (τυποποιημένη) RPL δραστηριότητα κατά τα τελευταία 10 χρόνια είναι αποσπασματική και περιορισμένη. Όταν και αν υπήρχε κάποια δραστηριότητα, αυτή είχε παρακινηθεί από τις ανάγκες στο χώρο εργασίας (αναβάθμιση των δεξιοτήτων, επαγγελματοποίηση, νέες κανονιστικές απαιτήσεις, συνεχιζόμενη επαγγελματική εξέλιξη) και από ad hoc ευκαιρίες χρηματοδότησης (κυρίως από την ΕΕ). Μαζί με αυτά, δεν έχει δοθεί έμφαση στην RPL ως ένα μέσο για την προώθηση της ένταξης δυσπρόσιτων ομάδων. Οι πληροφορίες για την RPL δεν είναι ευρέως διαθέσιμες για τους εκπαιδευόμενους (συγκεκριμένα για προγράμματα μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης). Ένας αριθμός από πανεπιστήμια και κολέγια έχουν κατευθυντήριες για την RPL, αλλά πολύ λίγα κέντρα μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης προωθούν ανοιχτά την RPL ως μια επιλογή για τους εκπαιδευόμενους. Μελέτες για την RPL στην Ιρλανδία αποδίδουν το γεγονός αυτό κυρίως στο ότι τα κέντρα δεν διαθέτουν τους πόρους για να υποστηρίξουν τις RPL διαδικασίες. Αυτό μπορεί κάποιες φορές να οφείλεται στο ότι οι φορείς παροχής εκπαίδευσης γνωρίζουν πως οι εκπαιδευόμενοι μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι με τη σημασία της 'RPL' ώστε να μπορούν να τους την παρουσιάσουν και εξηγήσουν προφορικά ως επιλογή. Η ιστοσελίδα www.qualifax.ie παρέχει όντως πληροφόρηση στους φορείς παροχής εκπαίδευσης που διευκολύνουν την πρόσβαση μέσω της RPL. Δεν υπάρχει κεντρική βάση ενημέρωσης για την RPL (μιας στάσης/one stop shop) για τους εκπαιδευόμενους, τους εργοδότες, τους φορείς παροχής εκπαίδευσης και κατάρτισης, και δεν υπάρχει κάποιο κέντρο αριστείας ή μια βάση δεδομένων για συμβούλους ή αξιολογητές με εξειδικευμένα προσόντα (το τελευταίο σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οι RPL υποψήφιοι μπορούν να έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν αναγνώριση της προηγούμενης μάθησής τους). Υπάρχουν πολύ λίγα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με το επίπεδο της ζήτησης για την RPL, για το ποιος τη χρησιμοποιεί, για το πού και γιατί. Δεν υπάρχουν στοιχεία για τον αριθμό των εκπαιδευομένων, οι οποίοι βασιζόμενοι στην προηγούμενη μάθησή τους, υποβάλλουν αίτηση για πρόσβαση, πιστωτικές μονάδες, εξαιρέσεις για πλήρεις τίτλους,. Είναι επίσης δύσκολο να καθοριστεί ποιος την παρέχει και γιατί. Οι φορείς παροχής εκπαίδευσης δεν είναι υποχρεωμένοι να αναφέρονται συγκεκριμένα σε RPL δραστηριότητες. Δεν υπάρχει συστηματική παρακολούθηση των RPL πρακτικών και διαδικασιών. Υπάρχουν λίγα παραδείγματα από αξιολογήσεις που έχουν γίνει για την RPL πρακτική, και αυτές οι λίγες αξιολογήσεις έχουν διεξαχθεί επειδή αποτελούσαν μέρος εφάπαξ χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, τα οποία απαιτούσαν μια αξιολόγηση με την ολοκλήρωση του έργου. 22