ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Κωνσταντίνα Βαμβάκου

Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Κωνσταντίνα Βαμβάκου ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Βασίλειος Χατζής Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

Πίνακας περιεχομένων ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... Ευχαριστίες... Περίληψη... Abstract... Περιεχόμενα... Κατάλογος Πινάκων... Κατάλογος Σχημάτων... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ INTERNET... 1.1 Γενικά... 2 1.1.1 Η ιστορία του και ο σκοπός του... 3 1.2 Τι προσφέρει το Internet στα παιδιά... 3 1.2.1 Ενημέρωση-Πληροφόρηση-Διαφήμιση... 3 1.2.2 Επικοινωνία... 4 1.2.3 Αγορές Πωλήσεις Εμπόριο... 5 1.3 Χρησιμότητα του διαδικτύου... 6 1.3.1 Διαδίκτυο και Εκπαίδευση... 6 1.3.2 Διαδίκτυο και ψυχαγωγία... 7 1.3.3 Οφέλη από την χρήση του... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 10 2.1 Με ποιους κινδύνους έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά... 11 2.1.1 Εθισμός στο διαδίκτυο...11 2.1.2 Ηλεκτρονικά παιχνίδια...13 2.1.3 Ιοί υπολογιστών...14 2.1.4 Προσωπικά Δεδομένα...15 2.1.5 Πνευματική Ιδιοκτησία...16 2.1.6 Παιδική πορνογραφία...17 2.1.7 Ηλεκτρονική παρενόχληση μεταξύ των παιδιών( cyber bullying)...18 2.2 Ποια τα σημάδια που φανερώνουν τον κίνδυνο... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 22 3.1 Γονείς και ασφάλεια... 23 3.1.1 Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς...24 3.1.2 Φίλτρα Εργαλεία Γονικού Ελέγχου... 26

3.1.3 Βασικά Εργαλεία για την αντιμετώπιση των κινδύνων... 28 3.2 Σχολικό Περιβάλλον και Ασφαλές Διαδίκτυο... 30 3.2.1 Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο στην Εκπαίδευση... 31 3.2.2 Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου... 32 ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 39 Επίλογος... 40 Συμπεράσματα... 41 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ... 44 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο πρώτο κεφάλαιο θα δούμε τι είναι το ίντερνετ, πότε δημιουργήθηκε, ποιους σκοπούς εξυπηρετεί και τι δυνατότητες μας δίνει στην καθημερινότητά μας. Στη συνέχεια θα αναλύσουμε τα πλεονεκτήματα της χρήσης του. Το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει για τα παιδιά ένα εξαιρετικό περιβάλλον για μάθηση,ενημέρωση, ψυχαγωγία, για να συνομιλήσουν µε φίλους ή απλώς να χαλαρώσουν και να ερευνήσουν διάφορα θέματα. Μπορεί, όμως, το διαδίκτυο, όπως και το καθημερινό µας περιβάλλον, να είναι και επικίνδυνο. Για παράδειγμα, όπως δε θα θέλατε τα παιδιά σας να συνομιλούν ή να συναντιούνται µε άγνωστα άτομα στη καθημερινή τους ζωή, το ίδιο ισχύει και για το διαδίκτυο. Πριν αφήσετε τα παιδιά σας να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο χωρίς την επιτήρησή σας, θα πρέπει να γνωρίζετε ορισμένα βασικά στοιχεία και κινδύνους που πιθανόν να αντιμετωπίσουν στον κυβερνοχώρο. Σελίδα 1 από 63

Κεφάλαιο 1 ο Τι είναι το Internet 1.1 Γενικά Το Διαδίκτυο ή Internet όπως είναι η διεθνής ονομασία του που έχει επικρατήσει, είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών, οι οποίοι επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας ένα κοινό πρωτόκολλο επικοινωνίας, το TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol). Οι χρήστες του Διαδικτύου μπορούν εύκολα και γρήγορα να περιηγηθούν σε μια τεράστια βάση πληροφοριών, να αποστείλουν και να λάβουν αρχεία, να κάνουν χρήση της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, και γενικά να χρησιμοποιήσουν ένα πλήθος πολυάριθμων υπηρεσιών που έχουν στη διάθεσή τους. Η απαράλλακτη μεταφορά της πληροφορίας σε οποιαδήποτε μορφή είναι αυτή (αρχείο, μήνυμα κτλ.), επιτυγχάνεται με τη χρήση ενός κατάλληλου πρωτοκόλλου μεταφοράς (transfer protocol ). 1.1.1 Η ιστορία του και ο σκοπός του Το ίντερνετ δημιουργήθηκε από την πολεμική βιομηχανία των Η.Π.Α. στο τέλος της δεκαετίας του 60. Ξεκίνησε σαν ένα στρατιωτικό ερευνητικό πρόγραμμα με φιλοδοξία να αναπτύξει ένα τρόπο δικτύωσης μεταξύ των υπολογιστών που υποστήριζαν το αμυντικό σύστημα της χώρας, ο οποίος θα επέτρεπε στους διάφορους ερευνητές της κυβέρνησης να μοιράζονται αρχεία των υπολογιστών τους, ενώ θα εξασφάλιζε τη συνέχιση της επικοινωνίας στο πλαίσιο του δικτύου, σε περίπτωση που κάποιος υπολογιστής έβγαινε εκτός λειτουργίας. Το ίντερνετ σήμερα μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε για οποιονδήποτε σκοπό. Η ποσότητα πληροφοριών που βρίσκεται σε αυτό είναι εκπληκτική και μεγαλώνει συνεχώς. Σελίδα 2 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου 1.2 Τι προσφέρει το Internet στα παιδιά 1.2.1 Ενημέρωση-Πληροφόρηση-Διαφήμιση Το ίντερνετ θεωρείται για πολλούς η πιο αξιόπιστη πηγή ενημέρωσης. Κάτι τέτοιο «προδίδει» την αναπτυγμένη εξοικείωση των ανθρώπων με το επικοινωνιακό εργαλείο που λέγεται ίντερνετ. Το διαδίκτυο παραγκωνίζει τα υπόλοιπα μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδα κ.α.) και πρωτοπορεί. Τα όπλα του είναι η ταχύτητα και η δυνατότητα πολλαπλών επιλογών. Η ενημέρωση είναι συνεχής, σαν σε ένα απευθείας σύνδεση όλο το εικοσιτετράωρο με τις εξελίξεις της επικαιρότητας κανάλι. Στο διαδίκτυο το υλικό προς αναζήτηση είναι πλούσιο και καλύπτει μεγάλη γκάμα πληροφοριών όπως πληροφορίες για αγορές, ταξίδια, αντικείμενα σπουδών, οτιδήποτε μπορεί να διευκολύνει τη ζωή μας. Χρησιμοποιώντας τις μηχανές αναζήτησης, ορίζουμε μια λέξη «κλειδί» για το αντικείμενο έρευνας και εμφανίζεται μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μας μεγάλος όγκος πληροφοριών. Η διαφήμιση στο διαδίκτυο είναι ένας κλάδος με τεράστια ανάπτυξη, ένας νέος ταχύτατος τρόπος προβολής και προώθησης όλων των αγαθών. Οι διαφημίσεις αφορούν προϊόντα, υπηρεσίες συμφέρουσες και μη και έτσι ο χρήστης έχει το πλεονέκτημα της επιλογής. Σελίδα 3 από 63

Κεφάλαιο 1 ο Τι είναι το Internet 1.2.2 Επικοινωνία Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) μας δίνει την δυνατότητα ανταλλαγής ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Πρόκειται για απλά κείμενα που καθώς αποστέλλονται, αποθηκεύονται σε υπολογιστές εξυπηρετητές, έτσι ώστε ο παραλήπτης να έχει πρόσβαση σε αυτά οποιαδήποτε στιγμή και από οποιοδήποτε σημείο. Οι ομάδες συζητήσεων (newsgroups) διακρίνονται σε ομάδες γενικού ενδιαφέροντος και σε ομάδες συζητήσεων επικαιρότητας. Αφού επιλεγεί η ομάδα μπορούμε να συμμετέχουμε στέλνοντας ελεύθερα μηνύματα καθώς και να διαβάζουμε όσα στέλνουν οι άλλοι συμμετέχοντες. Ο εικονικός τόπος συζητήσεων (forum) περιέχει συγκεκριμένα θέματα ειδικού ενδιαφέροντος μέσα στο διαδίκτυο. Στα φόρουμ μπορούμε να συμμετέχουμε μέσω γραπτού κειμένου είτε σχολιάζοντας θέματα, είτε θέτοντας θέματα προς συζήτηση. Η γραπτή συνομιλία πραγματικού χρόνου ή Internet Relay Chat(I.R.C.) είναι μια υπηρεσία που μας δίνει τη δυνατότητα ανταλλαγής μηνυμάτων κειμένου με ένα ή περισσότερα άτομα, τα οποία βρίσκονται σε απομακρυσμένα σημεία του διαδικτύου. Υπάρχουν χώροι δημόσιων συζητήσεων στους οποίους μπορούμε να συμμετάσχουμε δηλώνοντας απλά ένα ψευδώνυμο. Η ταυτόχρονη συνομιλία με ήχο και κείμενο μας δίνει τη δυνατότητα ζωντανής συνομιλίας με ένα ή περισσότερα άτομα με την προϋπόθεση ότι υπάρχει εγκατεστημένο στον υπολογιστή μικρόφωνο, ηχεία και το κατάλληλο πρόγραμμα (hearme, paltalk). Η τηλεδιάσκεψη είναι μια υπηρεσία σύγχρονης επικοινωνίας, η οποία μας δίνει τη δυνατότητα να βλέπουμε και να συνομιλούμε ταυτόχρονα με πολλά άτομα ανά τον κόσμο χρησιμοποιώντας κείμενο, ήχο, video. Έτσι μειώνεται το κόστος και ο χρόνος που θα χρειαζόταν για μια συνάντηση ατόμων στον ίδιο φυσικό χώρο. Το windows messenger επιτρέπει την επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο με άλλα άτομα τα οποία είναι συνδεδεμένα στην υπηρεσία net messenger service. Το facebook είναι μια εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης, όπου οι άνθρωποι μπορούν να επικοινωνούν με τους φίλους τους, να δημιουργούν καινούριες σχέσεις, να συγκροτούν ομάδες κοινού ενδιαφέροντος. Σελίδα 4 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου 1.2.3 Αγορές-Πωλήσεις-Εμπόριο (E-COMMERCE) Το ηλεκτρονικό εμπόριο αφορά την αγορά και την πώληση προϊόντων και υπηρεσιών μέσω διαδικτύου. Η συγκεκριμένη μορφή συναλλαγής πραγματοποιείται μόνο μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, χωρίς την ανθρώπινη συμβολή. Οι επιχειρήσεις προσφέρουν στις ιστοσελίδες του ηλεκτρονικού τους καταστήματος ένα είδος on-line καταλόγου με όλα τα προϊόντα και τα σχετικά τους χαρακτηριστικά καθώς και τις αντίστοιχες τιμές. Απ την άλλη πλευρά οι ηλεκτρονικοί πελάτες έχουν στη διάθεσή τους ένα «καλάθι», στο οποίο βάζουν ό,τι επιθυμούν και αφού ολοκληρώσουν την αγορά, δίνουν την παραγγελία τους, η οποία εκτελείται αυτόματα. Ο τρόπος πληρωμής γίνεται και αυτός με ηλεκτρονικό τρόπο, δηλαδή με πιστωτική κάρτα και σε σπάνιες περιπτώσεις με αντικαταβολή. Σελίδα 5 από 63

Κεφάλαιο 1 ο Τι είναι το Internet 1.3 Χρησιμότητα του διαδικτύου 1.3.1 Διαδίκτυο και εκπαίδευση Είναι μεγάλη η πληθώρα των γνώσεων και η προσφορά εποπτικού υλικού που προσφέρει το διαδίκτυο στην εκπαίδευση. Η αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας από τα εκπαιδευτικά συστήματα υπόσχεται την εξασφάλιση της πρόσβασης εκπαιδευτικού και μαθητή σε όλο το εύρος ενός γνωστικού πεδίου. Η εισαγωγή των υπολογιστών στην εκπαίδευση εξασφαλίζει συγχρόνως προγράμματα διδασκαλίας που ενθαρρύνουν την αυτενέργεια του μαθητή και προσδίδουν στη μάθηση παιγνιώδη χαρακτήρα. Καθιστά δυνατή την αυτοδιδασκαλία ή και τη διδασκαλία από απόσταση. Απεγκλωβίζει το δάσκαλο από τον παθητικό ρόλο της αναμετάδοσης τυποποιημένων γνώσεων, αναθέτοντάς του έναν πιο δημιουργικό, του καθηγητή- επόπτη της μαθησιακής διαδικασίας και του εκμαιευτή της γνώσης. Ακόμα δίνει τη δυνατότητα στη μάθηση παιδιών με ειδικές ανάγκες, μέσω της τηλεκπαίδευσης, και παιδιών απομακρυσμένων περιοχών. Η χρήση του διαδικτύου για επικοινωνία με τους ανά τον κόσμο φίλους ή γνωστούς, ομογενείς ή αλλοεθνείς, μέσω των υπηρεσιών του, καταρρίπτει το φράγμα της απόστασης που δυσχεραίνει τις ανθρώπινες σχέσεις, προσφέρει νέους τρόπους έκφρασης της κοινωνικότητας. Η ελεύθερη κυκλοφορία γνώσεων, ιδεών, πληροφοριών στο διαδίκτυο, η ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ των παιδιών- χρηστών, η περιήγησή τους σε ποικίλου περιεχομένου ιστοσελίδες και η επαφή τους με στοιχεία που εκφράζουν άλλες κουλτούρες, μετατρέπουν τον κυβερνοχώρο σε πεδίο γόνιμων πολιτιστικών ανταλλαγών και αλληλεπιδράσεων. Σελίδα 6 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου Διάγραμμα 1.3.2 : Χρήση προγραμμάτων περιήγησης 1.3.2 Διαδίκτυο και ψυχαγωγία Είναι μεγάλο το ποσοστό των χρηστών του διαδικτύου που ενδιαφέρεται κυρίως για τα παιχνίδια, τη μουσική, οτιδήποτε τους αποσπά ευχάριστα την προσοχή. Για τα παιδιά το διαδίκτυο είναι πάνω από όλα εργαλείο ψυχαγωγίας. Υπάρχουν πληθώρα διαδικτυακοί τόποι που περιέχουν παιχνίδια με συμπαθητικά γραφικά και σχετική πρωτοτυπία κατανεμημένα ανά κατηγορία, ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση. Μάλιστα προσφέρεται η δυνατότητα ζωντανών ή μαγνητοσκοπημένων τηλεπισκέψεων σε χώρους πολιτιστικούς και καλλιτεχνικούς (μουσεία, θέατρα, κινηματογράφοι, βιβλιοθήκες). Σελίδα 7 από 63

Κεφάλαιο 1 ο Τι είναι το Internet 1.3.3 Οφέλη από τη χρήση του διαδικτύου Η νέα τεχνολογία κάνει δυνατή την συγκέντρωση, την καταγραφή, την επεξεργασία και την οργάνωση πληροφοριών, γνώσεων, δεδομένων και τη συνακόλουθη δημιουργία τεράστιων αρχείων, εύκολα προσβάσιμων στα παιδιά και γενικότερα στους χρήστες του διαδικτύου. Τα παιδιά μπορούν και ενημερώνονται για γεγονότα που έχουν συμβεί ή συμβαίνουν τη δεδομένη στιγμή. Αντλούν οπτικοακουστικό υλικό για ενδιαφέροντα θέματα από ποικίλες πηγές, συνδέονται με ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, βιβλιοπωλεία, χρησιμοποιούν βάσεις δεδομένων και κυρίως επικοινωνούν μέσω του διαδικτύου. Η κυκλοφορία της γνώσης στο νέο ηλεκτρονικό κόσμο είναι ελεύθερη και απρόσκοπτη, τα όποια στεγανά καταρρίπτονται, τα γνωστικά πεδία είναι όλα ανοιχτά και καλούν τα παιδιά- χρήστες του διαδικτύου να περιηγηθούν διευρύνοντας έτσι τους ορίζοντες του πνεύματός τους, πλουτίζοντας την μόρφωση τους και απολαμβάνοντας το δικαίωμα σε αυτή, το οποίο είναι θεμελιώδες στην κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας. Είναι φανερό επομένως πως το διαδίκτυο δίνει στους μικρούς και μεγάλους χρήστες του αλλά και στην κοινωνία τεράστια δυνατότητα για θετική εξέλιξη αρκεί να χρησιμοποιείται σωστά. Και αυτό γιατί αν και η θετική του συμβολή είναι αδιαμφισβήτητη εντούτοις υπάρχουν πολλοί και σοβαροί κίνδυνοι τους οποίους πρέπει να γνωρίζουν οι χρήστες ώστε να προστατεύονται από αυτούς. Σελίδα 8 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το διαδίκτυο είναι το μεγαλύτερο δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών, στο οποίο είναι συνδεδεμένα χιλιάδες μικρότερα κ μεγαλύτερα δίκτυα. Δημιουργήθηκε στο τέλος της δεκαετίας 60 και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τον καθένα και για οποιονδήποτε σκοπό. Το ίντερνετ είναι μέσο ενημέρωσης- πληροφόρησης, διαφήμισης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή μεγάλου όγκου εκπαιδευτικού υλικού και δεδομένων και να διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά μας. Παρόλο που το internet είναι ένα θαυμάσιο μέσο επικοινωνίας, ενημέρωσης, επιμόρφωσης και ψυχαγωγίας, οι κίνδυνοι που παραμονεύουν είναι πολλοί, αφού η επινοητικότητα των ανθρώπων δεν χρησιμοποιείται πάντα για καλούς σκοπούς. Σελίδα 9 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο δεύτερο κεφάλαιο θα δούμε αναλυτικά τους πολύ σημαντικούς κινδύνους με τους οποίους έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά καθώς και ποια είναι τα σημάδια που προμηνύουν αυτούς τους κινδύνους. Θα παρατίθενται και αντιπροσωπευτικά στοιχεία από το δείγμα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε. Σελίδα 10 από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο 2.1 Με ποιους κινδύνους έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά Το πιο θαυμαστό μέσο επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, ενημέρωσης είναι ταυτόχρονα και το πιο σκοτεινό καθώς μπορεί να κρύβει αμέτρητους κινδύνους. Η φύση του διαδικτύου είναι τέτοια που ελκύει τα παιδιά. Το γεγονός ότι με το πάτημα ενός κουμπιού μπορούν να επισκεφτούν τόσο ελκυστικά πράγματα και να επικοινωνούν με φίλους τους, ικανοποιεί το φυσιολογικό για την ηλικία τους αυθορμητισμό, την περιέργεια και την ανάγκη τους για άμεση ανταπόκριση και ικανοποίηση. Τα ανυποψίαστα παιδιά έρχονται σε συχνή επαφή με κινδύνους που είναι καλά κρυμμένοι. 2.1.1 Εθισμός στο διαδίκτυο Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 100 παιδιών, το 67% διαθέτει ηλεκτρονικό υπολογιστή στα σπίτια τους. Έτσι η πρόσβαση σε ό,τι μπορεί να τους προσφέρει ευχαρίστηση είναι ιδιαίτερα εύκολη. Τα παιδιά μπορούν να «κολλήσουν» με το ίντερνετ πολύ εύκολα, διότι θεωρούν ότι τους προσφέρει μια αίσθηση ευφορίας όταν το χρησιμοποιούν, έτσι αποζητούν όλο και περισσότερο χρόνο για αυτό, παραμελώντας οικογένεια, φίλους και όσες δραστηριότητες είχαν μέχρι πρίν. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου 2.1.1 Εθισμός στο διαδίκτυο Οι συνήθειές τους αλλάζουν ριζικά, ακόμα και οι καθημερινές τους φυσιολογικές ανάγκες για τροφή και ξεκούραση είναι δευτερεύουσες. Παραμελούν την σωματική τους υγιεινή και τα μαθήματά τους. Επίσης δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα οφθαλμολογικών παθήσεων, εξαιτίας της πολύωρης ενασχόλησής τους και προβλήματα παχυσαρκίας λόγω των πολλών ωρών ακινησίας μπροστά στην οθόνη. Χωρίς το διαδίκτυο νοιώθουν κενοί και καταβάλλονται από αισθήματα λύπης και θυμού, αρχίζουν να γίνονται εσωστρεφείς και να παραμελούν την ίδια τους τη ζωή. Ο «δεσμός» τους με τη τεχνολογία ισχυροποιείται. Βέβαια υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια που φανερώνουν μια τέτοια εξέλιξη. Ο ρόλος των γονιών σε αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται σπουδαίος. Οι νεαροί έφηβοι είναι η πλέον εκτεθειμένη ομάδα και κινδυνεύουν ιδιαίτερα να πέσουν θύματα των διαδικτυακών διαφθορέων. Οι νεαροί έφηβοι συνήθως εξερευνούν τη σεξουαλικότητά τους, απομακρύνονται από το γονικό έλεγχο και αναζητούν νέες σχέσεις, εκτός της οικογένειας. Με πρόσχημα την ανωνυμία, συνήθως είναι τολμηρότεροι στο διαδίκτυο, ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνουν απόλυτα τις πιθανές συνέπειες. Τα νεαρά άτομα, που είναι πιο ευάλωτα στους διαδικτυακούς διαφθορείς, είναι συνήθως: Νέα στο χώρο του διαδικτύου και άπειρα στους τρόπους επικοινωνίας. Επιθετικοί χρήστες του υπολογιστή. Τύποι που δοκιμάζουν νέες, ακραίες εμπειρίες στη ζωή. Άτομα που αναζητούν απεγνωσμένα προσοχή και στοργή. Επαναστάτες. Απομονωμένα ή μοναχικά άτομα. Περίεργοι. Συγχυσμένα σε σχέση με τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Παρασύρονται εύκολα από ενήλικες. Έλκονται από υποκουλτούρες, εκτός του κόσμου των γονέων τους. Τα παιδιά πιστεύουν πως γνωρίζουν τους κινδύνους από τους διαφθορείς, αλλά στην πραγματικότητα είναι αρκετά αφελή όσον αφορά τις διαδικτυακές σχέσεις. Σελίδα 12 από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο 2.1.2 Ηλεκτρονικά-Τυχερά Παιχνίδια Τα παιχνίδια ασκούν την μεγαλύτερη έλξη για τα παιδιά. Μέσα από αυτά «τρέφονται» συναισθηματικά, δοκιμάζουν τις ικανότητές τους, εκτονώνονται και πάνω από όλα ευχαριστιούνται το παιχνίδι. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια δράσης και στρατηγικής έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις τους. Τι συμβαίνει όμως όταν οι νέοι εθίζονται σε αυτά; Η ζωή τους αποκτάει άλλους ρυθμούς. Οι καθημερινές τους ανάγκες και προτεραιότητες (διάβασμα, ύπνος, φαγητό) αμελούνται. Επιπλέον παιχνίδια που περιέχουν σκηνές βίας, τα εξοικειώνουν με την επιθετικότητα, τα μαθαίνουν να θεωρούν τη βία ως φυσιολογικό τρόπο αντίδρασης απέναντι σε κάθε πρόβλημα. Φτάνουν στο σημείο να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τα απλά καθημερινά που μπορεί να τους προσφέρει η ζωή, και το βρίσκουν στο παιχνίδι. Κατά την αναζήτηση του χρήστη στο ίντερνετ για παιχνίδια, προκύπτουν και αποτελέσματα για την άλλη κατηγορία παιχνιδιών- των τυχερών παιχνιδιών. Αυτού του είδους τα παιχνίδια εστιάζουν στις λογικές, μαθηματικές δεξιότητες των παιδιών σε συνδυασμό με τον αστάθμητο παράγοντα που ονομάζεται τύχη. Αρχικά οι παίκτες παροτρύνονται να ποντάρουν δωρεάν, προκειμένου να γνωρίσουν το παιχνίδι και στη συνέχεια αφού εθιστούν στη χρήση του καταλήγουν να παίζουν όλες τους τις οικονομίες, αφού ποντάροντας με χρήματα θεωρούν ότι το παιχνίδι αποκτά ζωντάνια, περισσότερο ενδιαφέρον και περισσότερες πιθανότητες για να αποκτήσουν κάποιο από τα έπαθλα που προσφέρονται (χρήματα, υλικά αγαθά). Οι συμμετέχοντες στα τυχερά παιχνίδια δεν ελέγχονται και έτσι είναι πολύ πιθανό, ο χρήστης- έφηβος να θέλει ακόμα και να δοκιμάσει την τύχη του στο καζίνο on-line από οπουδήποτε. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου 2.1.3 Υιοί υπολογιστών Οι ιοί των υπολογιστών είναι προγράμματα λογισμικού που δημιουργούνται με σκοπό να εισχωρούν και να εξαπλώνονται από υπολογιστή σε υπολογιστή, χωρίς να το γνωρίζει ή να το επιτρέπει ο χρήστης. Αφού εισχωρήσουν επιτυχώς, προβαίνουν σε ανεπιθύμητες και επιβλαβείς ενέργειες, οι οποίες περιλαμβάνουν την καταστροφή, την αλλοίωση και την διαγραφή δεδομένων που βρίσκονται στο σκληρό δίσκο Ο πιο κοινός τρόπος διάδοσης τους είναι μέσω συνημμένων μηνυμάτων του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή και των άμεσων μηνυμάτων. Πολλές φορές μάλιστα η εμφάνισή τους είναι εντυπωσιακή και εύστοχη στα μάτια των ανυποψίαστων παιδιών. Πιο συγκεκριμένα εμφανίζονται σε συνημμένα αρχεία με αστείες φιγούρες, χιουμοριστικά βιντεάκια ακόμα και με ευχετήριες κάρτες. Συνήθως οι χρήστες δεν αντιλαμβάνονται ότι ο υπολογιστής τους είναι μολυσμένος, γιατί η ανίχνευσή του είναι εξαιρετικά δύσκολη. Ωστόσο υπάρχουν σαφείς ενδείξεις που φανερώνουν την προσβολή του υπολογιστή ενός χρήστη από το ιό όπως η αποτυχημένη εκκίνηση προγραμμάτων ή η μείωση απόκρισης του συστήματος. Τα παιδιά μην έχοντας σωστή κ αναπτυγμένη τη κρίση τους δεν ξέρουν πώς να προστατέψουν τον υπολογιστή τους από ιούς που κρύβουν καλά τα ίχνη τους και έτσι κινδυνεύουν οποιαδήποτε χρονική στιγμή να κάνουν ανεπανόρθωτη ζημιά στον υπολογιστή τους. Σελίδα από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο 2.1.4 Προσωπικά Δεδομένα Τα προσωπικά δεδομένα αφορούν κάθε είδους πληροφορία σχετική με το πρόσωπο του κάθε ατόμου. Είναι σχετικά με το ονοματεπώνυμο, την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση, διάφορους κωδικούς, φωτογραφίες, αριθμούς λογαριασμών κ.α. Διαρρέουν είτε από τους ίδιους τους χρήστες, οι οποίοι τα δίνουν σε sites (για αγορά προϊόντων, εγγραφή σε ενημερωτικά έντυπα, facebook, κοινωνικά portals), από τα οποία μπορούν να κλαπούν ή να δοθούν σε τρίτους με τη συναίνεση του χρήστη, είτε υποκλέπτονται εν αγνοία του χρήστη με μεθόδους όπως phising (είδος ανεπιθύμητων μηνυμάτων, προερχόμενων από αξιόπιστες πηγές, τα οποία αποσκοπούν στην εξαπάτηση του χρήστη και στην υποκλοπή προσωπικών δεδομένων) ή pharming (είδος απάτης με σκοπό να οδηγήσει το χρήστη σε πλαστή σελίδα ενώ νομίζει πως βρίσκεται στην πραγματική. Εύκολα λοιπόν συλλέγοντας δεδομένα, επιτήδειοι μπορούν να κατασκευάσουν πλαστές πιστωτικές κάρτες στο όνομα των γονιών των νεαρών χρηστών, να διαθέσουν προσωπικές φωτογραφίες των ιδίων ή και κοντινών τους προσώπων ή φίλων σε κοινή θέα. Μπορούν ακόμη και να παρακολουθούν την ιδιωτική ζωή του χρήστη. Πρόκειται για αυτό που ο ερευνητής Στίβεν Ράμπαμ αποκαλεί νόμο του Ράμπαμ: «Οποιονδήποτε σκοπό κι αν εξυπηρετεί μια πληροφορία που κοινοποιούμε μέσω ίντερνετ, πιθανότατα να χρησιμοποιηθεί για κάτι διαφορετικό. Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό από τα παιδιά, τα οποία χαρακτηρίζονται από φυσιολογική ανωριμότητα και απειρία και άρα αποτελούν την πιο ιδανική πηγή άντλησης πληροφοριών για επιτήδειους. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου 2.1.5 Πνευματική Ιδιοκτησία Πνευματική ιδιοκτησία ονομάζεται το δικαίωμα που η έννομη τάξη απονέμει στον δημιουργό ενός πνευματικού έργου πάνω στο έργο αυτό. Πολύ απλά πληροφορίες που μπορεί να οποιοσδήποτε, πόσο μάλλον ένα παιδί, στον παγκόσμιο ιστό, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιηθούν αυτούσιες και χωρίς καν την αναφορά του πραγματικού δημιουργού, οποιονδήποτε σκοπό κι αν πρόκειται να εξυπηρετήσουν. Βέβαια το διαδικτυακό υλικό προστατεύεται από τους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Στον αχανή όμως κυβερνοχώρο η παραβίασή τους είναι πολύ συχνό φαινόμενο. Με σύντομες και απλές ενέργειες ένα παιδί, μπορεί εύκολα να αντιγράψει κάποιο απόσπασμα κειμένου με σκοπό να το χρησιμοποιήσει σε σχολική εργασία ή ακόμα να επενδύσει μουσικά στιγμιότυπο ενός προσωπικού του βίντεο και να το ανεβάσει στο YouTube. Υπάρχει τεράστιο οπτικοακουστικό υλικό διαθέσιμο και το γεγονός ότι μπορεί ο καθένας να έχει πρόσβαση σε αυτό, δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνονται σεβαστά τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών. Σελίδα από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο 2.1.6 Παιδική Πορνογραφία Η παιδική πορνογραφία έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις. Υπάρχουν εκατοντάδες ιστότοποι εμπλουτισμένοι με απαγορευμένο περιεχόμενο. Οι μορφές που μπορεί να πάρει η παιδική πορνογραφία είναι: 1. Ενός ανηλίκου που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα. 2. Ενός ατόμου που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα υποδυόμενο τον ανήλικο. 3. Εικόνων που αναπαριστούν ανηλίκους να συμμετέχουν σε σεξουαλικές δραστηριότητες. Αυτοί που κινδυνεύουν ιδιαίτερα είναι οι έφηβοι, οι οποίοι έχουν την τάση να εξερευνούν την σεξουαλική τους ταυτότητα και εμφανίζονται ιδιαίτερα ανήσυχοι αναζητώντας γνωριμίες μέσω του διαδικτύου. Η διαδικασία κατά την οποία οι παιδόφιλοι προσεγγίζουν τα θύματά τους προσποιούμενα τους εφήβους είναι γνωστή ως «grooming» και λαμβάνει χώρα στα chat rooms. Τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν ποιος κρύβεται πίσω κάθε nick name. Στην αρχή επιτήδειοι συζητούν στοχεύοντας στην εξοικείωσή τους με το θύμα και αποσπούν από αυτό όσο το δυνατόν περισσότερες προσωπικές πληροφορίες (χόμπι, προέλευση, sexual experiences). Σιγά σιγά η συζήτηση κατευθύνεται σε σεξουαλικά που είναι και ο απώτερος σκοπός. Οι παιδόφιλοι συχνά σοκάρουν τα θύματά τους στέλνοντάς τους μια ακατάλληλη φωτογραφία, παρουσιάζοντας την όλη ενέργεια ως φυσιολογική και αποδεκτή. Στην ουσία με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων τους. Τα παιδιά δεν σκέπτονται να μοιραστούν την εμπειρία τους γιατί φοβούνται ότι θα ενοχοποιηθούν. Τα περιστατικά παρενόχλησης μπορεί να έχουν πολύ δυσάρεστες συνέπειες όπως στην περίπτωση της δεκατριάχρονής Megan από τις Η.Π.Α. που έπασχε από κατάθλιψη και η οποία αυτοκτόνησε όταν ο διαδικτυακός της φίλος Josh την «παράτησε». Αποδείχτηκε ότι ο φίλος στην πραγματικότητα ήταν η μητέρα μιας φίλης με την οποία η Megan είχε τσακωθεί. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου Διάγραμμα 2.1.7: απεικόνιση καταγγελιών που έλαβε η Safeline, εταιρεία στατιστικών στοιχείων. 2.1.7 Διαδικτυακός Εκφοβισμός (CYBERBULLING) To cyber bullying είναι ένα φαινόμενο που γνωρίζει έξαρση παγκοσμίως, ενώ και στη χώρα μας σημειώνονται αρκετά περιστατικά. Πρόκειται για μηνύματα με προσβλητικό περιεχόμενο, κακόβουλη δημοσίευση φωτογραφιών με μοναδικό σκοπό τη δυσφήμιση, διάδοση φημών και ψευδών γεγονότων με σκοπό τη δυσφήμιση. Ανώνυμες κλήσεις και μηνύματα με σκοπό το φόβο και την ταραχή. Σαν συνέπεια ο έφηβος απέχει από τα μαθήματά του, πέφτει σε κατάθλιψη και ενεργεί αντίθετα από το χαρακτήρα του. Σελίδα από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο 2.2 Ποια είναι τα σημάδια που φανερώνουν τον κίνδυνο Το παιδί ξοδεύει χρόνο σε απευθείας σύνδεση, ιδιαίτερα τη νύχτα. Τα περισσότερα παιδιά που πέφτουν θύματα στους παραβάτες υπολογιστών ξοδεύουν πολύ χρόνο on-line, ιδιαίτερα στα chat rooms. Βρίσκονται σε απευθείας σύνδεση για να συνομιλήσουν με φίλους, να κάνουν νέους φίλους, να περάσουν χρόνο και κάποιες φορές να αναζητήσουν πληροφορίες με σεξουαλικό περιεχόμενο. Οι γονείς πρέπει να θεωρήσουν δεδομένο ότι το περισσότερο χρονικό διάστημα που ξοδεύουν τα παιδιά στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, το ξοδεύουν on-line. Τα παιδιά που βρίσκονται on-line διατρέχουν τον μέγιστο κίνδυνο κατά τη νυχτερινή διάρκεια, καθώς τότε οι παραβάτες, οι οποίοι συλλέγουν πληροφορίες 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, προσπαθούν να τα εντοπίσουν και να τα δελεάσουν. Υπάρχει πορνογραφικό υλικό στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή. Η πορνογραφία χρησιμοποιείται συχνά στη σεξουαλική θεματοποίηση των παιδιών. Οι σεξουαλικοί εγκληματίες εφοδιάζουν συχνά τα θύματά τους με πορνογραφικό υλικό με σκοπό την αποπλάνηση. Η παιδική πορνογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παρουσιάσει στο θύμα ότι η διαφορά μεταξύ παιδιών και ενηλίκων δεν υφίσταται. Οι γονείς πρέπει να έχουν επίγνωση ότι ένα παιδί μπορεί να αποκρύψει τέτοιο ακατάλληλο υλικό σε δισκέτες, usb, cds, dvds ειδικά αν ο ηλεκτρονικός υπολογιστής χρησιμοποιείται και από άλλα μέλη της οικογένειας. Λαμβάνει τηλεφωνήματα από άγνωστα άτομα ή πραγματοποιεί κλήσεις μεγάλης διάρκειας σε αυτά. Συνήθως οι περισσότεροι θύτες επιδιώκουν να μιλήσουν τηλεφωνικά στα θύματά τους. Συχνά κατευθύνουν τη συζήτηση σεξουαλικής φύσεως θέματα στοχεύοντας στην πραγματοποίηση άμεσης συνάντησης. Ενώ ένα παιδί μπορεί να διστάσει αρχικά να δώσει τον αριθμό του σπιτιού του, ο ηλεκτρονικός παραβάτης μπορεί να δώσει τον δικό του. Με την ταυτότητα του υπολογιστή (id) μπορούν να ανακαλύψουν το τηλέφωνο του θύματος τους. Λαμβάνει e-mail, δώρα από άτομα που δεν γνωρίζουν οι γονείς. Οι παραβάτες συνηθίζουν να στέλνουν επιστολές, φωτογραφίες κ.α. στα θύματά τους. Κάποιοι θύτες έχουν καταφύγει και σε ακραίες ενέργειες, όπως το να στέλνουν εισιτήρια στα θύματά τους με σκοπό να τα συναντήσουν. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία Κωνσταντίνα Βαμβάκου Κλείνει γρήγορα-απότομα, την οθόνη του ηλεκτρονικού του υπολογιστή ή αλλάζει το θέμα του ενδιαφέροντός του όταν εισέρχονται οι γονείς στο χώρο του. Για το παιδί είναι γνωστό πως το ακατάλληλο θέαμα θα προκαλέσει αντίδραση στους γονείς και ως εκ τούτου προσπαθούν να το κρατήσουν κρυφό. Απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο. Ο θύτης θα προσπαθήσει πολύ σκληρά ώστε να οδηγήσει σε ρήξη το παιδί με την οικογένειά του ή ακόμα και να εκμεταλλευτεί τη σχέση τους. Εστιάζει σε οποιοδήποτε πρόβλημα υπάρχει, ακόμα κι αν είναι δευτερεύον. Χρησιμοποιεί έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή που ανήκει σε κάποιον άλλο. Είναι γεγονός πως ακόμα και αν ο γονιός δεν έχει εγγραφεί σε κάποια διαδικτυακή υπηρεσία, το παιδί μπορεί να έρθει σε επαφή με το θύτη είτε μέσω φίλου του είτε μέσω της βιβλιοθήκης του σχολείου. Σε κάποιος ηλεκτρονικούς υπολογιστές υπάρχουν προ εγκατεστημένα λογισμικά παρέχοντας στο παιδί τη δυνατότητα να συνομιλήσει με το θύτη (mirc). Σελίδα από 63

Κεφάλαιο 2ο Κίνδυνοι και Διαδίκτυο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα παιδιά χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο κινδυνεύουν να παρουσιάσουν σημάδια εθισμού, να έρθουν σε επαφή με ύποπτα ηλεκτρονικά και τυχερά παιχνίδια, να προσβάλλουν τον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή από κάποιον καταστροφικό ιό, να διαρρεύσουν εκούσια ή ακούσια προσωπικά δεδομένα δικά τους ή τρίτων, να έρθουν αντιμέτωπα με τους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας από κακή ή λάθος χρήση κάποιας διαδικτυακής τους επιλογής, να γνωρίσουν τον σκληρό και άσχημο κόσμο της παιδικής πορνογραφίας ή του διαδικτυακού εκφοβισμού. Όλοι αυτοί οι κίνδυνοι εάν διαπιστωθούν έγκαιρα βάσει των ενδείξεων που τους φανερώνουν, μπορούν να αποφευχθούν με τη πολύτιμη βοήθεια των γονέων, του σχολικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας γενικότερα. Σελίδα 13 από 63

Πτυχιακή εργασία της Κωνσταντίνας Βαμβάκου ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο τρίτο κεφάλαιο θα προσεγγίσουμε όλους τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους μπορούν οι γονείς, το εκπαιδευτικό σύστημα καθώς και οι ίδιοι οι ανήλικοι χρήστες να κάνουν τη χρήση του διαδικτύου πιο ασφαλή. Θα παρατίθενται και αντιπροσωπευτικά στοιχεία από το δείγμα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε. Σελίδα από 59

Κεφάλαιο 3 ο Ασφάλεια των παιδιών στο Διαδίκτυο 3.1 Γονείς και Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Το διαδίκτυο είναι μεγάλο και αναπόσπαστο μέρος της ζωής των παιδιών. Οι κίνδυνοι που συνοδεύουν τη χρήση του είναι παρόμοιοι με αυτούς που απειλούν τη ζωή των παιδιών στην καθημερινότητα τους. Ωστόσο οι κίνδυνοι του διαδικτύου παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο. Για τους γονείς οι κίνδυνοι του διαδικτύου είναι κάτι νέο και άγνωστο, για να τους αντιμετωπίσουν καλύτερα, είναι σημαντικό να τους γνωρίζουν. Σύμφωνα με την έρευνα ΕU Κids Online, η πλειονότητα των Ελλήνων δεν γνωρίζει για τις αρνητικές εμπειρίες των παιδιών στο Διαδίκτυο. Τα παρακάτω ποσοστά είναι ιδιαίτερα χαμηλά σε σχέση με την άγνοια που έχουν οι γονείς για το τί συναντούν τα παιδία τους στην online αναζήτησή τους. Όπως αναφέρει η έρευνα το ποσοστό στην Ελλάδα ανέρχεται στο 83%, ενώ σε παρόμοιο επίπεδο βρίσκονται η Ουγγαρία και η Ρουμανία, (ιδιαίτερα υψηλό). Σε αντιστοιχία με τα παρακάτω στατιστικά στοιχεία που αφορούν τα παιδία, σε γενικό πλαίσιο στις χώρες που αναφέρεται η έρευνα το 41% των γονέων δήλωσε ότι το παιδί τους δεν έχει δει ποτέ εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Ενώ όσον αφορά για το αν τα παιδία τους έχουν συναντήσει κάποιον που γνώρισαν online το 61% των γονιών απαντήσει ότι το παιδί τους δεν είχε ποτέ τέτοια εμπειρία. Πίνακας 3.1: Παρουσίαση στατιστικών στοιχείων- Γονείς & Διαδίκτυο Σελίδα 2 από 59

Πτυχιακή εργασία της Κωνσταντίνας Βαμβάκου 3.1.1 Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς Οι γονείς αρχικά πρέπει να ευαισθητοποιηθούν για το πρόβλημα. Οι γονείς πρέπει να είναι από τους βασικούς συντελεστές της διαπαιδαγώγησης των παιδιών για θέματα του διαδικτύου, ιδιαίτερα για το ζήτημα της ασφάλειας. Με τον ίδιο τρόπο που λένε στα παιδιά τους ότι χρειάζεται να είναι προσεχτικά όταν πηγαίνουν κάπου, ότι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεχτικά με αγνώστους, ότι δεν πρέπει να πηγαίνουν σε επικίνδυνες περιοχές, με το ίδιο πνεύμα χρειάζεται να τα συμβουλεύουν για την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Οι γονείς μπορούν να προσαρμόζουν τις συμβουλές που δίνουν γενικότερα στα παιδιά και στον κόσμο του διαδικτύου. Σημασία έχει να είναι ευαισθητοποιημένοι για τους κινδύνους που υπάρχουν και να έχουν μια συνεχή εποικοδομητική επικοινωνία για τα ζητήματα αυτά από νωρίς στη ζωή του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να διαπαιδαγωγηθούν για το διαδίκτυο Είναι αναγκαίο να αφιερώσουν χρόνο για να μάθουν περισσότερα για το διαδίκτυο. Εάν το παιδί έχει δημιουργήσει το προφίλ του σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης, είναι καλό να κάνουν το ίδιο και οι γονείς. Έτσι θα εξοικειωθούν με το συγκεκριμένο περιβάλλον και θα μπορούν να παρακολουθούν τι συμβαίνει, τους κανόνες ασφαλείας, να βλέπουν το είδος του περιεχομένου και ποιοι συχνάζουν στις συγκεκριμένες ιστοσελίδες. Σωστή πληροφόρηση των γονέων για τα είδη περιεχομένων στο διαδίκτυο. Ο διάλογος είναι από τα πιο βασικά εργαλεία για την εξασφάλιση μιας υγειούς σχέσης γονέα-παιδιού. Έτσι μπορούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα να μιλούν μαζί τους σχετικά με το τι αυτά έχουν διαβάσει και δει στο διαδίκτυο καθώς και να αξιολογούν αν όλα αυτά τους προσφέρουν πραγματική γνώση, πληροφόρηση και ψυχαγωγία. Οι γονείς επιπρόσθετα είναι καλό να λένε στα παιδιά τις δικές τους εμπειρίες και τι αποκόμισαν από το διαδίκτυο. Σχολιάζοντας τις εν λόγω εμπειρίες θα μπορούν ταυτόχρονα να ακούν τα σχόλια και τις απόψεις των παιδιών τους. Σωστή αξιολόγηση των διαδικτυακών τους συναναστροφών. Όπως οι γονείς σκέφτονται και προσέχουν με ποιούς μιλούν ή βλέπουν τα παιδιά τους στην καθημερινότητά του, έτσι και στο διαδίκτυο με ανάλογο τρόπο πρέπει να προσέχουν με ποιους συναναστρέφονται. Είναι καλό συχνά οι γονείς να ελέγχουν ποιοι είναι οι φίλοι των παιδιών τους σε όλες τις μορφές επικοινωνίας μέσω διαδικτύου. Σελίδα από 59