ΑΡΧΑΙΑ Β ΛΥΚ. ΠΡΟΕΤ. Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 18 03 2018 ΓΚΥΡΤΗ ΜΑΡΙΑ ΒΕΛΩΝΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Στο συνέδριο της πελοποννησιακής συμμαχίας, πριν από την υπογραφή συνθήκης ειρήνης με την Αθήνα (Μάρτιος 404 π.χ.), οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι απαιτούσαν την πλήρη καταστροφή της Αθήνας και απέρριπταν οποιαδήποτε συνθηκολόγηση με την αντίπαλό τους. Οι Λακεδαιμόνιοι, όμως, πέτυχαν να επιβάλουν τη συνθηκολόγηση με την Αθήνα. Ένας λόγος, σύμφωνα με τους ιστορικούς, ήταν ότι διέβλεπαν και φοβόντουσαν τη μελλοντική ανάπτυξη της Θήβας. Στο παρόν απόσπασμα ο Προκλής ο Φλειάσιος προσπαθεί να πείσει τους Αθηναίους να συνάψουν συμμαχία με τους Λακεδαιμόνιους εναντίον των Θηβαίων. Ὅτι μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἐὰν ἐκποδὼν γένωνται Λακεδαιμόνιοι, ἐπὶ πρώτους ἂν ὑμᾶς στρατεύσαιεν οἱ Θηβαῖοι, πᾶσιν οἶμαι τοῦτο δῆλον εἶναι τῶν γὰρ ἄλλων μόνους ἂν ὑμᾶς οἴονται ἐμποδὼν γενέσθαι τοῦ ἄρξαι αὐτοὺς τῶν Ἑλλήνων. Εἰ δ οὕτως ἔχει, ἐγὼ μὲν οὐδὲν μᾶλλον Λακεδαιμονίοις ἂν ὑμᾶς ἡγοῦμαι στρατεύσαντας βοηθῆσαι ἢ καὶ ὑμῖν αὐτοῖς. Τὸ γὰρ δυσμενεῖς ὄντας ὑμῖν Θηβαίους καὶ ὁμόρους οἰκοῦντας ἡγεμόνας γενέσθαι τῶν Ἑλλήνων πολὺ οἶμαι χαλεπώτερον ἂν ὑμῖν φανῆναι ἢ ὁπότε πόρρω τοὺς ἀντιπάλους εἴχετε. Συμφορώτερόν γε μέντοι ἂν ὑμῖν αὐτοῖς βοηθήσαιτε, ἐν ᾧ ἔτι εἰσὶν οἳ συμμαχοῖεν ἂν ἢ εἰ ἀπολομένων αὐτῶν μόνοι ἀναγκάζοισθε διαμάχεσθαι πρὸς τοὺς Θηβαίους. Εἰ δέ τινες φοβοῦνται μή, ἐὰν νῦν ἀναφύγωσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι, ἔτι ποτὲ πράγματα παρέχωσιν ὑμῖν, ἐνθυμήθητε ὅτι οὐχ οὓς ἂν εὖ ἀλλ οὓς ἂν κακῶς τις ποιῇ, φοβεῖσθαι δεῖ μή ποτε μέγα δυνασθῶσιν. Ξενοφῶντος Ἑλληνικὰ 6, 5, 38-40 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ἐκποδών εἰμι (ή γίγνομαι) ὑπό τινος: απομακρύνομαι, εξορίζομαι, διώχνομαι, ἐμποδών εἰμι: εμποδίζω, δυσμενής: εχθρικός, ὅμορος: γειτονικός, χαλεπός: επικίνδυνος, πόρρω: μακριά, συμφόρως: με τρόπο αποτελεσματικό, πράγματα παρέχω τινί: ενοχλώ, εμποδίζω κάποιον. 1
ΜΕΡΟΣ Α ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να αποδοθεί το κείμενο στη νέα ελληνική. (Μονάδες: 20) Β1. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: τῶν Ἑλλήνων: τη δοτική του ίδιου αριθμού δυσμενεῖς: τον υπερθετικό βαθμό του παράγωγου επιρρήματος ὁμόρους: τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους γένοιντο: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου ὄντας: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής μέλλοντα ἀναγκάζοισθε: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή παρέχωσιν: το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής αορίστου β στην ίδια φωνή (Μονάδες: 7) Β2. ἐνθυμήθητε ὅτι οὐχ οὓς ἂν εὖ ἀλλ οὓς ἂν κακῶς τις ποιῇ, φοβεῖσθαι δεῖ μή ποτε μέγα δυνασθῶσιν: να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι των προτάσεων στον αντίθετο αριθμό. (Μονάδες: 3) Γ1. Να χαρακτηριστούν συντακτικά πλήρως οι παρακάτω λέξεις του κειμένου, αναφέροντας ποιον όρο του κειμένου προσδιορίζουν: Ἀθηναῖοι, μόνους, στρατεύσαντας, φοβεῖσθαι, μέγα. (Μονάδες: 5) Γ2. Εἰ δέ τινες φοβοῦνται: δίνεται η υπόθεση του συγκεκριμένου υποθετικού λόγου της τελευταίας περιόδου του κειμένου. α) Να βρείτε την απόδοσή του (μονάδα 1), να αναγνωρίσετε το είδος του (μονάδες 2) και β) να τον μετατρέψετε, ώστε να δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού (μονάδες 2). (Μονάδες: 5) 2
ΜΕΡΟΣ Β [Σημείωση: Το κείμενο επανεξετάζεται σε μια λογική «προφορικής» εξέτασης. Κάθε περίοδος εξετάζεται χωριστά με ερωτήσεις που καλύπτουν γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα]. Ὅτι μέν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἐὰν ἐκποδὼν γένωνται Λακεδαιμόνιοι, ἐπὶ πρώτους ἂν ὑμᾶς στρατεύσαιεν οἱ Θηβαῖοι, πᾶσιν οἶμαι τοῦτο δῆλον εἶναι 1. πρώτους: το συγκεκριμένο επίθετο είναι βαθμού: Α. συγκριτικού Β. θετικού Γ. υπερθετικού 2. στρατεύσαιεν: το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική παρακειμένου της άλλης φωνής είναι: Α. ἐστρατευκότες ἔστων (ὄντων / ἔστωσαν) Β. ἐστρατεύσθων (ἐστρατεύσθωσαν) Γ. ἐστρατεύσθω Δ. σεστρατεύσθων (σεστρατεύσθωσαν) 3. πᾶσιν: να γραφεί η γενική και των δύο αριθμών στο θηλυκό γένος. 4. Να καταγραφούν οι δευτερεύουσες προτάσεις της ημιπεριόδου και να αναγνωριστεί το είδος τους. τῶν γὰρ ἄλλων μόνους ἂν ὑμᾶς οἴονται ἐμποδὼν γενέσθαι τοῦ ἄρξαι αὐτοὺς τῶν Ἑλλήνων. 5. Να προσδιοριστεί η συντακτική λειτουργία των γενικών: τῶν ἄλλων, τῶν Ἑλλήνων. 6. ἄρξαι: να γραφεί ο ίδιος τύπος στον παθητικό αόριστο α και στο μέσο παρακείμενο. 3
7. Να βρείτε τα υποκείμενα όλων των απαρεμφάτων της ημιπεριόδου. 8. Το δυνητικό ἂν της περιόδου αποδίδεται: Α. στο «οἴονται» (δυνητική οριστική) Β. στο απαρέμφατο «γενέσθαι» (δυνητικό ειδικό απαρέμφατο) Γ. στο έναρθρο απαρέμφατο «τοῦ ἄρξαι» (έναρθρο δυνητικό απαρέμφατο) Εἰ δ οὕτως ἔχει, ἐγὼ μὲν οὐδὲν μᾶλλον Λακεδαιμονίοις ἂν ὑμᾶς ἡγοῦμαι στρατεύσαντας βοηθῆσαι ἢ καὶ ὑμῖν αὐτοῖς. 9. οὕτως: το συγκεκριμένο επίρρημα είναι: Α. τροπικό Β. χρονικό Γ. ποσοτικό 10. Η δοτική Λακεδαιμονίοις συντακτικά πρέπει να χαρακτηριστεί: Α. δοτική προσωπική χαριστική Β. δοτική προσωπική αντιχαριστική Γ. αντικείμενο στο «στρατεύσαντας» Δ. αντικείμενο στο «ἂν βοηθῆσαι» 11. ὑμῖν αὐτοῖς: να γραφεί η συγκεκριμένη αντωνυμία στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία πρόσωπα που αυτή διαθέτει. (Μονάδες: 3) 12. ἡγοῦμαι: να γραφεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο υποτακτικής και προστακτικής ενεστώτα. 4
Τὸ γὰρ δυσμενεῖς ὄντας ὑμῖν Θηβαίους καὶ ὁμόρους οἰκοῦντας ἡγεμόνας γενέσθαι τῶν Ἑλλήνων πολὺ οἶμαι χαλεπώτερον ἂν ὑμῖν φανῆναι ἢ ὁπότε πόρρω τοὺς ἀντιπάλους εἴχετε. 13. δυσμενεῖς: η κλητική του άλλου αριθμού στο ίδιο γένος είναι: Α. (ὦ) δυσμενὲς Β. (ὦ) δυσμενὴς Γ. (ὦ) δύσμενες Δ. (ὦ) δυσμένες 14. Η αντωνυμία ὑμῖν (το 1ο της παραπάνω περιόδου) συντακτικά πρέπει να χαρακτηριστεί: Α. δοτική αντικειμενική στο «δυσμενεῖς» Β. κατηγορούμενο στο «Θηβαίους» Γ. δοτική αντικειμενική στο «ἡγεμόνας» Δ. τίποτε από τα παραπάνω 15. δυσμενεῖς, ὁμόρους, ἡγεμόνας: να χαρακτηριστεί το είδος των παραπάνω κατηγορουμένων (μονάδες 2) και να δηλωθούν οι λέξεις στις οποίες αποδίδονται (μονάδες 3). (Μονάδες: 5) 16. Η λέξη ὁμόρους συνδέεται ετυμολογικά με τη λέξη: Α. τὸ ὄρος Β. ὁ ὅρος (= όριο, σημείο ιδιοκτησίας) 17. ἡγεμόνας: η κλητική ενικού του συγκεκριμένου ουσιαστικού είναι: Α (ὦ) ἡγεμόνα Β. (ὦ) ἡγεμὸν Γ. (ὦ) ἡγεμὼν 5
Δ. (ὦ) ἥγεμον 18. φανῆναι: να γραφεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο των εγκλίσεων του ίδιου χρόνου. (Μονάδες: 4) Συμφορώτερόν γε μέντοι ἂν ὑμῖν αὐτοῖς βοηθήσαιτε, ἐν ᾧ ἔτι εἰσὶν οἳ συμμαχοῖεν ἂν ἢ εἰ ἀπολομένων αὐτῶν μόνοι ἀναγκάζοισθε διαμάχεσθαι πρὸς τοὺς Θηβαίους. 19. βοηθήσαιτε: να γραφεί το απαρέμφατο ενεστώτα και το α πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού στην ενεργητική φωνή. 20. εἰσίν: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου είναι: Α. ἴθι Β. ἔστε Γ. ἴσθι Δ. ἔστω 21. ἀπολομένων: το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου είναι: Α. ἀπώλοντο Β. ἀπόλοντο Γ. ἀπωλέσαντο Δ. ἀπώλεσαν 22. Η γενική αὐτῶν συντακτικά πρέπει να χαρακτηριστεί: Α. γενική διαιρετική στο «μόνοι» Β. υποκείμενο στη μετοχή «ἀπολομένων» Γ. αντικείμενο στη μετοχή «ἀπολομένων» 6
Εἰ δέ τινες φοβοῦνται μή, ἐὰν νῦν ἀναφύγωσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι, ἔτι ποτὲ πράγματα παρέχωσιν ὑμῖν, ἐνθυμήθητε ὅτι οὐχ οὓς ἂν εὖ ἀλλ οὓς ἂν κακῶς τις ποιῇ, φοβεῖσθαι δεῖ μή ποτε μέγα δυνασθῶσιν. 23. ἀναφύγωσιν να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι: Α. το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα (απαιτούνται και οι δύο τύποι) Β. το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β Γ. τη μετοχή του παρακειμένου (στην ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού και ουδετέρου γένους) (Μονάδες: 4) 24. μέγα: να γραφεί η αιτιατική ενικού αριθμού αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό (απαιτούνται και οι δύο τύποι). 25. κακῶς τις ποιῇ: ο αντίστοιχος τύπος στην παθητική διάθεση είναι: Α. κακῶς τις ποιῆται Β. κακῶς τις πάσχῃ Γ. κακῶς τις πάθῃ 26. Να βρείτε το είδος της κύριας πρότασης της περιόδου και στη συνέχεια να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Α. κρίσεως Β. επιθυμίας Γ. επιφωνηματική ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! 7