Θεσµικό Πλαίσιο &Σχεδιασµός για την Ανάπτυξη ΑΠΕ στο Αιγαίο

ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Θεσµικό Πλαίσιο &Σχεδιασµός για την Ανάπτυξη ΑΠΕ στο Αιγαίο Νίκος Μπουλαξής, ρ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π. Ειδικός Επιστήµονας ΡΑΕ Συντονιστής Μη ιασυνδεδεµένων Νησιών ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ 18.4.2008 1

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 2

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 3

Έντονα καιρικά φαινόµενα (1) 150.000 άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως από πλημμύρες, ασθένειες, λιμούς και ευρύτερες φυσικές καταστροφές 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 4

Ο Τυφώνας «Κατρίνα»-(2) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 5

Πληµµύρες-Ξηρασία (3) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 6

18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 7

Κλιµατικές Αλλαγές: τις περιµένουµε ή είναι ήδη εδώ? 1979 Πηγή: NASA 2003 Η αύξηση της θερµοκρασίας του πλανήτη που οφείλεται στις διαρκώς αυξανόµενες εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου και κυρίως του CΟ 2, οδηγεί και σε λιώσιµο των παγετώνων, αύξηση της στάθµης της θάλασσας και κάλυψη παράκτιων περιοχών χαµηλού υψοµέτρου 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 8

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 9

Ευρωπαϊκή Πολιτική για τις ΑΠΕ Η ανάπτυξη των ΑΠΕ αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ: Για την προστασία του περιβάλλοντος (Λευκή Βίβλος «Ενέργεια για το Μέλλον» 1997) Για την ανεξαρτησία του ενεργειακού εφοδιασµού (Green Paper «Στρατηγική για την Ασφάλεια της παροχής Ενέργειας» 2000) Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) Μείωση εκποµπών των Αερίων του Θερµοκηπίου στην ΕΕ κατά 8% το 2008-12 από τα επίπεδα του 1990 (για την Ελλάδα +25%) Οι ενεργειακές βιοµηχανίες (ηλεκτροπαραγωγή και διυλιστήρια) εκπέµπουν το ~1/3 των ΑτΘ στην ΕΕ-15 Πρόσφατη Συµφωνία Κρατών-Μελών της ΕΕ για το 2020 Συµµετοχή των ΑΠΕ στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση κατά 20% Εξοικονόµηση ενέργειας κατά 20% Μείωση των εκποµπών ΑτΘ κατά 20% σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990 Συµµετοχή των βιοκαυσίµων κατά τουλάχιστον 10% (στις µεταφορές) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 10

Στόχοι Κρατών-Μελών για ΑΠΕ και υνατότητες Επίτευξης 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 11

Απολογιστικά στοιχεία και εκτιµήσεις για σταθµούς ΑΠΕ στις χώρες του CEER (ΕΕ) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 12

Αιολικό δυναµικό στις χώρες του CEER (EE) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 13

Αιολικά στην ΕΕ το 2007 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 14

Προοπτική Offshore αιολικών στην ΕΕ GW 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 15

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 1 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 16

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 2 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 17

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 3 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 18

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 4 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 19

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 5 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 20

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 6 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 21

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 7 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 22

υναµικό παραγωγής χωρών CEER (EE) - 8 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 23

Ανάπτυξη ΦΒ ιεθνώς Φάση «απογείωσης» 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 24

Ανάπτυξη ΦΒ στη Γερµανία 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 25

Αναµενόµενη µείωση κόστους ΦΒ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 26

Υποχρεώσεις της χώρας για την ανάπτυξη των ΑΠΕ Ο γνωστός στόχος: το 2010, η ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ (περιλαµβανοµένων και των µεγάλων υδροηλεκτρικών) να φτάσει το 20,1% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Με σχετική Οδηγία που ετοιµάζεται, η χώρα µας θα πρέπει κατά το 2020 να επιτύχει συµµετοχή των ΑΠΕ τουλάχιστον 18% στη συνολική ενεργειακή κατανάλωσή της Με πρόχειρους υπολογισµούς, βάσει της διάρθρωσης της ενεργειακής κατανάλωσης, η συµµετοχή των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να ανέλθει στα επίπεδα του 30-35% τουλάχιστον 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 27

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 28

Οι αριθµοί των ΑΠΕ στη χώρα µας σήµερα - 2 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: ΣΤΑ ΙΟ Α ΕΙΟ ΟΤΙΚΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΕΡΓΩΝ ΑΠΕ (πλήν Μεγ. Υδροηλεκτρικών) ΑΝΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Με Άδεια ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (1) Με Άδεια ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Με ΕΠΟ Με ΠΠΕΑ Με Άδεια ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (3) Με ΑΙΤΗΣΗ για Άδεια Παραγωγής ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ % επί Συνολ. Αδειών Παρ / Ισχύος (2) % επί Συνολ. Αδειών Παραγ / Ισχύος (2) % επί Συνολ. Αδειών Παραγ / Ισχύος (2) % επί Συνολ. Αδειών Παραγ / Ισχύος (2) % επί Συνολ. Αιτησεων / Ισχύος Αιολικά Πλήθος 120 24,6% 72 14,8% 52 10,7% 96 19,7% 488 1760 45,0% Σύνολο Ισχύος (MW) 781,8 12,1% 904,9 14,0% 762,9 11,8% 1722,8 26,7% 6445,8 34130,4 86,5% Βιοµάζα Πλήθος 7 36,8% 6 31,6% 2 10,5% 0 0,0% 19 49 1,3% Σύνολο Ισχύος (MW) 32,1 34,8% 22,3 24,1% 6,2 6,7% 0,0 0,0% 92,3 451,6 1,1% Γεωθερµία Πλήθος 0 0,0% 0 0,0% 1 100,0% 0 0,0% 1 6 0,2% Μικρά Υδροηλεκτρικά Σύνολο Ισχύος (MW) 0,0 0,0% 0,0 0,0% 8,0 100,0% 0,0 0,0% 8,0 335,5 0,9% Πλήθος 60 23,5% 60 23,5% 11 4,3% 23 9,0% 255 722 18,4% Σύνολο Ισχύος (MW) 100,2 20,0% 105,5 21,1% 21,7 4,3% 48,1 9,6% 500,4 1883,5 4,8% Φωτοβολταϊκά Πλήθος 33 55,0% 4 6,7% 8 13,3% 0 0,0% 60 1377 35,2% Σύνολο Ισχύος (MW) 0,8 1,2% 0,9 1,3% 8,4 12,4% 0,0 0,0% 67,7 2669,2 6,8% Σύνολο 220 26,7% 142 17,3% 74 9,0% 119 14,5% 823 3914 100,0% Σύνολο Ισχύος (MW) 914,9 12,9% 1033,6 14,5% 807,2 11,3% 1770,9 24,9% 7114,2 39470,2 100,0% (1) Στις ανωτέρω Άδειες Λειτουργίας συµπεριλαµβάνονται και τα έργα ΑΠΕ της ενιαίας Άδειας Παραγωγής της ΕΗ ΑΕ (ΦΕΚ 92/31.1.2002) (2) Ποσοστά ως προς το σύνολο των έργων µε Άδεια Παραγωγής (3) Συµπεριλαµβάνουν τα έργα µε Άδεια Εγκατάστασης, Άδεια Λειτουργίας, Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων, Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και Αξιολόγηση. * Η διαφορά της συνολικής ισχύος των έργων µε Άδεια Παραγωγής µε αυτή που παρουσιάζεται στο Πίνακα 2.1 οφείλεται στο γεγονός ότι για τον Πίνακα 2.1 οι υπολογισµοί έγιναν µε βάση την ισχύ της εκάστοτε Άδειας Παραγωγής όπως αυτή έχει εκδοθεί από το ΥΠΑΝ, ενώ για τον παρόντα Πίνακα οι υπολογισµοί έγιναν λαµβάνοντας υπόψη τυχόν διαφοροποίηση της ισχύος της Άδειας Λειτουργίας / Άδειας Εγκατάστασης. 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 29

Οι αριθµοί των ΑΠΕ στη χώρα µας σήµερα - 5 Το 2007, η συµµετοχή των ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε σε 7% έναντι 13% το 2006. ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η.Ε. ΑΠΟ ΑΠΕ ΤΟ 2007 (GWh) ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟ Μεγάλα Υδρ/κά Μικρά Υδρ/κἀ Αιολικά Βιµάζα/ Βιoαέριο ΦΒ Συνολικά Η.Ε. ΤΟ 2007 (MWh) ΧΗ ΑΠΕ (%) ιασυνδεδεµένο 2021 223 1333 156 0 3733 55253 6,76% Μη ιασ/να Νησιά 0 0 541 0 0 541 5535 9,77% Σύνολο 2021 223 1874 156 0 4274 60789 7,03% Μεγάλα Υδρ/κά ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η.Ε. ΑΠΟ ΑΠΕ ΤΟ 2006 (GWh) Μικρά Υδρ/κἀ Βιµάζα/ Βιoαέριο ΦΒ Συνολικά ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ Η.Ε. ΤΟ 2007 ΣΥΜΜΕΤΟ ΧΗ ΑΠΕ Αιολικά (MWh) (%) ιασυνδεδεµένο 5620 220 1199 92 0 7131 53597 13,31% Μη ιασ/να Νησιά 0 0 484 0 0 484 5279 9,16% Σύνολο 5620 220 1683 92 0 7615 58876 12,93% 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 30

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 31

Εξέλιξη θεσµικού πλαισίου για τις ΑΠΕ Ν.2244/94, Ουσιαστική έναρξη ανάπτυξης των ΑΠΕ: υνατότητα ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ σε ιδιώτες 10ετείς συµβάσεις αγοραπωλησίας Προκαθορισµένες επαρκείς τιµές βάσει τιµολογίων ΕΗ Αναπτυξιακά κίνητρα (ΕΠΕ, Αναπτυξιακός, επιδοτήσεις) Ν. 2773/99 «Απελευθέρωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» και Ν. 2941/01 ιατηρείται το ευνοϊκό καθεστώς των συµβάσεων (10 + 10 έτη) Αλλαγή αδειοδοτικής διαδικασίας-άδεια Παραγωγής ΡΑΕ-ΥΠΑΝ Κατά προτεραιότητα απορρόφηση ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ Θέσπιση τέλους υπέρ ΟΤΑ 2% των ακαθαρίστων εσόδων Θέσπιση Ειδικού Τέλους ΑΠΕ Χαρακτηρισµός σταθµών ΑΠΕ και έργων σύνδεσής τους ως έργων κοινής ωφέλειας παρέχοντας προνόµια για απαλλοτριώσεις και πρόβλεψη ειδικού χωροταξικού σχεδίου για την εγκατάστασή τους Ν. 3175/03 Πλαίσιο για τη Γεωθερµία Βελτίωση της διαδικασίας απαλλοτριώσεων για γραµµές µεταφοράς Ν. 3468/2006 Απλοποίηση αδειοδοτικής διαδικασίας για ΑΠΕ Αποσύνδεση της τιµής πώλησης ενέργειας ΑΠΕ από τα τιµολόγια της ΕΗ Αύξηση του Ειδικού Τέλους υπέρ ΟΤΑ σε 3% των ακαθαρίστων εσόδων Πλαίσιο για Υβριδικούς Σταθµούς Μέτρα ουσιαστικής ενίσχυσης ΦΒ και ηλιοθερµικών σταθµών Ενίσχυση των δυνατοτήτων κατασκευής και διαχείρισης έργων σύνδεσης από παραγωγούς ΑΠΕ Θέσπιση Συστήµατος Εγγυήσεων προέλευσης ενέργειας από ΑΠΕ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 32

Αειοδοτική ιαδικασία ΑΠΕ ν. 3468/2006 1ο Στάδιο: Άδεια Παραγωγής, Εξαιρέσεις Απαλλαγές 2ο Στάδιο: Όροι Σύνδεσης στο Σύστηµα/ ίκτυο 3ο Στάδιο:Περιβαλλοντικοί Όροι και Έγκριση Επέµβασης (η ΕΕ σε δηµόσιες δασικές εκτάσεις) 4ο Στάδιο: Άδεια Εγκατάστασης 5ο Στάδιο:Υπογραφή Συµβάσεων Σύνδεσης και Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας 6ο Στάδιο:Κατασκευή Σταθµού και Χορήγηση Άδειας Λειτουργίας 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 33

Άδεια Παραγωγής, Εξαιρέσεις-Απαλλαγές ΑΠΕ Απαλλαγή (δεν απαιτείται τίποτα στο στάδιο αυτό): Σταθµοί έως και 20 kwκάθε τεχνολογίας, πλην αυτών που εγκαθίστανται σε περιοχές µε «κορεσµένα δίκτυα» οπότε απαιτείται Απόφαση Εξαίρεσης Αυτόνοµοι σταθµοί έως 50 kw (χωρίς σύνδεσης στο δίκτυο) Εξαιρέσεις (απαιτείται απόφαση της ΡΑΕ): Αιολικοί: 20 50 kwστο ιασυνδεδεµένο, 20 40 kwστην Κρήτη ΦΒ: 20 150 kwσε όλη τη χώρα Γεωθερµικοί:20 500 kw Βιοµάζας: 20 100 kw Εκπαιδευτικών-ερευνητικών φορέων: 20 5 MW (για εκπαιδευτικούς ή ερευνητικούς σκοπούς) ΚΑΠΕ: 20 χωρίς όριο (για πιστοποιήσεις και µετρήσεις) Αυτόνοµοι σταθµοί: 50 kw 5 MW Λοιποί σταθµοί: 20 50 kw Για τους λοιπούς απαιτείται λήψη άδειας παραγωγής (χορηγείται από τον Υπουργό Ανάπτυξης µετά από γνώµη της ΡΑΕ) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 34

Σύνοψη διαδικασίας αδειοδότησης -Εξαιρέσεις Αίτηση - χορήγηση Εξαίρεσης (ΡΑΕ) ΠΠΕΑ και ΕΠΟ (Ο ενδιαφερόµενος υποβάλλει φάκελο µαζί µε την εξαίρεση στην αρµόδια υπηρεσία της. Περιφέρειας για περιβαλλοντική αδειοδότηση του σταθµού) ιατύπωση Όρων Σύνδεσης στο Σύστηµα ή στο ίκτυο (Προσφορά) ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΕΗ ΑΕ) Απόφαση Έγκρισης Επέµβασης ή Παραχώρησης (Γ. Γραµ. Περιφέρειας / Τοπικό ασαρχείο) Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων ΠΕ.ΧΩ.. Περιφέρειας ή ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩ Ε) Καταλληλότητα από πολεοδοµία Σύµβαση Σύνδεσης µε το ίκτυο ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΕΗ ΑΕ) Σύµβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΕΗ ΑΕ) Για όλα τα Νησιά (Φ/Β- µικροί Αιολικοί): Στο πλαίσιο σχετική πρόσκλησης υποβάλλονται αιτήσεις για χορήγηση Απόφασης Εξαίρεσης 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 35

1ο Στάδιο. Χορήγηση Άδειας Παραγωγής ΑΠΕ-1 Η αίτηση υποβάλλεται από κάθε ενδιαφερόµενο εντός των κύκλων υποβολής (το πρώτο δεκαήµερο κάθε ζυγού µήνα) Υποβάλλεται πλήρης φάκελος µε σηµαντικό αριθµό δικαιολογητικών και µελετών και καταβάλλεται εφάπαξ ανταποδοτικό τέλος υπέρ ΡΑΕ Υποβάλλονται δύο αντίγραφα Προµελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Π.Π.Ε.) για τη διενέργεια Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης ( Π.Π.Ε.Α.) Η υποβολή αίτησης δηµοσιοποιείται από τον ενδιαφερόµενο (δηµοσίευση σε δύο εφηµερίδες) για την τυχόν υποβολή αντιρρήσεων Η ΡΑΕ αξιολογεί τις αιτήσεις µε βάση τον Κανονισµό Αδειών και τον Οδηγό Αξιολόγησης που έχει καταρτίσει και δηµοσιεύσει 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 36

1ο Στάδιο. Χορήγηση Άδειας Παραγωγής ΑΠΕ-2 Η ΡΑΕ διαµορφώνει γνώµη µε βάση τα εξής Κριτήρια: (α) Εθνική Ασφάλεια.Εξετάζεται αν από την κατασκευή των έργων επηρεάζονται θέµατα εθνικής ασφάλειας, λαµβάνοντας υπόψη τυχόν επισηµάνσεις άλλων δηµοσίων αρχών (β) Προστασία της δηµόσιας υγείας και ασφάλειας. Εξετάζεται αν µε το είδος και τον τρόπο κατασκευής του σταθµού υπάρχει εµφανής κίνδυνος να επηρεάζεται η δηµόσια υγεία και ασφάλεια (γ) Ασφάλεια των εγκαταστάσεων και του εξοπλισµού του Συστήµατος/ ικτύου. Προκαταρκτικός έλεγχος λαµβάνοντας υπόψη τις ρυθµίσεις των σχετικώνκωδίκων ιαχείρισης και, όπου απαιτηθεί, ζητείται η συνδροµή του αρµόδιου ιαχειριστή (ιδίως σε µεγάλης κλίµακας σταθµούς µε ιδιαίτερη διασύνδεση σε µακρινό σηµείο του Συστήµατος) (δ) Ενεργειακή Αποδοτικότητα του έργου.αυτή τεκµηριώνεται µε µελέτες που υποβάλλονται µε την αίτηση και στηρίζονται σε σχετικές µετρήσεις του δυναµικού. Ειδικά για αιολικούς σταθµούς απαιτούνται µετρήσεις από πιστοποιηµένους φορείς για επαρκές χρονικό διάστηµα (τουλάχιστον ενός έτους και σε εξαιρετικές περιπτώσεις τουλάχιστον εξαµήνου) και σε αντιπροσωπευτική θέση του χώρου εγκατάστασης του σταθµού. Έχουν τεθεί ελάχιστα αποδεκτά όρια βιωσιµότητας (π.χ. για αιολικά, µέση ετήσια ταχύτητα ανέµου>6 m/sec ή IRR> 4%) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 37

1ο Στάδιο. Χορήγηση Άδειας Παραγωγής ΑΠΕ-3 Κριτήρια διαµόρφωσης γνώµης ΡΑΕ (συνέχεια): (ε) Ωριµότητα Έργου.Εξετάζεται η δυνατότητα κατασκευής του έργου και σύνδεσής του στο δίκτυο, εντός του προβλεπόµενου χρονικού ορίζοντα, όπως τεκµηριώνεται µε τυχόν εγκρίσεις άλλων φορέων και µελέτες που υποβάλλονται µε την αίτηση. Ιδιαίτερη σηµασία έχει η κατασκευή των έργων σύνδεσης στο δίκτυο (στ) Εξασφάλιση ή δυνατότητα εξασφάλισης της θέσης εγκατάστασης. Εξετάζεται αν ο αιτών κατέχει το δικαίωµα νόµιµης χρήσης του χώρου εγκατάστασης (κτήση, µίσθωση κλπ) ή έχει τη δυνατότητα απόκτησής του (π.χ. σε δηµόσια δασική έκταση). (ζ) Τεχνικές, επιστηµονικές και οικονοµικές δυνατότητες του αιτούντος. Τεκµηρίωση διάθεσης ιδίων κεφαλαίων τουλάχιστον 18% του προϋπολογισµού του έργου (σε ορισµένες περιπτώσεις 15%), καθώς και των λοιπών έργων τα οποία αιτείται ή έχει λάβει εγκρίσεις. (η) Παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και προστασία καταναλωτών. (θ) Προστασία του Περιβάλλοντος.Εξετάζονται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου µε βάση το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις ΑΠΕ. Αποφαίνεται η αρµόδια αρχή για την ΠΠΕΑ ( Ι.ΠΕ.ΧΩ ιοικητικής Περιφέρειας ή ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩ Ε) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 38

1ο Στάδιο. Χορήγηση Άδειας Παραγωγής ΑΠΕ-4 Σε περίπτωση σύγκρουσης έργων, δηλαδή αν: α) Υφίσταται εδαφική επικάλυψη (οι θέσεις αποτυπώνονται µε τη βοήθεια GIS), β) εν είναι δυνατή η ταυτόχρονη αξιοποίηση του ίδιου ενεργειακού πόρου διενεργείται συγκριτική αξιολόγηση των αιτήσεων (βαθµολόγηση σε επιλεγµένα κριτήρια) Η ΡΑΕ αποστέλλει τη γνώµη της στον Υπουργό Ανάπτυξης, εντός 4 µηνών από τη συµπλήρωση του φακέλου της αίτησης Ο Υπουργός Ανάπτυξης εκδίδει άδεια παραγωγής εντός 15 ηµερών από τη λήψη της γνώµης της ΡΑΕ. ιαφοροποίηση από τη γνώµη της ΡΑΕ µόνο µε επαρκή αιτιολόγηση Η άδεια παραγωγής χορηγείται για διάστηµα έως 25 έτη και µπορεί να ανανεωθεί µέχρι ίσο χρόνο. 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 39

Σύνοψη διαδικασίας αδειοδότησης Άδειες Παραγωγής Αξιολόγηση αίτησης για χορήγηση Άδειας Παραγωγής (ΡΑΕ) Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση & Αξιολόγηση (Περιφέρεια ή ΕΥΠΕ/ΥΠΕΧΩ Ε ) Άδεια Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΥΠΑΝ) Προσφορά Όρων Σύνδεσης στο ίκτυο/σύστηµα ( ΕΣΜΗΕ/ ΕΗ) Απόφαση Έγκρισης Επέµβασης ή Παραχώρησης (Γ. Γραµ. Περιφέρειας / ασαρχείο) Σύµβαση Σύνδεσης µε το Σύστηµα ή το ίκτυο ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΕΗ ΑΕ) Σύµβαση Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ ΑΕ / ΕΗ ΑΕ) Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων Άδεια Εγκατάστασης ΚΥΑ (ΥΠΑΝ και Αρµόδιος Υπουργός) έργα κατηγορίας Α1 και σε προστατευόµενες περιοχές Γεν. Γραµ. Περιφέρειας / ΙΣΑ για τα έργα κατηγορίας Α2 και Β3-4 Άδεια Λειτουργίας Γεν. Γραµ.Περιφέρειας ή ΥΠΑΝ (οµοίως µε την έκδοση άδειας εγκατάστασης) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 40

Σχέδιο Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου ΑΠΕ Περιοχές προτεραιότητας αιολικών «Φέρουσα Ικανότητα» ΠΑΠ: ΠΑΠ 1: 480 ΤΑ ενδεικτικά 960 MWe) ΠΑΠ 2: 1.619 ΤΑ ενδεικτικά 3.238 MWe) ΠΑΠ 3: 438 ΤΑ ενδεικτικά 876 MWe) Συνολικά ΠΑΠ: 2.537 ΤΑ ενδεικτικά 5.074 MWe) Αττική: 50 ΤΑ (ενδεικτικά 100 MWe) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 41

Σχέδιο Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου ΑΠΕ Περιοχές ανάπτυξης µικρών υδροηλεκτρικών 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 42

Τιµολογιακή Πολιτική ΑΠΕ - 1 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 43

Τιµολογιακή Πολιτική ΑΠΕ 2 ΦΒ σταθµοί Η τιµολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουν οι Φ/Β σταθµοί οι οποίοι εντάσσονται στο Πρόγραµµα και η οποία απορροφάται από το Σύστηµα, απευθείας ή µέσω ικτύου ή από το ίκτυο των Μη ιασυνδεδεµένων Νησιών έχει ως εξής: Φ/Β <=100 KW Φ/Β >100 KW ( / MWh) ( / MWh) Ηπειρ. Ελ. 452,82 402,82 Νησιά 502,82 452,82 Με απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης που εκδίδεται µετά από γνώµη της ΡΑΕ, µπορεί να µεταβάλλονται οι τιµές αυτές, µετά την έναρξη του Προγράµµατος, µε βάση τους στόχους αυτού. 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 44

Ειδικό Τέλος ΑΠΕ Είναι το υπερβάλλον κόστος για τη στήριξη των ΑΠΕ το οποίο επιµερίζεται στους καταναλωτές όλης της Επικράτειας ανάλογα µε την κατανάλωσή τους Υπολογίζεται µε βάση τις επιβαρύνσεις του λογαριασµού προσαυξήσεων για τις ΑΠΕ: απόκλιση της τιµολογούµενης ενέργειας ΑΠΕ από το κόστος παραγωγής: Για το Σύστηµα, βάσει της απόκλισης από την ΟΤΣ Για τα νησιά, βάσει του µέσου µεταβλητού κόστους παραγωγής (κυρίως κόστος καυσίµου που σε ορισµένα νησιά η διαφορά είναι αµελητέα έως και αρνητική) πίστωση ισχύος σε σταθµούς ΑΠΕ στο Σύστηµα (διαδικασία διευθέτησης αποκλίσεων Παραγωγής-Ζήτησης) Σηµερινά επίπεδα: ~0,3 /MWh 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 45

Επιχορήγηση ΑΠΕ από Αναπτυξιακό Νόµο Το µέγεθος των επιχειρήσεων καθορίζεται σύµφωνα µε τη σύσταση 2003/361/EC, µε βάση τον αριθµό των εργαζοµένων, τον κύκλο εργασιών ή τον ισολογισµό της επιχείρησης. Απαιτούνται σηµαντικά κονδύλια για την Πηγή: ενίσχυση ΣΕΦ των σταθµών που αναµένεται να προχωρήσουν. Υπάρχουν; 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 46

Ανάπτυξη ΦΒ Σταθµών Πρόγραµµα µέχρι το 2020 Χρονική κλιµάκωση στην αδειοδότηση ΦΒ σταθµών: Η σταδιακή εγκατάσταση διασφαλίζει µια ήπια και ανεκτή αύξηση του Ειδικού Τέλους ΑΠΕ ΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗ Α ΕΙΟ ΟΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΑΣ/ΝΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΜΗ ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΕΩΣ MWp ΕΩΣ MWp ΕΩΣ MWp 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 ΑΝΑΤ.ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ 24,00 33,29 42,58 46,45 1,50 2,10 2,70 3,00 22,50 31,19 39,88 43,45 ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 30,08 42,10 54,12 60,10 0,08 0,11 0,14 0,15 30,00 41,99 53,98 59,95 ΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ 20,00 28,00 36,00 40,00 20,00 28,00 36,00 40,00 ΗΠΕΙΡΟΥ 9,00 12,60 16,20 18,00 9,00 12,60 16,20 18,00 ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 29,10 40,42 51,74 56,60 1,60 2,24 2,88 3,20 27,50 38,18 48,86 53,40 ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ 7,50 10,50 13,50 15,00 7,50 10,50 13,50 15,00 0,00 0,00 0,00 0,00 ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ 30,00 42,00 54,00 60,00 30,00 42,00 54,00 60,00 ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑ ΟΣ 33,15 45,78 58,41 63,15 3,15 4,41 5,67 6,30 30,00 41,37 52,74 56,85 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ 61,08 85,50 109,92 122,10 0,08 0,11 0,14 0,15 61,00 85,39 109,78 121,95 ΑΤΤΙΚΗΣ 23,60 32,32 41,04 43,60 3,60 5,04 6,48 7,20 20,00 27,28 34,56 36,40 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 7,50 10,50 13,50 15,00 7,50 10,50 13,50 15,00 ΣΥΝΟΛΟ: 275,00 383,00 491,00 540,00 17,50 24,50 31,50 35,00 257,50 358,50 459,50 505,00 ΠΡΟΣΘΕΤΗ ΙΣΧΥΣ ΣΕ ΝΟΜΟΥΣ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΝΟΜΟΣ ΑΡΚΑ ΙΑΣ 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 50,00 ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΣΘΕΤΗΣ ΙΣΧΥΟΣ: 50,00 50,00 50,00 50,00 0,00 0,00 0,00 0,00 50,00 50,00 50,00 50,00 Για τα ιασυνδεδεµένα Νησιά (π.χ. Επτάνησα, Σποράδες, Αργοσαρωνικού, Εύβοια κλπ) προβλέπεται η κατά προτεραιότητα ανάπτυξη σταθµών έως 150 kwp, όπως ισχύει για τα Μη ιασυνδεδεµένα Νησιά Για τα Μη ιασυνδεδεµένα Νησιά προβλέπεται η ανάπτυξη ΦΒ σταθµών τουλάχιστον 200 MWp, βάσει των δυνατοτήτων τους 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 47

Προβληµατισµοί και προοπτικές ανάπτυξης των ΑΠΕ στη χώρα µας - 1 Πιθανοί λόγοι αργής ανάπτυξης των ΑΠΕ: Έλλειψη Ειδικού χωροταξικού σχεδίου και προσφυγές στο ΣτΕ Καθυστερήσεις στην αδειοδότηση των έργων (σε όλα τα στάδια) Συνεχείς τροποποιήσεις και µεταβιβάσεις των αδειών παραγωγής από υποδείξεις υπηρεσιών Αναµονή χρηµατοδοτικών προγραµµάτων για τη λήψη επιχορηγήσεων του κόστους κατασκευής Αδυναµία υλοποίησης έργων λόγω περιορισµένων κεφαλαίων και προτεραιοτήτων Οριακή βιωσιµότητα πολλών έργων τα οποία δεν αποτελούν ελκυστικές επενδύσεις 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 48

Προβληµατισµοί και προοπτικές ανάπτυξης των ΑΠΕ στη χώρα µας - 2 Πιθανοί λόγοι αργής ανάπτυξης των ΑΠΕ: Αντιδράσεις κατοίκων και τοπικών φορέων Αιολικά: Κυρίως σε Λακωνία, Στ. Ελλάδα και κοντά σε οικισµούς ΜΥΗΕ: σχεδόν παντού Αποτέλεσµα: Προσφυγές στο ΣτΕ µε εξαιρετικά αποθαρρυντικά αποτελέσµατα για την κατασκευή σταθµών ΑΠΕ Καθυστερήσεις και αδυναµία κατασκευής των απαραίτητων έργων διασύνδεσης µε το ηλεκτρικό δίκτυο Αναγκαίες ενισχύσεις Συστήµατος («Βαθιές»): Εύβοια και Θράκη (προγραµµατισµένα έργα για το 2008-9) Συνδέσεις σταθµών στο δίκτυο («Ρηχές»): Αδυναµία πλήρους σχεδίασης και κατασκευής από ιδιώτες Εξαιρετικά σηµαντική επιβάρυνση σε µικρούς σταθµούς (π.χ. ΜΥΗΕ, Φ/Β) Καθυστερήσεις έναρξης κατασκευών λόγω απαλλοτριώσεων (για έργα ΥΤ) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 49

Προβληµατισµοί και προοπτικές ανάπτυξης των ΑΠΕ στη χώρα µας - 3 Το δυναµικό των µέχρι σήµερα γνωστών κι εµπορικά διαθέσιµων τεχνολογιών ΑΠΕ είναι περιορισµένο πλην της τεχνολογίας αξιοποίησης αιολικής και ηλιακής ενέργειας Περιορισµοί στην ανάπτυξη µεγάλων υδροηλεκτρικών έργων Οι τεχνολογίες αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας δεν είναι ανταγωνιστικές των συµβατικών πηγών και απαιτούν σηµαντικές ενισχύσεις για την βιωσιµότητά τους. Αναµένεται βελτίωση (µείωση κόστους και αύξηση βαθµού απόδοσής τους) τα προσεχή έτη Η πλέον ανταγωνιστική των συµβατικών σταθµών τεχνολογία ΑΠΕ παραµένει η αιολική ενέργεια. Το δυναµικό περιορίζεται σε ορισµένες περιοχές της χώρας µας και προκαλούνται αντιδράσεις Το πλούσιο αιολικό δυναµικό των νησιών δεν µπορεί να αξιοποιηθεί όσο αυτά ηλεκτροδοτούνται από αυτόνοµους σταθµούς (περιορισµένη αξιοποίηση). Απαιτούνται διασυνδέσεις µε το ηπειρωτικό δίκτυο 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 50

Προβληµατισµοί και Προοπτικές για την επίτευξη του στόχου των ΑΠΕ Για την επίτευξη του στόχου της χώρας για 30-35% συµµετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2020, απαιτείται η εγκατάσταση αιολικών περί τα 10 GW ΑΠΕ Εγκατεστηµένη Ισχύς εκ. 2007 (MW) Πιθανή Κατανοµή Απαιτούµενης Ισχύος Ιαν. 2020 (MW) Παραγωγή Ηλ. Ενέργειας ΑΠΕ το 2007 (GWh) Εκτιµούµενη Παραγωγή Ηλ. Ενέργειας ΑΠΕ το 2020 (GWh) Συµµετοχή ΑΠΕ το 2007 (%) Συµµετοχή ΑΠΕ το 2020 (%) Τεχνολογία 1034,9 10630 2254 22588 3,7% 28,2% ιασυνδεδεµένο 819 8350 1712 16937 2,8% 21,2% Αιολικά 644 7500 1333 15111 2,2% 18,9% Μικρά Υδροηλ/κά 138 300 223 710 0,4% 0,9% Βιοµάζα 37 150 156 591 0,3% 0,7% Φωτοβολταϊκά 0 400 0 526 0,0% 0,7% Νησιά ( ιασ/να και µη) 216 2280 542 5650 0,9% 7,1% Αιολικά 215 2000 541 4555 0,9% 5,7% Γεωθερµία 0 130 0 911 0,0% 1,1% Φωτοβολταϊκά 1 150 1 184 0,0% 0,2% Μεγάλα Υδροηλεκτρικά 3060 3500 2021 4003 3,3% 5,0% Σύνολα 4095 14130 4274 26591 7,0% 33,2% 2007 2020 Συνολική κατανάλωση (GWh) 60789 80000 Ενέργεια ΑΠΕ (GWh) 4274 26591 Συµµετοχή ΑΠΕ στη συνολική κατανάλωση 7,0% 33,2% 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 51

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 52

Η ηλεκτροδότηση των νησιών του Αιγαίου σήµερα Τα περισσότερα νησιά τροφοδοτούνται µε αυτόνοµους πετρελαϊκούς σταθµούς παραγωγής µε συµβολή σταθµών ΑΠΕ Αυτόνοµα συστήµατα µε Πετρελαϊκούς Σταθµούς (ΑΣΠ ανά νησί ή οµάδα νησιών) 2 Μεγάλα : > 100 MW (Κρήτη, Ρόδος) 20 Μέσου µεγέθους : 2 100 MW 8 Μικρά : < 2 MW Αυτόνοµος σταθµός Υποβρύχια διασύνδεση 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α Μη ολοκληρωµένη ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 53 υποβρύχια διασύνδεση

Ωστόσο η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται κυρίως στον «µαύρο χρυσό» Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) Για το 2006, η ΕΗ εκτίµησε το υπερβάλλον κόστος ηλεκτροδότησης των νησιών σε 442 εκ (δεν έχουν ελεγχθεί ακόµα από τη ΡΑΕ) Αυτό οφείλεται στη διαφορά του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µεταξύ των νησιών και της ηπειρωτικής χώρας. Η ΕΗ εκτιµά ως µέσο κόστος παραγωγής: Στα νησιά: Στην ηπειρωτική χώρα: ~145 /MWh ~66 /MWh Προφανώς το κόστος παραγωγής διαφέρει από νησί σε νησί Εκκρεµεί η απόφαση έγκρισης των δαπανών καθώς και του τρόπου επιµερισµού τους στους καταναλωτές όλης της χώρας Με την αύξηση της τιµής του πετρελαίου αυξάνεται το κόστος των ΥΚΩ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 54

Τεχνικοί περιορισµοί ανάπτυξης ΑΠΕ στα νησιά Για κάθε kwh από ΑΠΕ µειώνονται (κατά µ.ο.) : Κατά 250 gr η κατανάλωση πετρελαϊκών προϊόντων Κατά 750 gr (ή 383 lt)οι εκποµπές CO 2 Ωστόσο, η ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά, όσο τροφοδοτούνται µε αυτόνοµα συστήµατα, περιορίζεται από τη συνολική τους ζήτηση και από τεχνικούς περιορισµούς (ευστάθεια της λειτουργίας των ηλεκτρικών συστηµάτων) Συζητήσεις µε τον ιαχειριστή των Νησιών µε στόχο τη µεγιστοποίηση των ΑΠΕ στο ενεργειακό ισοζύγιο των νησιών Η ΡΑΕ ήδη επανεξετάζει για κάθε ένα νησί τη δυνατότητα περαιτέρω διείσδυσης ΑΠΕ και όπου διαπιστωθούν περιθώρια θα προβεί σε σχετική πρόσκληση Ήδη για τη νήσο Κρήτη προχώρησε σε δηµόσια διαβούλευση σχετικά µε την ανάπτυξη περαιτέρω αιολικών και συζητά µε τον ιαχειριστή ( ΕΗ) για την προσθήκη 50 MW 55 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ.

Αιολικά στα νησιά Η πλέον ανταγωνιστική πηγή ΑΠΕ: ετήσια παραγωγή 2000-3000 MWh/MW) Κόστος εγκατάστασης 900-1200 χιλ. /MW Περιορισµένο κόστος λειτουργίας Παρότι το αιολικό δυναµικό των νησιών είναι εξαιρετικό, η συµµετοχή του στο ενεργειακό µείγµα παραµένει χαµηλή, πλην ορισµένων εξαιρέσεων Ως µέγιστη συµµετοχή των αιολικών στο µίγµα ενός αυτόνοµου συστήµατος νησιού εκτιµάται στην τάξη του 20% µε τα σηµερινά δεδοµένα (σχεδόν έχει εξαντληθεί η δυνατότητα αδειοδότησης) Περαιτέρω διείσδυση αιολικών είναι δυνατή µε αποθήκευση (υβριδικοί σταθµοί) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 56

Οι προικισµένες περιοχές της χώρας µε πλούσιο αιολικό δυναµικό Αιολικό υναµικό Υψηλό Μέτριο Ή Χαµηλό 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 57

Αδειοδότηση αιολικών στα νησιά Προσδιορισµός περιθωρίων Άδειες παραγωγής:εξέταση ανά νησί, µε βάση µεθοδολογία προσοµοίωσης της λειτουργίας του κάθε συστήµατος, λαµβάνοντας υπόψη τις συµβατικές µονάδες, τη ζήτηση, τα ανεµολογικά δεδοµένα κλπ) Εξαιρέσεις (µικρές Α/Γ έως 20/40 kw):πρόσθετο περιθώριο έως 0,5% της µέσης ετήσιας ισχύος της ζήτησης Με βάση τα περιθώρια πραγµατοποιούνται προσκλήσεις υποβολής σχετικών αιτήσεων, κατά µέγιστο κάθε τρία έτη 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 58

Σηµαντική συµβολή των αιολικών σε ορισµένα νησιά - Βόρειο Αιγαίο ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Εκτίµηση Αιχµής ανά Νησί για το 2007 Εκτίµηση Κατανάλωσης Ηλ. Ενέργειας ανά Νησί για το 2007 Συµβατική Παραγωγή έτους 2007 Αδειοδοτηµ ένη Ισχύς ΑΠΕ για το 2007 Εγκατεστηµ ένη Ισχύς Παραγωγή Ενέργειας Συµµετοχή ΑΠΕ στο Ενεργειακό Ισοζύγιο MW GWh GWh MW MW GWh ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Β.ΑΙΓΑΙΟΥ Ν.ΛΕΣΒΟΥ ΑΓ.ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 0,4 1 1 0,0 0,0 0 0,0% ΛΕΣΒΟΣ 71,0 308 275 25,1 11,9 33 10,8% ΛΗΜΝΟΣ 15,0 65 64 3,0 1,1 1 1,1% Ν.ΣΑΜΟΥ ΣΑΜΟΣ 34,2 153 139 9,0 7,7 18 11,8% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΦΟΥΡΝΟΙ 0,7 3 0 0,0 0,0 0 0,0% ΘΥΜΑΙΝΑ 0,1 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΙΚΑΡΙΑ 7,5 29 27 1,8 1,0 2 7,9% Ν.ΧΙΟΥ ΧΙΟΣ 55,1 211 201 9,3 6,5 11 5,1% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΟΙΝΟΥΣΕΣ 0,8 3 0 0,0 0,0 0 0,0% ΨΑΡΑ 0,5 2 0 2,0 2,0 4 205,2% 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 59

Σηµαντική συµβολή των αιολικών σε ορισµένα νησιά Κυκλάδες ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Εκτίµηση Αιχµής ανά Νησί για το 2007 (MW) Εκτίµηση Κατανάλωσης Ηλ. Ενέργειας ανά Νησί για το 2007 Συµβατική Παραγωγή έτους 2007 (GWH) Αδειοδοτηµ ένη Ισχύς ΑΠΕ για το 2007 Εγκατεστηµ ένη Ισχύς Παραγωγή Ενέργειας Συµµετοχή ΑΠΕ στο Ενεργειακό Ισοζύγιο MW GWh GWh MW MW GWh ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ν.ΑΙΓΑΙΟΥ Ν.ΚΥΚΛΑ ΩΝ ΑΜΟΡΓΟΣ 3,2 9 9 0,5 0,0 0 0,0% ΑΝΑΦΗ 0,4 1 1 0,0 0,0 0 0,0% ΘΗΡΑ 32,8 114 115 1,3 0,0 0 0,0% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΘΗΡΑΣΙΑ 0,2 1 0,0 0,0 0 0,0% ΚΥΘΝΟΣ 2,7 8 8 0,8 0,7 0 0,0% ΟΝΟΥΣΑ 0,2 1 1 0,0 0,0 0 0,0% ΜΗΛΟΣ 9,7 38 36 2,7 2,1 5 14,1% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΚΙΜΩΛΟΣ 0,7 3 0 0,0 0,0 0 0,0% ΜΥΚΟΝΟΣ 32,6 106 105 6,0 0,3 1 1,0% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΗΛΟΣ ΣΥΡΟΣ 25,4 114 107 7,0 2,8 8 6,7% ΠΑΡΟΣ 26,3 88 201 3,0 0,0 0 0,0% ΝΑΞΟΣ 26,0 87 0 8,8 1,2 3 3,0% ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ 2,1 7 0 0,0 0,0 0 0,0% ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ 0,7 2 0 0,0 0,0 0 0,0% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΣΧΟΙΝΟΥΣΑ 0,4 1 0 0,0 0,0 0 0,0% ΗΡΑΚΛΕΙΑ 0,2 1 0 0,0 0,0 0 0,0% ΣΙΚΙΝΟΣ 0,4 1 0 0,0 0,0 0 0,0% ΙΟΣ 4,4 15 0 1,2 0,6 2 12,0% ΦΟΛΕΓΑΝ ΡΟΣ 1,0 3 0 0,0 0,0 0 0,0% ΣΕΡΙΦΟΣ 3,0 8 8 0,0 0,0 0 0,0% ΣΙΦΝΟΣ 5,5 17 17 1 0 0 0,4% 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 60

Σηµαντική συµβολή των αιολικών σε ορισµένα νησιά - ωδεκάνησα ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Εκτίµηση Αιχµής ανά Νησί για το 2007 (MW) Εκτίµηση Κατανάλωσης Ηλ. Ενέργειας ανά Νησί για το 2007 Συµβατική Παραγωγή έτους 2007 (GWH) Αδειοδοτηµ ένη Ισχύς ΑΠΕ για το 2007 Εγκατεστηµ ένη Ισχύς Παραγωγή Ενέργειας Συµµετοχή ΑΠΕ στο Ενεργειακό Ισοζύγιο MW GWh GWh MW MW GWh ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Ν.ΑΙΓΑΙΟΥ 0,0 Ν. Ω ΕΚΑΝΝΗΣΟΥ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ 2,2 6 6 0,5 0,0 0 0,0% ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ 0,2 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΑΡΚΟΙ ΚΑΡΠΑΘΟΣ 8,3 34 34 1,4 1,2 3 10,1% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΚΑΣΟΣ 0,9 4 1,3 0,0 0 0,0% ΚΩΣ 65,7 244 277 13,4 7,8 17 6,8% ΚΑΛΥΜΝΟΣ 16,8 62 49 1,8 0,0 0 0,0% ΛΕΡΟΣ 9,0 33 0 4,2 4,0 8 24,8% ΤΕΛΕΝ ΟΣ 0,1 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΨΕΡΙΜΟΣ 0,1 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΓΥΑΛΙ 0,1 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΝΙΣΥΡΟΣ 1,2 5 0 0,0 0,0 0 0,0% ΤΗΛΟΣ 0,9 3 0 0,0 0,0 0 0,0% ΛΕΙΨΟΙ 0,8 3 0 2,3 0,0 0 0,0% ΜΑΡΑΘΙ ΜΕΓΙΣΤΗ 0,7 2 2 0,0 0,0 0 0,0% ΠΑΤΜΟΣ 5,0 17 15 1,3 1,2 2 8,9% ΣΥΜΗ 3,4 13 13 0,3 0,0 0 0,0% ΡΟ ΟΣ 186,1 731 701 49,5 15,4 31 4,3% ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΧΑΛΚΗ 0,4 1 0 0,0 0,0 0 0,0% 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 61

Σηµαντική συµβολή των αιολικών σε ορισµένα νησιά Κρήτη και λοιπά Μη ιασ/να Νησιά ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΗ ΙΑΣΥΝ Ε ΕΜΕΝΩΝ ΝΗΣΙΩΝ Εκτίµηση Αιχµής ανά Νησί για το 2007 (MW) Εκτίµηση Κατανάλωσης Ηλ. Ενέργειας ανά Νησί για το 2007 Συµβατική Παραγωγή έτους 2007 (GWH) Αδειοδοτηµ ένη Ισχύς ΑΠΕ για το 2007 Εγκατεστηµ ένη Ισχύς Παραγωγή Ενέργειας Συµµετοχή ΑΠΕ στο Ενεργειακό Ισοζύγιο ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ MW GWh GWh MW MW GWh Ν.ΚΕΡΚΥΡΑΣ 0,0 ΕΡΕΙΚΟΥΣΑ 0,3 1 1 0,0 0,0 0 0,0% ΟΘΩΝΟΙ 0,3 1 1 0,0 0,0 0 0,0% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ Ν.ΠΕΙΡΑΙΑ 0,0 0,0 ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ 0,1 0 0 0,0 0,0 0 0,0% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΣΤ.ΕΛΛΑ ΑΣ Ν.ΕΥΒΟΙΑΣ 0,0 0,0 ΣΚΥΡΟΣ 4,4 15 15 75,9 0,0 0 0,0% ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ 0,0 ΚΡΗΤΗ 650,3 2956 2564 223,6 149,8 391 13,2% ΓΑΥ ΟΣ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 62

Φωτοβολταϊκά Πλεονεκτήµατα Από τις φιλικότερες προς το περιβάλλον πηγές ενέργειας Μικρές σχετικά διακυµάνσεις της παραγόµενης ισχύος Παραγωγή τις ώρες υψηλής ζήτησης (όχι στην αιχµή των νησιών) ιάσπαρτη παραγωγή µε ευεργετικά αποτελέσµατα στη ροή ισχύος στα δίκτυα (µείωση απωλειών, βελτίωση τάσεων κλπ) Ελάχιστο κόστος συντήρησης Ενσωµάτωση των Φ/Β γεννητριών σε κτιριακές εγκαταστάσεις Προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης της χώρας µε εγχώρια παραγωγή Φ/Β και λοιπού εξοπλισµού, συντήρηση κλπ. Μειονεκτήµατα Υψηλό κόστος κτήσης (~5-6 χιλ. /kw peak ) Απαίτηση για µεγάλες σχετικά επιφάνειες (~15-20 m 2 /kw peak ) Χαµηλή αποδοτικότητα (ετήσια παραγωγή: 1100-1400 kwh/kw) Βάσει προγράµµατος αναµένεται η εγκατάσταση συνολικής ισχύος περί τα 700 MWµέχρι το 2020 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 63

Αδειοδότηση φωτοβολταϊκών στα νησιά Σταθµοί έως 150 kw Προσδιορισµός περιθωρίων Έως 15% της µέσης ετήσιας ισχύος της ζήτησης για νησιά που δεν έχουν αδειοδοτηθεί αιολικοί σταθµοί Έως 35% στα υπόλοιπα (κυρίως µικρά) νησιά Με βάση τα περιθώρια πραγµατοποιούνται προσκλήσεις υποβολής σχετικών αιτήσεων, κατά µέγιστο κάθε τρία έτη Πηγή: ΣΕΦ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 64

Πρόγραµµα Ανάπτυξης Φ/Β σταθµών στα Μη ιασυνδεδεµένα Νησιά Η ΡΑΕ προσδιόρισε τα περιθώρια των Φ/Β σταθµών τον Μάιο 2007 Στη συνέχεια έγινε πρόσκληση προς υποβολή αιτήσεων (Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2007) και καθορίστηκε ο τρόπος επιµερισµού της διαθέσιµης ισχύος 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 65

Αξιολόγηση ΦΒ στα νησιά Υποβλήθηκαν περίπου 3000 αιτήσεις και συνεχίζεται η αξιολόγησή τους Έµφαση στο ιδιοκτησιακό Προτεραιότητα για αιτήσεις έως 20 kwµε ένταξη σε χρηµατοδοτικό πρόγραµµα ή όρους σύνδεσης από τη ΕΗ Θα προβλεφθεί κατώφλι ισχύος κατά την χορήγηση των εξαιρέσεων Αιτήσεις ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΦΒ ΝΟΜΟΣ ΝΗΣΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΙΣΧΥΣ (KW) ΑΡ.ΑΙΤ, (KW) ΚΥΚΛΑ ΩΝ 21528,871 206 11301,42 ΤΗΝΟΣ 99,75 1 0 ΣΥΡΟΣ 1411,5 17 1820,78 ΜΥΚΟΝΟΣ 5148,5 43 2174,98 ΙΟΣ 417,85 4 265,55 ΝΑΞΟΣ 4152,445 39 1562,6 ΑΜΟΡΓΟΣ 347,06 3 175,41 ΘΗΡΑ 1336,146 13 1992,81 ΠΑΡΟΣ 4476,685 39 1580,8 ΜΗΛΟΣ 2370,35 22 661,31 ΑΝ ΡΟΣ 0 0 0 ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ 226,8 2 127,17 ΟΝΟΥΣΑ 19,8 1 22,56 ΚΕΑ 0 0 0 ΚΙΜΩΛΟΣ 47,6 1 48,13 ΚΥΘΝΟΣ 783,375 15 56,57 ΣΕΡΙΦΟΣ 299,6 3 343,72 ΣΙΚΙΝΟΣ 0 0 22,44 ΣΙΦΝΟΣ 292,41 2 246,1 ΣΧΟΙΝΟΥΣΣΑ 99 1 26,18 ΦΟΛΕΓΑΝ ΡΟΣ 0 0 63,58 ΑΝΑΦΗ 0 0 43,76 ΘΗΡΑΣΙΑ 0 0 14,61 ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ 0 0 41,14 ΗΡΑΚΛΕΙΑ 0 0 11,22 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 66

Αξιολόγηση ΦΒ στα νησιά ΑΙτήσεις ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΦΒ ΝΟΜΟΣ ΝΗΣΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΙΣΧΥΣ (KW) ΑΡ.ΑΙΤ, (KW) Ω /ΝΗΣΟΥ 53838,514 523 21143 ΑΓΑΘΟΝΗΣΙ 0 0 20,61 ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ 1098,46 9 277 ΡΟ ΟΣ 30405,685 323 12808,89 ΚΩΣ 13264,148 107 4442,58 ΝΙΣΥΡΟΣ 99,9 1 83,22 ΣΥΜΗ 249,66 2 567,66 ΚΑΡΠΑΘΟΣ 3898,096 31 605,19 ΛΕΡΟΣ 1497,58 12 608,13 ΠΑΤΜΟΣ 418,72 4 287,8 ΚΑΛΥΜΝΟΣ 2696,155 31 1139,45 ΤΗΛΟΣ 0 0 57,61 ΚΑΣΟΣ 210,11 3 64,27 ΤΕΛΕΝ ΟΣ 0 0 6,4 ΨΕΡΙΜΟΣ 0 0 6,4 ΓΥΑΛΙ 0 0 6,4 ΛΕΙΨΟΙ 0 0 51,21 ΜΕΓΙΣΤΗ 0 0 105,12 ΧΑΛΚΗ 0 0 25,67 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 67

Αξιολόγηση ΦΒ στα νησιά Αιτήσεις ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΦΒ ΝΟΜΟΣ ΝΗΣΙ ΣΤΑΘΜΩΝ ΙΣΧΥΣ (KW) ΑΡ.ΑΙΤ, (KW) ΛΕΣΒΟΥ 41277,415 371 6741,18 ΛΗΜΝΟΣ 9518,195 85 1187,51 ΛΕΣΒΟΣ 31759,22 286 5511,36 ΑΓ.ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ 0 0 42,31 ΣΑΜΟΥ 17175,741 156 3290,26 ΣΑΜΟΣ 16042,481 146 2717,63 ΙΚΑΡΙΑ 1133,26 10 508,19 ΦΟΥΡΝΟΙ 0 0 58,84 ΘΥΜΑΙΝΑ 0 0 5,6 ΧΙΟΥ 13769,3 121 3928,18 ΧΙΟΣ 13589,48 119 3841,76 ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ 29,97 1 54,99 ΨΑΡΑ 149,85 1 31,43 ΚΡΗΤΗΣ 181528,324 1631 52499,02 ΡΕΘΥΜΝΗΣ 38945,518 329 13124,76 ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ 73027,171 694 13124,76 ΛΑΣΙΘΙΟΥ 41586,887 360 13124,76 ΧΑΝΙΩΝ 27968,748 248 13124,76 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 68

Αναγκαίο ένα πρόγραµµα «ηλιακών στεγών» Καθώς το κόστος µειώνεται και ο βαθµός απόδοσης αυξάνεται, απαιτείται σχεδιασµός ολοκληρωµένου προγράµµατος: σηµαντική επιχορήγηση, φορολογικές διευκολύνσεις, αυτοπαραγωγή, χαµηλή τιµή αγοράς πλεονάσµατος 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 69

Γεωθερµία Μοναδικός αδειοδοτηµένος γεωθερµικός αυτός της ΕΗ 8 MW στη Λέσβο (Στύψη ήµου Πέτρας) Σηµαντικό δυναµικό για ηλεκτροπαραγωγή σε Μήλο (τάξης 120 MW) και Νίσυρο (τάξης 30 MW). Απαιτούνται διασυνδέσεις Επιφυλάξεις από Μήλο λόγω µη επιτυχηµένης προσπάθειας αξιοποίησης στο παρελθόν από ΕΗ Τα δικαιώµατα για τα πεδία της Μήλου και της Νισύρου κατέχει η ΕΗ. Εν γένει απαιτείται διαγωνισµός για τη διαχείριση του πεδίου. εν αναµένεται µέχρι το 2010 να λειτουργεί κάποιος γεωθερµικός σταθµός 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 70

Γεωθερµία στα νησιά Γεωθερµικά πεδία νησιών ΜήλουΥψηλής και Χαµηλής Θερµοκρασίας (απαιτείται διασύνδεση µε ηπειρωτικό δίκτυο Λέσβου Χαµηλής Θερµοκρασίας Στύψης -Πολιχνίτου Αργένου Χίου Χαµηλής Θερµοκρασίας Θήρας Χαµηλής Θερµοκρασίας ΝισύρουΥψηλής Θερµοκρασίας (απαιτείται διασύνδεση µε Ρόδο)

Τοπική διασύνδεση συστηµάτων Κω- Καλύµνου και Ρόδου Η αξιοποίηση της γεωθερµίας της Νισύρου σε µερικές δεκάδες MWαπαιτεί διασύνδεση του συµπλέγµατος Κω Καλύµνου µε τη Ρόδο µέσω Νισύρου Αυτόνοµος σταθµός 7 Υποβρύχια διασύνδεση Μη ολοκληρωµένη υποβρύχια 2 διασύνδεση 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 72

Σταθµοί Γεωθερµίας σε λειτουργία 14 µονάδες συνολικής ισχύος 750 MW, Καλιφόρνια Τµήµα συγκροτήµατος 750 MW, Καλιφόρνια 12 MW, Νεβάδα 13,5 MW, Νεβάδα 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 73

Άλλες ΑΠΕ στα νησιά Βιοµάζα -Βιοαέριο εν λειτουργούν τέτοιοι σταθµοί στα νησιά (σε λειτουργία 37,4 MWστην ηπειρωτική χώρα) Οριακά αποδοτικές οι επενδύσεις αξιοποίησης αστικών λυµάτων και απορριµµάτων Η ενεργειακή αξιοποίηση γεωργικών και κτηνοτροφικών αποβλήτων δεν είναι ακόµη αποδοτική (πολλές επενδύσεις µαταιώθηκαν µε ίδια πρωτοβουλία) Εξεταστέα η υιοθέτηση πρακτικών ενεργειακής καλλιέργειας, αν και έχουν εκδηλωθεί αντιδράσεις σε παγκόσµια κλίµακα

Άλλες ΑΠΕ στα νησιά Ηλιοθερµικοί σταθµοί Οι ηλιοθερµικοί σταθµοί αποτελούν και αυτοί ώριµη τεχνολογία αξιοποίησης του ηλιακού δυναµικού Ανταγωνιστικότερη τεχνολογία των φωτοβολταϊκών σταθµών (π.χ. µεγαλύτερη παραγωγή ετησίως) Αναπτύσσονται σε µεγάλους σταθµούς και απαιτούν σηµαντική έκταση (περίπου 1,5-2 φορές των φωτοβολταϊκών) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 75

Άλλες χρήσεις ΑΠΕ στα νησιά Με σωστό σχεδιασµό υβριδικών σταθµών µε αντλησιοταµίευση κατασκευάζονται ταµιευτήρες νερού που συγκρατούν το βρόχινο νερό, εµπλουτίζοντας τον υδροφόρο ορίζοντα και το οποίο µπορεί επίσης να αξιοποιηθεί για άρδευση-ύδρευση Χρησιµοποίηση ΑΠΕ (κυρίως αιολικών) για παραγωγή νερού µε αφαλάτωση (π.χ. µε αντίστροφη όσµωση) Γεωθερµικά πεδία χαµηλής θερµοκρασίας για θέρµανση 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 76

Υβριδικοί Σταθµοί - 1 Υβριδικός σταθµός Αξιοποιεί µία τουλάχιστον πηγή ΑΠΕ εν περιλαµβάνει συµβατική παραγωγή, εκτός αν αξιοποιείται ηλιακή ενέργεια, µε άλλη από τα ΦΒ τεχνολογία, και αν είναι απολύτως αναγκαίο Έχει δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας και επαναξιοποίησής της (εκ νέου παραγωγή ηλεκτρικής) Η µέγιστη παραγωγή των µονάδων ΑΠΕ δεν υπερβαίνει το 120% της εγκατεστηµένης ισχύος των αποθηκευτικών µονάδων Σε ετήσια βάση, η απορροφώµενη ενέργεια από το δίκτυο δεν υπερβαίνει το 30% της συνολικά αποθηκευόµενης ηλεκτρικής ενέργειας Έχει υποχρέωση παροχής «Εγγυηµένης Ισχύος» κατά τις ώρες αιχµής του συστήµατος τις οποίες καθορίζει ο ιαχειριστής Μ Ν υνατότητα συµψηφισµού ηλεκτρικής ενέργειας, σε ωριαία βάση, σε περίπτωση σύνδεσης των σταθµών ΑΠΕ σε σηµείο του δικτύου διαφορετικό από αυτό στο οποίο συνδέονται οι αποθηκευτικές µονάδες, Αδειοδότηση ανεξάρτητα από άλλες ΑΠΕ και χωρίς πρόσκληση (υποβολή αιτήσεων στους κύκλους) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 77

Υβριδικοί Σταθµοί - 2 Αµοιβή υβριδικού σταθµού Τίµηµα διαθεσιµότητας «εγγυηµένης ισχύος»: /MW-µήνα, τουλάχιστον όσο το κόστος διαθεσιµότητας «νεοεισερχόµενου» συµβατικού σταθµού παραγωγής στο νησί Τίµηµα ηλεκτρικής ενέργειας που εγχέει από τις µονάδες ΑΠΕ στο δίκτυο (λαµβανοµένου υπόψη τυχόν συµψηφισµού): /MWh, σύµφωνα µε το ισχύον τιµολόγιο για την συγκεκριµένη τεχνολογία ΑΠΕ στα νησιά Τίµηµα ηλεκτρικής ενέργειας που εγχέει από τις (πλήρως ελεγχόµενες) µονάδες αξιοποίησης της αποθηκευµένης ενέργειας: /MWh, βάσει του µέσου µεταβλητού κόστους παραγωγής των αιχµιακών µονάδων (αιχµιακές µονάδες: χρόνοςλειτουργίας κατά µέγιστο 30% του έτους) Χρεώσεις υβριδικού σταθµού Κόστος ηλεκτρικής ενέργειας που απορροφά από το δίκτυο για αποθήκευση: βάσει του µέσου µεταβλητού κόστους παραγωγής των µονάδων βάσης /MWh, (µονάδες βάσης: χρόνος λειτουργίας κατ ελάχιστον 70% του έτους) Μένει να εξετασθεί αν θα υπάρξουν λοιπές χρεώσεις (π.χ. χρήση δικτύου) ή θα απαλλαγούν 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 78

Υβριδικοί Σταθµοί 3 Έργο ΕΗ στην Ικαρία Πηγές Φράγµα στις Ράχες (Πεζί) 1.000.000 m 3 (Η=721 m) Ύψος πτώσης 155 m Ύψος πτώσης 450 m Υπερχειλίσεις φράγµατος Αγωγός προσαγωγής Μήκος 3500 m Q n =0,7 m 3 /sec ΥΗΣ Άνω Προσπέρας 1x1 MW Άνω δεξαµενή 80.000 m 3 (Η=555 m) Λειτουργία ΥΗΣ Αγωγός προσαγωγής Μήκος 2000 m Q n = 0,7 m 3 /sec Άντληση ΥΗΣ Κάτω Προσπέρας 2x1,4 MW Αιολικός Σταθµός (Στραβοκουντούρα) 4x0,6=2,4 MW Κάτω δεξαµενή 80.000 m 3 (Η=65 m) Αντλιοστάσιο Κάτω Προσπέρας 8x0,13 MW Με τη διαστασιολόγηση αυτή η κύρια παραγωγή προέρχεται από την αξιοποίηση των υπερχειλίσεων του φράγµατος, µε περιορισµένη λειτουργία των αντλιών Σε άλλα νησιά, χωρίς πηγές, απαιτείται διαφορετική σχεδίαση, ενδεχοµένως µε µεγαλύτερη αιολική ισχύ, µεγαλύτερη ισχύ αντλιών και διπλό αγωγό προσαγωγής για ταυτόχρονη άντληση και παραγωγή από ΥΗΣ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 79

Υβριδικοί Σταθµοί 4 Περίπτωση Κρήτης Σηµαντικό ενδιαφέρον µε την υποβολή αιτήσεων. Μεγαλύτερη αφοράυβριδικό µε Εγγυηµένη Ισχύ 75 MWµε υδροστροβίλους, αιολικά 90 MWµε 4 ΑΠ, δυνατότητα άντλησης 100 MW, αποθήκευση ενέργειας περίπου δύο ηµερών Μέσο κόστος καυσίµου 2006 (προκαταρκτικές εκτιµήσεις ΡΑΕ) Μονάδες βάσης ( ~95 /MWh, χωρίς κόστος ρύπων) Μονάδες αιχµής ( ~185 /MWh, χωρίς κόστος ρύπων) Επειδή η τρέχουσα τιµή πώλησης αιολικής παραγωγής είναι 87,42 MWh, συµφέρει ο συµψηφισµός, άρα αποθήκευση την ώρα παραγωγής αιολικής ενέργειας από τις ΑΠΕ του υβριδικού Το κόστος παραγωγής συµβατικών µονάδων στην Κρήτη αναµένεται να µειωθεί µε την εγκατάσταση των αδειοδοτηµένων νέων µονάδων και την εισαγωγή ΦΑ 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 80

ιασυνδέσεις νησιών µε το δίκτυο της ηπειρωτικής χώρας: η οριστική λύση Πλεονεκτήµατα ιασφάλιση απρόσκοπτου ενεργειακού εφοδιασµού των νησιών Αναβάθµιση της ποιότητας της παρεχόµενης τάσης Παύση πετρελαϊκών σταθµών και βελτίωση του περιβάλλοντος των νησιών Αποφυγή επιβαρύνσεων λόγω ΥΚΩ Αξιοποίηση δυναµικού ΑΠΕ νησιών Συµµετοχή των καταναλωτών των νησιών στην αγορά ηλ. ενέργειας της ηπειρωτικής χώρας Μειονεκτήµατα Σηµαντικό κόστος κατασκευής (µερικά δις ) Χρονοβόρες διαδικασίες (µελέτες, αδειοδοτήσεις, διαγωνισµοί, κατασκευές) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 81

Ήπια ανάπτυξη ΑΠΕ στα νησιά µε σεβασµό στο νησιωτικό τοπίο Κανόνες χωροταξικού σχεδιασµού προσδιορισµός της «φέρουσας ικανότητας» των νησιών Βασική κατεύθυνση ΡΑΕ: Ανάπτυξη αιολικών στα νησιά αρχικά µε βάση την µεσοπρόθεσµη «αιχµή» της ζήτησης ηλ. ενέργειας κάθε νησιού και µέχρι το διπλάσιο αυτής (περίπου τετραπλάσιο της σηµερινής αιχµής). Περαιτέρω ανάπτυξη µε συναίνεση τοπικής κοινωνίας Με βάση την αρχή αυτή εκτιµάται δυνατή η ανάπτυξη αιολικών ισχύος περί τις 3000-4000 MWσε όλα τα νησιά (τα περισσότερα σε Κρήτη, Ρόδο, Λέσβο και Κω) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 82

Αιολικά στα νησιά - 1 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 83

Αιολικά στα νησιά - 2 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 84

Αιολικά στα νησιά - 3 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 85

ιασύνδεση Κυκλάδων: νέος σχεδιασµός το 2003 Αποφυγή εναέριων τµηµάτων υψηλής τάσης στα νησιά και εγκαταστάσεις κλειστού τύπου και µικρής έκτασης Κατάργηση των τοπικών σταθµών παραγωγής Κόστος: περί τα 400 εκ. Έχει ανατεθεί στη ΕΗ από το 2006. ( εκ. 2006 υπέβαλε φάκελο για ΠΠΕΑ στην ΕΥΠΕ και εκκρεµεί...) Στόχος ολοκλήρωσης το 2010-12 υνατότητα ανάπτυξης σταθµών ΑΠΕ συνολικής ισχύος 200-250MW υνατότητες επέκτασης και στα λοιπά νησιά των Κυκλάδων 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 86

Προκαταρκτική µελέτη διασύνδεση νησιών - 1 Σχέδιο διασύνδεσης Χίου, Λέσβου, Λήµνου, Σάµου και Ικαρίας από Αλιβέρι Εύβοιας Πιθανή κλείσιµο ηλεκτρικού βρόχου από βορρά Χρήση εναλλασσοµένου ή/και συνεχούς ρεύµατος Τα σηµεία εξόδου των καλωδίων στα νησιά θα επανεξετασθούν σε σχέση και µε το δίκτυο των νησιών Μέγιστο βάθος περί τα 700-800 m 150 kv AC submarine cable (2+1)x280 MVA (addition of 3 rd 280 MVA cable at 2020) 150 kv AC submarine cable 2x140 MVA 150 kv AC submarine cable 2x280 MVA 150 kv AC underground cable (2+1)x280 MVA (addition of 3 rd 280 MVA cable at 2020) 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 87

Προκαταρκτική µελέτη διασύνδεση νησιών - 2 Σχέδιο διασύνδεσης Κρήτης, Κάσου-Καρπάθου µε Ρόδο και λοιπά ωδεκάνησα Το τµήµα Μεγαλόπολη-Μονεµβασιά-Κρήτη απαιτεί τη χρήση συνεχούς ρεύµατος Απαιτείται ενίσχυση του Συστήµατος στην Μεγαλόπολη Επίσης απαιτείται λειτουργία, σε περιορισµένο βαθµό, µονάδων ελεγχόµενης παραγωγής στην Κρήτη ή και στη Ρόδο Μέγιστο βάθος περί τα 1000 m 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 88

ιασύνδεση νησιών στην Ισπανία HVDC 210 km, 2011 HVAC 120 km, 2007 Σε ορισµένα σηµεία, το βάθος της θάλασσας υπερβαίνει ακόµα και τα 1000 m 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 89

Για τη διασύνδεση των νησιών απαιτείται σηµαντική προσπάθεια Απαιτείται η εκπόνηση λεπτοµερέστερων µελετών από τον ιαχειριστή του Συστήµατος ( ΕΣΜΗΕ) για κάθε διασύνδεση ξεχωριστά Η ΡΑΕ έχει αναθέσει στο ΕΜΠ την επικαιροποίηση του κόστους των διασυνδέσεων και έχει προτείνει στην πολιτεία την χρηµατοδότηση διασυνδέσεων από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους Οι παραγωγοί ΑΠΕ θα συµµετέχουν στο κόστος κατασκευής των διασυνδέσεων Το υπόλοιπο κόστος αναλαµβάνουν οι καταναλωτές όλης της χώρας µέσω του τέλους χρήσης του δικτύου 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 90

Περιεχόµενα Στροφή προς τις ΑΠΕ: απλή επιλογή ή ανάγκη; ιεθνείς τάσεις και δεσµεύσεις για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - Υποχρεώσεις της χώρας µας Οι αριθµοί των ΑΠΕ στην Ελλάδα σήµερα Βασικά σηµεία θεσµικού πλαισίου για την ανάπτυξη των ΑΠΕ - ιδιαιτερότητες των νησιών Ενεργειακοί προβληµατισµοί και επιλογές για τα νησιά Ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά: είναι ζήτηµα Αρχής 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 91

Ανάπτυξη ΑΠΕ στα νησιά Τα νησιά του Αρχιπελάγους και η Κρήτη διαθέτουν πλούσιο δυναµικό ανανεώσιµων πηγών και κυρίως αιολικό. Η αξιοποίησή του είναι αναγκαία για την εκπλήρωση των διεθνών δεσµεύσεων της χώρας και τη συµβολή της στην παγκόσµια προσπάθεια σωτηρίας του πλανήτη Για το λόγο αυτό πρέπει να αξιοποιηθούν µε µέτρο όλες οι διατιθέµενες πηγές (αιολικά, φωτοβολταϊκά, γεωθερµία βιοαέριο κλπ), αρχικά στο βαθµό που επιτρέπουν οι περιορισµοί των αυτόνοµων συστηµάτων και στη συνέχεια µε διασυνδέσεις, οι οποίες θα εξασφαλίσουν πρόσθετα οφέλη στα νησιά και στην οικονοµία τους

Τα νησιά µπορούν να εξασφαλίσουν την ενεργειακή τους αυτάρκεια, εξαλείφοντας πλήρως την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο και τις εκποµπές ρύπων, χωρίς να επιβαρύνουν άλλες περιοχές της χώρας. Όµως η ανάπτυξη των ΑΠΕ στα νησιά πρέπει να γίνει µε σεβασµό στο νησιωτικό τοπίο και τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντός τους, µε βάση τα σχετικά χωροταξικά πλαίσια και την ήπια και λελογισµένη εγκατάσταση σταθµών ΑΠΕ, οµοιόµορφα µεταξύ των νησιών 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 93

... Η ήπια και ορθολογική ανάπτυξη ΑΠΕ στα νησιά δεν βλάπτει την τουριστική ή άλλη δραστηριότητά τους. Αντίθετα, προσελκύει περισσότερο περιβαλλοντικά συνειδητοποιηµένους πολίτες απ όλες τις χώρες του πλανήτη Οι ΑΠΕ αποτελούν πλέον µέρος του «ενεργιεακού πολιτισµού». Γίνεται αντιληπτό ότι την «ενεργειακή κουλτούρα και συνείδηση» αποκτά ολοένα και µεγαλύτερο τµήµα του πληθυσµού της γης, καθώς οι επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών κάνουν ολοένα και περισσότερο αισθητή την παρουσία τους 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 94

Στις προκλήσεις αυτές µπορεί να µείνει κανείς απαθείς, περιµένοντας απλά τις επιπτώσεις των κλιµατικών αλλαγών να χτυπήσουν την πόρτα µας; Μπορεί να οχυρωθεί κανείς πίσω από φράσεις του τύπου: «µα εµείς θα σώσουµε τον πλανήτη;» «ας λάβουν µέτρα οι άλλοι, εµείς θέλουµε να µείνουµε όπως είµαστε σήµερα» Οι επιστήµονες διαβεβαιώνουν: οι επιπτώσεις αφορούν τη σηµερινή γενιά και πολύ περισσότερο τις επόµενες. Κανείς δεν θέλει να τις νιώσει ή να τις νιώσουν τα παιδιά του ή τα παιδιά των παιδιών του

είναι ζήτηµα αρχής! Πρέπει λοιπόν να συµβάλλει καθένας όπου µπορεί, όπως µπορεί, µε την ιδιότητα που έχει εν µπορεί να µείνει κανείς προσκολληµένος σε αυτό που γνώριζε γιατί αυτό αλλάζει και µάλιστα γρήγορα η ανάπτυξη των ΑΠΕ είναι χρέος όλων. Είναι ζήτηµα αρχής! 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 96

Σας Ευχαριστώ Πολύ για την Προσοχή σας!! Πανεπιστηµίου 69 & Αιόλου 10564 Αθήνα Τηλ.: 2103727400, 210 3727453 FAX: 2103255460 info@rae.gr, boulaxis@rae.gr 18.4.2008 ΗΜΕΡΙ Α ΙΚΤΥΟΥ ΑΦΝΗ - ΗΜΟΥ ΙΗΤΩΝ. 97