To Γράμμα - Έτος ΙΕ, αριθ. 85

To Γράμμα - Έτος ΙΕ, αριθ. 85 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΚΔΙΔΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΔΥΟ ΜΗΝΕΣ ΕΚΔΟΤΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Μάνος Τσελίκας ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ : ΟΔΟΣ ΤΕΩ 1, ΠΑΤΗΣΙΑ, Τ.Κ. 11142, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛΕΦ. 210 2912340 - ΙΟΥΝΙΟΣ - ΙΟΥΛΙΟΣ 2008 Τέσσερεις συγκινητικές ιστορίες, που αξίζει να προωθηθούν 1 Ε 1. Η καθαρίστρια ίχαν περάσει δυο μήνες που ήμουν στο κολλέγιο. Ο καθηγητής μάς έδωσε να γράψουμε ένα τεστ, που ήταν έκπληξη. Ήμουν καλός σπουδαστής και απάντησα με ευκολία σε όλες τις ερωτήσεις, ωσότου έφτασα στην τελευταία: «Ποιο είναι το μικρό όνομα της καθαρίστριας του σχολείου;» Ήταν σίγουρα φάρσα. Τη γυναίκα την είχα συναντήσει πολλές φορές. Ήταν μεγαλόσωμη, με σκούρα μαλλιά, στα πενήντα της, αλλά πώς μπορούσα να ξέρω το όνομά της; Έδωσα την κόλλα μου αφήνοντας αναπάντητη την τελευταία ερώτηση. Πριν τελειώσουμε, ένας σπουδαστής, ρώτησε αν η τελευταία ερώτηση θα μετρούσε στη βαθμολογία της εξέτασης. «Βεβαίως», απάντησε ο καθηγητής. Στη σταδιοδρομία σας θα συναντήσετε πολλούς ανθρώπους. Όλοι είναι σημαντικοί. Όλοι αξίζουν την προσοχή σας και την φροντίδα σας, ακόμα κι αν είναι μόνο ένα χαμόγελο ή μια «καλημέρα». Δεν έχω ξεχάσει από τότε αυτό το μάθημα. Έμαθα επίσης ότι την καθαρίστρια τη λέγανε Δωροθέα. Ή 2. Βοήθεια μέσα στη βροχή ταν νύχτα, ώρα εντεκάμισι. Μια μαύρη ηλικιωμένη γυναίκα στεκόταν στη λεωφόρο της Αλαμπάμα προσπαθώντας να προφυλαχτεί από τη δυνατή βροχή. Το αυτοκίνητό της είχε πάθει βλάβη και σκεπτόταν με απελπισία ποιος θα την έπαιρνε. Είχε μουσκέψει κι αποφάσισε να ζητήσει βοήθεια από το επόμενο αυτοκίνητο που θα περνούσε. Ένας λευκός νέος σταμάτησε να την βοηθήσει, πράγμα σπάνιο στη δεκαετία του 60 στην Αμερική, που την μάστιζαν οι φυλετικές διαμάχες. Ο νέος τη βοήθησε να σωθεί και να βρει ένα ταξί. Η κυρία έμοιαζε πολύ βιαστική, αλλά βρήκε τον καιρό να γράψει τη διεύθυνσή του και να τον ευχαριστήσει. Μια βδομάδα αργότερα, χτύπησε η πόρτα του νέου της ιστορίας. Έκπληκτος είδε ότι του έφεραν μια μεγάλη έγχρωμη τηλεόραση. Υπήρχε κι ένα σημείωμα που έγραφε: Ευχαριστώ πολύ που με βοηθήσατε εκείνη τη μέρα στη λεωφόρο. Η βροχή είχε διαποτίσει όχι μόνο τα ρούχα μου, αλλά και την ψυχή μου. Τότε φτάσατε εσείς. Χάρις σε σας μπόρεσα να βρεθώ στο προσκέφαλο του ετοιμοθάνατου άντρα μου ακριβώς λίγο πριν ξεψυχήσει. Ο Θεός να σας ευλογεί που με βοηθήσατε και που δείχνετε αφοσίωση στους άλλους. Δική σας Κυρία Nat King Cole Ήταν η σύζυγος του μεγάλου μουσικού!

2 Τ 3. Η σερβιτόρα ην εποχή που το παγωτό με φρούτα ήταν πιο φτηνό, ένα αγόρι δέκα ετών μπήκε σε μια καφετέρια και κάθησε σ ένα τραπέζι. Μια σερβιτόρα του φέρνει ένα ποτήρι νερό. «Κυρία», ρωτάει το παιδί, «πόσο κάνει ένα παγωτό με φρούτα;» «50 σεντς», απαντά η σερβιτόρα. Το παιδί βάζει το χέρι στην τσέπη για να μετρήσει τα χρήματά του. «Καλά, και το απλό παγωτόκρέμα;», ρωτάει. Την ώρα εκείνη είχαν έρθει πελάτες και περίμεναν να τους δείξουν τραπέζι. Η σερβιτόρα ανυπομονούσε. «35 σεντς», του λέει. Φέρτε μου το απλό παγωτό-κρέμα», είπε το αγόρι. Η σερβιτόρα του φέρνει το παγωτό και το λογαριασμό και απομακρύνεται. Το παιδί έφαγε το παγωτό του, πλήρωσε στο ταμείο και έφυγε. Όταν ξαναήρθε η σερβιτόρα, δάκρυσαν τα μάτια της. Καθαρίζοντας το τραπέζι είδε δίπλα στο άδειο πιάτο 15 σεντς. Το αγόρι δεν μπορούσε να πάρει το παγωτό με φρούτα, που προτιμούσε, γιατί ήθελε να του μείνουν κάποια κέρματα για πουρμπουάρ Π 4. Όταν αυτό που δίνεις στοιχίζει ριν από χρόνια, όταν δούλευα ως εθελόντρια σε νοσοκομείο, γνώρισα ένα κορίτσι που το έλεγαν Λίζα και υπέφερε από μια σπάνια και σοβαρή αρρώστια. Η μόνη ελπίδα που της έμενε, φαινόταν να είναι μια μετάγγιση αίματος από τον μικρότερο αδελφό της, που ήταν πέντε χρονών. Αυτός είχε σωθεί ως εκ θαύματος από την ίδια αρρώστια και είχε αναπτύξει τα αντισώματα που την καταπολεμούσαν. Ο γιατρός εξήγησε την κατάσταση στον μικρό αδελφό και τον ρώτησε αν ήταν έτοιμος να δώσει το αίμα του στην αδελφή του. Είδα το παιδί να διστάζει λίγο πριν να πάρει μια βαθιά ανάσα και να απαντήσει: Ναι, θα το κάνω, αν είναι να σωθεί! Κατά τη διάρκεια της μετάγγισης ήταν ξαπλωμένος δίπλα στην αδελφή του και χαμογελούσε, όπως και όλοι μας, που έβλεπε την αδελφή του να παίρνει χρώμα. Μετά χλώμιασε και το χαμόγελό του χάθηκε. Γύρισε τα μάτια του στο γιατρό και τον ρώτησε με αδύνατη φωνή: «Θα αρχίσω να πεθαίνω τώρα αμέσως;» Ο μικρός λόγω της ηλικίας του είχε παρεξηγήσει το γιατρό. Νόμιζε ότι θα έδινε στην αδελφή του όλο το αίμα του για να τη σώσει. Τις βρήκαν και τις έστειλαν οι συνδρομητές Γιάννης και Ρένα Παπαδόπουλου (Πεύκη)

3 ΠΟΙΗΣΗ Πόνος και στη φύση Ψιθύρισα στον άνεμο τον πόνο μου κι εκείνος μου είπε: «Κι εγώ στροβιλίζομαι ξέφρενα πάνω στη γη». Μίλησα στα βράχια τ αλμυρά για τους καημούς μου Κι εκείνα μου απάντησαν: «Κι εμάς μας χτυπούν αλύπητα τα μανιασμένα κύματα». Ακούμπησα στον κορμό του γερο-πεύκου, να ξαποστάσω και του ψέλλισα τα βάσανά μου Κι εκείνος αποκρίθηκε: «Και σε μένα σκίζουν τον κορμό μου για το ρετσίνι και δακρύζω». Έσκυψα πάνω στη γη να πω τον πόνο μου Κι εκείνη μου ψιθύρισε: «Κι εμένα με σκάβουνε βαθιά για να καρπίσω!» Βασιλική Φωτοπούλου-Παλαιού ΠΗΓΗ: Βασιλική Φωτοπούλου-Παλαιού, «Καρδίας θυμίαμα» Ποιήματα, Εκδόσεις «η Δαμασκός»

4 Είναι παιδιά μας; Κάρβουνα αναμμένα τα μάτια σας μπροστά μου ορθάνοιχτα χείλη απορημένα κάποτε χαμογελαστά ίσως και λίγο ειρωνικά κορμιά φρέσκα λυγερά μ αξιοζήλευτα τα αποθέματα ζωής αλλά και τόσο κουρασμένα Παιδιά του καθένα μας, παιδιά μας, με τις ανοιχτές καρδιές που τις πληγώσαμε πριν μας καταλάβουν και προπαντός προτού τις καταλάβουμε παιδιά του κόσμου γεμάτα φόβους και προσδοκίες πόσο σας αποσυντονίσαμε αντί να σας αποδεσμεύσουμε πόσο σας αποδομήσαμε προτού σας αγαπήσουμε παιδιά μας γήινα και ουράνια, παιδιά του σύμπαντος γιατί να μη μπορούμε να σας ανοίξουμε τις πύλες του διάπλατα να σας προσφέρουμε συναίσθημα και γενναιότητα, χαρά και αποφασιστικότητα γιατί να μη μπορούμε να σας δώσουμε εφόδια αντί για φόβους. γιατί να μη μπορούμε να σας δώσουμε φτερά αντί για δεσμά, να σας δώσουμε όρεξη για ζωή αντί για δυσπιστία γιατί να μη σας δείξουμε πώς να γίνετε κατακτητές αντί για υποκριτές και υπηρέτες. γιατί να μη μπορούμε να σας δείξουμε τα θαύματα αντί να σας κάνουμε θύματα: Διότι εμείς φοβόμαστε πιο πολύ από εσάς! Επειδή διαθέτουμε τη γνώση αλλά όχι τη δύναμη επειδή αντί να κατανοήσουμε το μέσα μας εμείς στραφήκαμε να κατακτήσουμε τους έξω μας! Επειδή αντί να σας διδάξουμε την ευτυχία του δοσίματος σας ρίξαμε στην έχθρα της αντιπαράθεσης! Διότι αντί να ακτινοβολούμε μεγαλείο περηφανευόμαστε για τις μικρότητές μας! Δε μας αξίζει ούτε η συγγνώμη σας όχι επειδή δεν είμαστε τέλειοι, αλλά γιατί δε φανήκαμε αρκετά άνθρωποι Παιδιά μας, η λαχτάρα μας είναι για σας κι ας μη σας το δείχνουμε σωστά: σηκώνετε στους ανυποψίαστους ώμους σας τη χαρά της περηφάνιας μας εκτός απ τα δεινά που σας κληρονομήσαμε ΙΙαιδιά ενός Ανώτερου Θεού μη μας συνερίζεστε. Τραβήξτε για εκεί που σας αξίζει μην καταδεχτείτε τίποτα λιγότερο! Ήρθε ο καιρός: Εσείς μπορείτε να το τολμήσετε ΑΝΘΡΩΠΟΙ να αναδειχθείτε. (στους μαθητές μου, Απρ. 2006) Α. Γ.

ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΙΑΣ (αποσπάσματα) Πέτρος Ι. Μάινας, Δ.Ν. 5 Λ ίγο, πολύ ή περισσότερο καθένας έχει ακούσει ή διαβάσει σε διηγήσεις άλλων εκφράσεις όπως οι ακόλουθες «τους έπινε το αίμα», «έφτυσε αίμα για να φτάσει εκεί που έφτασε», «βράζει τό αίμα του», «του έδωσε το αίμα της καρδιάς του», «μου έκοψες το αίμα», «το αίμα νερό δεν γίνεται», «μου ανέβηκε το αίμα στο κεφάλι», «να πάρεις το αίμα του πίσω», κ.τ.τ.» Εξάλλου, συχνότατη είναι η χρήση της έννοιας του αίματος στην δημώδη και επώνυμη ποίηση και γενικότερα στη λογοτεχνία. Αλλ η αναφορά του αίματος από καθαρώς φιλολογική ή λαογραφική άποψη δεν ενδιαφέρει εδώ, μια και σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πρόκειται για κυριολεκτική αλλά για μεταφορική χρήση. Κυριολεκτική χρήση του αίματος πέραν της ιατρικής απαντάται στην καθίδρυση του εθιμικού θεσμού της αδελφοποιίας, που αποτέλεσε ένα ιδιόμορφο, αρχαιότατο και διαχρονικό νομικό μόρφωμα καθίδρυσης τεχνητής συγγενείας, ιδίως στους ανατολικούς λαούς, και οπωσδήποτε στην περιοχή των Βαλκανίων μέχρι πρόσφατα. Στην Ελλάδα ιδιαίτερα απαντάται συχνά το έθιμο αυτό με διάφορες παραλλαγές του στην αρχαιοελληνική γραμματεία, Όμηρο, Ηρόδοτο, Λουκιανό, Ξενοφώντα κ.ά., και χωρίς διακοπή στους μετέπειτα βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας αποκτά μεγαλύτερη έκταση, ιδίως στις μεταξύ των αρματολών και κλεφτών σχέσεις, και βοηθά ιδιαίτερα στη μύηση των μελών τής Φιλικής Εταιρίας. Αδελφοποιία ή αδελφοποίηση, με σχετικές παραλλαγές ως προς την ονομασία της 1, είναι κατά βάση το έθιμο κατά το οποίο με προκαθορισμένη τελετουργία δημιουργείται μεταξύ δύο κατά κύριο λόγο προσώπων ηθική υποχρέωση ισόβιας και δυναμικής αλληλοϋποστήριξης. Σύμφωνα με τούς ορισμούς άλλων συγγραφέων και ερευνητών, με την συντελούμενη διά μαγικής τελετής αδελφοποιία δημιουργείται νομικός δεσμός, όπως αυτός μεταξύ των αδελφών, κατ αντιστοιχία προς τον τεχνητό οικογενειακό δεσμό της υιοθεσίας. Μάλιστα, κατά πολλούς ιστορικούς της νομικής επιστήμης και της κοινωνιολογίας, ό θεσμός της αδελφοποιίας είναι όχι μόνο παλαιότατος. αλλά και προγενέστερος 1 Οι αδελφοποιηθέντες ονομάζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδος αδελφοποιτοί ή σταυραδέρφια, αδελφοχτοί, αρκαντάσηδες, καρδάσηδες, κλπ., στην Ήπειρο με το αλβανικής προέλευσης όνομα βλάμηδες, στην Πελοπόννησο μπουραντζέρηδες, στη Θεσσαλία και Μακεδονία με το σλαυικό όνομα μπράτιμοι και σε άλλα μέρη με άλλες παραλλαγές της ονομασίας. τού δεσμού της φυσικής συγγένειας. Ήταν δε φυσικό να θεωρηθεί το αίμα και κατ επέκταση η κοινωνία του αίματος ως ό πλέον αντιληπτός μαγικός τρόπος με τον οποίον επερχόταν όχι απλά δέσμευση τήρησης κάποιας υπόσχεσης, αλλά και η κατά κάποιον τρόπο ταύτιση προσώπων και κατ ακολουθίαν διεύρυνση της οικογένειας. Και τούτο, διότι η μετάδοση του αίματος προκαλεί στον πρωτόγονο αιμοδότη το αίσθημα μετάδοσης τής ζωτικής του δύναμης και συμμετοχή άλλου στον εσωτερικό ψυχικό του κόσμο. Η με τη χρήση του αίματος σύσταση της αδελφοποιίας στους αρχαιοϊστορικούς έως τους πρόσφατους χρόνους, εξυπηρετούσε όχι μόνο στενούς σκοπούς ιδεατής διεύρυνσης οικογενειακού δεσμού με την απόκτηση πιστού συντρόφου, αλλά και συχνά τον διακανονισμό φονικών ή πολεμικών διαφορών. Δηλαδή, με την αδελφοποιία επιδιωκόταν η σύναψη συμμαχίας για την εκδίκηση τού φόνου ή, αντιθέτως, η ειρήνευση μεταξύ των οικογενειών του φονιά και τού φονευθέντος. Εκ της αιτίας αυτής ήταν γνωστή και συνήθης η σύσταση αδελφοποιίας μεταξύ εχθρών και αλλοθρήσκων. Συχνή και εξόχως ενδιαφέρουσα είναι εξ άλλου η αδελφοποιία επί ύστερης τουρκοκρατίας και των μετέπειτα χρόνων μεταξύ

6 περισσοτέρων ατόμων με σκοπό την προάσπιση ως αδελφής τους (σταυραδερφή) των συμφερόντων και την διά γάμου αποκατάσταση ανυπεράσπιστης από ορφάνια ή άλλων γεγονότων κόρης 2. Ανεξαρτήτως προς την δημιουργό αιτία της, η αδελφοποιία εγίνετο με διαφορετικό κατά εποχές και κατά τόπους συνηθιζόμενο τρόπο, πού διαμόρφωνε το αντίστοιχο οικείο έθιμο. Μία από τις βασικές μεθόδους σύναψης της αδελφοποιίας υπήρξε ανέκαθεν η ανταλλαγή ή μίξη του αίματος με επιλογή μιας από τις ακόλουθες ιδιαιτερότητες. Ο καθένας από τούς αδελφοποιούμενους χάραζε με το προσωπικό του ή με το ίδιο μαχαίρι ένα σημείο του σώματός του, όπως το πρόσωπο, το στήθος του, τον βραχίονα ή ένα δάκτυλό του, και άφηνε τον άλλον να γλείψει το αίμα πού απέρρεε από την τομή. Άλλοτε άφηναν οι αυτοτεμνόμενοι να σταλάξει το αίμα τους σε κούπα ή ποτήρι και το έπιναν ή άκρατο ή αναμιγμένο με κρασί που συνήθως προϋπήρχε στην κούπα. Σε άλλες περιπτώσεις άφηναν σταλαγματιές αίμα σε φρούτο ή ψωμί, που προσέφερε μετά ο ένας στον άλλον για βρώση. Η ανταλλαγή αίματος γινόταν αντί διά πόσεως και με την αλληλοτριβή των τομών ή με 2 Η αδελφοποιία για την προστασία ορφανής συγχωριανής κόρης είναι το κεντρικό θέμα στο ρουμελιώτικο ηθογράφημα-πεζοτράγουδο: Αδελφοποιτοί τού Παρνασσού, από το οποίο παρατίθεται χαρακτηριστικό απόσπασμα:... «ΝΑ ΓΙΝΟΥΜ ΑΔΕΛΦΟΠΟΙΤΟΙ Είναι καιρός να γίνουμ αδελφοποιτοί, τ άκούτε; Κι όποιου η βουλή κι η μπόρεση κρατεί, τον κόπο άς λάβει, νάρθει κι είτε και το χωριό, μα είτε και να μάς κρούξει. Κάμαμε τα πρεπούμενα κι ως ήρθε ό παπα-κέφος, αντάμα ξεπορτίσαμε και με γοργό ποδάρι στρατίσαμε για τον Μπριζή που κείται τό ξωκκλήσι τ Άη-Θανασιού. Μπροστά ό παπάς κρατώντας τα σαμντάνια και τ άγια σέα κι ανέμιζαν τα σταχταρά τα ράσα και πίσω εμείς. Μεσονυχτίς κρεμάμε στην πουρνάρα τα κοντοκάπια τα ζεστά καί τα βαριά τσαπράζια. Ο Μπούας άναψε φωτιά, η Γαρέφω τα καντήλια, τροχίζει ο Νίκας το σουγιά, πήρε και τον αθέρα, ανασκουμπώνουμε καλά τα δυό μας τα μανίκια, χαράζουμε τις φλέβες μας και δένουμε τα χέρια, μέσα μεριά άπ την κλείδωση. Ψέλνουμε τ Αλληλούια πολλές βολές, ως να τελειώσει ό γέρος τη φυλλάδα. Κι εκεί στην άγια Τράπεζα ζωσμένοι δώκαμ όρκο: ένας τον άλλον να βοηθάει κι ανταμωτά τον τόπο... επίσημα καί ματωτά, καί πήραμε συγγένεια, που νέ απ όχτρό, νέ άπ έχθρητα να κατελείται μπόρειε. την επίχριση που έκανε ό καθένας τους με το αίμα του, της κεφαλής. των χεριών ή του στήθους του άλλου. Άλλος συμβολικός τρόπος ήταν να αφήνουν στο ίδιο σημείο του τόπου συνάντησής τους να σταλάξουν μερικές σταγόνες αίμα και να το συγκεντρώσουν με ή χωρίς κρασί σε κούπα και εκεί να εμβαπτίσουν τα δάκτυλά τους ή τα όπλα τους, σπαθιά ή μαχαίρια. Παραλλαγή της καθ αυτό χρήσης αίματος ήταν η χρησιμοποίηση όχι του ιδίου καθενός αίματος, αλλά ζώου, το οποίο σφαζόταν προς εξυπηρέτηση οιουδήποτε από τούς ανωτέρω τρόπους. Συχνότατος πάντως διαχρονικά ήταν και ό παντελώς αναίμακτος τρόπος σύστασης της αδελφοποιίας δια της απλής ανταλλαγής των προσωπικών τους όπλων ή ενδυμάτων ή ζωνών ή άλλων δώρων. Ανεξαρτήτως από τον επιλεγόμενο τρόπο, οι ανωτέρω πράξεις της με αίμα ή χωρίς αίμα σύστασης της αδελφοποιίας γίνονταν στο πλαίσιο αυτοσχέδιας ή ειδικής τελετής, κατά την οποία απαγγέλλονταν όρκοι και διαβεβαιώσεις για αλληλοϋποστήριξη και παροχή κάθε δυνατής συνδρομής με επικλήσεις θείας βοήθειας ή κατάρες για την περίπτωση μη συμμόρφωσης προς τις υποχρεώσεις της συντελεσθείσας αδελφοποιίας. Από τούς βυζαντινούς χρόνους και επί τουρκοκρατίας, αλλά και μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα, στην τελετή της αδελφοποιίας παρίστατο συχνά και ιερέας, πού συνήθως διάβαζε και σχετική ευχή παρά την σχετική δυσμένεια και αντίδραση προς το φαινόμενο της αδελφοποιίας τόσο από της πολιτικής νομοθεσίας όσο και επίσημης εκκλησιαστικής πολιτικής. Η παραπάνω δυσμένεια εκδηλώθηκε ήδη στο ρωμαϊκό δίκαιο με διάταξη τού Διοκλητιανού, πού περιλήφθηκε στα Βασιλικά και σε διάφορες μεταγενέστερες συλλογές της Βυζαντινής νομοθεσίας 3, με την ρητή μη αναγνώριση περιουσιακών δικαιωμάτων ή κωλυμάτων γάμου μεταξύ των αδελφοποιητών, και έτι εντονότερα, από εκκλησιαστική άποψη, με την έκδοση παλαιότερα πατριαρχικών ή επισκοπικών οδηγιών και παραινέσεων και από τα τέλη τού 19ου αιώνος με ειδικές συνοδικές εγκυκλίους, που περιείχαν μάλιστα και απειλή επιτιμίων για τους 3 Πρβλ. Γ. Ράλλη - Μ. ΙΙοτλή, Ματθαίου Βλάσταρη - Σύνταγμα κατά Στοιχείον, 1859 τ. ΣΤ, σ. 126: «Η μέντοι αδελφοποιία ου νόμιμόν εστί άπαιδες μεν γάρ όντες εσοφισάμεθα την υίοθεσίαν είς διαδοχήν των πραγμάτων την δε άδελφοποιίαν ουδεμία εισάγει εύλογος πρόφασις. Τα μέν ουν το εύλογον έχοντα και νόμος εδέξατο, τα δε μη τοιαύτα, ου παρεδέξατο».

7 ιερολογούντες ιερείς ή συνάπτοντες αδελφοποιία λαϊκούς. Φαίνεται όμως ότι ο κατώτερος κλήρος είτε από άγνοια είτε για εξυπηρέτηση επιτοπίων αναγκών συνέχισε να συμπράττει σε πράξεις αδελφοποίησης. Επ αυτού αξιοσημείωτη είναι η προσωπική μαρτυρία της Κας Γ. Χ., κατοίκου Παπάγου: Ήταν χειμώνας του 1945, όταν αυτή και η καλύτερή της φίλη και συμμαθήτρια στο Δημοτικό, σε ηλικία 11 ετών με τον ιερέα του χωριού της (περιοχή Θεσπρωτίας ) μπήκαν στην εκκλησία και εκεί, αφού τρύπησαν με μια καρφίτσα το δάχτυλό τους, η κάθε μια έγλειψε το αίμα από το δάχτυλο της άλλης. Μετά γονάτισαν και ο ιερέας, τον οποίον θυμάται μεγαλοπρεπή και με γλυκύτητα, φορώντας πετραχείλι τους διάβασε κάποιαν ευχή και τους συνέστησε ότι οφείλουν να κρατήσουν τη φιλία και την αγάπη τους δια παντός. Όρκο ή κάποια υπόσχεση ή ειδικά λόγια η Κα Γ. Χ. θυμάται καλά πως δεν αντάλλαξαν τότε. Η θύμηση της μυστικιστικής συγκίνησης από τη ιεροτελεστία εκείνη της είναι μέχρι σήμερα ζωντανή 4. Σε αντίθεση προς τη μακραίωνη λαϊκή συνήθεια, η επίσημη εκκλησία πολέμησε την αδελφοποιία ως παρά φύση θεσμό, για το λόγο ότι κανείς δεν μπορεί κατά φύση να γεννήσει αδελφό, πράγμα που δεν συμβαίνει με την υιοθεσία 5. Η εχθρική στάση της εκκλησίας προς το έθιμο της αδελφοποιίας στηρίχτηκε πέραν της ανωτέρω δικαιολογίας και στο γεγονός ότι με την αδελφοποιία εδημιουργούντο φατρίες, που διέσπαζαν τον κοινοτικό και τον κοινωνικό ιστό, ασχέτως του ότι και από θεολογική άποψη δια του Ιησού Χριστού είμαστε όλοι αδελφοί και παιδιά ενός Πατέρα. Στην αξιολόγηση του θεσμού της αδελφοποιίας ανήκει και η αυτονόητη εξάλλου παρατήρηση ότι η αδελφοποιία απετέλεσε πάντοτε αμφίπλευρη εγωιστική ανταλλαγή αίματος και δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με την φιλάνθρωπη για την σωτηρία άλλου μονομερή προσφορά αίματος. Πηγή: ΔΕΛΤΟΣ, Περιοδικό Ιστορίας της Ελληνικής Ιατρικής, τεύχος 32 ο, Δεκέμβριος 2006. Ίσως δεν το ξέρατε ότι 1. Η φράση «έφαγε χυλόπιτα» προέρχεται από το παρασκεύασμα, που έδιναν παλιά οι ψευτογιατροί για τον περιορισμό του καημού των ερωτευμένων! 2. Η φράση «του πήρε τον αέρα» προέρχεται από τη αρχαιότητα και την εκμετάλλευση των ανέμων κατά τις ναυμαχίες εναντίον του εχθρού! 3. Η γνωστή συνοικία των Αθηνών, το Κολωνάκι, ονομάστηκε έτσι από ένα κολωνάκι που ήταν εκεί για παλούκωμα, όπως συνηθιζόταν στην Τουρκοκρατία! 4. Σ έναν από τους άθλους του Ηρακλή, τα γνωστά «χρυσά μήλα των Εσπερίδων» ήταν πορτοκάλια! 5. Όταν δώσουμε σε κάποιον πουρμπουάρ ή ακριβής ερμηνεία του είναι ότι του προσφέρουμε χρήματα για να πιεί κάτι, δηλαδή τον κερνάμε ένα ποτό. Ενώ το αγγλικό TIP σημαίνει To Improve Performance, για βελτίωση απόδοσης, και δινόταν πάντα πριν από τις υπηρεσίες του υπαλλήλου. 6. Οι οδηγοί των πρώτων αυτοκινήτων ατμού ονομάστηκαν «σωφέρ», δηλαδή θερμαστές, γιατί ζέσταιναν το νερό της μηχανής πριν ξεκινήσουν! 7. Η συνοικία Πατήσια της Αθήνας λέγεται ότι ονομάστηκε έτσι από την αντίστοιχη τουρκική λέξη, που σημαίνει «τα κεκτημένα αγροκτήματα!» 8. Όταν λέμε σε κάποιον «αντίο», του λέμε σύμφωνα με την ισπανική φράση ότι «θα τα πούμε στον άλλον κόσμο (στο Θεό), δηλαδή πρόκειται για αποχωρισμό! 9. Η βέρα φοριέται στο τέταρτο δάχτυλο - παράμεσο, γιατί τον παράμεσο διασχίζουν φλέβες, που ενόμιζαν κάποτε ότι συνδέονται με την καρδιά! 10. Το 1630 ο Γάλλος καρδινάλιος Ρισελιέ διέταξε τα μαχαίρια του φαγητού να έχουν στρογγυλεμένες άκρες, για να πάψουν επιτέλους οι καλεσμένοι να καθαρίζουν τα δόντια τους με αυτά! 4 Προσωπική επικοινωνία 5 Πρβλ. Αρμενόπουλου, Εξάβιβλος, Έκδοση Βενετίας 1744 μεταφρασθείσα παρά Αλεξίου Σπανού, σελ. 296. Τα έστειλε ο Χρίστος Κακούρης

8 ============== Το σαλόνι του Τάσου Οικονόμου =============== ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΟ ΤΕΧΝΗΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΦΑΡΑΓΓΙ (Grand Canyon), 1300 μέτρα επάνω από τον ποταμό Κολοράντο (ΗΠΑ) Η κατασκευή άρχισε το Μάρτιο του 2004 και τελείωσε σ ένα χρόνο. Η γέφυρα αντέχει σε ορμή ανέμου 100 μιλίων την ώρα, σε σεισμό 8,0 Ρίχτερ και σε βάρος 35 εκατομμυρίων κιλών. Αριστερά στο βάθος ο ποταμός Κολοράντο

ΑΥΓΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ 9

10 Η ιστορία αρχίζει πριν από καιρό όταν ένας πατέρας τιμωρεί την πεντάχρονη κόρη του για ένα πολύτιμο αντικείμενο που έχασε. Ήταν φτωχοί και δεν είχαν καθόλου χρήματα! Την επόμενη μέρα ήταν Χριστούγεννα και το παιδί πήγε στον πατέρα του ένα δώρο και του είπε: «ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΣΕΝΑ». Ο πατέρας ξαφνιάστηκε στην αρχή, θύμωσε όμως όταν άνοιξε το κουτί και αυτό ήταν άδειο. Μίλησε με βαρύ τόνο στην κόρη του: «Δεν ξέρεις ότι, όταν κάνεις ένα δώρο, πρέπει να έχει και κάτι μέσα;» Η μικρή τον κοίταξε με δάκρυα στα μάτια και του απάντησε: «Το κουτί είναι γεμάτο με φιλιά για σένα». Ο πατέρας ντράπηκε, γονάτισε, την αγκάλιασε και της ζήτησε συγγνώμη. Από τότε ο πατέρας είχε πάντα το κουτί στο κρεβάτι του κι όποτε δεν ήταν καλά ή χρειαζόταν να πάρει θάρρος, το άνοιγε και έπαιρνε ένα φιλί! Ο καθένας μας έχει ένα κουτί γεμάτο με αγάπη των παιδιών, φίλων, συγγενών του Δεν υπάρχει κάτι πιο πολύτιμο που μπορείς να έχεις! Τώρα αν σε συγκίνησε το μήνυμα αυτό, θα το πεις παρακάτω. Εγώ διάλεξα αυτή την επιλογή. Προς όλους τους φίλους αυτού του κόσμου που αγαπούν και αγαπιούνται σας εύχομαι ένα κουτί γεμάτο φιλιά και μια όμορφη μέρα! Το έστειλε η Ελένη Βαλάσση-Αδάμ Ένα μήνυμα που κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο Το θάρρος δεν κραυγάζει πάντα. Καμιά φορά είναι η ήρεμη φωνή στο τέλος της ημέρας που λέει: «Θα προσπαθήσω πάλι αύριο». Το διαβίβασε στους φίλους του στο Διαδίκτυο κάποιος, που έγραψε: Αναφέρομαι σε λόγια άλλων, για να εκφράσω καλύτερα τον εαυτό μου.

11 Μ ΕΙΝΑΙ Ο ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΟΡΚΟΣ ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ; εταφράζεται εδώ μια συζήτηση που έγινε το 1994 μεταξύ αναγνωστών του περιοδικού World Health Forum της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, στον ειδικό χώρο εκείνου του περιοδικού (Readers Forum- τόμος 15) με θέμα τον Όρκο του Ιπποκράτους. Εκθέτει τις απόψεις του o Τούρκος καθηγητής Ιατρικής Ηθικής και Ιστορίας της Ιατρικής Yaman Örs και απαντά η Επίτιμος Γενική Διευθύντρια Υγιεινής Μερόπη Βιολάκη-Παρασκευά. Η συζήτηση αυτή έχει και τώρα ενδιαφέρον. Α Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ YAMAN ÖRS Έχοντας διαβάσει με πολύ ενδιαφέρον τη συζήτηση που είχε τίτλο «Μήπως ο Μακιαβέλι θα ήταν καλύτερος οδηγός για τους γιατρούς από τον Ιπποκράτη;» (World Health Forum, 1993, 14: 105-132) θα ήθελα να κάνω κάποια σχόλια πάνω στον καλούμενο Ιπποκράτειο Όρκο. Νομίζω ότι ο λόγος που κατά κανόνα δεν συζητείται το θέμα είναι ότι ο Όρκος λαμβάνεται κατ αρχήν ως δεδομένος, ακόμα κι όταν η ανεπάρκειά του για τη σύγχρονη ιατρική γίνεται αντιληπτή. Ο όρκος που πήρε το όνομα του Ιπποκράτους θεωρείται παγκοσμίως ως ένα κείμενο που ισχύει ως προς την ιατρική ηθική. Φαινομενικά είναι «παγκόσμιος» και κατά τόπο και κατά χρόνο. Κατά χρόνο, επειδή υπήρξε ένα ιστορικά καλά γνωστό κείμενο (στο Δυτικό Κόσμο) με διάφορες εκδοχές που περιείχαν και αλλαγές ή προσαρμογές σύμφωνα με τις επικρατούσες κοσμικές ή θρησκευτικές ιδέες σε κάθε κοινωνία. Κατά τόπο, επειδή διάφορες εκδοχές του αρχικού κειμένου είναι, όπως φαίνεται, απαραίτητο τμήμα των τελετών κατά τη λήψη του πτυχίου στις ιατρικές σχολές διαφόρων μερών του κόσμου. Φαίνεται ότι λίγοι άνθρωποι διερωτώνται αν αυτό το παλιό κείμενο (το οποίο, παρεμπιπτόντως, δεν είναι το πιο αρχαίο στην ιατρική ιστορία) θα μπορούσε δικαιολογημένα να ισχύει, αν ληφθούν υπόψιν τα σύγχρονα ηθικά θέματα στη ιατρική (ή σε άλλο επάγγελμα υγείας). Δεδομένων των ριζικών επιστημονικών, τεχνικών, κοινωνικοπολιτικών, νομικών και άλλων εξελίξεων στον κόσμο, που έχουν εμφανώς επηρεάσει όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, ποια ιατρική και ηθική σχέση θα μπορούσε να έχει οποιοδήποτε τμήμα του κειμένου που συζητούμε: με την περίπτωση της ιατρικής έρευνας, όπου η πληροφορημένη ελεύθερη, εκφρασμένη και ειδική συγκατάθεση του ατόμου που μετέχει στο πείραμα, είναι στην εποχή μας απαραίτητη; όταν κανείς σκεφτεί την πολύπλοκη τεχνολογία που εισέρχεται στη σύγχρονη χειρουργική; με τον αυξημένο ρόλο και τη συμμετοχή του ατόμου στα κοινωνικά πράγματα, και του ασθενούς στη θεραπευτική ιατρική; στην περίπτωση των υποχρεωτικών προληπτικών μέτρων, όπως η γενετική έρευνα στον πληθυσμό, ο εμβολιασμός ή η χλωρίωση των υδρεύσεων; όταν τα δικαιώματα των ζώων λαμβάνονται υπόψιν κατά τα πειράματα σε ζώα; Ακόμα και στην περίπτωση της σχέσης μεταξύ ασθενούς και ιατρού, που είναι η μόνη όψη των ανθρωπίνων σχέσεων στην ιατρική, που εξετάζονται στον παραδοσιακό Όρκο και τις εκδοχές του, το περιεχόμενο και η γλωσσική διατύπωση των σχετικών χωρίων είναι σίγουρα ξεπερασμένα ή και αναχρονιστικά ας αφήσουμε τα εντελώς άσχετα χωρία για το δάσκαλο και τους μαθητές του, ή για τους γιους κάποιου, κ.ο.κ. Πρώτα πρώτα να προστατεύουμε τους ανθρώπους και την κοινωνία από νόσους, ατυχήματα, παραμορφώσεις αναπηρίες και παρόμοιες σοβαρές ανεπιθύμητες καταστάσεις, ψυχολογικώς, κοινωνικώς, οικονομικώς όπως και βιολογικώς», θα έπρεπε να είναι το κύριο αξίωμα στη σύγχρονη ιατρική. Εμείς στο ιατρικό επάγγελμα και στην κοινωνία ευρύτερα, που βλέπουμε την θεραπευτική δράση ως την πιο σημαντική πλευρά της ιατρικής, μπορούμε να σκεφτούμε την αναλογία των ασθενών μας με τα αυτοκίνητά τους τι θα προτιμούσαν: ένα προστατευμένο και καλοδιατηρημένο όχημα, ή ένα που δεν λειτουργεί κανονικά και μπορεί να χαλάσει; Εκεί που η κοινωνικο-οικονομική φιλοσοφία είναι «καταναλώνετε, καταλώνετε και καταναλώνετε», όπως συμβαίνει στην καλούμενη Νέα Παγκόσμια Τάξη και όπου η υγεία γίνεται κατάσταση προς αγορά, η ιατρική δραστηριότητα ταυτίζεται «δικαιολογημένα» με το ιατρικό επάγγελμα. Και υπ αυτό το πρίσμα ο Όρκος θα ήταν πλήρως αποδεκτός από αυτούς που ενεργούν ως προστάτες ή σταθεροποιητές της καθεστηκυίας τάξης. Διερωτάται κανείς τι θα έπρεπε και τι θα έλεγε ο Ιπποκράτης, ως ένας από τους πιο μεγάλους επαναστάτες στην ιατρική ιστορία, για την εμμονή σε ένα ηθικό κείμενο στην ιατρική μετά από αιώνες; Yaman Örs Καθηγητής Ιατρικής Ηθικής και Ιστορίας της Ιατρικής Ιατρική Σχολή Άγκυρας

12 Β Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΣ ΜΕΡΟΠΗΣ ΒΙΟΛΑΚΗ-ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ Μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Ηθικής διάβασαν προσεκτικά την ενδιαφέρουσα επιστολή του Καθηγητή Örs για τον Ιπποκρατικό Όρκο. Αν και η παρομοίωση που κάνει στη θεραπευτική ιατρική μεταξύ γιατρών, ασθενών και αυτοκινήτων είναι μάλλον ατυχής, βεβαίως συμφωνούμε ότι δεν καλύπτονται όλα τα σύγχρονα προβλήματα του επαγγγέλματός μας από τον Όρκο. Δεν θα μπορούσε να συμβαίνει, αφού όλα τα μεγάλα ηθικά κείμενα του παρελθόντος δεν είναι δυνατό να αντιστοιχούν σε όλα τα προβλήματα του μακρινού μέλλοντος και τούτο περιλαμβάνει ακόμα και τα γραπτά μνημεία των μεγάλων θρησκειών. Μολαταύτα ο Ιπποκρατικός όρκος θέτει μερικές πολύτιμες αρχές, στις οποίες πρέπει να εμμείνουμε αν πρόκειται ο άνθρωπος να παραμείνει ανθρώπινος. Το γεγονός, ότι θεωρείται ότι ισχύει ακόμα στη βασική του θεωρία μετά από σχεδόν 2400 χρόνια, μιλάει από μόνο του, παρά τις προσαρμογές που έγιναν για διάφορους πολιτισμούς. Συμφωνούμε ότι ο Όρκος του Ιπποκράτους δεν είναι το πιο παλιό παρόμοια κείμενο στην ιστορία της ιατρικής, αλλά είναι με βεβαιότητα το πρώτο εντός ενός πολιτισμού, που ύψωσε την ιατρική από τη δεισιδαιμονία και τη μαγεία στη λογική παρατήρηση και το πείραμα. Και αυτή είναι η αξία του στις ρίζες και του επαγγέλματός μας. Συμφωνούμε επίσης με τον Καθηγητή Örs στη φανερή διαφωνία του με την τρέχουσα κονωνικοοικονομική φιλοσοφία του «καταναλώνετε, καταναλώνετε και καταναλώνετε», όπως εκτείνεται και στην ιατρική. Αν ζούσε σήμερα ο Ιπποκράτης, είναι βέβαιο ότι, ως «ένας από τους πιο μεγάλους επαναστάτες στην ιστορία της ιατρικής», θα απεκήρυσσε όχι τον όρκο του, αλλά αυτή την συγκριμένη φιλοσοφία. Πολλοί έχουν αρχίσει να το κάνουν και εμείς όπως και ο καθηγητής Örs είμαστε μαζί τους. Μερόπη Βιολάκη-Παρασκευά Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Ηθικής Αιωνία τους η μνήμη Ειρήνη Σεντλέροβα Περίπου 2.500 εβραιόπουλα στη Βαρσοβία γλύτωσαν το θάνατο από τους Ναζί από το 1940 ως το 1943 χάρις στις προσπάθειες της Πολωνίδας κοινωνικής λειτουργού Irena Sendlerova. Με διάφορους τρόπους μέσα από υπονόμους, μέσα σε βαλίτσες, κάτω από τα ρούχα της η γυναίκα αυτή έφερε τα παιδιά σε ασφαλή μέρη, ενώ ο γερμανικός στρατός ερήμωνε το γκέτο της Βαρσοβίας. Αργότερα, όταν την έπιασαν και βασανίστηκε, δεν έδωσε τα ονόματά τους. Αν και η χώρα της την τίμησε και ήταν υποψήφια για το Νομπέλ Ειρήνης, η Σεντλέτροβα δεν πίστευε ότι ήταν ηρωίδα. Πέθανε σε ηλικία 98 ετών. ############################################################## Έντουαρντ Λόρεντς Εκοιμήθη σε ηλικία 90 ετών ο μετεωρολόγος και καθηγητής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης Edward Lorenz. Όταν το 1961 βεβαίωνε ότι η μακρά πρόγνωση του καιρού ήταν σχεδόν αδύνατη, η ανακάλυψή του δυσαρέστησε τους εκφωνητές του καιρού. Αλλά η βασική του ιδέα ότι ακόμα και οι πιο μικρές παρεκκλίσεις μπορεί να έχουν τεράστιο αντίκτυπο σε μεγαλύτερα συστήματα εγέννησε το σύγχρονο πεδίο της θεωρίας του χάους. Γοήτευσε τη φαντασία του κοινού με τη χαριτωμένη σύλληψη, που περιεχόταν σε άρθρο του το 1972 με τίτλο «Μπορεί το χτύπημα των φτερών μιας πεταλούδας στη Βραζιλία να προκαλέσει κυκλώνα στο Τέξας;» Στην αρχή ο Λόρεντς σκέφτηκε ένα γλάρο ως παράδειγμα, αλλά κατέληξε στο πιο ποιητικό πλάσμα, κι έτσι γεννήθηκε ο όρος φαινόμενο πεταλούδας. Περιοδικό ΤΙΜΕ, 5, 26 Μαΐου 2008

13 Πριν από 26 χρόνια, ένα καιρό ωραίων αγώνων Οι πρώτοι Πανελλήνιοι Αγώνες Στίβου Τυφλών 14-15 Μαίου 1982 Από επιστολή του καιρού εκείνου του Μάνου Τσελίκα «Σ τον ωραίο αθλητικό χώρο της Καλογρέζας, αισθητικά διαμορφωμένο από άξιους αρχιτέκτονες, σε ένα από τα στάδια που διαμορφώθηκαν εκεί, έγιναν οι Πρώτοι Πανελλήνιοι Αγώνες Στίβου Τυφλών. Ήταν ένας όμορφος κι ασυνήθιστος τρόπος να εγκαινιασθούν αυτοί οι χώροι, που θα χρησιμέψουν αργότερα για τους Ευρωπαϊκούς Αγώνες *. Εκτός από τους γνωστούς μας φίλους αθλητές του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών ήταν και μαθητές του ΚΕΑΤ μαζεμένοι εκεί (σαν ξεχωριστή αθλητική ομάδα) και πέντε αθλητές της Κύπρου και ένας Θεσσαλονικιός (της Οργάνωσης Προστασίας Τυφλών «Ο Ήλιος»). Η Γραμματεία Πληροφοριών βρισκόταν στα τραπεζάκια της και υπήρχε κόσμος αρκετός. Με τους ήχους της μπάντας της Χωροφυλακής εμφανίστηκαν οι σημαίες της Ελλάδας, της Κύπρου και του «Ήλιου» Θεσσαλονίκης και παρέλασαν οι αθλητές και οι προπονητές. Ο Υπουργός Αθλητισμού κ. Κατσιφάρας και η Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Κα Περράκη απεύθυναν χαιρετισμό. Μίλησαν επίσης η Κα Βασιλειάδου, Διευθύντρια του ΚΕΑΤ και ο κ. Π. Κουρουμπλής, Πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Τυφλών. Τότε τα κοριτσάκια με τις καφέ στολές, η Ειδική Ομάδα Πουλιών ΚΕΑΤ, άφησαν τα περιστέρια, που κρατούσαν στην αγκαλιά τους. Κι εκείνα πέταξαν ψηλά, για να πάνε να πούνε στον κόσμο ότι νά, εδώ αρχίζουν αθλητικοί αγώνες τυφλών, που μπορούν κι αυτοί να ευχαριστιούνται τη γυμναστική, τον αθλητισμό και τη χαρά να ξεπερνά κανείς στο τρέξιμο, στο πήδημα ή στο δίσκο τον εαυτό του, κάποιους άλλους αθλητές και ένα ειδικό εμπόδιο, το ότι δεν βλέπει (ή βλέπει πολύ λίγο). Είπαν ακόμα τα πουλάκια ότι «αυτά τα αγόρια και τα κορίτσια που θα αγωνίζονται και εκείνα, που θ ανεβούν αυτές τις δυο μέρες στο βάθρο για να τους φορέσουν ένα μετάλλιο, ενώ η μπάντα θα παιανίζει και τα μεγάφωνα όλα θα λένε τ όνομά τους, θέλουν να μηνύσουν και στους άλλους όλους, όσοι έχουν κάποια ιδιαίτερη ή μεγάλη δυσκολία (σωματική ή ψυχολογική ή οτιδήποτε), ότι δεν είναι ανάγκη να αποτραβηχτούν από τον κόσμο. Πολλά μπορούν να κατορθώσουν και να χαρούν μαζί με τους άλλους ανθρώπους, που έχουν κι εκείνοι κάποιο εμπόδιο ή δυσκολία μεγαλύτερη ή μικρότερη, περισσότερο ή λιγότερο φανερή». Και πήγαν επίσης τα περιστέρια να πουν σ αυτούς που βλέπουν ότι οι άνθρωποι με τα άσπρα μπαστούνια * Σημ. Όταν γραφόταν το γράμμα αυτό προς το Γιώργο Τσελίκα, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας δεν είχαν φανεί στον ορίζοντα. κάνουν πολύ καλή παρέα, θέλουν να ανακατεύονται με τους άλλους ανθρώπους, είναι ικανοί να εργασθούν, αν βοηθηθούν, ενδιαφέρονται πολύ για ό,τι συμβαίνει γύρω τους ότι η αγάπη μας τους χρειάζεται, αλλά η λύπηση, που συχνά τους δείχνουν, τους αποθαρρύνει ότι φέρνοντας τους τυφλούς κοντά μας, τους βοηθάμε στην προσπάθεια που κάνουν, να ενταχθούν δημιουργικά στο κοινωνικό σύνολο κι εμείς έχουμε πολλά να μάθουμε και να κερδίσουμε από την επαφή αυτή. Ύστερα έγιναν κατά το πρόγραμμα τα αθλήματα, ο δρόμος 400 και 100 μέτρων ανδρών, άλμα τριπλούν, δίσκος κλπ. Μετά την απονομή και των τελευταίων μεταλλίων, κοπέλες με ωραίες ενδυμασίες χόρεψαν κυπριακούς χορούς. Αλλά απότομα την πρώτη μέρα είχε κρύο αρκετό κι ο κόσμος σκόρπισε πρόωρα. Τελευταία σκόρπισαν και τα δεμένα χρωματιστά μπαλόνια, ανεβαίνοντας στον ουρανό και γεμίζοντάς τον με χρώματα σαν λουλούδια, ώστε ο καθένας να καταλάβει ότι αυτή ήταν μια χαρούμενη μέρα. Είχαν έρθει και τα άλλα παιδιά του ΚΕΑΤ και κάθονταν στα παγκάκια πριν κρυώσουν τόσο, ώστε να χρειασθεί να πάνε πάλι στο λεωφορείο. Ένα κορίτσι έσκυβε και δάγκανε το παγκάκι. Το ένα χέρι του κάθε τόσο τεντωμένο έψαχνε στον αέρα να νοιώσει τι γίνεται γύρω. Αν έβρισκε τι γίνεται, τι είναι αυτοί οι ήχοι κι οι θόρυβοι, αν κάποιος του έκανε παρέα και του εξηγούσε, τότε θα έπιανε κάποιο νήμα για να βγει από την απομόνωση και να μπει στην κοινωνική ζωή, θα ξεκινούσε κάποια όνειρα και κάποιες επιδιώξεις και θα δάγκανε πολύ λιγότερο το παγκάκι του. Ένα ψηλό αγόρι, ο Μαρίνος, μάθαινε από κάποιον μεγάλο τα αθλητικά γεγονότα που συνέβαιναν εκεί και ήθελε να πληροφορηθεί περισσότερα: «Πες μου, γουστάρω». Το συμπέρασμά του απ όσα άκουγε το είπε φωναχτά: «Θα γίνω και γω αθλητής!» Ναι, Μαρίνο, είπα νοερά, κάνε το, είναι ωραία, θα δεις: το κορμί σου θα ιδρώνει και θα δίνει στην ψυχή σου χαρές ξεχωριστές κερδίζοντας κι εκείνο πολλά Την άλλη μέρα (Σάββατο, 15 Μαίου 1982) συνεχίστηκαν οι αγώνες: Άλμα σε μήκος ανδρών, ρίψη σφαίρας, δρόμος 60 μ. κοριτσιών, δρόμος 100 μ. και 1500 μ. ανδρών β κατηγορίας (δηλαδή αυτών που βλέπουν λίγο). Η αυστηρότητα στην τήρηση των κανονισμών, οι χρονομετρήσεις, η ένταση της προσπάθειας των αθλητών, η παρουσία 12 κριτών και εκπροσώπων του ΣΕΓΑΣ και η όλη πληρότητα της διοργάνωσης έδιναν στους αγώνες τη σοβαρότητα που έπρεπε και ικανοποιούσαν βαθιά τους αθλητές, οι οποίοι ακριβώς αυτό ζητούσαν: κανονικούς αγώνες,

14 κανονικές επιδόσεις, σωστή δουλειά, γιατί η προσπάθεια τους στην προπόνηση το άξιζε αυτό. Τηρήθηκαν βέβαια οι ειδικοί κανόνες που έχουν θεσπισθεί γι αυτή την κατηγορία αθλητών, τους οποίους γνώρισαν κι εφάρμοσαν οι Έλληνες, όταν πήγαν πέρυσι στους Πανευρωπαϊκούς Αγώνες Τυφλών στη Φούλντα της Γερμανίας. Π.χ. με φωνές οι προπονητές τους τούς βοηθούν να κρατούν τη σωστή κατεύθυνση στο δρόμο ή στο πήδημα. Τα ρεκόρ συγκρίνονταν με τις επιδόσεις των μόνων ομοίων αγώνων, στους οποίους μετείχαν Έλληνες, δηλαδή εκείνων της Φούλντα. Αλλ όταν έλεγε ο δρομέας Λάμπης Κορμπάκης «νέο πανελλήνιο ρεκόρ», είχε τέτοια χαρά, που όλοι ευχήθηκαν στο αληθινά λαμπρό αυτό παληκάρι να καταρρίπτει επί πολλά χρόνια σε πολλά αγωνίσματα τα πανελλήνια ρεκόρ και να ξεπεράσει και ξένους αθλητές! Το κέφι των αθλητών και των φιλάθλων που τους επευφημούσαν ήταν (όπως ήταν, μου είπαν, και στην προπόνηση) σπουδαίο και μεταδοτικό. Τα πειράγματα μεταξύ τους χαριτωμένα. Π.χ. «δεν κρυώνω εγώ», έλεγε ένας νικητής του δρόμου. Μα πώς να κρυώσεις, του απάντησαν, αφού σου κόβει τον αέρα το μετάλλιο! Μπράβο στον κ. Ηλία Μαργιόλα, τον γεμάτο αγάπη Δημήτρη Μακρή και σ όλους τους οργανωτές». ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ 5 Ιουνίου, ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Γιορτάστηκε έντονα και στη χώρα μας η ημέρα αυτή, μοιράστηκαν πάνινες τσάντες και δίχτυα για ψώνια και πληροφορίες κλπ. Εδώ μεταφέρονται μικρές ειδήσεις από τις ΗΠΑ, τη χώρα που ρυπαίνει πιο πολύ και αργεί ν αντιδράσει στα προστάγματα του καιρού: Εκατομμύρια παιχνιδιών αποσύρονται στις ΗΠΑ Τα καταστήματα Wal-Mart, η μεγαλύτερη εμπορική εταιρεία παιχνιδιών στον κόσμο, ενημέρωσε τους προμηθευτές της ότι εφέτος πρέπει να συμμορφωθούν με πιο αυστηρές προδιαγραφές σχετικά με τοξικές ουσίες στα παιχνίδια. Και απέσυρε 25 εκατομμύρια παιχνίδια σ ένα χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως λόγω παρουσίας μολύβδου στα παιχνίδια ή στη βαφή τους. Άλλα μέταλλα, όπως αρσενικό, αντιμόνιο, κάδμιο, χρώμιο και υδράργυρος, περιλαμβάνονται στις απαγορεύσεις. Οι νέες προδιαγραφές της Wal-Mart είναι αυστηρότερες και από εκείνες των νόμων στις ΗΠΑ. ΠΗΓΗ: The Wall Street Journal Τα υβριδικά αυτοκίνητα ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο Οι παγκόσμιες πωλήσεις του αυτοκινήτου της Toyota Prius hybrid ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο αμάξια. Το πρώτο αυτό υβριδικό αυτοκίνητο (λειτουργεί και με μπαταρία και με βενζίνη) που παρήχθη μαζικά, μπήκε στην αγορά της Ιαπωνίας το 1997 και στην παγκόσμια αγορά το 2000. Στην αρχή το αυτοκίνητο Prius θεωρήθηκε επικίνδυνη επιχείρηση, αργότερα όμως έγινε συνώνυμο της προστασίας του περιβάλλοντος. Τα πιο πολλά αμάξια πουλήθηκαν στις ΗΠΑ, όπου μπορεί κανείς τώρα να το παραγγείλει και θα το παραλάβει σε ένα μήνα ή σε περισσότερο. Επιτέλους το παραδέχθηκαν ΠΗΓΗ: Associated Press Ο Λευκός Οίκος των ΗΠΑ πρόσφατα εξέδωσε μια έκθεση 271 σελίδων, όπου παραδέχεται με καθυστέρηση τεσσάρων ετών ότι «το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της θερμοκρασίας του Πλανήτη οφείλεται πιθανότατα σε αύξηση των συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου λόγω ανθρώπινης δραστηριότητας. Προλέγει νέο κύμα ζέστης, έλλειψη νερού, ακραία καιρικά φαινόμενα και δαπανηρή αύξηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας. Σημειώνεται επίσης στην έκθεση ότι «πολλά από τα αναμενόμενα δυσάρεστα αποτελέσματα επάνω στην υγεία θα πέσουν με δυσανάλογο τρόπο επί των φτωχών, των ηλικιωμένων, των αναπήρων και των ανασφάλιστων της γης». ΠΗΓΗ: Associated Press. Απομακρύνεται η διοξίνη από τα απόβλητα στο Μίτσιγκαν Η εταιρεία χημικών ουσιών Dow Chemical αποφάσισε τον καθαρισμό των σπιτιών και των αυλών από διοξίνη στα κατάντη του ποταμού στο Μίτσιγκαν μετά από δεκαετίες που η ίδια ρύπαινε τα νερά και το χώμα με ποσότητα πολλαπλάσια από εκείνη που επιτρέπουν οι αμερικανικοί νόμοι. Ενώ ως τώρα η Εταιρεία ισχυριζόταν ότι δεν βλάπτεται ο άνθρωπος από τη διοξίνη, και ενώ η επιστήμων Mary Gade, της Υπηρεσίας ΕΡΑ, αρμόδιας για την προστασίας του περιβάλλοντος, παρά λίγο να χάσει τη θέση της από ενέργειες της Εταιρείας Dow, επιτέλους η επιμονή της υπαλλήλου και οι μετρήσεις ανάγκασαν την Εταιρεία να προβεί σε εκτεταμένο καθαρισμό. Η διοξίνη είναι καρκινογόνα ουσία και πολύ τοξική. Και δεν απουσιάζει και από άλλα ποτάμια, όπως αποδείχθηκε, πολύ κοντά στην Αθήνα. Δεν θα πέσουν οι τιμές των τροφίμων Οι τιμές των τροφίμων φαίνεται ότι θα εξακολουθήσουν να είναι υψηλές, τουλάχιστον τα επόμενα δέκα χρόνια σύμφωνα με μια ανάλυση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ. Η ζήτηση των βιοκαυσίμων για τα αυτοκίνητα, οι κλιματικές αλλαγές και άλλοι λόγοι θα έχουν ως αποτέλεσμα τις υψηλές τιμές του ρυζιού, του σταριού, των φυτικών ελαίων και άλλων τροφίμων. Η πολιτική των ΗΠΑ υπέρ της παραγωγής αιθανόλης βλάπτει άλλη μια φορά τους φτωχότερους. Η ανθρωπιστική βοήθεια γίνεται επείγουσα ανάγκη. ΠΗΓΗ: Ηλεκτρονικό περιοδικό GRIST

15 Η σελίδα της Ξένιας (με αφορμή τη Ημέρα της Μητέρας) Ο άγγελός του Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παιδί έτοιμο να γεννηθεί. Ρώτησε το Θεό, όταν ήταν ακόμα στον Ουρανό: «Έμαθα ότι με στέλνεις στη γη αύριο, αλλά πώς θα ζήσω εκεί, αφού είμαι τόσο μικρό και αβοήθητο;» Απάντηση: «Διάλεξα έναν από τους αγγέλους ειδικά για σένα. Θα σε περιμένει και θα σε φροντίσει». Παιδί: Πές μου, εδώ στον Ουρανό το μόνο που κάνω είναι να τραγουδώ και να χαμογελώ, και μ αυτό αισθάνομαι ευτυχία. Εκεί θα είμαι ευτυχισμένο; Απάντηση: Ο άγγελός σου θα σου τραγουδάει και θα σου χαμογελά κάθε μέρα. Θα αισθάνεσαι την αγάπη του και θα είσαι μια χαρά. Παιδί: Πώς θα καταλαβαίνω αυτά που θα μου λένε, όταν μου μιλούν, αφού δεν ξέρω τη γλώσσα των ανθρώπων;» Απάντηση: Ο άγγελός σου θα σου λέει τις πιο ωραίες και γλυκές λέξεις που υπάρχουν. Με υπομονή και φροντίδα ο άγγελός σου θα σου μάθει και να μιλάς. Παιδί: Και τι θα κάνω όταν θέλω να μιλήσω σε σένα; Απάντηση: Ο άγγελός σου θα σου ενώσει τα χέρια και θα σου μάθει πώς να προσεύχεσαι. Παιδί: Έχω ακούσει ότι στη γη υπάρχουν και κακοί. Ποιος θα με προστατέψει; Απάντηση: Ο άγγελος σου θα σε προστατεύσει ακόμα και με κίνδυνο της ζωής της. Παιδί: Αλλά θα στενοχωριέμαι, γιατί δεν θα σε βλέπω πια. Απάντηση: Ο άγγελός θα σου μιλάει πάντα για μένα και θα δυο δείξει τον τρόπο να γυρίσεις σε μένα, αν και πάντα θα είμαι δίπλα σου. Τη στιγμή εκείνη στον Ουρανό έγινε ησυχία, αλλά ακούγονταν φωνές από τη Γη. Το παιδί βιάστηκε και ρώτησε σιγά: «Θεέ μου, αν θα φύγω τώρα, πες μου παρακαλώ το όνομα του αγγέλου μου». Απάντηση: Το όνομά του δεν έχει σημασία. Εσύ να φωνάζεις τον άγγελό σου Μαμά. ΠΗΓΗ: Susan s Daily Dose

16 Πήγα, είδα, άκουσα, διάβασα και νομίζω Ξ αφνικά τα μέσα ενημέρωσης άρχισαν να ασχολούνται πολύ με τον Καραγάτση και να τον υμνούν. Από το διάβασμα του βιβλίου του «Το 10» και από την παρουσίασή του στην τηλεόραση ως σειράς κατέληξα να συμφωνώ με τα λόγια, που ο ίδιος ο Καραγάτσης είχε πει, ότι «περιγράφει τη ζωή όπως είναι στην πραγματικότητα και γι αυτό τα βιβλία του είναι ακατάλληλα για τους ιδιοκτήτες των καθώς πρέπει βιβλιοθηκών». Είναι φανερό ότι επιδιώκεται υποτίμηση της έννοιας «καθώς πρέπει». Και αυτό ταιριάζει με την νοοτροπία του νατουραλισμού, όπου έχουν καταταγεί τα βιβλία του Καραγάτση. Σ την Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ - LA- ROUSSE - BRITANNICA γράφει για τον νατουραλισμό: «Κίνημα στον χώρο της αισθητικής του τέλους του 19 ου και των αρχών του 20ού αιώνα, εμπνεόμενο από τη μεταφορά των αρχών και των μεθόδων της φυσικής επιστήμης ιδιαίτερα των απόψεων του δαρβινισμού για τη φύση στη σφαίρα της λογοτεχνίας και των καλών τεχνών. Στη λογοτεχνία ο νατουραλισμός αποτέλεσε προέκταση της παράδοσης του ρεαλισμού και απέβλεπε σε μια ακόμα πιο πιστή, μη επιλεκτική παρουσίαση της πραγματικότητας, ένα αληθινό «κομμάτι της ζωής», που έπρεπε να δίνεται χωρίς καμιά κρίση ηθικού χαρακτήρα».» Οι ανθρώπινοι χαρακτήρες, ως άτομα, θεωρούνταν ανυπεράσπιστα προϊόντα της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος, κατευθυνόμενα «από τα μέσα» από ανίσχυρες ενστικτώδεις ροπές και ταλαιπωρούμενα από κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις «από τα έξω». Έτσι οι άνθρωποι, ως άτομα, κατά τους νατουραλιστές, είχαν πολύ περιορισμένη ελεύθερη βούληση και ευθύνη για τη μοίρα τους και η τελική «πρόγνωση» της «περίπτωσής» τους ήταν απαισιόδοξη από την αρχή.» Ο νατουραλισμός ως αισθητικό κίνημα πρωτοεμφανίστηκε στη Γαλλία και η θεωρητική του βάση στηριζόταν άμεσα στην κριτική μέθοδο του Ιππόλυτου Ταιν, ο οποίος διακήρυττε στην εισαγωγή του έργου του Ιστορία της αγγλικής λογοτεχνίας (Histoire de la litérature anglaise, 1863-64): «υπάρχει μια ορισμένη αιτία για τη φιλοδοξία, το θάρρος, την ειλικρίνεια, όπως ακριβώς υπάρχει για την πέψη, τη μυϊκή κίνηση τη ζωϊκή θερμότητα. Κακία και αρετή είναι προϊόντα, όπως είναι το βιτριόλι και η ζάχαρη» αρακάτω λέει το λεξικό:»παρά τις διακηρύξεις τους για πλήρη αντικειμενικότητα, οι λογοτέχνες νατουραλιστές προσέκρουαν σε κάποιες προκαταλήψεις σύμφυτες με τις αιτιοκρατικές θεωρίες τους. Μολονότι απέδιδαν πιστά τη φύση, ήταν πάντα μια φύση «με κόκκινα δόντια και νύχια». Οι απόψεις τους για την κληρονομικότητα τους έκαναν να περιγράφουν κατά προτίμηση απλοϊκούς χαρακτήρες δυναστευόμενους από ισχυρά, αρχέγονα πάθη. Οι απόψεις τους για τις καταθλιπτικές επιδράσεις του περιβάλλοντος τούς έκαναν να επιλέγουν ως θέματα τούς πιο καταθλιπτικούς χώρους τις τρώγλες ή τον υπόκοσμο και τους «ζωντάνευαν» συχνά με λεπτομέρειες θλιβερής ατμόσφαιρας και αθλιότητας». Με αφορμή την ανάγνωση του σχεδίου αυτοβιογραφίας μου, η επίτιμος Διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας Κα Θεοδώρα Στεφάνου μου έστειλε μια μονογραφή της για το κάπνισμα που είχε γράψει το 1974 με εντολή της τότε Γενικής Διευθυντού Κας Μερόπης Βιολάκη-Παρασκευά. Η μελέτη αυτή κατέληγε σε συμπεράσματα, με τα οποία επιβεβαιωνόταν η δυσμενής επίδραση του καπνίσματος επί της υγείας και η αύξηση της κατανάλωσης σιγαρέττων στη χώρα μας. Κατέληγε επίσης σε προτάσεις για τη διαπαιδαγώγηση του λαού για τους κινδύνους του καπνίσματος, την απαγόρευση του καπνίσματος από το προσωπικό των νοσοκομείων κατά την άσκηση του έργου τους κλπ. Φαίνεται ότι σήμερα δεν πήρε θέση το Υπουργείο Υγείας, γράφει η Κα Στεφάνου, για το «καυτό πρόβλημα της κατάχρησης των κινητών τηλεφώνων» και μάλιστα από μικρά παιδιά. ΗΚα Στεφάνου μου έστειλε επίσης και πληροφορίες για τις αντιδράσεις και καθημερινές ενέργειες των δημοσίων υπηρεσιών μετά τη καταστροφή του πυρηνικού αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ το 1986 και μια παλιά δημόσια συζήτηση, που είναι πάντα επίκαιρη, μεταξύ του Τούρκου καθηγητή Yaman Örs και της Κας Βιολάκη για τον Όρκο του Ιπποκράτη, η οποία δημοσιεύεται στο τεύχος αυτό. Η δική μου ταπεινή γνώμη για το τελευταίο είναι ότι, αν οι γιατροί γενικά είχαν σήμερα το ηθικό ανάστημα, που απαιτούσε ο Ιπποκράτης, και αν οι σχέσεις του γιατρού με τον ασθενή και τον άνθρωπο βρίσκονταν στο υψηλό εκείνο σημείο, που ζητεί ο Όρκος του, θα αντιμετωπίζονταν και θέματα σύγχρονα που δεν υπήρχαν την αρχαία εποχή. Και μερικά άλλα, όπως η συναλλαγή μεταξύ κλινικών γιατρών και ιατρικών εργαστηρίων ή μεταξύ κλινικών και εμπόρων φαρμάκων και εργαλείων, που δεν τόλμησε να αναφέρει ως παράδειγμα ο Τούρκος καθηγητής. Μ.Τ.