Κορίανδρο Για το κορίανδρο δε μπορείς να κάνεις λάθος από την μυρωδιά του. 1

Δηλητήρια ονομάζουμε ουσίες με προέλευση είτε φυσική, είτε τεχνητά παρασκευασμένη, οι οποίες εάν εισαχθούν σε ζωντανούς οργανισμούς επιφέρουν σοβαρές βλάβες έως και θάνατο. Τα δηλητήρια υπάρχουν στην φύση, σε κάποιες ουσίες προερχόμενες από φυτά, σε κάποια ζώα ή και σε κάποια χημικά στοιχεία. Ακόνιτο Το ακόνιτο αμέσως άμα ποθεί γλυκαίνει τη γλώσσα με μια στυφάδα και μετά τη γλυκύτητα προκαλεί σκοτοδίνη και επιφέρει υγρότητα των ματιών και βάρος στο θώρακα και στο υποχόνδριο. Πρέπει να αποβάλουμε το δηλητήριο με εμετούς ή με κλύσμα να εκκενώσουμε την κοιλιά. Θα χρησιμοποιήσουμε προηγμένως την πόση ρίγανης, ή απήγανου, ή πράσου, ή αφεψήματος αψιθιάς μαζί με κρασί αψιθιάς, ή ρόκας, ή αβρότονου ή χαμεκαίας ή χαμοπυτιάς. Κορίανδρο Για το κορίανδρο δε μπορείς να κάνεις λάθος από την μυρωδιά του. 1

Αν ποθεί βραχνιάζει τη φωνή και επιφέρει μανία όμοια με της μέθης, μιλούν δηλαδή με αισχρολογίες και σε όλο τους το σώμα διαφαίνεται η μυρωδιά του κορίανδρου. Τους βοηθά δε αυτούς μετά τον εμετό με μύρο της ίριδας: -Η πόση του ανέρωτου κρασιού με αψιθιά αλλά και σκέτου -Τα αυγά αφού αδειάσουν και διαλυθούν με άλμη και ρουφηχτούν -Αλατόνερο (άλμη) αν ποθεί -Ο αλμυρός ζωμός από κότα και χήνα -Γλυκό κρασί με σταχτόνερο Κώνειο (conium maculatum-κ.ο. μαγκούτα, βρωμόχορτο) Το κώνειο αν ποθεί επιφέρει σκοτοδίνες και θαμπώματα, ώστε δε βλέπει κανείς ούτε λίγο, λόξιγκα και παράκρουση του νου και πάγωμα των άκρων. Στο τέλος πνίγονται με σπασμούς από το σταμάτημα του αέρα στη τραχεία. Καταρχάς λοιπόν όπως και στα άλλα, θα το αποβάλουμε με τους εμετούς, έπειτα χρησιμοποιώντας καθαρτικό, θα αποβάλουμε αυτό που έχει διολισθήσει έως τα έντερα. Σμίλακας Ο αποκαλούμενος σμίλακας, που από μερικούς αποκαλείται θύμαλλο και από τους Ρωμαίους τάξος. Αν ποθεί επιφέρει πάγωμα σε όλο το σώμα, ασφυξία και άμεσο θάνατο. Μανιτάρια Από τα μανιτάρια άλλα βλάπτουν λόγο του είδους τους και άλλα λόγο της ποσότητάς τους. Επιφέρουν δε όλα πνιγμούς όπως της κρεμάλας. Εμείς ευθέως πρέπει να τους βοηθάμε από κοινού, αναγκάζοντάς τους να κάνουν εμετό με λάδι. Θαυμάσια ωφελούνται αν πιούν στάχτη από κλήμα ή από ξύλο άγριας αχλαδιάς, μαζί με νερωμένο ξινό κρασί ή αλάτι ή σόδα. Αλλά και αν βραστούν τα άγρια αχλάδια ή τα φύλλα του δέντρου μαζί με τα μανιτάρια αδρανοποιούν το δηλητήριο τους. Τους βοηθούν και -Τα αυγά της κότας αν πίνονται με νερωμένο ξινό κρασί και με μία δραχμή αριστολοχεία -Η αψιθιά μαζί με κρασί -Το μέλι αν τρώγεται ή πίνεται μαζί με νερό -Το μελισσόφυλλο με σόδα -Η ρίζα και ο καρπός της πανάκειας με κρασί -Το καμένο κατακάθι του κρασιού μαζί με νερό -Το ραπάνι ή το σινάπι ή το κάρδαμο εάν τρώγονται Δημήτρης Κωνσταντόπουλος 2

Δηλητηριώδη ψάρια στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Δράκαινα: Είναι ψάρι της ακτής, που έχει την... κακή συνήθεια να παραχώνεται μέσα στην άμμο κοντά στον γιαλό. Το ραχιαίο πτερύγιό της φέρει αγκάθια εφοδιασμένα με αδένες που παρέχουν δηλητήριο. Μετά το τσίμπημα, ο πόνος είναι οξύτατος και «ακτινοβολείται» μέχρι τη ρίζα του μέλους που έχει τσιμπηθεί. Επειδή το δηλητήριο καταστρέφεται στη θερμοκρασία των 50 C, ο απλούστερος τρόπος αντιμετώπισης, μετά την αναγκαία απολύμανση, είναι η προσέγγιση του σημείου του τσιμπήματος σε μια πηγή θερμότητας (π.χ. αναμμένο άκρο τσιγάρου) προσεκτικά για να μην προκληθεί κάψιμο. Σκορπίνα ή σκόρπαινα: Ζει συνήθως σε βαθύτερα νερά και μπορεί να φθάσει και τα 45 εκατοστά μήκος σώματος. Το χρώμα της είναι κυρίως κόκκινο και συνοδεύεται με τις ιδιαίτερες αποχρώσεις του βυθού. Το τσίμπημα γίνεται από τα δηλητηριώδη αγκάθια του ραχιαίου πτερυγίου, όμως ιδιαίτερα επώδυνο είναι όταν το τσίμπημα γίνει από τα αγκάθια που βρίσκονται στο επικάλυμμα. Ο σκορπιός είναι πιο μικρός από τη σκορπίνα και μπορεί να φθάσει τα 20-25 εκατοστά μήκος σώματος. Είναι πιο κοινό είδος και συναντάται εύκολα στα πολύ ρηχά. Οι εξαιρετικές δυνατότητες του στη παραλλαγή, κάνει πιθανή μια τυχαία επαφή μαζί του. Λαγοκέφαλος: Ονομάζεται Λαγοκέφαλος ή Lagocephalus Sceleratus όπως είναι κανονικά η επιστημονική του ονομασία. Το ψάρι αυτό παράγει μια τοξίνη που προκαλεί ακόμη και θάνατο για όποιον το καταναλώσει. Το 2003 έκανε την εμφάνιση του για πρώτη φορά στις θάλασσες των Δωδεκανήσων, αλλά σήμερα ζει σε όλο το Αιγαίο πέλαγος. Σαν ψάρι είναι άγνωστο σε πολλούς ψαράδες και ιδιαίτερα στους ερασιτέχνες. Ο λεσεψιανός μετανάστης, όπως αποκαλούνται τα ψάρια και οι άλλοι οργανισμοί που μέσω Σουέζ περνάνε στην Μεσόγειο, εθεάθη αρχικά στο 3

τρίγωνο Σύμη Ρόδος Καστελόριζο αλλά σήμερα έφθασε μέχρι και στις ακτές της Βόρειας Ελλάδας. Η δηλητηριώδης τοξίνη είναι η Τετραδοτοξίνη ΤΤΧ η οποία προκαλεί στον άνθρωπο αναπνευστικές διαταραχές, ανεπάρκεια του κυκλοφορικού συστήματος, μυϊκή παράλυση ακόμη και θάνατο σε όποιον καταναλώσει το ψάρι. Θανατηφόρα περιστατικά έχουν αναφερθεί ως τώρα στον Λίβανο και στο Ισραήλ (όπου τ ο μήκος του συχνά υπερβαίνει το μισό μέτρο ενώ το βάρος του είναι περίπου 1500 1700 γραμμάρια). Ο πληθυσμός του Λαγοκέφαλου ή Lagocephalus Sceleratus αυξάνεται σημαντικά και προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις αρχές οι οποίες αναζητούν τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος. Τετραδοτοξίνη, η ουσία του λαγοκέφαλου. Νευροτοξίνη 1250 φορές πιο ισχυρή από το κυάνιο. Αντίδοτο δεν υπάρχει, η όποια θεραπεία είναι μόνο συμπτωματική.τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται 30 λεπτά μετα την κατάποση του ψαριού και αναλόγως της ποσότητας, μπορεί να καθυστερήσουν έως και 4 ώρες. Η σειρά των συμπτωμάτων έχει ως εξής: Πρώτα μουδιάζουν τα χείλη και η γλώσσα. Το επόμενο σύμπτωμα είναι παραισθησία και μία αίσθηση ελαφρότητας σαν να αιωρείσαι η σαν να επιπλέεις. Μετα ξεκινάει πονοκέφαλος, έντονος πόνος στο στομάχι κοιλιά που συνεχίζει σε σταδιακή παραλυσία και καθολική ακινησία. Παράλληλα υπάρχει αυξανόμενη αναπνευστική ανεπάρκεια και καρδιακή αρρυθμία. Το θέμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό και για το λόγο αυτό έχουν τεθεί σε επιφυλακή τόσο οι λιμενικές αρχές, οι επαγγελματίες και ερασιτέχνες αλιείς, όσο και το Εθνικό Κέντρο Ερευνών. Ο λαγοκέφαλος που εντοπίστηκε στην Νάξο, είναι το πρώτο δείγμα που αλιεύεται στο νομό από τότε που το είδος εμφανίστηκε στο Νότιο Αιγαίο. Κατόπιν αυτού, απ το γραφείο του νομάρχη Κυκλάδων Δημήτρη Μπάιλα εκδόθηκε ανακοίνωση, με συστάσεις προς τους αλιείς, τους ιχθυέμπορους και τους καταναλωτές. Στην ανακοίνωση, αφού υπενθυμίζεται ότι το συγκεκριμένο ψάρι είναι δηλητηριώδες και απαγορεύεται η κατανάλωσή του. Αυτό το είδος είναι ο λαγοκέφαλος. http://www.psarades.com/t196-topic Ελένη Μπισμπίκη 4

ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΗ ΕΡΠΕΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών. Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές) και είναι σωληνόγλυφα¹[ονομάζονται τα φίδια των οποίων τα δόντια που διοχετεύουν το δηλητήριο έχουν εσωτερική δίοδο, είναι κινητά και βρίσκονται στο μπροστινό μέρος της άνω σιαγόνας.] με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στην οικογένεια των Κολουβρίδων και είναι οπισθόγλυφα²[ονομάζονται τα φίδια των οποίων τα δόντια που διοχετεύουν το δηλητήριο βρίσκονται στο πίσω μέρος της άνω σιαγόνας και είναι σταθερά.] με ασθενές δηλητήριο, ακίνδυνα για τον άνθρωπο. Τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών (Viperidae) δεν απαντούν ποτέ όλα μαζί στο ίδιο αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια και είναι τα εξής: ΟΧΙΑ: Δηλητηριώδες. Ολικό μήκος έως 90cm, συνήθως λιγότερο, σπάνια περισσότερο. Ποικίλει σε χρωματισμούς. Φέρει χαρακτηριστική απόφυση στην άκρη του ρύγχους. Δραστηριοποιείται την ημέρα αλλά και την νύχτα θερμοκρασίες είναι υψηλές. Τα ενδιαιτήματά του ποικίλουν, όμως φαίνεται να προτιμά ηλιόλουστες, ξηρές και βραχώδεις πλαγιές με βλάστηση. Συχνά σκαρφαλώνει σε θάμνους και πετρότοιχους. Ζευγαρώνει στα τέλη της άνοιξης θηλυκά γεννούν 4-20 νεογνά, τέλη του Αυγούστου. Πέφτει σε χειμερία νάρκη τον Οκτώβριο και ξυπνά κατά τον Φεβρουάριο- Μάρτιο. Τρέφεται κυρίως με μικρά θηλαστικά αλλά μικρά πουλιά, αμφίβια και σαύρες. Σφυρίζει δυνατά όταν απειληθεί και κουλουριάζεται σε στάση άμυνας. Θα δαγκώσει αν πατηθεί ή πιαστεί. Το δηλητηριώδες δάγκωμα του φιδιού αυτού χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης. μέρος, όταν οι λίγη και τα και ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΟΧΙΑ: Δηλητηριώδες. Ολικό μήκος μέχρι και 120cm, αλλά συνήθως δεν ξερπερνά τα 100cm. Δραστηριοποιείται την ημέρα αλλά όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές προτιμά τις απογευματινές ώρες και την νύχτα. Τα ενδιαιτήματα που προτιμά ποικίλουν. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 2-15 νεογνά. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και πουλιά. Σφυρίζει δυνατά όταν απειλείται. Το δηλητηριώδες δάγκωμα του φιδιού αυτού χρήζει ιατρικής αντιμετώπισης. 5

ΟΧΙΑ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ: Δηλητηριώδες. Ολικό μήκος 80cm, μερικές φορές περισσότερο. Ποικιλία σε χρωματισμούς. Κυρίως νυκτόβιο κατά την διάρκεια του καλοκαιριού αλλά ημερόβιο την άνοιξη και το φθινόπωρο. Βρίσκεται συχνά σε ρεματιές και βραχώδεις περιοχές με θάμνους, όπου στήνει ενέδρα σε μεταναστευτικά πουλιά. Επίσης τρέφεται με τρωκτικά, άλλα φίδια και σαύρες. Ζευγαρώνει τον Μάιο και γεννάει 4 έως 13 αυγά. Είναι το μοναδικό ωοτόκο είδος οχιάς στην χώρα μας. Η Οχιά της Μήλου απειλείται κυρίως από την υποβάθμιση των βιοτόπων της, από την παράνομη συλλογή αλλά και από τους αυτοκινητόδρομους. Ο συνολικός πληθυσμός του είδους υπολογίζεται λιγότερος από 10.000 άτομα. Προστατεύεται αυστηρώς. ΑΣΤΡΙΤΗΣ: Δηλητηριώδες. Ολικό μήκος συνήθως έως 65cm, σπάνια μεγαλύτερο. Τα θηλυκά μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Δραστηριοποιείται κυρίως την ημέρα. Απαντά σε ορεινές περιοχές με υψόμετρο συνήθως μεγαλύτερο των 1600ων μέτρων. Πέφτει σε χειμερία νάρκη από τον Σεπτέμβριο ή ακόμα και τον Νοέμβριο μέχρι την αρχή της άνοιξης. Τα θηλυκά γεννούν κάθε 2 χρόνια 3-18 νεογνά τα οποία ωριμάζουν σεξουαλικά από τον 3ο ή 4ο χρόνο. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, μικρά πτηνά, αμφίβια και σαύρες. Η ονομασία "Αστρίτης" χρησιμοποιείται συχνά για διαφορετικά είδη ανά περιοχή, λανθασμένα και συνήθως επιβαρύνει ακίνδυνα είδη φιδιών με την φήμη του δηλητηριώδους. Το δηλητήριό του είναι σχετικά ισχυρό, όχι τόσο όσο της κοινής Οχιάς, όμως και πάλι σε περίπτωση δαγκώματος συνιστάται νοσηλεία. ΝΑΝΟΧΕΝΤΡΑ: Δηλητηριώδες Ολικό μήκος έως 50cm, σπάνια περισσότερο. Τα θηλυκά μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Ημερόβια οχιά. Στην χώρα μας απαντά σε μεμονωμένες ορεινές περιοχές με υψόμετρα συνήθως μεγαλύτερα των 1400m (έως και 2250m). Ζευγαρώνει την άνοιξη ή στις αρχές του Σεπτεμβρίου και γεννά 3-15 νεογνά. Τρέφεται κυρίως με μεγάλα έντομα, αλλά και με σαύρες και μικρά τρωκτικά. Το δηλητήριό της είναι σχετικά ασθενές, παρ'όλα αυτά η ιατρική φροντίδα μετά το δάγκωμα συνιστάται. Η Νανόχεντρα θεωρείται σπάνια πλέον και ειδικά το ελληνικό υποείδος graeca. Ενώ οι δηλητηριώδεις Κολουβρίδες (Colubridae) είναι οι παρακάτω: 6

ΣΑΠΙΤΗΣ: Δηλητηριώδες με ασθενές δηλητήριο. Ολικό μήκος έως 200cm, σπάνια έως 240cm. Ποικίλει σε χρωματισμούς. Έχει χαρακτηριστικό κεφάλι με έντονες τοξωτές καμπύλες ανάμεσα στο μέτωπο και το ρύγχος. Ημερόβιο, πολύ συνηθισμένο φίδι. Κινείται γρήγορα, κολυμπά και σκαρφαλώνει με ευκολία και διακρίνεται από την καλή του όραση. Φέρει μεγάλους αδένες κάτω από το δέρμα ανάμεσα στα μάτια και τα ρουθούνια, οι οποίοι εκκρίνουν υγρή ουσία που απλώνεται σε όλο το σώμα και το καθιστά "αδιάβροχο", έτσι ώστε να εμποδίζεται η εξάτμιση των υγρών του σώματος, πράγμα που βοηθά το φίδι να δραστηριοποιείται και σε υψηλές θερμοκρασίες. Ζευγαρώνει από τον Απρίλιο έως και τον Μάιο και τα θηλυκά γεννούν 4-20 αυγά που εκκολάπτονται μετά από περίπου 2 μήνες. Τρέφεται κυρίως με σαύρες αλλά και με τρωκτικά, πτηνά, αμφίβια, καθώς επίσης και με φίδια. Θα αμυνθεί σθεναρά αν απειληθεί, σφυρίζοντας δυνατά, σηκώνοντας το κεφάλι και πλαταίνοντας τον λαιμό και προσποιώντας επίθεση. Θα δαγκώσει αν πιαστεί ή πατηθεί. *Τα δόντια που εκχέουν το δηλητήριο είναι στο πίσω μέρος του στόματος πράγμα που καθιστά πολύ δύσκολη την έγχυση στον άνθρωπο. *Στο χάρτη η εξάπλωση του σαπίτη φαίνεται με καφέ χρώ μα. ΑΓΙΟΦΙΔΟ: Δηλητηριώδες με ασθενές δηλητήριο. Ολικό μήκος έως 100cm (συνήθως μικρότερο) σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις όμως μπορεί να φτάσει τα 130cm. Κυρίως νυκτόβιο φίδι. Η κόρη των ματιών του είναι σε σχήμα σχισμής (όπως στις γάτες), όμως σε χαμηλό φωτισμό η κόρη ανοίγει παίρνοντας στρογγυλό σχήμα. Κυνηγάει ανάμεσα σε βράχους και πέτρες ψάχνοντας για σαύρες και μικρά τρωκτικά, επίσης αναρριχάται επιδέξια ψάχνοντας για νεοσσούς. Τα θηλυκά γεννούν 5-9 αυγά τα οποία εκκολάπτονται συνήθως στα μέσα Αυγούστου. Συνήθως "σφυρίζει" αν πιαστεί και προσποιείται πως θα επιτεθεί, εξαιρετικά σπάνια όμως θα δαγκώσει. *Τα δόντια που εκχέουν το δηλητήριο είναι στο πίσω μέρος της άνω σιαγόνας, σε τέτοια θέση που καθιστά αδύνατη την έγχυση στον άνθρωπο. Το δηλητήριό του δρα μεν αποτελεσματικά στα θηράματά του αλλά δεν προκαλεί συμπτώματα στον άνθρωπο. Στην Κεφαλονιά χρησιμοποιείται σε θρησκευτικές παραδόσεις με αρχαίες ρίζες, όταν αρκετά φίδια μεταφέρονται στην εκκλησία της Παναγίας της Λαγκουβάρδας την περίοδο 6 με 15 Αυγούστου και διατίθενται στο να τα αγγίζουν οι επισκέπτες πιστεύοντας πως πρόκειται για θαύμα, εξού και η κοινή του ονομασία "Αγιόφιδο". Εντελώς ακίνδυνο φίδι. 7

Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΑΓΚΩΜΑΤΟΣ Η διαδικασία του δαγκώματος είναι ταχύτατη στα δηλητηριώδη φίδια και διαρκεί μόνο 1/3 του δευτερολέπτου. Σε ένα τρίτο του δευτερολέπτου το φίδι εκτινάσσεται, δαγκώνει και αποτραβιέται πίσω για να διασφαλίσει ότι δεν κινδυνεύει. Συνήθως πριν το δάγκωμα το φίδι σχηματίζει ένα S με το σώμα του. Κατά την εκτίναξη για το δάγκωμα, τα σαγόνια μπορούν να ανοίξουν κατά 90. Το δάγκωμα μπορεί να είναι στεγνό (να μην εγχύσει δηλητήριο δηλαδή). Εάν στο σημείο που δάγκωσε το φίδι υπάρχουν δυο μικρές οπές, αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως άφησε δηλητήριο. ΤΥΠΟΙ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟΥ Το δηλητήριο στα φίδια βάσει της εξέλιξης και προσαρμοστικότητάς τους στη φύση, εξελίχθηκε έτσι ώστε να ακινητοποιεί το θήραμα, για την καλύτερη χώνεψη του θηράματος και για άμυνα από τους εχθρούς. Υπάρχουν δυο τύποι δηλητηρίου στα φίδια: Αιμοτοξικό(Hemotoxic) επιδρά στο κυκλοφορικό σύστημα και τα εσωτερικά όργανα προκαλώντας κλονισμό ή φλεγμονή στο σώμα. Είναι τα πιο επώδυνα και καταστρέφουν τους ιστούς στο σημείο του δήγματος Νευροτοξικό(Neurotoxic) επιδρά στο νευρικό σύστημα το οποίο ελέγχει την αναπνοή και σύντομα επιφέρει παράλυση στο σώμα. Ο πόνος δεν είναι τόσο επώδυνος αλλά το νευροτοξικό δηλητήριο είναι ισχυρότερο από το αιμοτοξικό Κανένα φίδι όμως δεν ανήκει μόνο σε μια από τις δυο κατηγορίες διότι μπορεί να έχει και αιμοτοξικής αλλά και νευροτοξικής σύστασης δηλητήριο σε διαφορετικές αναλογίες στον οργανισμό του, αναλόγως του είδους φιδιού. Συμπτώματα: Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από την ποσότητα του δηλητηρίου που έχει εγχυθεί. Πρήξιμο και έντονος καυστικός πόνος γύρω από το δήγμα. Ερύθημα γύρω από το τραύμα. Αιμωδία και αργότερα παράλυση του δαγκωμένου άκρου. Ναυτία και εμετός. Ασθενικός σφυγμός, χαμηλή αρτηριακή πίεση, αδυναμία. Αιμωδία της γλώσσας και του στόματος. Μαζική εφίδρωση. Πυρετός με ή χωρίς ρίγος. Μυϊκός τρόμος. Σπασμοί. Διπλωπία. 8

Πονοκέφαλος. Αλλιως τσιμπαει μια ενηλικη οχια και αλλιως μια νεαρη.αλλη δυναμη εχει το δηλητηριο μιας οχιας που προσφατα εχει κυνηγησει και άλλη εκεινης που μολις εχει αφυπνισθει από χειμερη αναρκη. Από τα υπόλοιπα ερπετά κανένα άλλο δεν φέρει δηλητήριο, είτε πρόκειται για φίδι, σαύρα, χελώνα ή αμφίσβαινα και είναι όλα τους απολύτως ακίνδυνα για τον άνθρωπο. Όλα τα είδη ερπετών, αμφιβίων ή αρθρόποδων που φέρουν δηλητήριο, είτε αυτά θεωρούνται επικίνδυνα, είτε όχι, μπορούν να προκαλέσουν έντονα συμπτώματα σε αλλεργικά άτομα. Επισκεφτείτε τον γιατρό σας για έλεγχο αλλεργιών. Σε κάθε περίπτωση, όταν υπάρχουν συμπτώματα πόνου και οιδήματος (πρήξιμο) ή επικίνδυνα συμπτώματα μετά από δάγκωμα φιδιού, συνιστάται η μεταφορά σε κέντρο πρώτων βοηθειών. Γενικά, τα δηλητηριώδη φίδια της χώρας μας δεν θεωρούνται τόσο επικίνδυνα, όσο φημολογείται πως είναι. Είναι χαρακτηριστικό πως η θνησιμότητα από δήγματα δηλητηριωδών φιδιών στην χώρα μας έχει σχεδόν εκμηδενιστεί εδώ και μερικές δεκαετίες αφού υπάρχουν πλέον οι ιατρικές γνώσεις και η εμπειρία για την κατάλληλη αντιμετώπισή τους. Μερικά αμφίβια στην χώρα μας αν χειριστούν βίαια εκκρίνουν ως άμυνα τοξικές ουσίες από αδένες που βρίσκονται στο δέρμα τους, όπως οι Σαλαμάνδρες και κάποιοι Φρύνοι. Οι ουσίες αυτές είναι ακίνδυνες για τον άνθρωπο όταν έρθουν σε επαφή με το δέρμα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν κάποια συμπτώματα αν έρθουν σε επαφή με τα μάτια, με κάποια πληγή ή στην ακραία περίπτωση της κατάποσης. ΝΙΚΗ ΜΑΡΤΙΝΟY ΤΑ ΠΙΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΦΙΔΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Επειδή γνωρίζουμε την μεγάλη σας "αγάπη" για τα "φίδια", σας παρουσιάζουμε τα 10 πιο επικίνδυνα και δηλητηριώδη από αυτά!!! 1. King Cobra Το King Cobra (Ophiophagus Hannah) είναι το παγκοσμίως μεγαλύτερο δηλητηριώδες φίδι, με μήκος μέχρι 5,6 m (18,5 ft). Το είδος αυτό, που είναι διαδεδομένο σε ολόκληρη την Νοτιοανατολική Ασία και μέρη της Ινδίας, βρίσκεται κυρίως σε δασικές περιοχές. Το King Cobra είναι σκληρό, ευκίνητο και μπορεί να προσφέρει μια μεγάλη ποσότητα άκρως ισχυρού δηλητηρίου με μια μπουκιά. Είναι ένα από τα πιο επικίνδυνα φίδια. Το δηλητήριο της King Cobra είναι κατά κύριο λόγο νευροτοξικό, αλλά επίσης περιλαμβάνει και καρδιοτοξικές ενώσεις. Αποτελείται από πρωτεΐνες και πεπτίδια. 2. Inland Taipan 9

Το Inland Taipan, επίσης γνωστό ως Small Scaled Snake και Fierce Snake, απαντάται στην Αυστραλία και είναι το πιο δηλητηριώδες φίδι πάνω στη Γη. Ανήκει στην οικογένεια των Elapidae. Αν και εξαιρετικά δηλητηριώδες, είναι πολύ ντροπαλό και μοναχικό και προτιμά να ξεφεύγει από καβγάδες. Δαγκώνει μόνο εάν απειλείται.το δηλητηριό του αποτελείται από νευροτοξίνες οι οποιες όταν έρθουν σε επαφη με το ανθρώπινο αίμα κανουν το αίμα 10 φορές πιο πιχτό με αποτελεσμα να φρακάρουν οι αρτηριες και το θύμα να πεθαίνει από κακή κυκλοφορια του αίματος. 3.Black Mamba Το Black Mamba (Dendroaspis polylepis) είναι το μακρύτερο δηλητηριώδες φίδι στην Αφρική, με μέσο όρο περίπου 2,5 μέτρα (8,2 πόδια), και μερικές φορές φτάνει και τα 4,3 μέτρα (14 πόδια). Εκτός του ότι είναι ένα από τα πιο θανατηφόρα φίδια του κόσμου, το Black Mamba είναι επίσης από τα πιο τρομακτικά φίδια στην Αφρική λόγω του ισχυρού δηλητηρίου του, το μεγάλο μέγεθος, και η αγριότητα των επιθέσεων του. Το όνομά του προέρχεται από το μαύρο χρώμα μέσα στο στόμα του!!! Το πραγματικό χρώμα του δέρματος ποικίλλει, από θαμπό κίτρινο-πράσινο σε ένα όπλο-μεταλλικό γκρι. Είναι ένα από τα ταχύτερα φίδια στον κόσμο, ικανό να κινείται από 4,5 με 5,4 μέτρα ανά δευτερόλεπτο (16-20 km / h, 10-12 μίλια / ώρα).το φίδι αυτό είναι επίσης και ένα από τα πιο σπανια φίδια στον κόσμο. 4. Sea Snake Τα Sea Snakes είναι δηλητηριώδη φίδια που κατοικούν στο θαλάσσιο περιβάλλον για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους. Είναι σε μεγάλο βαθμό προσαρμοσμένα σε μια πλήρως υδρόβια ζωή και είναι ανίκανα να προχωρήσουν, ακόμη και στην ξηρά. Βρίσκονται σε ζεστά παράκτια ύδατα στον Ινδικό Ωκεανό και Ειρηνικό Ωκεανό. Σε αντίθεση με τα ψάρια, δεν έχουν βράγχια και πρέπει να έρθουν στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν κανονικά.το δηλητηριό του προκαλεί παράλυση στο θύμα με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο ευάλωτο και πιο εύκολο ως στόχ 5. Tiger Snake Τα Tiger Snakes είναι ένα είδος δηλητηριώδους φιδιού που απαντάται στις νότιες περιοχές της Αυστραλίας, συμπεριλαμβανομένων των παράκτιων νησιών της, και την Τασμανία. Αυτά τα φίδια είναι εξαιρετικά μεταβλητά στο χρώμα τους. Ανήκουν στο γένος Notechi 6. Burmese Python 10

Το Burmese Python (Python molurus bivittatus) είναι το μεγαλύτερο υποείδος του Ινδικού Python και ένα από τα 6 μεγαλύτερα φίδια του κόσμου. Προέρχονται από μια μεγάλη διακύμανση της tropic και subtropic περιοχές της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας. Συχνά, βρίσκονται κοντά σε νερό και μερικές φορές είναι ημι-υδρόβια, αλλά μπορεί επίσης να βρεθούν και στα δέντρα. Έχουν μήκος 3,7 μέτρα (12 πόδια), αλλά μπορεί να φθάσουν μέχρι 5,8 μέτρα (19 πόδια). 7. Copperhead Τα Copperhead (Agkistrodon contortrix mokasen) είναι ένα δηλητηριώδες υποείδος του pitviper και βρίσκονται στις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες.Το δηλητηριό του καταστρέφει τους ιστούς και τα όργανα του θυματός του. 8. Rattlesnake Οι Κροταλίες είναι μια ομάδα δηλητηριωδών φιδιών. Ανήκουν στην υποοικογένεια των δηλητηριωδών φιδιών γνωστή ως Crotalinae (οχιά pit).το φίδι αυτά είναι ίσως και τα πιο υπομονετικο στον κόσμο διότι μπορεί να μεινει νηστικό εως και 2 μήνες.επιπλέον επιτίθεται μόνο αν νιώσει μεγάλη απειλή και συνήθως προειδοποιεί αυτούς που το φοβίζουν με έναν χαρακτηριστικό ήχο της ουράς του. 9. Rhinoceros Viper (Bitis nasicornis) Τα Bitis nasicornis είναι ένα δηλητηριώδες είδος οχιάς που βρέθηκαν στα δάση της Δυτικής και Κεντρικής Αφρικής. Φημίζονται για την εντυπωσιακή μοτίβο το χρώμα τους και τα προεξέχοντα κέρατα στη μύτη τους. Δεν αναγνωρίζονται υποείδη. Λίγα είναι γνωστά για την τοξικότητα και τη σύνθεση του δηλητηρίου τους διότι προκαλεί σπασμούς σε συνδυασμό με φράξη των αρτηριών κάτι που σκοτώνει το θύμα στον μισό χρόνο. ΔΗΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 11

ΑΝΤΙΔΟΤΑ Τι ειναι το δηλητηριο ή τοξικη ουσια; (ορισμος) Δηλητηριο ή τοξικη ουσια ειναι καθε ουσια που μπορει να προκαλεσει βλαβει της υγειας ή θανατο όταν με τον οποιονδηποτε τροπο εισελθει σε ζωντα οργανισμο. Τι είναι το φαρμακο; Φαρμακο ειναι καθε ουσια ή συνδυασμος ουσιων που χορηγουνται στον ανθρωπο ή τα ζωα με σκοπο τη θεραπεια ή την προληψη ασθενειων, την ιατρικη διαγνωση, την αποκατασταση, διορθωση ή τροποποποιηση φυσιολογικων λειτουργειων. Ολα τα φαρμακα είναι δηλητηρια όταν λαμβανονται σε υπερβολικες δοσεις. Τι ειναι το αντιδοτο; (ορισμος) Αντιδοτο ονομαζουμε την ουσια η οποια εξουδετερωνει ένα συγκεκριμενο δηλητηριο.τα αντιδοτα δρουν με 2 τροπους:μερικα προκαλουν την αποβολη του δηλητηριου με τον εμετο ή με τα κοπρανα.αλλα εξουδετερωνουν το δηλητηριο με ποιο ειδικους τροπους: Σχηματιζουν μαζι του ενωσεις που δεν απορροφωνται ή αποβαλλονται από τα ουρα,το <<ανταγωνιζονται>> και συνδεονται με τις ουσιες που εκεινο συνδεεται,αντιδρουν ανοσολογικα μαζι του κ.α Αντίδοτα Πρέπει να φροντίσουμε να δώσουμε το κατάλληλο αντίδοτο για το δηλητήριο που έχει επιδράσει στον οργανισμό του ασθενούς. Αν δεν έχουμε πληροφορίες γι' αυτό, καλό θα είναι να ελέγξουμε αν στον περιβάλλοντα χώρο του αρρώστου υπάρχουν δηλητήρια (χάπια). Διαφορετικά χρησιμοποιούμε γενικά αντίδοτα. Γενικά αντίδοτα Αν το δηλητήριο είναι αλκαλοειδές, χορηγείται τανίνη ή τσάι ή υπερμαγγανικό κάλιο. Αν το δηλητήριο είναι βαρύ μέταλλο, χορηγείται ασπράδι αβγών και γάλα ή ενεργοποιημένος ζωικός άνθρακας. Το μεικτό ή γενικό αντίδοτο αποτελείται από δύο μέρη ενεργοποιημένου ζωικού άνθρακα, ένα μέρος τανίνης και ένα μέρος διοξειδίου του μαγνησίου (τρεις κουταλιές της σούπας σε ένα ποτήρι νερό). Η δοσολογία αυτή μπορεί να επαναληφθεί, αρκεί να μην ξεπεράσει τη χωρητικότητα του στομάχου. Ως εναλλακτική λύση είναι τρία Τρία ποτήρια νερό με τρεις κουταλιές σούπας αλεύρι ή πατατάλευρο. ποτήρια νερό με μια κουταλιά της σούπας αλεύρι ή πατατάλευρο στο καθένα. Αν το δηλητήριο είναι φαρμακευτική ουσία με κατασταλτική δράση, χρειάζεται διέγερση του νευρικού συστήματος με αντίστοιχα φάρμακα (καφεΐνη, επινεφριδίνη). Σε περίπτωση βλάβης του αναπνευστικού κέντρου, χορηγείται μείγμα οξυγόνου με 5% διοξείδιο του άνθρακα. Ειδικά αντίδοτα Είναι εκείνα τα αντίδοτα που χορηγούνται στην περίπτωση δηλητηρίασης από συγκεκριμένες ουσίες. ΑΝΤΙΔΟΤΑ ΓΙΑ ΕΝΤΟΜΑ ΚΑΙ ΕΡΠΕΤΑ Τα τσιμπήματα των εντόμων αλλά και τα δαγκώματα ερπετών περιλαμβάνονται στα συνηθέστερα προβλήματα του καλοκαιριού. 12

Τα τσιμπήματα των εντόμων αλλά και τα δαγκώματα ερπετών περιλαμβάνονται στα συνηθέστερα προβλήματα του καλοκαιριού. Κατά τη χρονική περίοδο του θέρους αυξάνεται η επαφή μας με τη φύση και τα εκτεθειμένα σημεία του σώματος -πόδια, χέρια και πρόσωπο- γίνονται στόχος. Οι τοξίνες που εγχέονται στο δέρμα προκαλούν αντίδραση με άλλους ανθρώπους να εμφανίζουν ηπιότερα συμπτώματα και άλλους πιο σοβαρά. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα όταν βρίσκονται στην ύπαιθρο, οι γιατροί μάλιστα επισημαίνουν όσον αφορά τα βρέφη ότι θα πρέπει να είναι πάντα προστατευμένα με κουνουπιέρες Τα παιδιά είναι περισσότερο ευαίσθητα και γι' αυτό οι γιατροί επισημαίνουν ότι τα βρέφη θα πρέπει να είναι πάντα προστατευμένα με ειδικές κουνουπιέρες. Η ζέστη χειροτερεύει τη φαγούρα, ενώ απλές κινήσεις μπορούν να ανακουφίσουν έστω και προσωρινά από την ενόχληση. Σε αυτές περιλαμβάνεται το δρόσισμα της περιοχής με ένα κρύο, υγρό πετσετάκι, η εφαρμογή ανιισταμινικών κρεμών ή, σε ακραίες περιπτώσεις, χορήγηση αντιισταμινικών σιροπιών από το στόμα και η αντισηψία εφόσον έχει προκληθεί πληγή στο δέρμα από το ξύσιμο. Σημαντικά μπορεί να βοηθήσει σε αυτές τις περιπτώσεις και η φύση. Το «ΕΘΝΟΣ-Υγεία» παρουσιάζει τα σημαντικότερα από τα βότανα που θεραπεύουν τα τσιμπήματα από έντομα ή δίνουν προσωρινή λύση σε δαγκώματα από ερπετά, όπως τα φίδια. Το κρεμμύδι Μπορεί να ενοχλεί αρκετούς με την έντονη μυρωδιά του, αποτελεί όμως θαυματουργό ίαμα. Μισό κρεμμύδι επάνω σε τσίμπημα σφήκας και μέλισσας, αφού αφαιρεθεί το κεντρί των εντόμων, ανακουφίζει σημαντικά από την ενόχληση. Το κρεμμύδι περιέχει μεταξύ άλλων φθόριο, ιώδιο, βιταμίνη C, βιταμίνες Α και Β, σάκχαρα, φωσφορικό οξύ, κιτρικό ασβέστιο και πυρίτιο. Κατάγεται από τη Μέση Ανατολή, χρησιμοποιείτο από τους ομηρικούς χρόνους, ενώ, σύμφωνα με τους ιστορικούς, η διάδοσή του πέρασε από τους Χαλδαίους στους Αιγυπτίους και από εκεί έφτασε στην Ελλάδα. Ο μαϊντανός Χρησιμοποιείται πολύ συχνά στην ελληνική κουζίνα, ίσως, όμως, οι περισσότεροι αγνοούν τις πλούσιες θεραπευτικές του ιδιότητες. Μεταξύ άλλων, ο μαϊντανός, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από τη Σαρδηνία, είναι και μαλακτικός: Τα φύλλα του τοποθετούνται σε εκχυμώσεις και τσιμπήματα εντόμων δρώντας ιαματικά. Οι σπόροι του μαϊντανού περιέχουν αιθέριο έλαιο, χλώριο, κοβάλτιο, σίδηρο, ιώδιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φώσφορο, κάλιο, νάτριο και θειάφι. Η ρίζα του είναι πολύ θρεπτική καθώς περιέχει άμυλο, ενώ το φυτό είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, Α και Β. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην αρχαιότητα οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τον μαϊντανό μόνο ως φαρμακευτικό φυτό ενώ κατά τον Μεσαίωνα άρχισε να αποτελεί συστατικό της κουζίνας. Η καλέντουλα Είναι ένα φυτό αντισηπτικό κατά των τσιμπημάτων από σφήκα και μέλισσα. Γενικότερα είναι γνωστό για τις ευεργετικές υπηρεσίες που προσφέρει στο δέρμα: Το αφέψημά του εξωτερικώς επουλώνει πληγές, δρα κατά του εκζέματος και των κρεατοελιών, καταπολεμά την ακμή, 13

κατευνάζει τις φλογώσεις του δέρματος και κάνει πιο απαλό το άγριο δέρμα. Το αφέψημά της παράγεται με 5 ml από τα άνθη και τα φύλλα καλέντουλας σε 100 ml νερό. Στην Ελλάδα το φυτό είναι αρκετά διαδεδομένο ενώ καλλιεργείται και ως καλλωπιστικό με το όνομα νεκρολούλουδο. Η αμαμελίδα Αυτό το εξωτικό φυτό θεωρείται από τους βοτανολόγους ως ένα από τα καλύτερα βότανα κατά των τσιμπημάτων από έντομα, κατά των ελκών, των κακώσεων και των κοψιμάτων. Η αμαμελίδα έχει, επίσης, αντισηπτικές ιδιότητες και η χρήση της γίνεται με τη μορφή εκχυλίσματος, βάμματος ή αλοιφής που φτιάχνονται από τα φύλλα και το φλοιό του φυτού. Περιέχει τανίνη και αιθέριο έλαιο που είναι ελαφρώς αναισθητικό. Τις θεραπευτικές ιδιότητες της αμαμελίδας είχαν εκτιμήσει οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής, οι οποίοι τη χρησιμοποιούσαν ευρέως ως φάρμακο. Το λάχανο Ωμά ή ζεματισμένα τα λαχανόφυλλα μπορούν να γίνουν θαυμάσιες κομπρέσες ή κατάπλασμα, τα οποία θεραπεύουν τα τσιμπήματα των εντόμων. Το λάχανο είναι πασίγνωστο λαχανικό, τα φύλλα του οποίου περιέχουν βιταμίνες Α, Β και C, θείο, αρσενικό, φώσφορο, κάλιο, νάτριο, ασβέστιο και μαγγάνιο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι Ρωμαίοι το αποκαλούσαν «το φάρμακο του φτωχού», ενώ στη χώρα μας χρησιμοποιήθηκε από τα πολύ παλιά χρόνια ως φάρμακο στη λαϊκή ιατρική. Τα λαχανόφυλλα θεραπεύουν, επίσης, τα πυώδη τραύματα, τα εγκαύματα, τις πληγές, δερματικές παθήσεις και πρησμένους αδένες. Η μολόχα Η άγρια μολόχα συναντάται σε όλη την Ελλάδα και είναι ένα φυτό που φυτρώνει σε κάθε πιθανό και απίθανο σημείο, όπως στις άκρες του δρόμου ή σε ακαλλιέργητα μέρη. Τα φύλλα της περιέχουν ίχνη βιταμινών και η κυριότερη ιδιότητά της είναι ότι πρόκειται για φυτό μαλακτικό και αποχρεμπτικό. Σύμφωνα με τους βοτανολόγους, αν κάποιος τρίψει το δέρμα του με φύλλα μολόχας, θα ανακουφιστεί από τσιμπήματα, δαγκώματα και κνησμούς. Το φυτό αυτό χρησιμοποιείτο ως φάρμακο από το 700 π.χ., ενώ οι αρχαίοι Ρωμαίοι και οι Αιγύπτιοι την περιελάμβαναν στις τροφές τους. Οι αρχαίοι Ελληνες παρατήρησαν πρώτοι την ιαματική της δράση. Το πεντάνευρο Σε περίπτωση που σας τσιμπήσει κάποιο έντομο ή σας δαγκώσει ερπετό ενώ βρίσκεστε στη φύση, το πεντάνευρο αποτελεί τη λύση μέχρι να βρείτε κάποιον γιατρό να σας βοηθήσει. Τα φρέσκα φύλλα αυτού του βοτάνου όταν κοπανιστούν και εφαρμοστούν ως κατάπλασμα είναι ευεργετικά σε τσιμπήματα εντόμων και δαγκώματα σκύλων ή φιδιών. Το πεντάνευρο, σύμφωνα με ορισμένους, μπορεί να επουλώσει, επίσης, πληγές οι οποίες δεν κλείνουν για χρόνια και να διαλύσει εξογκώματα. Το πεντάνευρο έχει μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση και είναι κοινό στην Ελλάδα. Το σπανάκι Ενα ακόμη λαχανικό που τρώγεται ωμό σε σαλάτες ή μαγειρεμένο και δρα θεραπευτικά ενάντια στα τσιμπήματα. Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τους βοτανολόγους, ο χυμός και ο πολτός του σπανακιού μπορούν να θεραπεύσουν το δάγκωμα του σκορπιού. Πλούσιο σε σίδηρο, κάλιο, ασβέστιο, οξαλικό οξύ, βιταμίνες Α, Β, C, D και Ε το σπανάκι καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά στην Περσία κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, ενώ διαδόθηκε στην Ευρώπη το 12ο αιώνα μ.χ. Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο στην αναιμία, τη φυματίωση και την οστεοπόρωση, ενώ ο χυμός του θεωρείται καθαρτικός του πεπτικού συστήματος. Το βάλσαμο Το όνομά του έχει ταυτιστεί με την επούλωση πληγών και όχι τυχαία. Πρόκειται για ένα φυτό με αναπλαστικές ιδιότητες τις οποίες είχαν εγκαίρως αντιληφθεί από τα παλιά χρόνια οι Ελληνες χωρικοί. Οι Γάλλοι χωρικοί από την πλευρά τους αποκαλούν το βάλσαμο και «χόρτο για δαγκώματα εντόμων», καθώς αναπτύσσει αξιόλογη δράση και σε αυτές τις περιπτώσεις. Ανακουφιστικά δρουν καταπλάσματα που έχουν φτιαχτεί από κοπανισμένα φύλλα βαλσάμου όταν τοποθετούνται επάνω σε τσιμπήματα, σε εγκαύματα ή εκδορές. Οι θεραπευτικές -και κυρίως οι ηρεμιστικές- ιδιότητες αυτού του βοτάνου ήταν γνωστές από τον Μεσαίωνα, ενώ ως φάρμακο το χρησιμοποιούσαν μετέπειτα και οι Ιταλοί, οι Αραβες και οι Πέρσες. 14

Το σπάρτο Το βότανο αυτό δεν απευθύνεται σε όσους δεχτούν «επίθεση» από έντομο αλλά από ερπετό. Η λαϊκή ιατρική θεωρεί ότι το σπάρτο έχει την ικανότητα να προστατεύει από το δηλητήριο της οχιάς. Παρ' όλ' αυτά, δεν ενδείκνυται για τους υπερτασικούς και για τις γυναίκες που διανύουν περίοδο κύησης. Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται το έγχυμα του, το οποίο παρασκευάζεται από ένα κουταλάκι αποξηραμένου βοτάνου σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό. Το σπάρτο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα, όμως ως φάρμακο άρχισε να αντιμετωπίζεται μετά το 1851, οπότε και απομονώθηκε εργαστηριακά η δραστική του ουσία, η σπαρτεΐνη. Η λεβάντα Το έλαιο της λεβάντας είναι, σύμφωνα με τους βοτανολόγους, ένα από τα καλύτερα γιατρικά της φύσης για τα τσιμπήματα και τα εγκαύματα. Παράλληλα, αναπτύσσει αντιμικροβιακή δράση και επουλώνει τις πληγές. Το αιθέριο έλαιο παράγεται από τις ανθισμένες κορφές του φυτού και είναι πολύ αρωματικό. Περιέχει ρητίνη, τανίνη και μια υδροκουμαρίνη, την ερνιαρίνη, η οποία έχει αντιβακτηριδιακές ιδιότητες. Κατά την αρχαιότητα, η λεβάντα χρησιμοποιείτο για εντριβές σε ασθενείς με δερματικές παθήσεις ενώ την πρόσθεταν και στο νερό του μπάνιου για λουτρό. Το γαρίφαλο Είναι ένα γιατρικό κατά των τσιμπημάτων που μπορείτε να το βρείτε εύκολα παντού. Κομπρέσες φτιαγμένες με αφέψημα από γαρίφαλα ή γαριφαλέλαιο εφαρμόζονται σε τσιμπήματα από έντομα ούσες ικανές να σας ανακουφίσουν. Το γαρίφαλο, διαδεδομένο στην ελληνική κουζίνα, είναι ένα πανάρχαιο βότανο: Στην Κίνα χρησιμοποιείτο από το 226 π.χ. Γνωστό ήταν και στους Αιγυπτίους ενώ οι Ευρωπαίοι άρχισαν να το αναζητούν την εποχή του Μεσαίωνα. ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟ Φυτά που βοηθάνε στην άμεση αντιμετώπιση απο τσίμπημα ερπέτου. Το πεντάνευρο Σε περίπτωση που σας τσιμπήσει κάποιο έντομο ή σας δαγκώσει ερπετό ενώ βρίσκεστε στη φύση, το πεντάνευρο αποτελεί τη λύση μέχρι να βρείτε κάποιον γιατρό να σας βοηθήσει. Τα φρέσκα φύλλα αυτού του βοτάνου όταν κοπανιστούν και εφαρμοστούν ως κατάπλασμα είναι ευεργετικά σε τσιμπήματα εντόμων και δαγκώματα σκύλων ή φιδιών. Το πεντάνευρο, σύμφωνα με ορισμένους, μπορεί να επουλώσει, επίσης, πληγές οι οποίες δεν κλείνουν για χρόνια και να διαλύσει εξογκώματα. Το πεντάνευρο έχει μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση και είναι κοινό στην Ελλάδα. Το σπάρτο Το βότανο αυτό δεν απευθύνεται σε όσους δεχτούν «επίθεση» από έντομο αλλά από ερπετό. Η λαϊκή ιατρική θεωρεί ότι το σπάρτο έχει την ικανότητα να προστατεύει από το δηλητήριο της οχιάς. Παρ' όλ' αυτά, δεν ενδείκνυται για τους υπερτασικούς και για τις γυναίκες που διανύουν περίοδο κύησης. Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται το έγχυμα του, το οποίο παρασκευάζεται από ένα κουταλάκι αποξηραμένου βοτάνου σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό. Το σπάρτο ήταν γνωστό από την αρχαιότητα, όμως ως φάρμακο άρχισε να αντιμετωπίζεται μετά το 1851, οπότε και απομονώθηκε εργαστηριακά η δραστική του ουσία, η σπαρτεΐνη. Η πικροδάφνη Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Nurium oleander (Νήριον η ροδοδάφνη) η οποία ανήκει 15

στην οικογένεια των Αποκυνοειδών. Η ονομασία Νήριον κατά μία άποψη- προέρχεται από τη λέξη νερό, επειδή βρίσκεται δίπλα σε ρυάκια. Είναι το μόνο είδος που ταξινομείται στο γένος Nurium. Προέρχεται από την Κολχίδα, στα ανατολικά του Εύξεινου Πόντου. Αυτοφύεται σε κοίτες και σε όχθες χειμάρρων, ρυακιών και ποταμών. Ιστορικά στοιχεία: Οι αρχαίοι έλληνες την ονόμαζαν νήριον ή νήρις. Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει Ολέανδρουμ και οι Ρωμαίοι Ροδοδάφνη ή Πικροδάφνη. Οι πρώτοι Χριστιανοί την αποκαλούσαν λουλούδι του Αγίου Ιωσήφ. Οι δηλητηριώδεις ιδιότητες του φυτού ήταν γνωστές από παλιά. Οι Πέρσες υποχωρώντας στην προέλαση του Μεγάλου Αλεξάνδρου έβαζαν κλωνάρια του φυτού στις πηγές με πόσιμο νερό και δηλητηρίασαν έτσι πολλά άλογα των Ελλήνων. Αναφέρεται επίσης ότι μερικοί στρατιώτες που σούβλιζαν κρέας καίγοντας κλαδιά πικροδάφνης ασθένησαν σοβαρά και ήταν αδύνατο να συμμετάσχουν στη μάχη. Οι Ινδοί αποκαλούσαν το φυτό «φονιά των αλόγων» γιατί η γλυκιά γεύση των κλαδιών ξεγελούσε τα άλογα που τα έτρωγαν και πέθαιναν. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει ότι τα φύλλα και τα άνθη του φυτού, έχουν φθαρτική δύναμη για τα περισσότερα τετράποδα, αλλά σωστική για τον άνθρωπο όταν τα πίνει με κρασί μαζί με απήγανο για τα δαγκώματα από τα θηρία. Συστατικά-χαρακτήρας: Ο φλοιός και τα φύλλα έχουν οσμή δυσάρεστη και γεύση πικρή και δριμεία. Περιέχει κερί, μία λιπαρή πράσινη ύλη, χλωροφύλλη, τανίνη, σάκχαρο, λευκοματίνη, κελλολόζη, άλατα και μία κίτρινη ρητίνη ως κύριο συστατικό η οποία περιέχει πολλές τοξίνες. Είναι από τα πλέον δηλητηριώδη φυτά στον κόσμο και περιέχει πολυάριθμες τοξικές ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι θανάσιμες για τους ανθρώπους και ιδιαίτερα για τα μικρά παιδιά. Παρ όλα αυτά το συναντούμε συχνά στις αυλές των σχολείων. Η τοξικότητά του θεωρείται αρκετά υψηλή και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου μικρή ποσότητα είχε θανατηφόρα αποτελέσματα ή κόντεψαν να προκαλέσουν θάνατο. Η σημαντικότερες από τις τοξίνες που περιέχει είναι οι ολεαντρίνη και νεριίνη τα οποία είναι καρδιακά γλυκοσίδια. Βρίσκονται σε όλα τα μέρη του φυτού, αλλά περισσότερο συγκεντρώνονται στο χυμό του φυτού. Αν ο χυμός του φυτού έρθει σε επαφή με το δέρμα μπορεί να προκαλέσει μούδιασμα. Ο φλοιός του φυτού περιέχει ροσαγκενίνη που η δράση της είναι παραπλήσια με της στρυχνίνης. Όλο το φυτό είναι τοξικό και μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι η πικροδάφνη κρατά τις τοξικές της ιδιότητες και μετά την αποξήρανση του φυτού. Μία χούφτα φύλλα αν ληφθούν από ενήλικα μπορεί να προκαλέσουν δυσμενή συμπτώματα. Ένα και μόνο ενιαίο φύλλο θα μπορούσε να είναι θανατηφόρο για ένα νήπιο ή παιδί. Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις: Ο γαλακτώδης χυμός χρησιμοποιείται για τις λοιμώξεις του τριχωτού της κεφαλής και για καρδιακές παθήσεις. Όμως όπως αναφέραμε τα μέρη του φυτού που έχουν θεραπευτικές ιδιότητες είναι παράλληλα και τα πιο επικίνδυνα. Τα φύλλα της περιέχουν αλκαλοειδή στοιχεία και ορισμένους κρυστάλλους που δρουν όπως η δακτυλιδίνη. Σήμερα, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία ότι η πικροδάφνη είναι αποτελεσματική στη 16

αντιμετώπιση του καρκίνου ή οποιασδήποτε άλλης ασθένειας. Ωστόσο προάγεται όμως για χρήση. Προπαρασκευασμένη με ισχυρή αραίωση έχει λανσαριστεί για την αντιμετώπιση μιας μεγάλης γκάμας καταστάσεων όπως κράμπες στους μύες, άσθμα, κάλους, εμμηνορροϊκούς πόνους, επιληψία, παράλυση, δερματικές παθήσεις, καρδιακά προβλήματα και καρκίνο. Χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική για τα καρδιακά προβλήματα. Προφυλάξεις: Όπως γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, η χρήση του βοτάνου αυτού πρέπει να αποφεύγεται γιατί ο φόβος δηλητηρίασης είναι μεγάλος. Η δηλητηρίαση από πικροδάφνη προκαλεί γαστρεντερικά προβλήματα, όπως ναυτία, εμετό, σιελόρροια, κοιλιακό πόνο, διάρροια (με αίμα μερικές φορές) και καρδιακά προβλήματα όπως καρδιακή αρρυθμία (έντονες ταχυκαρδίες και βραδυκαρδίες). Παράλληλα δημιουργεί και προβλήματα στο κεντρικό νευρικό σύστημα όπως υπνηλία, τρέμουλο η τίναγμα μυών, ξαφνική αδιαθεσία, κατάρρευση ακόμα και κώμα. Ο χυμός του φυτού μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς δέρματος, ερεθισμό ή φλεγμονή οφθαλμών, δερματίτιδα εξ επαφής. Τα συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα και οι πρώτες βοήθειες σε περίπτωση δηλητηρίασης από εσωτερική λήψη, περιλαμβάνουν πρόκληση εμετού και πλύση στομάχου προληπτικά για την μείωση των τοξικών ουσιών. Ο ξυλάνθρακας (κάρβουνο) μπορεί ακόμη να βοηθήσει στην απορρόφηση των τοξινών. Περαιτέρω ιατρική βοήθεια θα κριθεί από τη δριμύτητα της δηλητηρίασης και των συμπτωμάτων. Μελισσοχορτο: Το αιθέριο έλαιο του Μελισσόχορτου είναι ήρεμο και ευχάριστο, μπορεί να ανακουφίσει τους πονοκέφαλους, και μπορεί να βοηθήσει στηνεξισορρόπηση των συναισθημάτων. Τα αποτελέσματα μελέτης που έχει δημοσιευτεί σε περιοδικά έδειξε ότι είναι αποτελεσματικό στη μείωση της διέγερσης που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής... Στη σύγχρονη βοτανοθεραπεια το Μελισσόχορτο χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση διαταραχών του νευρικού συστήματος καθώς και στην αποφυγή ανάπτυξης έλκους. Το Μελισσοχορτο είναι αγχολυτικό (παρουσιάζει αντικαταθλιπτική δράση) και ήπια ηρεμιστικό Όσο αφορά τη χρήση του Μελισσόχορτου για την αντιμετώπιση γαστρεντερικών ενοχλήσεων, μελέτες έδειξαν πως η κατανάλωση του προστατεύει από τα έλκη. Πιο συγκεκριμένα, η κατανάλωση Μελισσόχορτου φάνηκε να αυξάνει την έκκριση προσταγλαδίνης Ε2 (prostaglandin E2) και βλεννίνης από τον οργανισμό και τη μείωση της έκκρισης οξέων... Σταγόνες ζωής από το στόμα του θανάτου Το πρόβλημα είναι τεράστιο, αλλά θα μπορούσε να αποφευχθεί, αφού, σε αντίθεση με άλλα προβλήματα υγείας, είναι μάλλον εύκολο να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες ενός δαγκώματος φιδιού. Εχουν ήδη παρασκευαστεί αντιοφικοί οροί για όλα τα είδη και, αν κανείς προλάβει να κάνει μια ένεση αντιδότου (μεταξύ μιας και τεσσάρων ωρών, ανάλογα με το είδος του φιδιού), ύστερα από λίγη ώρα όλα τα συμπτώματα εξαφανίζονται χωρίς να υπάρξουν συνέπειες. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το πρόβλημα. Δεν υπάρχουν δηλαδή αρκετές δόσεις αντιδότων και όσεςυπάρχουν δεν φτάνουν 17

στις απομακρυσμένες περιοχές, εκεί όπου είναι απαραίτητες. Αναζητώντας συστηματικότερα και βαθύτερα τους λόγους για την έλλειψη αντιδότων διαπιστώνουμε πως πρόκειται για σειρά προβλημάτων: κακή πληροφόρηση για την έκταση και το είδος του δαγκώματος, δυσκολίες σχετικά με την εκτίμηση της απαιτούμενης βοήθειας και μεγάλα προβλήματα σχετικά με τη διάθεση του αντιδότου ώστε να φτάνει σε όλους. Επιπλέον, στις αγορές των χωρών του Τρίτου Κόσμου κυκλοφορούν πολλοί μη εγκεκριμένοι αντιοφικοί οροί, γεγονός που γεννά μεγάλη δυσπιστία στους τοπικούς πληθυσμούς. Σε μια προσπάθεια βελτίωσης της κατάστασης η ΠΟΥ δημοσίευσε πρόσφατα νέες κατευθυντήριες γραμμές για την παρασκευή και τη δοκιμή αντιοφικών ορών καθώς και μια ιστοσελίδα που παρέχει διαφωτιστικές πληροφορίες για τα σημεία όπου ζουν δηλητηριώδη φίδια, πώς τα αναγνωρίζουμε, ποιοι αντιοφικοί οροί είναι αναγκαίοι και πού αυτοί διατίθενται. Οι συγκεκριμένες πληροφορίες είναι σημαντικές, καθώς τα φίδια στον πλανήτη μας παρουσιάζουν πολυσχιδή ποικιλία. Τα σχεδόν 3.000 είδη είναι κατανεμημένα σε 18 οικογένειες, εκ των οποίων οι έξι είναι οι σημαντικότερες: κολουβρίδες, βοΐδες, πυθονίδες, υδροφίδες, ελαπίδες και βιπερίδες. Κυρίως οι δύο τελευταίες οικογένειες, στις οποίες ανήκουν οι κόμπρες και οι οχιές αντίστοιχα, είναι και οι πιο ιοβόλες και επομένως επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Αν και τα υδρόβια φίδια είναι συχνά πολύ δηλητηριώδη, επιτίθενται πολύ σπάνια. Οι ομοιότητες στη σύσταση των δηλητηρίων των φιδιών σε αυτές τις δύο οικογένειες είναι τόσο μεγάλες που οι επιστήμονες έχουν παρασκευάσει από αυτά τα τόσο διαδεδομένα δηλητήρια αντίδοτα που λειτουργούν έναντι των δηλητηρίων και πολλών ακόμη άλλων ειδών. Οι αντιοφικοί οροί παρασκευάζονται σε δέκα περίπου κέντρα ανά τον κόσμο. Το «Science Illustrated» επισκέφθηκε ένα από τα μεγαλύτερα, το Instituto Clodomiro Picado (ICP) στην Κόστα Ρίκα, το οποίο προμηθεύει με αντιοφικούς ορούς την Κεντρική Αμερική, τμήματα της Βόρειας και Νότιας Αμερικής, την Παπούα Νέα Γουινέα και ορισμένες αφρικανικές χώρες -συνολικά 100.000 δόσεις αντιοφικών ορών ετησίως. Κατά την επίσκεψή μας υπήρξαμε μάρτυρες των πέντε φάσεων που ακολουθούνται για την παρασκευή ενός αντιοφικού ορού: αφαίρεση του δηλητηρίου από το στόμα του φιδιού, ξηρά ψύξη, ανοσοποίηση αλόγων, απομόνωση του ορού και τέλος συσκευασία. Το ICP παρασκευάζει μόλις δύο αντιοφικούς ορούς για την Κεντρική Αμερική -έναν για δάγκωμα από ελαπίδες και έναν από βιπερίδες. Στο ινστιτούτο ευελπιστούν να παρασκευάσουν ένα ισχυρό αντίδοτο που θα μπορεί να χρησιμοποιείται για όλα τα φίδια αυτών των οικογενειών. Μελετώντας, για παράδειγμα, προσεκτικά την πρωτεϊνική σύσταση του δηλητηρίου των βιπεριδών θα εντοπίσουν κατ' αρχάς τις πλέον τοξικές πρωτεΐνες και κατόπιν τα γονίδια που τις παράγουν. Μόλις ανακαλύψουν αυτά τα γονίδια και εγχυθούν ενέσιμα σε ένα άλογο, θα είναι σε θέση να παρασκευάσουν έναν ιό ευρύτατης χρήσης. Το δάγκωμα φιδιού είναι συχνά θανατηφόρο, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το δηλητήριο χρησιμοποιείται για την παρασκευή φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η καπτοπρίλη. Το φάρμακο παρασκευάστηκε κατά τη δεκαετία του 1950 και χορηγείται για περιπτώσεις καρδιακής ανεπάρκειας, υψηλής αρτηριακής πίεσης και νεφρικών νόσων. Επιπροσθέτως, οι έρευνες προς το παρόν 18

συνεχίζονται γύρω από άλλα ελπιδοφόρα φάρμακα και σε αυτές συμμετέχει και το Instituto Clodomiro Picado. Πρώτη στη λίστα είναι η δουλειά που γίνεται με το ένζυμο ακρόδη (ancrod) από το δηλητήριο του φιδιού Calloselasma Rhodostoma, της οχιάς της Μαλαισίας, με στόχο την παρασκευή αντιθρομβωτικών. Το ένζυμο αναστέλλει την παραγωγή ινικής, που ευθύνεται για τη δημιουργία θρόμβων, και έχει χρησιμοποιηθεί στην παρασκευή πλήθους φαρμακευτικών σκευασμάτων. Το φάρμακο Aggrastat, που βασίζεται στην τιροφιμπάνη και ενδείκνυται για αντιμετώπιση της στηθάγχης, έχει παρασκευαστεί από ένα πεπτίδιο ενός αφρικανικού είδους της οικογένειας βιπερίδες. Επιπλέον, άλλα ελπιδοφόρα πειράματα έδειξαν πως η πρωτεΐνη contortrostatin της οχιάς του Νότου, Agkistrodon Contortrix, αναστέλλει κατά 70% την ανάπτυξη του καρκίνου του στήθους σε ποντίκια. Στο ICP διερευνούν εάν και κατά πόσο δηλητηριώδεις πρωτεΐνες μπορούν να διαλύουν όγκους. Οι τοξίνες των φιδιών δοκιμάζονται επίσης και ως σκευάσματα κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ αλλά και ως αιμολυτικά φάρμακα ή για την τόνωση του νευρικού συστήματος. ΦΡΕΣΚΟΣ-ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝ Μιθριδατισμός Ασημένιο νόμισμα που απεικονίζει τον Μιθριδάτη ΣΤ', βασιλιά του Πόντου Μιθριδατισμός αποκαλείται η πρακτική της αυτοπροστασίας από τη δράση ενός δηλητηρίου μέσω της σταδιακής αυτοχορήγησης σε μη θανατηφόρες δόσεις. Ο όρος προέρχεται από τον Μιθριδάτη ΣΤ', βασιλιά του Πόντου, ο οποίος εξαιτίας του μεγάλου φόβου του μήπως τον δηλητηριάσουν χορηγούσε στον εαυτό του βαθμιαία αυξανόμενες μη θανατηφόρες δόσεις δηλητηρίου, ώστε να αναπτύξει τελικά ανοσία. Σύμφωνα με τη μυθολογία, μετά την ήττα του από τον Πομπήιο, ο Μιθριδάτης αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει χρησιμοποιώντας δηλητήριο αλλά απέτυχε λόγω της ανοσίας που είχε αναπτύξει και τελικά κατέφυγε σε έναν μισθοφόρο για να τον διαπεράσει με σπαθί. Γενικά, δεν υφίσταται κάποιος πρακτικός λόγος, κάποιο πλεονέκτημα ή το παραμικρό όφελος για τη διενέργεια μιθριδατισμού εκτός για επαγγελματικούς ή παρόμοιους λόγους, όπως για παράδειγμα από υπαλλήλους ζωολογικών κήπων, ερευνητές και καλλιτέχνες του τσίρκου οι οποίοι έρχονται σε στενή επαφή με δηλητηριώδη ζώα. Ο μιθριδατισμός δοκιμάστηκε με επιτυχία στην Αυστραλία και τη Βραζιλία καθώς επιτεύχθηκε πλήρης ανοσία ακόμη και σε πολλαπλά τσιμπήματα από δηλητηριώδεις κόμπρες και οχιές. Ο Μπιλ Χάαστ (Bill Haast) αυτοανοσοποιήθηκε με επιτυχία στο δηλητήριο διαφόρων ειδών δηλητηριωδών φιδιών. Ο όρος χρησιμοποιείται και μεταφορικά για να περιγράψει τη σταδιακή εξοικείωση και αποδοχή πραγμάτων που προηγουμένως θεωρούνταν ιδιαίτερα επικίνδυνα. Στη λογοτεχνία και την ποίηση Ο μιθριδατισμός έχει χρησιμοποιηθεί ως μέρος της πλοκής σε διάφορα λογοτεχνικά έργα και 19

κινηματογραφικές ταινίες, μεταξύ άλλων στον Κόμη του Μοντεχρίστο του Δουμά και στην Πριγκίπισσα νύφη του Ουίλιαμ Γκόλντμαν (William Goldman). Ο Άλφρεντ Χάουζμαν (Alfred Edward Housman), στο ποίημά του Τέρενς, αυτό είναι ανοησία ("Terence, this is stupid stuff"), εκδόθηκε αρχικά στη συλλογή A Shropshire Lad), χρησιμοποιεί τον μιθριδατισμό μεταφορικά για τα οφέλη που προσφέρει η σοβαρή ποίηση στον αναγνώστη. Το τελικό του τμήμα αποτελεί ποιητική απόδοση του μύθου του Μιθριδάτη. Νάγια Η Νάγια ή Νόγια (λατινικά: Naja naja) είναι από τα φοβερότερα δηλητηριώδη (ιοβόλα) φίδια της γης. Ανήκει στο γένος των ερπετών οφιδίων της οικογένειας των ελαπιδών (elapidae). Η Νάγια είναι περισσότερο γνωστή με το πορτογαλικό της όνομα, Κόμπρα. Οι φυσιοδίφες την ονόμαζαν άλλοτε Ασπίδα, όνομα που έφερε στην αρχαιότητα. Πρόκειται για επικίνδυνο φίδι των θερμών χωρών της Ανατολικής Αφρικής και της Ασίας. Έχει σώμα επίμηκες κυλινδρικό, περισσότερο διογκωμένο στην κοιλιά του και καλυμμένο με ανθεκτικές και λείες πλάκες. Το χρώμα του δέρματός τους ποικίλει από κόκκινο μέχρι κίτρινο και καστανό. Το μήκος του κυμαίνεται από 70 εκατοστά μέχρι 1,5 μέτρο. Κάποια είδη μπορεί όμως να φθάσουν και τα 4 μέτρα. Έχει σχετικά μικρό κεφάλι, τετραγωνικό, καλυπτόμενο επίσης με πλάκες και ουρά οξύληκτη. Στο μπροστινό μέρος της άνω σιαγόνας φέρει αυλακωτά ιοβόλα άγκιστρα διπλάσιου μεγέθους των οδόντων του. Κάποια είδη έχουν τη δυνατότητα λόγω ισχυρών σιελογόνων αδένων να εκτοξεύουν το δηλητήριο σε απόσταση μέχρι 2,5 μέτρων και μάλιστα σημαδεύοντας τους οφθαλμούς του αντιπάλου, προκειμένου έτσι να δημιουργήσουν παροδική τύφλωση του εχθρού και έτσι να τραπούν σε φυγή. Νάγια σε ετοιμότητα Χαρακτηριστικό των φιδιών αυτών είναι η ικανότητά τους ανασηκώνοντας το πρόσθιο μέρος του σώματός τους να διαπλατύνουν εκπληκτικά το δέρμα του αυχένα τους δημιουργώντας σχεδόν εικόνα ασπίδας, εκ της οποίας και είχαν ονοματιστεί έτσι στην αρχαιότητα. Τη μορφή αυτή λαμβάνουν όταν οργιστούν ή φοβηθούν. Οι Νάγιες ζουν κυρίως σε θερμούς και ξηρούς τόπους και αναζητούν την τροφή τους τη νύχτα ή κατά το λυκόφως. Τρέφονται κυρίως με σαύρες, ποντίκια, βατράχια και μικρά πτηνά. Δεν επιτίθενται στον άνθρωπο, αλλά και ούτε απομακρύνονται στην παρουσία του όταν έχει πλησιάσει στη φωλιά τους. Συνήθως αυτοί που βαδίζουν στους πιθανούς χώρους τους, κρατούν ράβδο την οποία χτυπούν δυνατά στο έδαφος και τις πέτρες, δεξιά και αριστερά, ώστε αυτές να απομακρυνθούν. Δεν διστάζουν όμως να τρυπώσουν και σε οικίες, κυρίως στις στέγες, σε αναζήτηση ποντικιών, οπότε μπορεί και να εμφανίζονται ως κατοικίδια. Βασιλική κόμπρα αριστερά και Απαδρυάς δεξιά ακολουθώντας την κίνηση της φλογέρας και όχι βεβαια τους ήχους των οργάνων, των Ινδών γυρολόγων. Τα δήγματα (δαγκώματα) των φιδιών αυτών είναι θανατηφόρα αν δεν έχει γίνει προηγουμένως σχετικό αντι-ιοβόλο εμβόλιο. Πολλές εκατοντάδες ανθρώπων φέρεται να πεθαίνουν ετησίως από 20

δήγματα αυτών των φιδιών, ιδιαίτερα στην επαρχίες της Ινδίας, του Πακιστάν και του Μπαγκλαντές. Τρία είναι τα κυριότερα είδη της: Η Νάγια η νάγια (Naja naja) που απαντάται κυρίως στην Αίγυπτο και τη Νουβία, για το οποίο λέγεται πως το δηλητήριο ενός τέτοιου φιδιού χρησιμοποίησε η Κλεοπάτρα για να θέσει τέρμα στη ζωή της. Η Νάγια η αρχουμένη (Κόμπρα η Βασιλική) ή Νάγια η διοπτροφόρος, τώρα Οφιοφάγος ο έλαψ (Ophiophagus elaps) (κυρίως στην Ασία), που όταν διαπλατυνθεί ο αυχένας της, παρουσιάζει εικόνα δύο ματιών. Η Νάγια η αμαδρυάς (Naja hamadryas), τώρα Οφιοφάγος η χάνα (Ophiophagus hannah), που παρουσιάζει το σχήμα ενός οφθαλμού, η οποία και είναι αυτή που φθάνει στο μεγαλύτερο μέγεθος. Στην αρχαία Αίγυπτο η "Νάγια η νάγια" θεωρούνταν ιερό ζώο. Σήμερα το όνομα Κόμπρα φέρουν ελικόπτερα ταχείας και εκτεταμένης προσβολής, καθώς και ηλεκτρομαγνητικά συστήματα ανίχνευσης και προστασίας - συναγερμού. Το δηλητήριο της κόμπρας προσβάλλει τα νεύρα, προκαλεί παράλυση του αναπνευστικού συστήματος και συχνά αποβαίνει μοιραίο για τον άνθρωπο, αν δεν χορηγηθεί έγκαιρα αντιοφικός ορός. Ο Σωφάρ αναφέρεται στη «χολή [της] κόμπρας» και στο «δηλητήριο [της] κόμπρας». Πώς μπορεί η κόμπρα να ακούει τη φωνή των γητευτών ; Η Αγία Γραφή αναφέρεται στο αφτί της κόμπρας και υποδηλώνει την ικανότητα που έχει η κόμπρα να ακούει τη φωνή των γητευτών. Εφόσον τα φίδια δεν διαθέτουν έξω ακουστικούς πόρους, και η εντύπωση που έδιναν στους φυσιοδίφες ήταν ότι δεν ανταποκρίνονται στον ήχο, πολλοί υπέθεταν ότι αυτά τα ερπετά είναι κουφά. Σχολιάζοντας αυτό το λάθος, Η Νέα Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικαδηλώνει: «Η υπόθεση αυτή είναι λανθασμένη. Τα φίδια είναι ευαίσθητα σε ορισμένα ηχητικά κύματα που μεταδίδονται με τον αέρα και μπορούν να τα συλλάβουν με τη βοήθεια ενός μηχανισμού ο οποίος υποκαθιστά την τυμπανική μεμβράνη.... Επιπλέον, ενώ η ευαισθησία των περισσότερων φιδιών στο μέσο της κλίμακας των χαμηλών τόνων είναι μικρότερη από αυτήν που διαθέτουν οι περισσότεροι τύποι διαφορετικών αφτιών, η διαφορά δεν είναι πολύ σημαντική. Σε κάποια φίδια, όμως, η ευαισθησία αυτή είναι σχεδόν τόσο οξεία όσο και στις περισσότερες σαύρες που έχουν συμβατικούς ακουστικούς πόρους και μηχανισμούς στο μέσο αφτί».. Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πως γίνεται η κόμπρα να χορεύει στον ήχο της φλογέρας ενώ δεν έχει αυτιά; Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις στο παραπάνω ερώτημα. Η εξήγηση που δίνουν οι άνθρωποι που παίζουν τη φλογέρα είναι ότι το φίδι κουνιέται σαν μια μορφή άμυνας, να αποφύγει τον άνθρωπο που παίζει τη φλογέρα. Αυτό γίνεται διότι οι άνθρωποι αυτοί, κατά τη διάρκεια ανατροφής του φιδιού το χτυπούσαν συνεχώς. Έτσι, η κόμπρα καθώς βλέπει τον ιδιοκτήτη του να την πλησιάζει με τη φλογέρα, κάνει κινήσεις να τον αποφύγει σε πιθανό χτύπημα του. Ο χορός της κόμπρας δηλαδή είναι ένα είδος άμυνας. Η επιστημονική εξήγηση του χορού της κόμπρας εξηγείται παρακάτω: Έχει διαπιστωθεί ότι τα φίδια αισθάνονται διαμέσου των πνευμόνων τους, κάποιους θορύβους που δημιουργούνται από τον αέρα και ουσιαστικά τις περισσότερες φορές ανταποκρίνονται στις 21