ΕΣΤΙΑ Νέας Σμύρνης "Ήταν Ιούνιος του 1930 όταν µία οµάδα αστών προσφύγων από τη Σµύρνη αποφάσισε να ιδρύσει ένα Σωµατείο µε στόχο την αναβίωση της πολιτισµικής και κοινωνικής ζωής της Σµύρνης. Κανείς δεν µπορούσε τότε να προβλέψει τη λαµπρή πορεία που έµελλε να διαγράψει η Εστία Νέας Σµύρνης. Κανείς δεν µπορούσε να προβλέψει ότι η Εστία Νέας Σµύρνης θα εξελισσόταν στο σηµαντικότερο πνευµατικό κέντρο του Ελληνισµού της Ανατολής. Το 1930 η Νέα Σµύρνη ήταν ένας µικρός συνοικισµός 400 περίπου προσφύγων, µε µία ξύλινη παράγκα στην κορυφή ενός λοφίσκου, ως Εκκλησία, σε ανάµνηση της Ιστορικής Αγίας Φωτεινής της Σµύρνης. Η ιδέα της ίδρυσης ενός Σωµατείου µε την επωνυµία «Λέσχη Νέας Σµύρνης» καλλιεργήθηκε και υλοποιήθηκε από µία οµάδα αστών προσφύγων-κατοίκων της Νέας Σµύρνης για την «ανάπτυξη φιλικών σχέσεων µεταξύ των µελών της και δηµιουργία µέσων προς επωφελή κοινωνική δράση και ψυχαγωγία». Μέσα σε λίγα χρόνια, οι πρόσφυγες µόνιµοι κάτοικοι της Νέας Σµύρνης αυξήθηκαν από 400 σε 1400 και µαζί µε αυτούς πολλαπλασιάστηκαν και οι ανάγκες τους. Όταν το 1937 ο εκλεγµένος οραµατιστής Πρόεδρος της Λέσχης Πάνος Χαλδέζος πρότεινε τη µετονοµασία του
Σωµατείου σε «Εστία Νέας Σµύρνης» και κατ επέκταση τη διεύρυνση των σκοπών και των επιδιώξεών του, η εισήγησή του έγινε δεκτή µε ιδιαίτερο ενθουσιασµό. Έτσι από το 1938 και όπως ορίστηκε από το Καταστατικό του Σωµατείου, σκοπός της Εστίας Νέας Σµύρνης ήταν η συλλογή, µελέτη και διάσωση του εθνικού, πνευµατικού, ιστορικού, λαογραφικού, αλλά και γλωσσικού πλούτου του Eλληνισµού της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Θράκης. Και πράγµατι. Μέσα σε διάστηµα µερικών χρόνων, η Εστία διαµορφώθηκε σε ένα κέντρο µεγάλης πνευµατικής ακτινοβολίας µε δράση πολύπλευρη και πολυσχιδή. Σχολεία ηµερήσια και νυχτερινά, µορφωτικές συγκεντρώσεις και διαλέξεις, χρηµατικά και τιµητικά έπαθλα, Βιβλιοθήκη µε ιστορικά αρχεία, σπάνιες µουσειακές συλλογές µε µοναδικά µικρασιατικά κειµήλια και κοινωφελής προσφορά αποτελούν ορισµένα από τα σηµαντικότερα κεφάλαια της ιστορίας της Εστίας. Μιάς ιστορίας περίπου 90 χρόνων που θα χρειαζόταν σελίδες επί σελίδων για να ξεδιπλωθεί λεπτοµερώς. Αδιαµφισβήτητο σταθµό στην ιστορία της Εστίας Νέας Σµύρνης αποτελεί ο µεγαλύτερος εµπνευστής της, ο επί 46 συναπτά έτη Προέδρός της Πάνος Χαλδέζος, κατά τη διάρκεια της θητείας του οποίου και µε τη βοήθεια µίας οµάδας εκλεκτών Συµβούλων και συνεργατών διευρύνθηκε σηµαντικά το εθνικό, κοινωνικό και πνευµατικό έργο της Εστίας, ενώ θεµελιώθηκαν το Μέγαρο της Εστίας, οι Σχολές, καθώς και η Μονάδα Φροντίδας Ηλικιωµένων «Οίκος Γαλήνης».
Πέραν, όµως, των εξεχουσών προσωπικοτήτων που υπηρέτησαν εκ των έσω την Εστία, εκατοντάδες προσωπικότητες του επιστηµονικού, καλλιτεχνικού, πολιτικού, θρησκευτικού και επιχειρηµατικού κόσµου έχουν κατά καιρούς τιµήσει το βήµα της, όπως ο Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης Κύπρου Μακάριος, ο Γεώργιος Ιωακείµογλου, η Ελένη Γλύκατζη Αλβελέρ, ο Κάρολος Κουν, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, η Ιωάννα Τσάτσου, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Πρόδροµος Εµφιετζόγλου. Παρουσίες δηλωτικές της αίγλης και του κύρους της Εστίας. Σήµερα, 95 χρόνια µετά την καταστροφή του πληθυσµού των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας, και 87 χρόνια µετά την ίδρυσή της, η Εστία Νέας Σµύρνης στέκει µεγαλοπρεπής, συνεχίζοντας να λειτουργεί ως φάρος πολιτισµού του Ελληνισµού της Ανατολής. Πυξίδα για το µέλλον εξακολουθεί πάντα να αποτελεί η αρχική αποστολή της, την οποία επιτελεί χωρίς παρέκκλιση. Το βλέµµα της Εστίας, όµως, στρέφεται πλέον ακόµη περισσότερο στις νεότερες γενιές. Το όραµα και συνάµα το στοίχηµα της Εστίας είναι να καταφέρει να προσελκύσει όλους τους νέους ανθρώπους που δεν έχουν καµία µνήµη, όπως είναι φυσικό, πέραν ενδεχοµένως από κάποιες διηγήσεις συγγενών, που µπορεί να φαντάζουν πολύ µακρινές. Σχεδόν φανταστικές. Το όραµα της, λοιπόν, είναι να προσελκύσει τους νέους ανθρώπους και να τους µεταλαµπαδεύσει το πνευµατικό και ιστορικό µεγαλείο του Μικρασιατικού Ελληνισµού. Για να µην πέσει ποτέ στη λήθη."
Το επιβλητικό Μέγαρο της ΕΣΤΙΑΣ δεσπόζει στην είσοδο της πόλης της Νέας Σμύρνης. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ α) Χρυσό Μετάλλιο Ακαδημίας Αθηνών. β) Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών. γ) Χρυσό βραβείο Α Τάξεως Εθνικού Ιδρύματος. Η Εστία Νέας Σμύρνης διαθέτει, διατηρεί και λειτουργεί Μουσεία με σπάνια, μοναδικά και υψίστης σημασίας μουσειακά κειμήλια του Μικρασιατικού και όχι μόνο, Ελληνισμού. Ως επί το πλείστον, η συλλογή της δημιουργήθηκε, εμπλουτίστηκε και συνεχίζει να αυξάνεται χάρις στις δωρεές και τα κληροδοτήματα των Μελών της, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Τα Μουσεία καταλαμβάνουν τέσσερις βασικές αίθουσες του Μεγάρου της ΕΝΣ στις οποίες εκτίθενται: Μουσείο Τέχνης Ο επισκέπτης της Εστίας Νέας Σμύρνης μπορεί επίσης να περιηγηθεί στη συλλογή Χαρίλαου Χιωτάκη και να θαυμάσει έπιπλα και ασημικά του 17ου και 18ου αιώνα, ασημένιες μινιατούρες, αντικείμενα σινικής τέχνης και πορσελάνες Delft από την Ολλανδία, στην οποία κατέφυγε ο Χαρίλαος Χιωτάκης ως πρόσφυγας μετά την καταστροφή της Σμύρνης.
Μουσείο Μικρασιατικής Εκστρατείας Η ενεργητική προβολή της κληρονομιάς του Μικρασιατικού Ελληνισμού πραγματοποιείται και μέσω των Mουσείων που στεγάζονται στο Μέγαρο της Εστίας Νέας Σμύρνης. Στο Μουσείο Μικρασιατικής Εκστρατείας εκτίθεται μία μοναδική συλλογή από Μικρασιατικά κειμήλια, ενδυμασίες και προσωπικά αντικείμενα σημαινουσών προσωπικοτήτων ως πρωταγωνιστών της Μικρασιατικής Εκστρατείας, όπως του Εθνομάρτυρα Σμύρνης Χρυσοστόμου, του Ελευθέριου Βενιζέλου και του Στρατηγού Αναστάσιου Παπούλα.
Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης Το Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης, το οποίο δημιουργήθηκε χάρη στη μεγάλη προσφορά του ζεύγους Γεωργίου και Ελένης Τσακύρογλου από τη Σμύρνη, φυλάσσει μία εξαιρετική συλλογή από προσωπικά αντικείμενα του ζεύγους, μία συλλογή Ελλήνων ζωγράφων του Μεσοπολέμου, το κέρινο ομοίωμα του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης της γλύπτριας Λουκίας Γεωργαντή και ένα μοναδικό μουσικό όργανο, γνωστό ως Παναρμόνιο του μεγάλου Μουσικολόγου Κωνσταντίνου Ψάχου.