Ενότητα 4 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ 4.1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Με βάση την αναγνώριση των κινδύνων και τα μνημόνια ενεργειών του Δήμου για τους σεισμούς και τα συνοδά σεισμικά φαινόμενα αυτή η ενότητα θα εξετάσει το ευρύτερο χωροταξικό πολεοδομικό και οικιστικό πλαίσιο του Δήμου με στόχο την σύνταξη ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Το σχέδιο ανάλογα με την περίπτωση θα εφαρμοστεί τόσο κατά το στάδιο της άμεσης επέμβασης, όσο και κατά το στάδιο της αποκατάστασης, αποτελώντας το βασικό πλαίσιο λήψης αποφάσεων του ΣΤΟ, των δράσεων των υπηρεσιών του Δήμου και των ομάδων επέμβασης σε συνάρτηση με τις ανάγκες που θα προκύψουν. Επισημαίνεται πως κατά την διαδικασία συγκέντρωσης των απαραίτητων δεδομένων για την σύνταξη του σχεδίου όπως περιγράφεται στα μνημόνια ενεργειών για τους σεισμούς και για τα τσουνάμι, παρουσιάστηκαν ελλείψεις σε απαραίτητα δεδομένα, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να καλυφθούν κατά τη χρονική διάρκεια εκπόνησης της μελέτης. Συνεπώς, η μελέτη αυτή παρουσιάζει ένα προτεινόμενο σχέδιο έκτακτης ανάγκης. Προκειμένου το σχέδιο να είναι αξιόπιστο ως προς την εφαρμογή του ο Δήμος θα πρέπει να φροντίσει για την υλοποίηση των στοιχείων που εκκρεμούν και να αναθεωρήσει το σχέδιο έκτακτης ανάγκης όπου και όπως κριθεί απαραίτητο. [ 169 ]
4.2. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Στην υποενότητα αυτή, δίνεται μια πολύ σύντομη περιγραφή των γενικών πολεοδομικών χαρακτηριστικών της νήσου Ιθάκης. Αφορά κυρίως στην περιγραφή των κυκλοφοριακών συνθηκών, των οδών επικοινωνίας της με τις υπόλοιπες περιοχές, των χρήσεων γης και των κρίσιμων λειτουργιών της. Πρέπει να τονιστεί ότι το ρυμοτομικό σχέδιο πόλης βρίσκεται στο στάδιο της υλοποίησης του από τις αρμόδιες αρχές. 4.2.1. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο Δήμος Ιθάκης βρίσκεται στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (Εικ.3.1), νότια της Λευκάδας και βορειοανατολικά της Κεφαλονιάς. Καταλαμβάνει έκταση 96 km 2, ενώ βάσει των στοιχείων της απογραφής του 2001, ο πληθυσμός του Δήμου είναι 3.084 κάτοικοι, ενώ με τα στοιχεία της απογραφής του 2011 οι μόνιμοι κάτοικοι ανήλθαν στους 3.021, με αποτέλεσμα η πληθυσμιακή πυκνότητα του Δήμου να κυμαίνεται στους 31,46 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο (στοιχεία απογραφής 2011). Ο Δήμος Ιθάκης έχει μήκος από το βορειότερο ακρωτήριο Άγιος Ιωάννης, μέχρι το νοτιότερο Άνδρι, 29 km, ενώ το μέγιστο πλάτος της στο βόρειο τμήμα φτάνει στα 6.482 m και στο νότιο τμήμα 6.182 m. Το ελάχιστο πλάτος της, στο μέσο της νήσου, όπου σχηματίζεται ο ισθμός στον Αετό, είναι μόλις 620 m. Ο Δήμος Ιθάκης υπάγεται διοικητικά στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Ο Δήμος Ιθάκης, εκτός από την ομώνυμη νήσο, περιλαμβάνει και τα νησιά Λαζαρέτο, Σκαρτσουμπονήσι, Άγιος Νικόλαος, Περαπηγάδι, Αρκούδι, Άτοκος, Βρόμωνας, Δρακονέρα, Καρλονήσιο, Μάκρη, Οξειά, Ποντικός, Προβάτιο και Λυγιά. [ 170 ]
Εικ. 4.2.α Γεωγραφική θέση Δήμου Ιθάκης σε σχέση με την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Ο Δήμος Ιθάκης απαρτίζεται από τα εξής δημοτικά διαμερίσματα: Βαθέως Περαχωρίου Σταυρού Λεύκης Ανωγής Εξωγής Πλατρειθιά Κιονίου [ 171 ]
Μεγαλύτερο σε πληθυσμό Δημοτικό Διαμέρισμα είναι το διαμέρισμα του Βαθέως (Ιθάκη), το οποίο συγκεντρώνει το 58% του μόνιμου πληθυσμού, με 1826 κατοίκους. Όλα τα υπόλοιπα Δημοτικά Διαμερίσματα, συγκεντρώνουν το 42% του πληθυσμού της νήσου. Αναλυτικότερα: Δ.Δ. Περαχωρίου: 354 κάτοικοι, 11,7% Δ.Δ. Σταυρού: 325 κάτοικοι, 10,7% Δ.Δ. Λεύκης: 43 κάτοικοι, 1,42% Δ.Δ. Ανωγής: 50 κάτοικοι, 1,6% Δ.Δ. Εξωγής: 42 κάτοικοι, 1,3% Δ.Δ. Πλατρειθιά: 210 κάτοικοι, 6,9% Δ.Δ. Κιονίου: 171 κάτοικοι, 5,6% Τα παραπάνω πληθυσμιακά στοιχεία, απεικονίζονται στο παρακάτω γράφημα. Πληθυσμός σε απόλυτα νούμερα Βαθύ Περαχώρι Ανωγή Εξωγή Κιόνι Λεύκη Πλατρειθιάς Σταυρός 4.2.2. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Δ.ΙΘΑΚΗΣ Εικόνα 4.2.β [ 172 ]
Σύμφωνα με στοιχεία του χάρτη κάλυψης γης της Ελλάδας (Corine Land Cover 2000), στο Δ. Ιθάκης παρουσιάζονται 4 κύριες κατηγορίες κάλυψης (Εικ.3.2) μετά την ενοποίηση των κατηγοριών σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία(2007). Περιλαμβάνονται αποτεφρωμένες εκτάσεις, Βοσκότοποι, Γεωργικές καλλιέργειες και Δάσος. Εικ. 4.2.γ Χάρτης κάλυψης γης του Δήμου Ιθάκης (CLC2000) [ 173 ]
Κοινωνικές Υπηρεσίες Οι κρίσιμες υπηρεσίες του Δήμου στην πλειοψηφία τους βρίσκονται κατά κύριο λόγο στο πολυσύχναστο κέντρο του Βαθέως. Σε ότι αφορά τις κοινωνικές υποδομές πρόνοιας, στο Δήμο Ιθάκης υπάρχει ένα Κέντρο Υγείας καθώς και 1 αγροτικό ιατρείο. Επίσης υπάρχει και συνεργείο «Βοήθεια στο Σπίτι». Σε ότι αφορά τις υποδομές εκπαίδευσης, στο Δήμο λειτουργούν συνολικά 9 δημόσια εκπαιδευτήρια. Τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται τα φαινόμενα της σταθερής μείωσης των μαθητών των σχολείων που βρίσκονται στα τοπικά διαμερίσματα και της μετακίνησής τους προς την έδρα του δήμου. Αναλυτικότερα, υπάρχουν 2 νηπιαγωγεία, 2 δημοτικά σχολεία, 1 Γυμνάσιο,1 Ενιαίο Λύκειο, 1 Γενικό Λύκειο καθώς και 1 ΕΠΑ.Λ. Χώροι Αναψυχής - Αρχαιολογικοί χώροι Οι χώροι αναψυχής περιλαμβάνουν ανοικτούς και στεγασμένους χώρους δημόσιας χρήσης όπως, πλατείες, χώρους άθλησης, παιδικές χαρές, χώρους πρασίνου οι οποίοι βρίσκονται διάσπαρτοι στις συνοικίες του Δήμου. Αρχαιολογικές ανασκαφές στο Δήμο Ιθάκης την περίοδο 1994-2007, έγιναν σε 4 θέσεις της βόρειας Ιθάκης: Σταυρός, Πηλικάτα, Τρεις Λαγκάδες και Άγιος Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου. Τα αποτελέσματα συνοπτικά είναι τα ακόλουθα: Στη Θέση Πηλικάτα, με τη διάνοιξη δοκιμαστικών τομών σε διάφορα οικόπεδα εντοπίσθηκαν το 1994 σύστημα λιθόκτιστων αποστραγγιστικών αγωγών (εικ. 3) για τη διοχέτευση των ομβρίων υδάτων στα ανατολικά και δυτικά του λόφου των Πηλικάτων. Η χρονολόγηση τους είναι επισφαλής, καθώς μαζί με όστρακα μυκηναϊκής κύλικας και χειροποίητων πιθαμφορέων βρέθηκαν μία χάλκινη περόνη και λίγα όστρακα των ιστορικών χρόνων. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα στη θέση αυτή. Εκτός από την επανεξέταση, αποτύπωση και μελέτη των σωζόμενων τμημάτων του προϊστορικού (πρωτοελλαδικού) τείχους για την επίλυση των προβλημάτων κατασκευής και χρονολόγησης του, που εκκρεμούσαν από τις ανασκαφές της δεκαετίας του '30 της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής 2, νέες δοκιμαστικές τομές (εικ. 4) απέδωσαν ενδιαφέροντα ευρήματα (χειροποίητη πρωτοελλαδική κεραμική, λίθινα εργαλεία, κεραμίδες στέγης κ.ά.). Το τείχος σώζεται αποσπασματικά. Η εξωτερική πλευρά του αποτελείται από ογκόλιθους ακανόνιστου σχήματος και μεγέθους που συχνά εδράζονται σε ειδικά λειασμένους βράχους. Π εσωτερική του πλευρά είναι πρόχειρης και αμελούς κατασκευής από μικρές ακανόνιστες πέτρες. [ 174 ]
Το πλάτος του τείχους ποικίλλει από 1,10 μ. έως 1,50 μ. και το σωζόμενο ύψος από 0.60 μ. μέχρι 0,80 μ. Εικ. 4.2.δ-ε Η επιφανειακή παρακολούθησή του έδειξε ότι εκτεινόταν σε μεγάλο μήκος, περικλείοντας και προστατεύοντας σημαντικό πρωτοελλαδικό οικισμό, λείψανα του οποίου είχαν εντοπισθεί παλαιότερα από τους Άγγλους αρχαιολόγους Heurtley και Benton και άλλα βρέθηκαν από εμάς και την Αρχαιολογική Υπηρεσία σε δύο άλλα οικόπεδα (Σόμπολα και Ραυτόπουλου). Σε οικόπεδο του χωριού Σταυρός (ιδιοκτησίας Πατρικίου) ερευνήθηκε το 1994 επιμελημένης κατασκευής κτιστός, πλακοσκεπής, κιβωτιόσχημος τάφος (διαστ. 2,ΐ5χ0.70χ0,90μ.) (εικ. 5) που περιείχε οστά καύσεων νεκρών σε πήλινα αγγεία, δύο μεταλλικά αγγεία (χάλκινο κάδο ή σίτουλα και αργυρή φιάλη), δυο δαχτυλίδια (αργυρό και χρυσό) και ένα αργυρό νόμισμα (τριώβολο) της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Νομισματοκοπείου Πατρών, χρονολόγησης 165-150 π.χ. Δυτικά του χωριού Σταυρός αναγνωρίσθηκαν και ερευνήθηκαν το 1995 δύο πυλίδες στο σωζόμενο τμήμα του οχυρωματικού κυκλώπειου τείχους (εικ. 6). Εξωτερικές αναβάθρες διευκόλυναν την πρόσβαση σε αυτό. Εκτός από τις πυλίδες βρέθηκαν χειροποίητη κεραμική και κεραμική των ιστορικών χρόνων, λίθινα εργαλεία, όστρεα, μεταλλικά αντικείμενα, σφονδύλια, αγνύθες και κεραμίδες, που μαρτυρούν την συνεχή κατοίκηση της θέσης αυτής από τα προϊστορικά χρόνια ως την ελληνιστική εποχή. Αξιοσημείωτη είναι μία ταφή ελλιπής τα κάτω άκρα, μπροστά και δυτικά από τη δεύτερη πυλίδα, κτερισμένη με ένα σπασμένο μελαμβαφές αγγείο των ελληνιστικών χρόνων. [ 175 ]
Στις Τρεις Λαγκάδες, πλάι στις τομές που είχε ανοίξει η S. Benton4 την δεκαετία του 30 και είχε βρει κτηριακά κατάλοιπα των υστερομυκηναΐκών χρόνων (YE ΠΙΑ - Β), ανοίχθηκαν το 1995 πέντε δοκιμαστικές τομές (εικ. 7) με στόχο την συστηματική έρευνα της θέσης και την επίλυση προβλημάτων στρωματογραφίας και κατοίκησης κατά την προϊστορική και ιδιαίτερα την μυκηναϊκή εποχή. Βρέθηκαν λείψανα θεμελίων σπιτιών του μυκηναϊκού οικισμού και κεραμική μυκηναϊκή και των ιστορικών χρόνων. Εικ. 4.2.στ-ζ Η τέταρτη θέση. Άγιος Αθανάσιος-Σχολή Ομήρου, βρίσκεται στο «λόφο του Μελανύθρου». Πρόκειται για σημαντικό κέντρο, αποτελούμενο από μεγάλα κτήρια περιβαλλόμενα με κυκλώπειο οχυρωματικό τείχος, που στα περισσότερα σημεία μετατρέπεται σε αναλημματικό στους προϊστορικούς χρόνους και με περίβολο στην ελληνιστική εποχή. Ο περίβολος αυτός είναι μικρότερος, πολυγωνικός, επιμελούς κατασκευής, με εξαίρεση ένα τμήμα του, μήκους 3,50 μ., δυτικά του πύργου, που είναι λεσβίου συστήματος δομής5. Ο ελληνιστικός οχυρωματικός πύργος (διαστ. 9,80 χ8μ.) (εικ. 9) επανεξετάσθηκε τα 1995 και το 2000. είναι κτισμένος με τον ψευδοϊσόδομο (αγροτικό) τρόπο δομής και διαιρείται σε δύο μέρη με μεσότοιχο. Το ανατολικό υποδιαιρείται σε δύο τμήματα 6. Στο πρώτο μέρος, το δυτικό, κτίσθηκε στα νεώτερα χρόνια μικρός ιδιωτικός ναΐσκος του Αγίου Αθανασίου. Ο πύργος χρονολογείται με επιφύλαξη στα μέσα περίπου του 3W αι. π. Χ. Για τη Θεμελίωση του, κυρίως στο ανατολικό μέρος, έσπασαν το ήδη λειασμένο λίθινο δάπεδο. Ο τελικός καθαρισμός του απέδωσε κεραμική της ελληνιστικής περιόδου και αποκάλυψε αγωγό, αναφερόμενο από τον Vollgraff7, επιχρισμένο με υδραυλικό κονίαμα και ρύση [ 176 ]
αντίθετη προς την κλίση του λόφου, για την απορροή των υδάτων σε κτιστή φιαλόσχημη δεξαμενή, εφαπτόμενη της ανατολικής πλευράς του πύργου. Δυτικά του ελληνιστικού πύργου και εσωτερικό του ελληνιστικού πολυγωνικού περιβόλου αποκαλύφθηκε τμήμα προϊστορικού τείχους ελικοειδούς σχήματος με άξονα Β-Ν, κατασκευασμένου από ογκολίθους και ειδικά λαξευμένους βράχους. Προσκτισμένα σε αυτό αποκαλύφθηκαν δύο μικρά δωμάτια με λίθινα λειασμένα δάπεδα, τοίχους από λαξευμένο βράχο και αργολιθοδομή και πήλινος αποχετευτικός αγωγός. Η επίχωση των δωματίων ήταν διαταραγμένη και απέδωσε άφθονη κεραμική όλων των εποχών, που υποδηλώνει την διαχρονική χρήση του χώρου από την προϊστορική εποχή μέχρι την ελληνιστική περίοδο. Στο προϊστορικό τείχος έχουν μέχρι τώρα αναγνωρισθεί τέσσερις πύλες, η ανατολική, η κεντρική, η δυτική και η βόρεια. Η δυτική πύλη θυμίζει την αντίστοιχη πύλη της ακρόπολης του Γλα8 στην Κωπαΐδα, αλλά είναι πολύ μικρότερη. Και στις δύο περιπτώσεις οι τετράπλευροι προμαχώνες θεμελιώθηκαν σε λαξευμένο και λειασμένο βράχο. Το μικρό δωμάτιο, αριστερά, έχει λειασμένο λίθινο δάπεδο9. Στο εσωτερικό της πύλης υπάρχει καμπύλη αναβάθρα, πλάτους 1.50μ.-2μ. Στην βόρεια μικρή πύλη με καμπύλη αναβάθρα, πλάτους 1μ., έγινε μόνο καθαρισμός. Η τέταρτη προϊστορική μονολιθική πύλη, ίσως προγενέστερη των άλλων, που έχει καταρρεύσει και πρέπει να αναστηλωθεί, έχει ως παραστάδες δύο επιμήκεις, οξυκόρυφους μονόλιθους από σκληρό ασβεστόλιθο και ως κατώφλι όμοιο μονόλιθο με προεξέχοντα σε ορθή γωνία λαξευμένα άκρα, προφανώς για στήριξη των παραστάδων. Το ανώφλι (μήκους 3,60μ., μεγ. πλάτους 1,50μ.) έχει κυρτές τις τρεις πλευρές, δίκην ανακουφιστικού τριγώνου και την τέταρτη ευθύγραμμη με λαξευμένα τα άκρα για την στήριξη του στις ειδικά διαμορφωμένες εγκοπές των παραστάδων (εικ. 10). Βρέθηκαν επίσης τρεις σφόνδυλοι ημικιόνων. [ 177 ]
Εικ. 4.2.η-θ Οι αρχαιολογικοί χώροι και οι αρχαιολογικές ζώνες συμβάλλουν καθοριστικά στη αναψυχή τόσο των κατοίκων όσο και των επισκεπτών καθώς αποτελούν ανοικτούς χώρους με πράσινο οι οποίοι συμβάλλουν στην εκτόνωση του αστικού, δομημένου περιβάλλοντος. 4.2.3. ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Το οδικό δίκτυο του Δήμου Ιθάκης παρουσιάζει μια γενική διάταξη Βορράς Νότος λόγω της μορφολογίας της Νήσου. Οι κύριοι οδικοί άξονες είναι η Βαθέως Λεύκης η οποία ξεκινάει από το κεντρική λιμάνι της Νήσου και συνδέει ουσιαστικά το νότιο με το βόρειο κομμάτι της. Παρουσιάζονται κατά μήκος της Ιθάκης μεγάλα κομμάτια οδικού χωμάτινου δικτύου που συνδέουν τις δύσβατες περιοχές αλλά και τις απομακρυσμένες παραλίες της Νήσου. Υπάρχουν περιοχές όπου δεν φτάνει το οδικό δίκτυο και η πρόσβαση σε αυτά γίνεται μέσω μονοπατιών. Το πλάτος του οδικού δικτύου είναι πάρα πολύ μικρό με αποτέλεσμα σε μία μελλοντική φυσική καταστροφή να υπάρξουν δυσκολίες ως προς την μεταφορά των πολιτών σε σημεία βοήθειας. Τέλος κατά τους χειμερινούς μήνες δεν παρουσιάζεται μεγάλη επισκεψιμότητα στη Νήσο, πράγμα που είναι θετικό σε σχέση με την διέλευση των αυτοκινήτων και την χρήση του οδικού δικτύου, ενώ σε αντίθεση με τους καλοκαιρινούς μήνες οπού παρατηρείται μεγάλη επισκεψιμότητα το αποτέλεσμα είναι ότι το οδικό δίκτυο επιβαρύνεται από την κυκλοφοριακή συμφόρηση των τουριστών. [ 178 ]
Εικόνα 4.1.ι Οδικό Δίκτυο Δ. Ιθάκης [ 179 ]
4.2.4. ΔΙΚΤΥΑ Τηλεπικοινωνιακό Δίκτυο Το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο του ΟΤΕ στον Δήμο είναι στο σύνολό του υπογειοποιημένο μέσα σε ειδικούς σωλήνες για την προστασία των καλωδίων, ενώ το υπόλοιπο 5% είναι εναέριο με καλώδιο τύπου 8, ενώ υπάρχει μία ζεύξη από την Κεφαλονιά. Στις εγκαταστάσεις του ΟΤΕ υπάρχει γεννήτρια ρεύματος, η οποία μπορεί να λειτουργεί για 2 ημέρες. Ενεργειακό Δίκτυο Ο Δήμος Ιθάκης δεν διαθέτει μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Δ.Ε.Η. Το δίκτυο μέσης τάσης είναι υπογειοποιημένο σε όλη τη ζώνη. Ο Δήμος τροφοδοτείται με ηλεκτρικό ρεύμα με ένα καλώδιο-αγωγό από την Κεφαλονιά. Η μέση τάση του ηλεκτρικού ρεύματος είναι 20.000 V. Η κατανάλωση ρεύματος τους χειμερινούς μήνες κυμαίνεται στα 3,7 ΜW, ενώ τους θερινούς στα 5,2 MW. Ο Δήμος Ιθάκης διαθέτει πέντε γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύματος για περιορισμένη χρήση και όχι για να καλύψει ανάγκες γενικότερης ηλεκτροδότησης. Ύδρευση Ο Δήμος Ιθάκης διαθέτει τέσσερις μονάδες αφαλάτωσης. Συγκεκριμένα: 1. Βαθύ (540 m 3 /d) 2. Βαθύ (535 m 3 /d) 3. Σταυρός (220 m 3 /d) 4. Κιόνι (130 m 3 /d) Ο Δήμος εκμεταλλεύεται επίσης και τρεις πηγές, στο Παγανό (1500 m 3 /y), στον Πισαετό (4000 m 3 /y) και στον Πλατρειθιά (5000-6000 m 3 /y). Τέλος, ο Δήμος Ιθάκης διαθέτει δεκαοκτώ δεξαμενές συγκέντρωσης όμβριων υδάτων. Συγκεκριμένα: 2 δεξαμενές των 800 m 3 στο Σταυρό 2 δεξαμενές των 800 m 3 στον Πλατρειθιά 1 δεξαμενή των 800 m 3, 1 των 400 m 3 και 1 των 240 m 3 στο Κιόνι 2 δεξαμενές των 3000 m 3, 2 των 700 m 3, 1 των 1200 m 3 και 1 των 100 m 3 στο Βαθύ [ 180 ]
3 δεξαμενές των 800 m 3 και 1 των 100 m 3 στο Περαχώρι 1 δεξαμενές των 100 m 3 στη Λεύκη. 4.2.5. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο τουρισμός είναι ένας από τους σημαντικότερους τομείς στην οικονομική ζωή του Δήμου Ιθάκης με κορύφωση τους θερινούς μήνες. Οι κύριες μορφές θεματικού τουρισμού που μπορούν να αναπτύσσονται στον χώρο του Δήμου Ιθάκης περιλαμβάνουν: αγροτουρισμό, φυσιολατρικό, περιηγητικό, περιπατητικό τουρισμό, θρησκευτικό τουρισμό, αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (λόγω των υπαρχόντων αρχαιολογικών χώρων). Υπάρχει πλήθος αξιοθέατων, ανάμεσα στα οποία: Σπηλιά του Λοΐζου Κέντρο λατρείας του πρωτοελλαδικού πολιτισμού, στον κόλπο της Πόλης (Σταυρός), όπου βρίσκεται βυθισμένη μια αρχαία πόλη. Από όλα τα ευρήματα που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές στη σπηλιά του Λοΐζου που έπεσε, πιστοποιείται περίτρανα ότι το λιμάνι αυτό εσυχνάζετο από της πρώτης μυκηναϊκής εποχής μέχρι της Ελληνικής και Ρωμαϊκής. [ 181 ]
Προτομή του Οδυσσέα Εικ. 4.2.ια Διαβάστε το 'Ευχήν Οδυσσεί' στη προτομή του Οδυσσέα που βρίσκεται στο πάρκο της πλατείας του χωριού Σταυρός. Ανωγή - Κοίμηση της Θεοτόκου Στολίδι του χωριού της Ανωγής η εκκλησία χτισμένη από τον 12ο αιώνα με θαυμάσιες τοιχογραφίες και το βενετσιάνικης τεχνοτροπίας καμπαναριό της. Ανωγή - Μενίρ Στην περιοχή του χωριού της Ανωγής υπάρχουν σκορπισμένοι τεράστιοι ογκόλιθοι που ονομάζονται 'μενίρ'. Ο Αράκλης, είναι ο σπουδαιότερος και ο πιο περίεργος αυτών των παραδόξως διαμορφωμένων πέτρινων όγκων. Ο τεράστιος αυτός μονόλιθος που βρίσκεται λίγο πιο κάτω των σπιτιών του χωριού έχει ύψος 9μ και επικάθεται σε πλατύτερο βράχο που αποτελεί το βάθρο του. Το σχήμα του είναι περίπου ατρακτοειδές με τις επιφάνειές του, της ανατολικής και δυτικής πεπιεσμένες. Αύλακες διαβρωσιογενείς παρατηρούνται στο βράχο, ιδίως κατά τη βόρεια επιφάνεια και προς τα άνω τελειώνει σε αιχμηρή κορυφή. Παρουσιάζει δε τέτοια κανονικότητα ο περίεργος αυτός βράχος, ώστε με πρώτη ματιά νομίζει κανείς ότι πρόκειται για τεχνητά επεξεργασμένο λίθο, περιοβελίσκου, κατασκευασθέντος από ανθρώπινο χέρι και όχι περί φυσικού βράχου που έλαβε την περίεργη εκείνη μορφή από αποσάρθρωση. [ 182 ]
Άλλος αξιοπρόσεκτος ογκόλιθος είναι αυτός που ονομάζεται Καβελλάρης (επειδή μοιάζει με ιππέα). Κιόνι Εικ. 4.2.ιβ Παραδοσιακό επτανησιακό χωριό με ένα γραφικό λιμάνι. Την είσοδο του κόλπου στολίζουν τρεις ερειπωμένοι μύλοι. Σπίτι του Καραϊσκάκη Στο Κιόνι στη δεξιά πλευρά του λιμανιού σώζεται ένα μικρό τμήμα από το πέτρινο σπίτι που ζούσε μέχρι την επανάσταση του 1821 ο ήρωας Γεώργιος Καραϊσκάκης. [ 183 ]
Ιθάκη (Βαθύ) Εικ. 4.2.ιγ Πρωτεύουσα του νησιού, ολόκληρος ο οικισμός της πόλης αποτελεί αξιοθέατο, γιατί διατηρεί τον παλαιό Επτανησιακό ρυθμό δόμησης και έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός από το 1982, με τον εξαιρετικής ομορφιάς φυσικό κόλπο, που κλείνει στην αγκαλιά του το μικρό νησάκι 'Λαζαρέτο'. Σπήλαιο των Νυμφών Στο σπήλαιο αυτό που λέγεται και 'Μαρμαροσπηλιά', με δύο εισόδους, μία για τους Θεούς και μία για τους θνητούς και υπέροχους σταλακτίτες, όπου κατά τον Όμηρο, έκρυψε ο Οδυσσέας τα δώρα του βασιλιά των Φαιάκων Αλκίνοου. Παλαιοχώρα Από το Περαχώρι μονοπάτι οδηγεί στην ερειπωμένη μεσαιωνική Παλαιοχώρα, όπου βρίσκονται εκκλησίες με υπέροχες βυζαντινές τοιχογραφίες. Αλαλκομενές Στην κορυφή του λόφου Αετός βρίσκεται η Αρχαία Ακρόπολη, που οι ντόπιοι ονομάζουν παλάτι του Οδυσσέα. Μπορεί να είναι η πόλη των Αλαλκομενών, μπορεί και η 'Ιθακησίων Πολιτεία' του Αριστοτέλη. [ 184 ]
Πηλικάτα Κοντά στον Σταυρό στα Πηλικάτα, τοποθετείται η πόλη του Οδυσσέα, σύμφωνα με την Ομηρική περιγραφή, ότι βρισκόταν σε σημείο που είχε θέα τρεις θάλασσες και το περιτριγύριζαν τρία βουνά. Εδώ βρίσκεται και το αρχαιολογικό μουσείο του Σταυρού όπου εκτίθενται ευρήματα της Μυκηναϊκής και Κορινθιακής περιόδου. Ιερά Μονή των Καθαρών Η Ιερά Μονή των Καθαρών, προσκύνημα και σημείο αναφοράς για τους απανταχού της γης Ιθακήσιους, είναι κτισμένη στη νότιο - ανατολική κορυφή του Ομηρικού όρους Νήριτο, σε μια όμορφη γωνία, 600μ περίπου από την θάλασσα και σε απόσταση 15 χλμ. από το Βαθύ. Η ζωή του Μοναστηριού αρχίζει γύρω στα 1696. Ιερός Ναός Εισοδείων της Υπεραγίας Θεοτόκου (Μητροπολιτικός). Ο Ιερός ναός της Παναγίας στα Λινοβρόχια, όπως λέγεται, χτίστηκε το 1800. Προϋπήρχε μικρός ναΐσκος τον οποίο μεγάλωσαν για τις ανάγκες των ενοριτών. Έχει ένα θαυμάσιο ολόγλυφο ξύλινο τέμπλο, μεταβυζαντινής τέχνης του 1793, που κατασκευάστηκε από τον Μετσοβίτη, και το επιβλητικό παλαιό κωδωνοστάσιο του 1820. Η Παλαιά Μητρόπολη του Νησιού Οι τοιχογραφίες του Ναού είναι ένα αγιογραφικό έργο Βυζαντινής μεγαλοπρέπειας το οποίο υπογραμμίζει τον πολιτισμό της Ιθάκης εκατό χρόνια μετά την σύγκρουση Σταυρού και Ημισελήνου (Ναυμαχία Ναυπάκτου 1571) τότε που η Ανωγή ήταν η πρωτεύουσα της Ιθάκης και η Εκκλησία της Παναγίας ήταν η Μητρόπολη του Νησιού. Η Επιγραφή Στο κτιστό πέτρινο τέμπλο ο επισκέπτης διαβάζει την εξής επιγραφή, η οποία αποτελεί ιστορική μαρτυρία για την παλαιότητα του Ναού: Αξιοπρόσεχτα για τον επισκέπτη είναι το ξύλινο δωδεκάπορτο της εποχής του Εικοσιένα, οι πήλινες εντοιχισμένες στάμνες για την ακουστική του ναού, τα παλαιά πέτρινα μνημεία και ο διώροφος γυναικωνίτης στην πρόσοψη του οποίου παρίσταται η Θεία Κρίση. [ 185 ]
Τέλος επιβλητικό και ωραίο από γνήσια νηρήτια πέτρα στέκει σε πείσμα του χρόνου το επιβλητικό Βενετσιάνικο καμπαναριό της εκκλησίας, σύμβολο του χωριού και πόλος ιερού προσκυνήματος της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Στη νήσο Ιθάκη, υπάρχουν, ωστόσο, και τα εξής μουσεία: Ναυτικό - Λαογραφικό Μουσείο Ιθάκης Εικ. 4.2.ιδ Το Ναυτικό Λαογραφικό Μουσείο του Δήμου Ιθάκης, στεγάζεται στο κτίριο του πρώην Ηλεκτρικού Σταθμού Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, που κατασκευάστηκε τον Νοέμβριο του 1923, δωρεά του Ιθακήσιου εφοπλιστή Γεωργίου Δρακούλη. [ 186 ]
Αρχαιολογική Συλλογή Σταυρού Ιθάκης Εικ. 4.2.ιε Στεγάζει ευρήματα από τη βόρεια Ιθάκη που χρονολογούνται από τη πρώτο - ελλαδική ως και τη ρωμαϊκή περίοδο. Το κτήριο κατασκευάσθηκε το 1933. Το1994 έγινε αναμόρφωση της έκθεσης και εργασίες επισκευών του Μουσείου. Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέως Ιθάκης Εικ. 4.2.ιστ Στις συλλογές του μουσείου περιλαμβάνονται ευρήματα από τα Γεωμετρικά μέχρι και τα Ρωμαϊκά χρόνια από τις ανασκαφές στον Αετό και στις άλλες θέσεις. [ 187 ]
4.3 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΤΑΚΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Η επιχειρησιακή οργάνωση του Δήμου για την αντιμετώπιση ενός φυσικού φαινομένου όπως είναι ο σεισμός, στοχεύει στην ελαχιστοποίηση των πιθανών επιπτώσεων που θα προκύψουν από την εκδήλωση του φαινομένου στους κατοίκους και στην φροντίδα για την επαναφορά της ζωής τους στους καθημερινούς ρυθμούς το συντομότερο δυνατό. Έτσι λοιπόν ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον σεισμικό κίνδυνο είναι άμεσα συνυφασμένο με τον εντοπισμό κατάλληλων χώρων για την κάλυψη των αναγκών που δημιουργούνται από τη διατάραξη των λειτουργιών της πόλης μετά την εκδήλωση ενός σεισμού και κατά την διάρκεια της μετασεισμικής περιόδου. Συνεπώς, οι ανοικτοί ελεύθεροι χώροι που υπάρχουν σε ένα πολεοδομικό συγκρότημα καλούνται να καλύψουν μια πληθώρα αναγκών που προκύπτουν αμέσως μετά την εκδήλωση του σεισμικού κινδύνου και οι οποίες διαφοροποιούνται ποιοτικά και ποσοτικά ανάλογα με την ένταση του φαινομένου, την έκταση των επιπτώσεών του και τις απαιτήσεις που θα προκύψουν. Οι κατηγορίες των χώρων που απαιτούνται, όπως καθορίζονται από τον Ο.Α.Σ.Π. παρουσιάζονται στον Πίνακα 4.3.α και συνοψίζονται ως εξής: Πάρκα, πλατείες, χώροι πρασίνου και άλλοι κοινόχρηστοι χώροι. Γήπεδα, στάδια, γυμναστήρια, παιδικές χαρές και άλλοι χώροι αθλητικών εγκαταστάσεων. Ανοικτά θέατρα και ανοικτοί χώροι πολιτιστικών εκδηλώσεων και ψυχαγωγίας. Ελεύθερα οικόπεδα, μεγάλες αυλές, χώροι στάθμευσης και ανοικτοί χώροι που χρησιμοποιούνται για άλλες χρήσεις. Προαύλια και άλλοι ελεύθεροι χώροι Διοικητικών Οργάνων και Υπηρεσιών. Προαύλια σχολείων ή άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Προαύλια εκκλησιών, μοναστηριών ή ανοικτοί χώροι θρησκευτικών ιδρυμάτων [ 188 ]
Πίν. 4.3.α Κατηγορίες χώρων που περιλαμβάνονται στον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης (ΟΑΣΠ). 1. ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΑΦΥΓΗΣ Ανοικτοί ελεύθεροι χώροι μέσα στην πόλη που αποσκοπούν στην ασφαλή εκτόνωση του πληθυσμού, που εκδηλώνεται σαν πρώτη αντίδραση σ' ένα σεισμικό γεγονός, και γενικότερα στην ελαχιστοποίηση των απωλειών σε ζωές και τραυματισμούς. 2. ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥ Χώροι προσωρινής στέγασης των σεισμοπλήκτων μέχρι την αποκατάσταση των κατεστραμμένων κατοικιών και άλλων κτιρίων. 3. ΧΩΡΟΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Πρόκειται για χώρους βραχυχρόνιας παραμονής τραυματιών για παροχή πρώτων βοηθειών. 4. ΧΩΡΟΙ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Πρόκειται για τους χώρους εγκατάστασης των επιτελικών και συντονιστικών οργάνων (π.χ. ΣΤΟ, Υπηρεσίες του Δήμου, κλπ), και Φορέων επέμβασης μαζί με τον εξοπλισμό τους, καθώς και όλων των Υπηρεσιών (δημόσιων και μη) εξυπηρέτησης των πολιτών. 5. ΧΩΡΟΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Πρόκειται για χώρους με ειδικές προδιαγραφές που απαιτούνται για την εγκατάσταση ατόμων με ειδικές ανάγκες (Ιδρύματα, ειδικά Κέντρα κλπ.) [ 189 ]
4.3.1. ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΑΦΥΓΗΣ Όπως παρουσιάστηκε στα προηγούμενα, ως χώροι καταφυγής μπορούν να χρησιμοποιηθούν πλατείες, πάρκα, χώροι πρασίνου, κοινόχρηστοι χώροι, αθλητικές εγκαταστάσεις, προαύλια χώρων εκπαίδευσης, προαύλια εκκλησιών, ελεύθερα οικόπεδα, χώροι στάθμευσης κλπ. Η χώροι καταφυγής λειτουργούν ως χώροι άμεσης και ασφαλούς εκτόνωσης του πληθυσμού αμέσως μετά την εκδήλωση ενός σεισμού με στόχο την ελαχιστοποίηση των απωλειών ανθρώπινων ζωών και τραυματισμών. Συνεπώς, πρέπει να βρίσκονται μέσα στον αστικό χώρο και να εξυπηρετούν τους κατοίκους που βρίσκονται σε ακτίνα 250 μέτρων γύρω από αυτούς ώστε η μετάβαση να γίνεται με τα πόδια και να μην επιβαρύνεται το οδικό δίκτυο. Η προτεινόμενη διάρκεια παραμονής, με βάση την οποία καθορίζεται και η απαιτούμενη υποδομή των χώρων, είναι από λίγες ώρες μέχρι δύο ημέρες. Η παραμονή σε ανοικτούς χώρους συγκέντρωσης περισσότερο από δύο ημέρες, δημιουργεί απαιτήσεις που καλύπτονται από χώρους που διαθέτουν κατάλληλη υποδομή και οργάνωση (χώροι καταυλισμού που περιγράφονται στην επόμενη παράγραφο). Οι χώροι είναι προτιμητέο να είναι αυξημένοι αριθμητικά ώστε να εξυπηρετούν όσο το δυνατό καλύτερα όλες τις γειτονιές των συνοικιών, έστω και αν αυτό συνεπάγεται πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση του Δήμου για τη διαμόρφωσή τους. Κριτήρια επιλογής χώρων καταφυγής Από τους προτεινόμενους χώρους, οι δημοτικοί ή δημόσιοι επιλέγονται κατά προτεραιότητα και σε περίπτωση που δεν επαρκούν τότε εξετάζονται και εναλλακτικοί χώροι. Αν υπάρχει η δυνατότητα επιλογής, προτιμούνται οι χώροι που δεν καλύπτουν σημαντικές λειτουργίες (π.χ. εκπαίδευση ψυχαγωγία κλπ.) καθώς δεν θα πρέπει να εμποδίζουν τις βασικές λειτουργίες της πόλης. Η χρήση χώρων που καλύπτουν σημαντικές λειτουργίες της πόλης, όπως τα σχολικά κτίρια, παρουσιάζει το σημαντικό πλεονέκτημα μιας ήδη υπάρχουσας υποδομής (ύδρευση, αποχέτευση, τουαλέτες, ηλεκτροφωτισμός κλπ.), ωστόσο παρουσιάζει το μειονέκτημα ότι παρεμποδίζεται μια βασική λειτουργία του Δήμου. Συνεπώς οι Δημοτικές αρχές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές κατά την επιλογή των χώρων. [ 190 ]
Οφείλεται να δίνεται μεγάλη προσοχή στην ύπαρξη δυνητικά επικίνδυνων στοιχείων στους χώρους καταφυγής. Θα πρέπει να απέχουν από τις περιβάλλουσες οικοδομές απόσταση τουλάχιστον ίση με το μισό του ύψους τους, να μην βρίσκονται κάτω από γραμμές ηλεκτρικής ενέργειας και να μην κινδυνεύουν από πτώσεις στοιχείων (π.χ. στύλοι κλπ.). 4.3.2. ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥ Όπως αναφέρθηκε, οι χώροι καταυλισμού είναι χώροι προσωρινής στέγασης των πληγέντων μέχρι την αποκατάσταση των κατεστραμμένων κατοικιών. Είναι στην ουσία, χώροι μακροχρόνιας παραμονής και για το λόγο αυτό οι απαιτήσεις και οι προδιαγραφές τους διαφοροποιούνται σημαντικά από τους χώρους καταφυγής. Ωστόσο, οι χώροι καταυλισμού μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως χώροι καταφυγής και παρουσιάζουν το πλεονέκτημα ότι δεν απαιτείται η μετακίνηση του πληθυσμού σε άλλη θέση. Οι μορφές των καταυλισμών που παρατηρούνται συνήθως μετά την εκδήλωση ενός σεισμού, μπορούν σε γενικές γραμμές να χωρισθούν σε τρεις κατηγορίες: Στους οργανωμένους μεγάλης κλίμακας καταυλισμούς που διαμορφώνονται μετά από παρέμβαση κρατικών ή άλλων υπηρεσιών (περιλαμβάνουν συνήθως 100-250 καταλύματα). Σε καταυλισμούς μικρότερων διαστάσεων που προκύπτουν από "αυτόνομες" πρωτοβουλίες του πληθυσμού (περιλαμβάνουν συνήθως 20-100 καταλύματα). Σε καταυλισμούς από μικρές ομάδες ατόμων (π.χ. οικογένειες) κοντά στις κατοικίες που έχουν πληγεί (περιλαμβάνουν συνήθως 1-20 καταλύματα). Η διάρκεια παραμονής του πληθυσμού στους χώρους καταυλισμού δεν πρέπει να υπερβαίνει τους τρεις μήνες, όταν ως στοιχειώδεις μονάδες καταλυμάτων χρησιμοποιούνται σκηνές. Κάτω από ειδικές συνθήκες η παραμονή μπορεί να παραταθεί μέχρι και εννέα μήνες. Οι πιθανές ανάγκες σε χώρους καταυλισμού που θα προκύψουν μετά από την εκδήλωση του σεισμικού κινδύνου μπορούν να εκτιμηθούν σε γενικές γραμμές με βάση την εμπειρία από παλαιότερους σεισμούς αλλά και το δεδομένο ότι κατασκευές οι οποίες δεν είχαν υποστεί ζημιές κατά τον τελευταίο σεισμό, λόγω παλαιότητας σε επόμενο σεισμό ενδεχομένως να παρουσιάσουν σοβαρές αστοχίες. [ 191 ]
Κριτήρια επιλογής χώρων καταυλισμού Κρίνεται καλό να προτιμηθούν οι περιοχές εκείνες που με τη χρήση τους ως χώροι καταυλισμού δεν επηρεάζουν βασικές λειτουργίες της πόλης, ακόμα και αυτές που αφορούν στην άθληση ή την ψυχαγωγία. Σε κάθε περίπτωση βέβαια πρέπει να πληρούν κάποιες προδιαγραφές ασφάλειας και λειτουργικότητας, οι οποίες θα πρέπει να υλοποιηθούν από τις Δημοτικές αρχές. Επίσης θα πρέπει να εκτελεστούν έργα υποδομής όπως η διάνοιξη δρόμων, η παροχή νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, τηλεφωνικών γραμμών, σύνδεση με το αποχετευτικό δίκτυο κλπ. Η ωφέλιμη έκταση των χώρων καταφυγής και καταυλισμού (και άρα η ακριβής δυναμικότητά του) δεν έχει υπολογισθεί στην παρούσα μελέτη, κυρίως επειδή σε αρκετές περιπτώσεις αποτελεί ένα μέγεθος που χρονικά μεταβάλλεται. Η δημοτική αρχή σε συνεργασία με τις Τεχνικές Υπηρεσίες πρέπει να προχωρήσει στον υπολογισμό της διαθέσιμης έκτασης του κάθε χώρου από τις αντίστοιχες πινακίδες της πολεοδομίας, λαμβάνοντας υπόψη ότι περιμετρικά του χώρου πρέπει να υφίσταται μια ζώνη ασφαλείας τουλάχιστον ίση με το μισό του ύψους των παρακείμενων κτισμάτων. Επιπλέον θα πρέπει να αφαιρεθεί και η έκταση που πιθανώς καταλαμβάνεται από κατασκευές μέσα στον προτεινόμενο χώρο (π.χ. δενδρύλλια, σιντριβάνια, σκαλοπάτια, κερκίδες κ.α.). 4.3.3. ΧΩΡΟΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ Μετά την εκδήλωση ενός σεισμού, παρουσιάζονται δυσκολίες στην παροχή βοήθειας εξαιτίας της αυξημένης ζήτησης αλλά και από τα πρόσθετα εμπόδια που δημιουργούνται από τη φυσική καταστροφή καθώς και από τις ιδιόμορφες κοινωνικές καταστάσεις που παρουσιάζονται. Οπωσδήποτε, οι νοσοκομειακές μονάδες είναι αυτές που θα δεχθούν το περισσότερο βάρος από πλευράς ζήτησης για παροχή βοήθειας και περίθαλψης. Ωστόσο οι χώροι παροχής βοήθειας λειτουργούν ως κέντρα κινητών ιατρείων παροχής βοήθειας με στόχο την συγκέντρωση των πληγέντων και την άμεση παροχή σε αυτούς των πρώτων βοηθειών και την επιλογή των σοβαρά τραυματισμένων για την διακομιδή τους στις νοσοκομειακές μονάδες. Η διάρκεια παραμονής στους χώρους παροχής βοήθειας πρέπει να περιορίζεται στον ελάχιστο δυνατό χρόνο, μιας και αφορά την παροχή πρώτων βοηθειών και όχι της περίθαλψης. Οι χώροι αυτοί μπορούν να βρίσκονται τόσο μέσα στον αστικό ή τον περι-αστικό χώρο (σε χώρους καταφυγής ή καταυλισμού με βασική υποδομή) και σε γενικές γραμμές καθορίζονται από τις ανάγκες που θα [ 192 ]
προκύψουν σε κάθε περίπτωση και ιδίως από τον αριθμό και την κατανομή των κτιρίων που έχουν καταρρεύσει ή έχουν υποστεί σημαντικές βλάβες και περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό τραυματιών. 4.3.4. ΧΩΡΟΙ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΡΙΣΙΜΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Σαν χώροι μετεγκατάστασης των γραφείων των υπηρεσιών του Δήμου αλλά και των τοπικών αρχών θα επιλεγούν χώροι οι οποίοι βρίσκονται σε κεντρικό σημείο ώστε να είναι σε θέση να εξυπηρετούν άμεσα όλους τους τομείς επιχειρησιακής οργάνωσης. Έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά ανάλογα με την έκταση της καταστροφής και τις ανάγκες που προκύπτουν οι παρακάτω χώροι: Προαύλια των κτιρίων των υπηρεσιών. Ελεύθεροι χώροι (πλατείες κλπ) που γειτνιάζουν με τα κτίρια των υπηρεσιών. Ελεύθεροι χώροι που γειτνιάζουν με τους πυρήνες των πολυπληθέστερων και πλησιέστερων στο κέντρο της πόλης τομέων καταυλισμού. 4.3.5. ΕΙΔΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Κατά το στάδιο της έκτακτης ανάγκης η διαδικασία εκκένωσης των κατοικιών από τις ειδικές ομάδες πληθυσμού (άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένους κλπ.) παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες και είναι πιο σύνθετη από τη διαδικασία εκκένωσης για τον υπόλοιπο πληθυσμό. Ανάλογα με την κατηγορία της ειδικής ομάδας (άτομα με ειδικές ανάγκες, ηλικιωμένοι κλπ.) διαφοροποιούνται τόσο η φύση των δυσκολιών εκκένωσης όσο και οι απαιτούμενες ειδικές συνθήκες διαβίωσης της ομάδας αυτής σε περίπτωση μετεγκατάστασης. Γενικά πάντως οι δυσκολίες εκκένωσης και μετεγκατάστασης των παραπάνω ομάδων μπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Φυσικές αδυναμίες ή δυσκολίες για μετακίνηση Ειδικό ωράριο διατροφής και ειδική σύνθεση τροφών Συχνή ιατρική παρακολούθηση Αυξημένες απαιτήσεις σε συνθήκες καθαριότητας και υγιεινής Αυξημένη ευαισθησία σε δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες. [ 193 ]
Για την άμβλυνση ορισμένων από των παραπάνω δυσκολιών και τη μερική κάλυψη των αντίστοιχων ειδικών αναγκών πρέπει κατά το στάδιο της πρόληψης να προσδιοριστούν τόσο οι χώροι μετεγκατάστασης των ειδικών ομάδων (χώροι αυξημένων προδιαγραφών υγιεινής, ασφάλειας, λειτουργικότητας ως προς τις ανάγκες διαβίωσης κλπ.), όσο και η διαδικασία μεταφοράς των ομάδων προς τους χώρους αυτούς. 4.3.6. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Μία κρίσιμη παράμετρος η οποία πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τον σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης, είναι ο καθορισμός των οδικών αξόνων και οδών που θα χρησιμοποιηθούν για την άμεση διακίνηση και πρόσβαση των ομάδων επέμβασης στα διάφορα σημεία της πόλης για την παροχή βοήθειας (οδικό δίκτυο παροχής βοήθειας και επέμβασης). Η αξιολόγηση του οδικού δικτύου για την εξακρίβωση των παραπάνω δυνατοτήτων, αποτελεί μια πολύ σύνθετη εργασία που απαιτεί εξειδικευμένες μελέτες για να εκτιμηθούν όσο το δυνατόν καλύτερα όλες οι παράμετροι που υπεισέρχονται. Στα πλαίσια της μελέτης έγινε μια πρώτη προσπάθεια για την αξιολόγηση αυτή και αφορά στην εκτίμηση της προσβασιμότητας επιλεγμένων χώρων μέσω επιλεγμένων οδών. Ωστόσο, ο Δήμος θα πρέπει να προχωρήσει στην σύνταξη εξειδικευμένης κυκλοφοριακής μελέτης η οποία θα λάβει υπόψη της και τις απαιτήσεις του επιχειρησιακού σχεδίου ενάντια στο σεισμικό κίνδυνο (Εικ. 4.3.β). [ 194 ]
Εικ. 4.3.β Προτεινόμενο οδικό δίκτυο παροχής βοήθειας. [195]
3.7. ΤΟΜΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ Η διάκριση της πόλης σε τομείς επιχειρησιακής οργάνωσης έχει ως κύριο στόχο την ομοιόμορφη κατανομή του επιχειρησιακού σχεδιασμού (χώροι καταφυγής, χώροι καταυλισμού κλπ) σε όλη την έκταση της πόλης αλλά και τον εντοπισμό περιοχών που παρουσιάζουν ιδιομορφίες και χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και επεμβάσεων κατά το στάδιο της πρόληψης. Στην Εικόνα 4.3.γ, παρουσιάζονται οι τομείς επιχειρησιακής οργάνωσης. Ο διαχωρισμός τους βασίσθηκε στο υπό έγκριση σχέδιο πόλης. Έτσι διακρίθηκαν δύο κύριοι τομείς που αντιστοιχούν στη Ανατολική Συνοικία και τη Δυτική Συνοικία. Μια πρώτη αξιολόγηση των συνοικιών του Βαθέως ανέδειξε τα εξής: Δυσμενείς συνθήκες προσβασιμότητας, εντοπίζονται στον τομέα Ανατολικής συνοικίας, όπου παρατηρείται ένας μεγάλος αριθμός από προβλήματα όπως, υψηλός κυκλοφοριακός φόρτος λόγο στενού οδικού δικτύου, σημαντικές αναμενόμενες καταστροφές λόγω της παλαιότητας των κτιρίων, έντονη εμπορική δραστηριότητα ιδίως στον παραλιακό δρόμο, έντονο πρόβλημα στάθμευσης κλπ. Εντός του ισχύοντος σχεδίου πόλεως και της επέκτασης δεν παρατηρούνται χώροι ικανοποιητικής χωρητικότητας, ειδικά στο δυτικό κομμάτι της Δυτικής συνοικίας, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως ασφαλείς χώροι καταφυγής και καταυλισμού εκτός από το ανατολικό τμήμα της δυτικής συνοικίας. Ο χώρος που μπορεί να εντοπιστεί για χρήση ως χώρος καταυλισμού βρίσκεται στο (ΟΤ.72). Λόγω της έλλειψης ικανοποιητικών διαστάσεων χώρων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως χώροι καταυλισμού ειδικά στο δυτικό μέρος της συνοικίας κρίνεται απαραίτητο από τον Δήμο να αναλάβει τις απαραίτητες δράσεις ώστε να φροντίσει για καθορισμό νέων χώρων καταφυγής και καταυλισμού. [196 ]
Αρχικά για κάθε τομέα πραγματοποιήθηκε μια καταγραφή των διαθέσιμων χώρων, κυρίως αυτών που βρίσκονται μέσα στα όρια του πολεοδομικού συγκροτήματος. Οι χώροι αυτοί, αξιολογήθηκαν με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Σημερινή χρήση, όπου διακρίθηκαν: κοινόχρηστοι χώροι, πλατείες, πάρκα - πράσινο, σχολεία, εκκλησίες, χώροι άθλησης ψυχαγωγίας. Σημειώνεται πως οι αρχαιολογικοί χώροι δεν συμπεριλαμβάνονται στον σχεδιασμό καθώς ανήκουν στο Υπουργείο Πολιτισμού και ισχύουν ειδικοί όροι χρήσης. Μέγεθος και δυναμικότητα, όπου διακρίθηκαν δύο περιπτώσεις: α) κύριοι δημοτικοί χώροι που καλύπτουν τις περισσότερες από τις προδιαγραφές ως χώροι καταφυγής και β) δευτερεύοντες χώροι δημοτικοί ή ιδιωτικοί που μπορούν να χρησιμοποιηθούν επικουρικά. Καταλληλότητα για χρήση ως χώροι καταυλισμού. Καταλληλότητα για χρήση ως χώροι μετεγκατάστασης κρίσιμων Υπηρεσιών. Καταλληλότητα για χρήση ως χώροι παροχής βοήθειας Στη συνέχεια έγινε επιλογή των οδών πρόσβασης στους χώρους καταφυγής και καταυλισμού που θα χρησιμοποιήσουν οι ομάδες επέμβασης του Δήμου. Τέλος, έγινε μια σύνθεση όλων των χώρων και των διαδρομών του σχεδίου ανά τομέα, με στόχο την επισήμανση ελλείψεων και απαραίτητων τροποποιήσεων για την αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδίου. Η επιλογή των χώρων και των οδών πρόσβασης κάλυψε και τους δύο τομείς του Δήμου και με αυτό τον τρόπο παρουσιάζονται (Εικ. 4.3.δ). [197 ]
Εικ. 3.4.γ Τομείς επιχειρησιακής οργάνωσης Βαθέως Δήμου Ιθάκης. [198]
Εικ. 3.4.ε. Χάρτης επιχειρησιακής οργάνωσης Βαθέως, Δήμου Ιθάκης. [198]
Ανατολική Συνοικία Η ανατολική συνοικία ορίζεται παραλιακά από τη Δρακ. Γεωργίου που συνεχίζει και μετονομάζεται Παπουλάκη, τις οδούς Γερ. Σταθάτου, και περιφερικά στο ανατολικό κομμάτι της από την Αγίου Ραφαήλ. Ο ανατολική συνοικία χαρακτηρίζεται από το μικρό εμπορικό κομμάτι της πόλης, το οποίο αποτελείται από μικτή χρήση κατοικιών υπηρεσιών και καταστημάτων αλλά στο παραλιακό μέρος της και συγκεκριμένα στην Δρακ. Γεωργίου υπάρχουν αρκετά καταστήματα ψυχαγωγίας Στην συνοικία δεν λειτουργούν κρίσιμες υπηρεσίες του Δήμου αλλά μόνο η Δ.Ε.Η. Η συνοικία ΔΕΝ περιλαμβάνει το κτήρια εκπαίδευσης. Οι ανοικτοί χώροι της συνοικίας βρίσκονται διάσπαρτοι στον αστικό ιστό και οι κύριοι οδικοί άξονες είναι οι Ευγ. Καραβιά και η Οδυσσέα Στον Πίνακα 4.3.β παρουσιάζονται οι χώροι καταφυγής και καταυλισμού για την Ανατολική Συνοικία. Πίν. 4.3.β Οι προτεινόμενοι χώροι καταφυγής και καταυλισμού της Ανατολική Συνοικίας. Χώροι καταφυγής Χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 109 στην οδό Αγ. Ραφαήλ Χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 93 στην οδό Αγίου Ραφαήλ Χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 87 στην οδό Αγίου Ραφαήλ Χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 63 Χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 70 Πλατεία στο Ο.Τ. 78 στην οδό Καλλινίκου Χώροι καταυλισμού Αθλητική εγκατάσταση ( ανοιχτό γήπεδο ) στο Ο.Τ. 72 [ 200 ]
Σύνθεση Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι κρίσιμες υπηρεσίες του Δήμου και η Αστυνομία θα μεταφερθούν στον οργανωμένο χώρο καταυλισμού στον προτεινόμενο χώρο. Ο χώρος αυτός εκτός από κύριος χώρος καταυλισμού προτείνεται να χρησιμοποιηθεί και ως χώρος μετεγκατάστασης κρίσιμων υπηρεσιών και ως κέντρο παροχής βοήθειας για την παροχή των πρώτων βοηθειών στους τραυματίες. Οι κάτοικοι της περιοχής αρχικά θα καταφύγουν στους πλησιέστερους χώρους καταφυγής για να ενημερωθούν από τους υπαλλήλους του Δήμου. Προτεινόμενο οδικό δίκτυο Η κύρια διαδρομή που προτείνεται για την μετεγκατάσταση των κρίσιμων υπηρεσιών στο χώρο καταυλισμού είναι μέσω της οδού Οδυσσέα Ανδρούτσου προς Νότο και Ευγ. Καραβιά προς Βορρά. Οι προτεινόμενοι οδικοί άξονες για την μετάβαση των ομάδων επέμβασης στο κέντρο του τομέα είναι επίσης η Οδυσσέα Ανδρούτσου προς Νότο και η Ευγ. Καραβιά προς Βορρά. [ 201 ]
Εικ. 4.3.στ. Η αθλητική εγκατάσταση για το χώρο Καταυλισμού. Εικ. 4.3.ζ. Η πλατεία στη συμβολή των οδών Καλλίνικου και Γερ. Σταθάτου Η συνοικία θεωρείται ότι έχει μια ικανοποιητική υποδομή για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών (Εικ. 4.3.η). Ωστόσο, οι Δημοτικές αρχές θα πρέπει να μεριμνήσουν τόσο για την δημιουργία οργανωμένων χώρων πρασίνου όσο και για την υλοποίηση του πολεοδομικού σχεδίου εντός των ορίων του σχεδίου πόλεως καθώς οι χώροι καταφυγής ως έχουν δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Πιο συγκεκριμένα προτείνεται να δημιουργηθούν χώροι πρασίνου στο βόρειο τμήμα της συνοικίας ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των κατοίκων που βρίσκονται στη περιοχή. Τέλος, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα απαραίτητα κριτήρια για την κατάλληλη διαμόρφωση των υπαρχόντων κοινόχρηστων χώρων για την σωστή λειτουργία τους ως χώρους καταφυγής. [ 202 ]
Εικ. 4.3.η Τομέας επιχειρησιακής οργάνωσης Ανατολική Συνοικία. [ 203 ]
Δυτική Συνοικία Η δυτική συνοικία αποτελεί το δυτικό τμήμα της πόλης. Ορίζεται από την οδό Βαθέως Λεύκης στον παραλιακό άξονα, της περιμετρικής γραμμής σχεδίου πόλεως χάραξη καθώς και στο νότιο τμήμα από την οδό Ευμαίου. Γενικά παρατηρείται η χρήση γενικής κατοικίας, με έντονη εμπορική ανάπτυξη κυρίως κατά μήκος της παραλιακή ζώνης όπου καταγράφονται καταστήματα. Η δυτική συνοικία, περιλαμβάνει το Κέντρο Υγείας του Δήμου, το Δημαρχείο, το Π.Ι.Κ.Π.Α, καθώς και το Αστυνομικό τμήμα. Στον τομέα λειτουργούν 2 σχολικά συγκροτήματα καθώς και ένα νηπιαγωγείο - βρεφονηπιακός σταθμός στην οδό Ευμάιου. Η συνοικία περιλαμβάνει την Μαθητική εστία στην οδό Ολίβιε Ρεβέρντεν. Οι ανοικτοί κοινόχρηστοι χώροι της Δυτικής συνοικίας περιλαμβάνουν του χώρους πρασίνου στα Ο.Τ. 283,280,10,56,196, τις πλατείες στα Ο.Τ. 236,14,15,31,62, τους κοινόχρηστους χώρους στα Ο.Τ. 254Α και 60, την παιδική χαρά στο Ο.Τ. 24 καθώς και την Αθλητική εγκατάσταση στο Ο.Τ. 25. Οι κύριοι οδικοί άξονες που διατρέχουν την Δυτική συνοικία είναι οι Μητροπολίτου Ευτυχίου Βουλισμά, η οδός Πινελόπης καθώς και η Βαθέως Λεύκης. Στον Πίνακα 4.3.γ παρουσιάζονται οι χώροι καταφυγής και καταυλισμού για την Δυτική συνοικία. [ 204 ]
Πίν. 4.3.γ Οι προτεινόμενοι χώροι καταφυγής και καταυλισμού την Δυτική Συνοικία. Χώροι καταφυγής Ο χώρος πρασίνου στο Ο.Τ. 283 Ο χώρος πρασίνου στο 280 Ο χώρος πρασίνου στο 10 Ο χώρος πρασίνου στο 56 Η πλατεία στο Ο.Τ. 236 Η πλατεία στο Ο.Τ. 14 Η πλατεία στο Ο.Τ. 15 Η πλατεία στο Ο.Τ. 31 Ο Κοινόχρηστος χώρος στο Ο.Τ. 254Α Ο Κοινόχρηστος χώρος στο 60 την παιδική χαρά στο Ο.Τ. 24 Χώροι καταυλισμού Η Αθλ. εγκατάσταση στο Ο.Τ. 25 Σύνθεση Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης οι κάτοικοι θα καταφύγουν στους πλησιέστερους χώρους καταφυγής όπου θα λάβουν ενημέρωση από τους υπαλλήλους του Δήμου. Το νοσηλευτικό προσωπικό του Κέντρου Υγείας με εξοπλισμό πρώτων βοηθειών, θα μεταφερθεί στο χώρο καταυλισμού. Η μαθητική Εστία θα λειτουργήσει ως χώρος για την εξυπηρέτηση των ειδικών ομάδων πληθυσμού και συνεπώς οι Δημοτικές αρχές θα πρέπει να μεριμνήσουν ώστε το κτίριο να διαθέτει την απαραίτητη διαμόρφωση και εξοπλισμό. Στον χώρο του καταυλισμού θα λειτουργήσει κινητό ιατρείο παροχής βοήθειας για την παροχή των πρώτων βοηθειών στους τραυματίες. [ 205 ]
Προτεινόμενο οδικό δίκτυο Οι κύριες προτεινόμενες διαδρομές για την πρόσβαση των ομάδων επέμβασης στην Δυτική Συνοικία συνοψίζονται ως εξής: Για την πρόσβαση στους χώρους καταφυγής προτείνεται η χρήση της κύριας οδού Μητροπολίτου Ευτυχίου Βουλισμά, της η οδός Πινελόπης προς νοτιοανατολική κατεύθυνση καθώς και η Βαθέως Λεύκης. Οι δευτερεύοντες οδικοί άξονες κατά διεύθυνση που θα καταλήγει στο κύριο οδικό δίκτυο επιλέγονται κατά προτεραιότητα. Εικ. 4.3.θ Ο βρεφονηπιακός σταθμός Η συνοικία θεωρείται ότι έχει μια ικανοποιητική υποδομή για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών (Εικ. 4.3.ι). Ωστόσο παρατηρείται έλλειψη ικανοποιητικών διαστάσεων κοινόχρηστων χώρων για την εκμετάλλευσή τους ως χώρους καταφυγής ή καταυλισμού. Οι ανοικτοί κοινόχρηστοι χώροι του Τομέα περιορίζονται σε μικρής έκτασης αδιαμόρφωτους κοινόχρηστους χώρους. Επιπλέον παρατηρείται έλλειψη χώρων πρασίνου στο βορειοδυτικό τμήμα της Συνοικίας. Οι Δημοτικές αρχές θα πρέπει να μεριμνήσουν για την δημιουργία οργανωμένων χώρων πρασίνου για την εκτόνωση του αστικού δομημένου περιβάλλοντος εντός των ορίων του σχεδίου πόλεως λαμβάνοντας υπόψη τα απαραίτητα κριτήρια στην διαμόρφωση των υπαρχόντων κοινόχρηστων χώρων και τη δημιουργία νέων χώρων καταφυγής και καταυλισμού βορειοδυτικό τμήμα της Δυτικής Συνοικίας. [ 206 ]
Εικ. 4.3.ι Τομέας επιχειρησιακής οργάνωσης - Δυτική Συνοικία [ 207 ]
Παραλιακή ζώνη του Δήμου Ιθάκης Η παραλιακή ζώνη του Δήμου Ιθάκης, αναπτύσσεται σε όλο το μήκος της ακτογραμμής., Κατά την αναγνώριση των κινδύνων επισημάνθηκε η αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης ενός τσουνάμι εντός των ορίων του Δήμου Ιθάκης(G.A.Tselentis (2010). Η εκδήλωση ενός τσουνάμι στις μέρες μας θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στις παράκτιες κατοικίες και στις εγκαταστάσεις που αναπτύσσονται κατά μήκος της παραλιακής ζώνης κατά τους θερινούς μήνες. Οι Δημοτικές Αρχές θα πρέπει να κινηθούν με βάση τις προτεινόμενες ενέργειες σε προληπτικό επίπεδο για την υλοποίηση εξειδικευμένων μελετών που θα πραγματεύονται την ανάλυση και εκτίμηση του κινδύνου ενός τσουνάμι ώστε να μπορέσουν να προσδιοριστούν τα πιθανά ύψη των κυμάτων, το χρόνο που θα μεσολαβήσει από τον σεισμό μέχρι την εκδήλωση του φαινομένου στην ακτή και την έκταση που θα καλύψει κατά την διείσδυσή του στα πεδινά. Με την υλοποίηση των παραπάνω θα είναι δυνατόν να εντοπιστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια οι περιοχές που κινδυνεύουν και να υπολογιστεί ο βαθμός της διακινδύνευσης των οικισμών, ώστε ο Δήμος να αναλάβει τις κατάλληλες δράσεις για την αντιμετώπιση του κινδύνου κατά το στάδιο της πρόληψης οι οποίες θα περιλαμβάνουν: τον προσδιορισμό των χρήσεων γης με βάση τον αναμενόμενο κίνδυνο την υλοποίηση αναγκαίων επεμβάσεων κατά μήκος της παράκτιας ζώνης για την μείωση των πιθανών καταστροφικών επιπτώσεων τον καθορισμό κατάλληλων διαδρομών εκκένωσης την σήμανση τόσο των περιοχών κατά μήκος της παράλιακής ζώνης ως περιοχές υψηλού κινδύνου όσο και των αξόνων εκκένωσης την ενημέρωση των κατοίκων όσο και των επισκεπτών για την περιγραφή και τα χαρακτηριστικά του φαινομένου, τα μέτρα αυτοπροστασίας και του σχεδίου έκτακτης ανάγκης με τους επιλεγμένους άξονες εκκένωσης. [ 208 ]
Ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τον σεισμικό κίνδυνο σε συνδυασμό με τον κίνδυνο εκδήλωσης καταστροφικών συνοδών φαινομένων σε αντίθεση με το σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τους σεισμούς είναι άμεσα συνυφασμένο με τον εντοπισμό κατάλληλων διαδρομών εκκένωσης της παραλιακής ζώνης. Επιλέγονται οδικοί άξονες οι οποίοι προσφέρουν άμεση απομάκρυνση του πληθυσμού από τις παραθαλάσσιες περιοχές σε περιοχές με μεγαλύτερο υψόμετρο και αρκετή απόσταση από τις ακτές, οι οποίες θεωρούνται ασφαλείς. Βάσει των πρακτικών που εφαρμόζονται σε διεθνές επίπεδο, ασφαλή θεωρούνται υψίπεδα τα οποία κατά προτίμηση βρίσκονται πάνω από την ισοϋψή των 10 μέτρων. Συνεπώς ένας καθοριστικός παράγοντας για τον σχεδιασμό εκκένωσης της παράκτιας ζώνης είναι η ισοϋψής των 10 μέτρων. Οι άξονες εκκένωσης επιλέγονται με στόχο την άμεση εκκένωση των πολιτών με τα πόδια και όχι με τη χρήση οχημάτων καθώς: Κατά την διάρκεια της σεισμικής δόνησης μπορεί οι οδοί αυτοί να έχουν υποστεί ζημιές από τυχόν συνοδά φαινόμενα της σεισμικής δραστηριότητας όπως διαρρήξεις του εδάφους, καθιζήσεις, ρευστοποιήσεις Κάποιοι δρόμοι ενδεχομένως να κλείσουν από καταρρεύσεις κτιρίων ή από πτώση υλικών, δένδρων, πινακίδων κλπ. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση που θα δημιουργηθεί από την χρήση οχημάτων θα επιβραδύνει την διαδικασία εκκένωσης αντί να την διευκολύνει και πιθανά τροχαία ατυχήματα που θα παρατηρηθούν λόγω του πανικού θα ακινητοποιήσουν αρκετούς πολίτες δυσχεραίνοντας την ασφαλή και άμεση εκκένωση. Οι άξονες εκκένωσης θα πρέπει να εξασφαλίζουν την άμεση απομάκρυνση του πληθυσμού από την παραλιακή ζώνη και για αυτό επιλέγονται κατά κανόνα οδοί οι οποίοι αναπτύσσονται κάθετα στην διεύθυνση της παραλιακής ζώνης και οδηγούν σε περιοχές που βρίσκονται σε μεγαλύτερα και ασφαλή υψόμετρα. [ 209 ]
Στις Εικ. 4.3.ια, 4.3.ιβ, και 4.3.ιγ παρουσιάζονται οι προτεινόμενοι άξονες εκκένωσης της παραλιακής ζώνης του Βαθέως σε περίπτωση εκδήλωσης σεισμού τσουνάμι. Οι προτεινόμενοι άξονες εκκένωσης είναι ενδεικτικοί βάσει της υφιστάμενης κατάστασης και ενδεχομένως να μην καλύπτουν τις ανάγκες του πληθυσμού. Ιδιαίτερη μέριμνα θα πρέπει να δοθεί από τις Δημοτικές Αρχές για την διάνοιξη νέων αξόνων εκκένωσης και τον καθορισμό χώρων καταφυγής του πληθυσμού σε ασφαλή υψίπεδα, σε περιοχές με υψόμετρο που ξεπερνούν τα 10 μέτρα σε κοντινή απόσταση από τους άξονες εκκένωσης. Προτείνεται να αποφεύγεται η χρήση των παραλιακών οδών τόσο από τους κατοίκους όσο και από τις ομάδες επέμβασης καθώς παρουσιάζουν αυξημένη τρωτότητα σε συνοδά σεισμικά φαινόμενα όπως η ρευστοποίηση εδαφών, οι καθιζήσεις και τα τσουνάμι. [ 210 ]
Εικ. 4.3.ια. Χάρτης προτεινόμενων αξόνων εκκένωσης της παραλιακής ζώνης Εικ.4. 3.ιβ. Χάρτης προτεινόμενων αξόνων εκκένωσης της Παραλιακής ζώνης. (Κέντρο) [ 211 ]
Εικ. 4.3.ιγ. Χάρτης προτεινόμενων αξόνων εκκένωσης της Παραλιακής ζώνης. [ 212 ]
4.4. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Ασκήσεις ετοιμότητας Μετά την οργάνωση του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για τον σεισμικό κίνδυνο, οι Δημοτικές Αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν σε ασκήσεις ετοιμότητας, ελέγχου λειτουργίας μηχανισμών λήψης αποφάσεων, αλλά και σε δράσεις ενημέρωσης κατά το στάδιο της πρόληψης. Οι ασκήσεις ετοιμότητας έχουν ως στόχο να δοκιμάζονται: Η ετοιμότητα και η οργάνωση τόσο των Δημοτικών Αρχών όσο και των ομάδων επέμβασης αλλά και του πληθυσμού Η ικανότητα και ετοιμότητα του συντονιστικού οργάνου (ΣΤΟ) για τη λήψη αποφάσεων και το σωστό συντονισμό της επιχείρησης Η σωστή ανταπόκριση του πληθυσμού Ο επιτυχής τρόπος επικοινωνίας των συντονιστικών οργάνων, επιτροπών, και ομάδων επέμβασης τόσο μεταξύ τους, όσο και με τους κατοίκους Ο εντοπισμός των αστοχιών και αδυναμιών του μνημονίου ενεργειών και προσδιορισμός κατάλληλων τροποποιήσεων - επεμβάσεων και ενεργειών με στόχο την βελτιστοποίηση τους Οι ασκήσεις ετοιμότητας θα πρέπει να πραγματοποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. μία ή δύο φορές το χρόνο) και να περιλαμβάνουν τόσο ασκήσεις επί χάρτου όσο και ασκήσεις σε πραγματικές συνθήκες. Οι ασκήσεις σε πραγματικές συνθήκες εξομοιώνουν ένα σενάριο σεισμικού κινδύνου (πραγματοποιήθηκε σεισμός Χ βαθμών της κλίμακας Richter και προξένησε ορισμένες καταστροφές, όπως π.χ. καταρρεύσεις κτιρίων ή σοβαρές βλάβες, αποκλεισμό δρόμων, βλάβες σε δίκτυα, πυρκαγιές, κλπ.). Φυσικά το σενάριο αυτό λαμβάνει υπόψη του όλα τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο Δήμος, π.χ. για την αναμενόμενη συμπεριφορά των κτιρίων, τις αναμενόμενες καταστροφές, κλπ. ώστε η εξομοίωση να αντιπροσωπεύει όσο το δυνατόν καλύτερα την πραγματικότητα. Με βάση το σενάριο αυτό, συνεδριάζει το ΣΤΟ και με την έγκριση του Δημάρχου παίρνει τις κατάλληλες αποφάσεις, δίνει οδηγίες και συντονίζει τις δημοτικές [ 213 ]
υπηρεσίες και αρχές και τις ομάδες επέμβασης. Οι ομάδες επέμβασης πρέπει με βάση το μνημόνιο ενεργειών να προετοιμασθούν, να παραλάβουν τον εξοπλισμό τους, να μετακινηθούν και να επέμβουν ή να επιτελέσουν το έργο τους σε συγκεκριμένη περιοχή ή σημείο κινούμενοι και συντονιζόμενοι με το καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν στις ασκήσεις συμμετέχουν και οι κάτοικοι πρέπει και αυτοί με τη σειρά τους να τηρήσουν σωστά τις οδηγίες που τους έχουν δοθεί για τις κατάλληλες ενέργειες κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά το σεισμό. Ενημέρωση Είναι απαραίτητο και στον τομέα της ενημέρωσης ο Δήμος να αναλάβει πρωτοβουλίες, εστιάζοντας τόσο στην ενημέρωση σε προσεισμικό επίπεδο (στάδιο πρόληψης) όσο και στην οργάνωση όλων των απαραίτητων δομών και λειτουργιών ενημέρωσης και επικοινωνίας που απαιτούνται κατά την διάρκεια της αντιμετώπισης των επιπτώσεων μιας καταστροφής. Ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης πρέπει να είναι έτοιμο να αντιμετωπίσει όλες τις παραμέτρους της πληροφόρησης και ενημέρωσης που απαιτούνται με στόχο την αρμονική και συντονισμένη λειτουργία τόσο του ΣΤΟ, των τοπικών αρχών και των ομάδων επέμβασης όσο και των κατοίκων ώστε να συμμετέχουν ενεργά σε όλα τα στάδια της επιχειρησιακής οργάνωσης. Για την ενημέρωση των κατοίκων κατά το στάδιο της πρόληψης αρμόδια πρέπει να είναι μια επιτροπή έκδοσης ανακοινώσεων (Γραφείο Υποστήριξης) και η οποία πρέπει να βρίσκεται υπό την άμεση εποπτεία του ΣΤΟ. Μια σωστή προληπτική ενημέρωση περιλαμβάνει με λεπτομέρεια όλες τις απαραίτητες οδηγίες για το πώς θα πρέπει να αντιδράσει κάποιος κατά τη διάρκεια του σεισμού (μέτρα αυτοπροστασίας) και σε τι ενέργειες θα προβεί. Για το σκοπό αυτό στα πλαίσια του προγράμματος συντάχθηκαν ενημερωτικά φυλλάδια με τα μέτρα αυτοπροστασίας των πολιτών για τους σεισμούς τα οποία συνοδεύουν τη μελέτη. Πέραν από την ενημέρωση των πολιτών καθώς η οικονομία του Δήμου σε ένα βαθμό στηρίζεται στον τουρισμό, ο Δήμος θα πρέπει σε συνεργασία με την τοπική Ένωση Ξενοδόχων και τα ταξιδιωτικά πρακτορεία να αναλάβει την ενημέρωση των επισκεπτών για τους αναμενόμενους πιθανούς κινδύνους που ενδεχομένως να εκδηλωθούν στην περιοχή κατά την διάρκεια παραμονής τους. Προτεινόμενες δράσεις ενημέρωσης Οι κάτοικοι και οι επισκέπτες θα πρέπει να ενημερωθούν λεπτομερώς για τα [ 214 ]