Προσομοιωτικό διαγώνισμα στην Ιστορία Προσανατολισμού, σελ. 10-54 Θέμα Α1.1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: «Αγροτική μεταρρύθμιση», «ΠΑΟΥΕΡ». Θέμα Α1.2 Μονάδες 10 Πότε κατασκευάστηκε και ποια ήταν η σημασία της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου; Θέμα Α2 Μονάδες 5 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. 1. Ο ναυτικός αποκλεισμός από τους Αγγλο-Γάλλους το 1954, στη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου, προκάλεσε πείνα, αρρώστια και ανθρώπινες απώλειες, επιβεβαιώνοντας τις μικρές δυνατότητες της χώρας 2. Τα 97 ελληνικά ατμόπλοια του 1890 έγιναν 191 το 1901 και 389 το 1911. 3. Η αλλαγή των ρυθμών ανάπτυξης από τη δεκαετία του 1870 και μετά, οδήγησε αναγκαστικά σε νέο δανεισμό. 4. Η πολιτική αστάθεια, τα μίση του διχασμού, η άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση, οι επεμβάσεις του στρατού και οι απόπειρες πραξικοπημάτων συσκοτίζουν το ζήτημα της αποτελεσματικότητας του κράτους και της διοίκησης. 5. Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, με την ανοχή του παλατιού, προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας. Θέμα Β1 Μονάδες 10 Πώς τα αποτελέσματα από την επιβολή του ΔΟΕ βοήθησαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο να προχωρήσει στις πρωτοβουλίες του και ποιοι τον στήριξαν στην υλοποίησή τους; Μονάδες 13
Θέμα Β2 Ποιες ήταν οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 1932 για την ελληνική οικονομία; Μονάδες 12 Θέμα Γ1 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στην κατάσταση της ελληνικής βιομηχανίας τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους και πώς αυτή κατάσταση επηρέασε από κοινού με άλλους παράγοντες την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος. Κείμενο 1 Μονάδες 25 Οι πρώτες βιομηχανικές επιχειρήσεις στην Ελεύθερη Ελλάδα ήταν αλευρόμυλοι, βυρσοδεψεία, νηματοκλωστήρια, ναυπηγεία, σιδηρουργεία, σαπωνοποιεία, χρωματοποιεία, τυπογραφεία. Η Σύρα είχε ως τα 1880 τα περισσότερα ατμοκίνητα «εργοστάσια». Το πρώτο όμως μεγάλο μηχανουργείο ήταν του Βασιλειάδη, που ιδρύθηκε στον Πειραιά το 1861. Φυσικά για μιαν ορισμένη περίοδο οι βιομηχανικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα ανήκουνε όλες στον κύκλο της αλαφριάς βιομηχανίας. Για βαριά βιομηχανία ούτε καν σκέψη μπορούσε να γίνει. Από το 1875 πάνω κάτω αρχίζει να συζητιέται το ζήτημα, γιατί δεν προόδευε η βιομηχανία. Πρώτα αναπτύχθηκε το εμπορικό κεφάλαιο παράλληλα με το εφοπλιστικό, το βιομηχανικό κεφάλαιο τελευταίο. Ανάλογα λοιπόν με τη βιομηχανική ανάπτυξη και εξέλιξη σχηματίστηκε σε μερικές ελληνικές πόλεις προλετάριο. Και πρώτα πρώτα στη Σύρα, στη σημερινή άσημη Σύρα σχηματίζεται ο πρώτος προλεταριακός πυρήνας. Η ιστορία του εργατικού μας κινήματος από τη Σύρα αρχίζει, όπως και η ιστορία της καπιταλιστικής Ελλάδας, ύστερα από το Εικοσιένα, από το ίδιο νησί έχει την αφετηρία της. Ο Αρ. Οικονόμου στην Οικονομική Επιθεώρηση (τ. Α, 1873, σ. 36) γράφει:
«Εν Ερμουπόλει και εν Πειραιεί οργανίζεται από τίνων ετών βιομηχανική κοινωνία τοιαύτη, Άμεσον αποτέλεσμα των βιομηχανικών τοιούτου είδους συγκεντρώσεων είναι η κατά το μάλλον και ήττον συμπύκνωσις του εργατικού πληθυσμού» (στο μεγάλο ναυπηγείο της Σύρου δούλευαν 1.500 εργάτες και στα ονομαστά βυρσοδεψεία κάπου 500). Έτσι στη Σύρα πρωτοϊδρύθηκε το πρώτο ίσως εργατικό σωματείο το Φλεβάρη του 1879, από τους εργάτες του ναυπηγείου με τον τίτλο «Αδελφικός σύνδεσμος ξυλουργών του Ναυπηγείου Σύρου» Γ. Κορδάτου, Ιστορία των ελληνικού εργατικού κινήματος, σσ. 12, 21-23 Κείμενο 2 Ελάχιστα καινούρια εργοστάσια υπάρχουν. Θα μιλήσουμε γι' αυτά παρακάτω. Δίπλα σε αυτά τα σύγχρονα εργοστάσια συναντάμε ακόμα κλώστριες, υφαντουργούς και τεχνίτες με λίγα εργαλεία των οποίων η εργασία είναι περίπου αποκλειστικά χειρωνακτική. Εργάζονται για ατελείωτες ώρες μέσα σε θλιβερά σκοτεινά κτίρια, όπου δεν βρίσκουν ούτε έστω θέση για να κάτσουν, ή χώρους υγιεινής. Το βράδυ φεύγουν από την εργασία τους με τα χέρια βρώμικα για να ξαναέρθουν το επόμενο πρωί, στην ίδια ακριβώς κατάσταση, να ξαναρχίσουν τη δουλειά τους. Η σκοτεινή και νοσηρή ατμόσφαιρα μέσα στην οποία μοχθούν για ώρες, δεν ανταμείβεται με κανενός είδους άνεση στην οικογενειακή τους ζωή. Η αξιολύπητη και αρρωστημένη όψη πολλών εργατών αποδεικνύει τον υπερβολικά σκληρό μόχθο που επιβάλλεται σ' αυτούς. Ο λαμπρός ήλιος της Ελλάδας σπάνια διεισδύει σ' αυτά τα ανθυγιεινά εργοστάσια, ιδιαίτερα σε αυτά των Τρικάλων και της Καλαμάτας, όπου ο αέρας δεν βρίσκει έστω και μία διέξοδο για να ανανεώσει τη χαλασμένη ατμόσφαιρα των χώρων όπου παρασκευάζονται τρόφιμα, όπως ψωμί, ζυμαρικά, ελαιόλαδο ή σταφίδες, ταυτόχρονα με άλλα είδη. Percy Martin, La Grèce nouvelle, Paris, Libraire orientale et américaine, 1913, σ. 176-177 Θέμα Δ1 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στις τοποθετήσεις των κεφαλαίων των ομογενών κεφαλαιούχων τον 19ο αιώνα και πώς κάποιες αυτές εμπόδισαν την προώθηση της αγροτικής μεταρρύθμισης. Κείμενο 1 Μονάδες 25
Εν Θεσσαλία περί τας 400 ιδιοκτησίαι γης (τσιφλίκια) κατέχουσαι περί τα 6.000.000 στρεμμάτων, ών πλέον του ημίσεος αποτελείται εκ των καλλίστων πεδινών γαιών, εν αίς εγκαταβιούσι 18.000 γεωργοί, εξ ών απαρτίζονται 11.000 γεωργικών οικογενειών περίπου ή περί τας 44.000 ατόμων. Η δε επιφάνεια της θεσσαλικής γης η μεν πεδινή ασφαλώς χωρογραφικώς υπολογίζεται ουχί άνω των 4.000.000 στρεμμάτων, η όλη δε Θεσσαλία μετά των ορέων, των δασών και των λιμνών της υπολογίζεται ουχί πλέον των 13.000.000 στρεμμάτων. Συνεπώς άπαν σχεδόν το πεδινόν μέρος, το ήμισυ δε του όλου, ου μόνον του καλλιεργησίμου, αλλά και του ανεπιδέκτου οιασδήποτε καλλιεργείας ανήκει εις ευαρίθμους κυρίους». Βλ. Πρόντζας Β., Οικονομία και γαιοκτησία στη Θεσσαλία (1881-1912), εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 1982, σελ. 425. Κείμενο 2 ( ) Στις παραμονές της προσάρτησης (1881) οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της γης στη Θεσσαλία, έσπευσαν να μεταβιβάσουν τις ιδιοκτησίες τους σε μεγάλους Έλληνες χρηματιστές και εμπόρους της διασποράς, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό απέκτησαν τεράστιες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης. Οι συνέπειες για τους καλλιεργητές υπήρξαν δραματικές, αφού έπαψαν πλέον να απολαμβάνουν τα προνόμια που τους παρείχε το Οθωμανικό δίκαιο. Το καθαρά εμπράγματο δικαίωμα που διατηρούσαν πάνω στην καλλιεργούμενη γη, με όλες τις συνέπειες που απέρρεαν από αυτό, καταργήθηκε και σταδιακά μετατράπηκαν σε απλούς αγρομισθωτές. Οι ιδιοκτήτες, αντίστοιχα, γίνονταν απόλυτα κύριοι της γης που κατείχαν και μπορούσαν πλέον με την εκπνοή των μισθωτηρίων συμβολαίων να εκδιώκουν τους καλλιεργητές από το τσιφλίκι. Η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε επίσης και την ανατροπή της πολιτικής του ελληνικού κράτους απέναντι στη μεγάλη ιδιοκτησία, η οποία μέχρι τότε ήταν εχθρική. Επιδεικνύοντας μια «αξιοθρήνητη αδράνεια» το ελληνικό κράτος απεμπόλησε τα δικαιώματα που θα μπορούσε να ασκήσει ως διάδοχο του οθωμανικού κράτους. Υπό την πίεση των νέων γαιοκτημόνων και μεγάλων κεφαλαιούχων του εξωτερικού, η κυβέρνηση Τρικούπη μετέβαλε ολοσχερώς την πάγια γεωργική πολιτική του ελληνικού κράτους, προκειμένου να προστατεύσει την μεγάλη έγγειο ιδιοκτησία των τσιφλικιών. Ο ίδιος ο Χ. Τρικούπης εξήγησε πως «αν επιβάλωμεν την διανομήν των κτημάτων εις τους καλλιεργητάς, όπως μου το ζητείτε, θα εκδιώξωμεν εξ Ελλάδος το χρήμα των Ελλήνων του εξωτερικού» και ζήτησε «η κατάστασις να παραμείνη ως έχει διότι τούτο απαιτούν τα γενικώτερα συμφέροντα της χώρας». Η σύγκρουση τσιφλικούχων - κολίγων συγκλόνισε την κοινωνική ζωή της Θεσσαλίας στην περίοδο 1881-1910 και αποτυπώθηκε τόσο στα συχνά δημοσιεύματα του Τύπου όσο και στις οξείες αντιπαραθέσεις που προκλήθηκαν κατά τη συζήτηση του θέματος στη Βουλή. Σημαντική ήταν η συμπαράσταση που εύρισκαν οι ακτήμονες τόσο από
συλλόγους, σωματεία και ενώσεις (όπως για παράδειγμα ο Εμπορικός Σύλλογος Βόλου), όσο και από προσωπικότητες του αστικού χώρου (διανοούμενους, επαγγελματίες, δικηγόρους, δημοσιογράφους των θεσσαλικών πόλεων). Ετσι, προοδευτικά, η αντίσταση των κολίγων κατά των εξώσεων και των λοιπών αυθαιρεσιών των τσιφλικούχων διευρύνθηκε και από απλή αγροτική διαμαρτυρία μετατράπηκε σε κίνημα πανθεσσαλικού χαρακτήρα με πλατιά κοινωνική βάση και ισχυρή υποστήριξη από τα αστικά κέντρα και με κεντρικό αίτημα τη διανομή της γης στους καλλιεργητές της. ( ) Βασίλης Πατρώνης, «Το Αγροτικό Ζήτημα στην Ελλάδα», εφημερίδα Η Καθημερινή, 24-01-2010 Καλή επιτυχία!