ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ ΒΕΡΒΕΡΟΓΛΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΠΙΒΛΕΨΗ Κα ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ ΚΑΒΑΛΑ,

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ... 8 1.1. Εισαγωγή... 8 1.2. Συμβατικές πηγές ενέργειας... 8 1.3. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας... 9 1.4. Μορφές ΑΠΕ... 10 1.4.1. Ηλιακή ενέργεια... 10 1.4.2. Γεωθερμική ενέργεια... 12 1.4.3. Η βιομάζα... 13 1.4.4. Αιολική ενέργεια... 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε. & ΔΙΕΘΝΩΣ... 19 2.1. Εισαγωγή... 19 2.2. Ορισμός της πράσινης απασχόλησης... 20 2.3. Η διεθνής διάσταση της πράσινης απασχόλησης... 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 32 3.1. Το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα... 32 3.2. Το συνταγματικό πλαίσιο... 33 3.3. Νομοθεσία... 36 3.4. Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.)... 40 3.5. Οι Διαχειριστές Συστήματος/Δικτύου... 41 3.6. Το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (Κ.Α.Π.Ε.)... 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο : Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ [2]

ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 44 4.1. Η μεθοδολογική προσέγγιση... 44 4.2. Η πράσινη απασχόληση στην Ελλάδα... 45 4.3. Νέες θέσεις εργασίας... 46 4.4. Πράσινη απασχόληση και ενέργεια... 48 4.5. Κατανάλωση ενέργειας και κτίρια... 50 4.6. Τα πράσινα επαγγέλματα στον ελληνικό τύπο... 51 4.7. Θέσεις εργασίας ανά τεχνολογία... 53 4.7.1. Φωτοβολταϊκά... 53 4.7.2. Αιολική ενέργεια... 59 4.7.3. Βιομάζα... 64 2.4. Γεωθερμία... 65 4.7.4. Ηλιοθερμικά... 66 4.7.5. Υδροηλεκτρικά... 67 4.7.6. Πράσινες θέσεις εργασίας στον κτιριακό-κατασκευαστικό τομέα... 68 Συμπεράσματα... 72 Βιβλιογραφία... 73 Πηγές στο διαδίκτυο... 73 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 - Θέσεις εργασίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αιολικών... 24 Πίνακας 2 - Θέσεις εργασίας στην αμερικανική βιομηχανία ΑΠΕ (2007)... 28 Πίνακας 3 - Θέσεις εργασίας στην ισπανική βιομηχανία ΑΠΕ (2007)... 29 Πίνακας 4 - Θέσεις εργασίας στην κινεζική βιομηχανία ΑΠΕ (2007)... 29 [3]

Πίνακας 5 - Θέσεις εργασίας / Τόνοι Απορριμάτων... 31 Πίνακας 6 - Εργατοέτη ανά MWp στη βιομηχανία φωτοβολταϊκών σύμφωνα με τις ΕΡΙΑ-Greenpeace... 54 Πίνακας 7 - Εργατοέτη ανά MWp στη βιομηχανία φωτοβολταϊκών σύμφωνα με το REPP... 55 Πίνακας 8 - Εργατοέτη ανά MWp στη βιομηχανία φωτοβολταϊκών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΕΑ... 57 Πίνακας 9 - Θέσεις εργασίας για διάφορες ενεργειακές τεχνολογίες την περίοδο 2001-2010... 57 Πίνακας 10 - Εκτιμώμενες θέσεις εργασίας για φωτοβολταϊκά και αιολικά την περίοδο 2001-2010 σύμφωνα με τις τάσεις της αγοράς και τις εκτιμήσεις των EPIA-Greenpeace-EWEA... 58 Πίνακας 11 - Εργατοέτη ανά παραγόμενη GWh για διάφορες ενεργειακές τεχνολογίες σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Berkeley... 58 Πίνακας 12 - Προτεινόμενοι συντελεστές για Ελλάδα... 59 Πίνακας 13 - Εργατοέτη ανά MW στη βιομηχανία αιολικών σύμφωνα με τις EWEA-Greenpeace... 60 Πίνακας 14 - Εργαζόμενοι στην εγκατάσταση αιολικών ανά MW σύμφωνα με την EWEA... 61 Πίνακας 15 - Εργαζόμενοι στη συντήρηση-λειτουργία αιολικών ανά MW σύμφωνα με την EWEA... 61 Πίνακας 16 - Εργατοέτη ανά MW στη βιομηχανία αιολικών σύμφωνα με το REPP... 62 Πίνακας 17 - Θέσεις εργασίας για ηλεκτροπαραγωγή από αιολικά σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Berkeley... 63 Πίνακας 18 - Θέσεις εργασίας για ηλεκτροπαραγωγή από βιομάζα σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Berkeley... 64 [4]

Πίνακας 19 - Θέσεις εργασίας για ηλεκτροπαραγωγή από γεωθερμία σύμφωνα με το REPP (με συντελεστή χρησιμοποίησης 90% και 35 χρόνια λειτουργίας) 66 Πίνακας 20 - Θέσεις εργασίας για ηλιοθερμική ηλεκτροπαραγωγή... 67 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1 Θέσεις εργασίας από την διοχέτευση πακέτου σταθεροποίησης 100 δις $ σε διαφόρους τομείς... 20 Διάγραμμα 2 - Πράσινη Εργασία & Αξιοπρεπής Εργασία... 22 Διάγραμμα 3 Θέσεις εργασίας στα Αιολικά Διεθνώς... 23 Διάγραμμα 4 - Κατανομή θέσεων εργασίας στην ευρωπαϊκή αιολική βιομηχανία... 25 Διάγραμμα 5 - Αναμενόμενες θέσεις εργασίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αιολικών... 25 Διάγραμμα 6 - Θέσεις εργασίας στα φωτοβολταϊκά στη Γερμανία... 26 Διάγραμμα 7 - Θέσεις εργασίας στα ηλιοθερμικά στη Γερμανία... 26 Διάγραμμα 8 - Αναμενόμενες θέσεις εργασίας στην παγκόσμια βιομηχανία φωτοβολταϊκών (Εκτιμήσεις των EuropeanPhotovoltaicIndustryAssociation (EPIA) και Greenpeace )... 27 Διάγραμμα 9 - Θέσεις εργασίας στις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας στις ΗΠΑ... 27 [5]

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, οφείλουμε να υιοθετήσουμε ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης για τη χώρα. Ένα πρότυπο ανάπτυξης που υπηρετεί τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες. Σήμερα, που η ελεύθερη αγορά έχει δείξει τα όριά της, οφείλουμε να υιοθετήσουμε ένα πρότυπο ανάπτυξης, το οποίο θα ανασυγκροτεί την παραγωγική βάση της χώρας, θα δημιουργεί και θα κατανέμει δίκαια τον πλούτο, προστατεύοντας το περιβάλλον και τις συνθήκες διαβίωσης μας. Ένα πρότυπο, που θα δημιουργήσει υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας. Η Ελλάδα βιώνει μια πρωτοφανή οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση. Στις σημερινές συνθήκες κρίσης, είναι πλέον αδιαμφισβήτητο ότι το πρότυπο ανάπτυξης που υιοθετήσαμε τις τελευταίες δεκαετίες προκαλεί τεράστιο κόστος, βαθαίνει τις παλιές ανισότητες και δημιουργεί νέες. Οι αλλεπάλληλες κρίσεις -επισιτιστική, ενεργειακή, χρηματοπιστωτική και τώρα στη χώρα μας και κοινωνική- εντείνονται και απειλούν με ανεργία και επιδείνωση της φτώχειας. Παράλληλα εξελίσσεται και η περιβαλλοντική κρίση. Οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι, πιθανόν μη αναστρέψιμοι και θα επηρεάσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα την ευημερία μας. H αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης μπορεί να αποτελέσει διέξοδο και από την κοινωνικοοικονομική κρίση. Η Ελλάδα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στην αγορά της μεταποίησης, προϊόντων χαμηλής τεχνολογίας και στην αγορά γεωργικών προϊόντων μαζικής παραγωγής τις αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν πολύ μικρότερο κόστος εργασίας. Ούτε μπορεί να ανταγωνιστεί τις προηγμένες χώρες στην αγορά προϊόντων υψηλής τεχνολογίας με τη σημερινή κατάσταση της ερευνητικής μας δυναμικής. Τα τελευταία χρόνια εντείνεται η τάση συγκέντρωσης της παραγωγικής βάσης της χώρας στην Αττική με εμφανείς πλέον επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα [6]

της οικονομίας και στην κοινωνική και χωρική συνοχή. Γι' αυτό και η περιφερειακή ανάπτυξη πρέπει να αποτελέσει πρωτεύουσα επιλογή του κράτους. Το μέγεθος των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών κρίσεων που αντιμετωπίζουμε και οι πολύπλοκες αλληλεξαρτήσεις μεταξύ τους απαιτούν δομικές αλλαγές του μοντέλου ανάπτυξης στο οποίο είχαμε βασιστεί ως τώρα. Η «πράσινη» ανάπτυξη, αυτή δηλαδή που σέβεται το περιβάλλον και το αντιμετωπίζει ως αναπτυξιακό απόθεμα είναι σήμερα η μόνη εφικτή και βιώσιμη λύση για τον τόπο. Η «πράσινη» ανάπτυξη θα βελτιώσει την ανταγωνιστική θέση της Ελλάδας, θα δημιουργήσει νέες και ποιοτικές θέσεις εργασίας, με αξιοπρεπή εισοδήματα, θα προσελκύσει σημαντικές ξένες επενδύσεις και θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής για όλους. Η «πράσινη» ανάπτυξη θα γεννήσει νέες επιχειρηματικές δυνατότητες και ευκαιρίες. Θα δημιουργήσει έναν νέο και ισχυρό παραγωγικό ιστό που θα παράγει πλούτο για τη χώρα, φορολογικά έσοδα για τα δημόσια ταμεία, θέσεις εργασίας για την κοινωνία και θα ανοίξει πεδία δράσης για τους νέους επιστήμονες που σήμερα ασφυκτιούν σε μια κλειστή και αγκυλωμένη οικονομική δομή. Αυτό είναι το θέμα και το αντικείμενο της πτυχιακής μας εργασίας«η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΕ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» Η εργασία μας χωρίζεται σε 4 κεφάλαια [7]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 1.1. Εισαγωγή Οι πηγές ενέργειας, που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος διακρίνονται στις συμβατικές ή μη ανανεώσιμες και στις ανανεώσιμες. Σε αυτό το κεφάλαιο δίδεται η έννοια των συμβατικών μορφών ενέργειας και γίνεται κατηγοριοποίηση των ΑΠΕ και αναφορά λεπτομερειών σε ηλιακή, σε γεωθερμική, αιολική, υδροηλεκτρική, κυματική, παλιρροϊκή και ενέργεια από τη βιομάζα. 1.2. Συμβατικές πηγές ενέργειας Οι συμβατικές ή μη Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, είναι πηγές, στις οποίες ανήκουν τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία αφενός αναπληρώνονται από την ηλιακή ενέργεια(φωτοσύνθεση-φυτικός κύκλος- ζωικός κύκλος), αφετέρου η αναπλήρωση αυτή γίνεται με βραδύ ρυθμό, με αποτέλεσμα να κατατάσσονται στις μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.από αυτές παράγονται: i. στερεά καύσιμα γαιανθράκων, ii. iii. iv. υγρά καύσιμα από κατεργασία (βενζίνη, diesel, fueloil, κηροζίνη), αέρια καύσιμα (φυσικό αέριο), πυρηνική ενέργεια από τη σχάση ραδιενεργών υλικών. Η εκτεταμένη χρήση συμβατικών πηγών ενέργειας οδήγησε σε μια σειρά από προβλήματα των οποίων η ένταση κλιμακώνεται. Αφενός εντείνεται η ενεργειακή κρίση, λόγω της συνεχούς μείωσης των ενεργειακών αποθεμάτων, και αφετέρου προκαλείται έντονη περιβαλλοντική επιβάρυνση, της οποίας μερικά από τα σοβαρότερα επακόλουθα είναι: η υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω της αύξησης της συγκέντρωσης στην ατμόσφαιρα της γης των αερίων του θερμοκηπίου και ιδιαίτερα του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό προκαλεί λιώσιμο των πάγων στους πόλους και ακραία [8]

καιρικά φαινόμενα. Ακόμη, από τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας δημιουργείται το πρόβλημα της αποθήκευσης των καταλοίπων των πυρηνικών αντιδραστήρων, τα οποία παραμένουν ενεργά ακόμη και μετά από εκατοντάδες χρόνια. Έτσι, οι χώρες, οι οποίες χρησιμοποιούν πυρηνικά εργοστάσια είναι αναγκασμένες να βρίσκουν περιοχές,στις οποίες αφού πρώτα παρθούν τα αναγκαία μέτρα ασφαλείας θα θάβουν τα πυρηνικά κατάλοιπα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις αυθαιρεσίας όπως πρόσφατα, όπου ανακοινώθηκε ότι η ιταλική μαφία ξεφόρτωσε από πλοίο πυρηνικά απόβλητα στις μεσογειακές θάλασσες κοντά στην Ιταλία. Η αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου με την αλόγιστη χρήση ορυκτών καυσίμων και την κατ' επέκταση αύξηση επιβλαβών αερίων ρύπων δημιούργησε την ανάγκη για περιορισμό των εκπομπών αερίων ρύπων και οδήγησε το 1991 σε Παγκόσμια Συνδιάσκεψη, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ρίο της Βραζιλίας, όπου ηγέτες 106 χωρών δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2000 στα επίπεδα του 1990. Μετά τη συνδιάσκεψη αυτή, η προστασία του περιβάλλοντος αναδείχθηκε σε σημαντικό παγκόσμιο στόχο.το Δεκέμβριο του 1997 πραγματοποιήθηκε Διακυβερνητική διάσκεψη στο Κιότο της Ιαπωνίας, όπου υπογράφηκε η συνθήκη του Κιότο για τις κλιματικές αλλαγές. Οι χώρες, οι οποίες την υπέγραψαν δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου κατά 5% την περίοδο 2008-2012. Η δέσμευση αυτή περιλαμβάνει ουσιαστικά μεταξύ άλλων την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτό το γεγονός εντείνει το ενδιαφέρον για την αξιοποίηση τους και την ανάπτυξη αξιόπιστων και οικονομικά αποδοτικών τεχνολογιών, οι οποίες μετατρέπουν το δυναμικό τους σε αξιοποιήσιμες μορφές ενέργειας. 1.3. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Σε αντίθεση με τις συμβατικές πηγές ενέργειας, οι ΑΠΕ ανανεώνονται μέσω του [9]

κύκλου της φύσης και θεωρούνται ανεξάντλητες. Είναι πηγές όπως ο ήλιος, ο αέρας, τα ποτάμια και η εσωτερική θερμότητα του φλοιού της γης, των οποίων η προσφορά δεν εξαντλείται και υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικό περιβάλλον. Είναι οι πρώτες πηγές ενέργειας, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν από τον άνθρωπο προτού στραφεί στην εντατική καύση παραγώγων του άνθρακα. Παράλληλα μειώνουν την εξάρτηση από το εισαγόμενο για τις περισσότερες χώρες πετρέλαιο και ωφελούν το περιβάλλον, αφού η χρήση τους δεν συνεπάγεται εκπομπή ρύπων. Σύμφωνα με τον ορισμό του άρθρου 2 του Ν. 2773/1999 όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 3468/2000 και το άρθρο 17 του Ν. 3489/2006 η παραγωγή ηλεκτρικής από Α.Π.Ε είναι η ηλεκτρική ενέργεια, η οποία προέρχεται από: i. την εκμετάλλευση αιολικής ii. iii. iv. την εκμετάλλευση ηλιακής ενέργειας την εκμετάλλευση βιομάζας την εκμετάλλευση βιοαερίου v. την εκμετάλλευση της γεωθερμίας vi. την εκμετάλλευση ενέργειας από τη θάλασσα vii. την εκμετάλλευση υδάτινου δυναμικού με χρήσηυδροηλεκτρικής ενέργειας viii. συνδυασμό των ανωτέρω με χρήση υβριδικών ηλεκτροπαραγωγών σταθμών 1.4. Μορφές ΑΠΕ 1.4.1. Ηλιακή ενέργεια Η ηλιακή ενέργεια αποτελεί μια ήπια μορφή ενέργειας με αυξημένες προσδοκίες, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η οποία διαθέτει αρκετά υψηλά ποσοστά ηλιοφάνειας. Με την ηλιακή ενέργεια εκμεταλλευόμαστε την ηλιακή ακτινοβολία, η οποία εκτιμάται σε 1,1*10 29 mj ετησίως, από τα οποία όμως [10]

μόνο 5,4*10 18 mj φθάνουν στη γη και από τα οποία βέβαια πολύ λιγότερη ενέργεια αξιοποιείται. Αξιοποιείται μέσω τεχνολογιών, οι οποίες εκμεταλλεύονται τη θερμότητα και τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα του ήλιου για τη θέρμανση και ψύξη της κτηριακής υποδομής αλλά και για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ηλιακή ακτινοβολία αξιοποιείται σήμερα με τους εξής τρόπους: Παθητικά ηλιακά συστήματα:τα παθητικά ηλιακά συστήματα εστιάζουν στην κατάλληλη διαχείριση των δομικών στοιχείων του κτιρίου και αξιοποιώντας τους νόμους μεταφοράς θερμότητας, συλλέγουν την ηλιακή ενέργεια, την οποία αποθηκεύουν σε μορφή θερμότητας και τη διανέμουν στο χώρο.η συλλογή της ηλιακής ενέργειας βασίζεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και ειδικότερα, στην είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας μέσω του γυαλιού ή άλλου διαφανούς υλικού και τον εγκλωβισμό της θερμότητας στο εσωτερικό του χώρου. Ενεργητικά ηλιακά συστήματα: Τα ενεργητικά (ή θερμικά) ηλιακά συστήματα συλλέγουν την ηλιακή ενέργεια, τη μετατρέπουν σε θερμότητα, την αποθηκεύουν και τη διανέμουν, χρησιμοποιώντας είτε κάποιο ρευστό είτε αέρα ως μέσο μεταφοράς της θερμότητας. Χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση οικιακής χρήσης, για τη θέρμανση και ψύξη χώρων, για βιομηχανικές διεργασίες, για αφαλάτωση, για διάφορες αγροτικές εφαρμογές, για θέρμανση του νερού σε πισίνες κλπ. Η πιο απλή και διαδεδομένη μορφή των θερμικών ηλιακών συστημάτων είναι οι ηλιακοί θερμοσίφωνες. Φωτοβολταϊκά συστήματα: Από παλιά είχε παρατηρηθεί ότι η ηλιακή ακτινοβολία αλλάζει τις ιδιότητες ορισμένων υλικών, των ημιαγωγών, τα οποία, όταν φωτίζονται, παράγουν ηλεκτρικό ρεύμα μέσω του «φωτοβολταϊκού φαινομένου». Με αυτόν τον τρόπο τα ηλιακά κύτταρα, τα οποία αποτελούνται από ημιαγωγούς, μπορούν να μετατρέπουν την ενέργεια της ηλιακής ακτινοβολίας [11]

άμεσα σε ηλεκτρισμό. Καθώς ο ήλιος προσπίπτει στα κύτταρα, δημιουργείται σε αυτά μια χαμηλή τάση και ρεύμα. Όταν όλα αυτά μαζί προστεθούν, μπορεί να συλληφθεί αρκετή ηλεκτρική ενέργεια, που διοχετεύεται είτε στο ηλεκτρικό σύστημα ή χρησιμοποιείται για ιδία κατανάλωση από τον παραγωγό. Η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στην Ελλάδα εντοπίζεται κυρίως σε θερμικές εφαρμογές (ηλιακοί θερμοσίφωνες και φούρνοι), ενώ η χρήση της για την παραγωγή ηλεκτρισμού έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος, με την πολιτική προώθησης των ΑΠΕ από το Ελληνικό κράτος και την Ευρωπαϊκή ένωση να βοηθά προς την κατεύθυνση αυτή. 1.4.2. Γεωθερμική ενέργεια Η γεωθερμία είναι η θερμότητα, η οποία εμπεριέχεται στα πετρώματα της γης, τους υπόγειους υδροφορείς και στα αέρια, τα οποία βρίσκονται εγκλωβισμένα σε κοιλότητες στο εσωτερικό της γης. Γνωστές πηγές, από τις οποίες παράγεται γεωθερμική ενέργεια, είναι οι πηγές geysers, οι οποίες αφθονούν στην Ισλανδία αλλά και σε άλλες περιοχές της γης. Θεωρείται ότι παράγεται από τη διάσπαση ραδιενεργών ισοτόπων, όπως είναι το ουράνιο, το θόριο και το κάλιο και εγκλωβίζεται στο εσωτερικό της γης εξαιτίας του συνδυασμού της μεγάλης μάζας της γης με τη χαμηλή θερμική αγωγιμότητα των πετρωμάτων. Η συσσωρευμένη θερμότητα εξέρχεται στην επιφάνεια της γης μέσω γεωλογικών φαινομένων, όπως οι ηφαιστειακές εκροές και οι γεωλογικές ασυνέχειες και εμφανίζεται με τη μορφή θερμού νερού ή ατμού. Είναι μια ήπια και ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, η οποία μπορεί με βάση τις σημερινές τεχνολογίες, να καλύψει ενεργειακές ανάγκες. Οι εκμεταλλεύσιμες μορφές γεωθερμικής ενέργειας είναι τρεις: i. η μορφή θερμού νερού, που αναβλύζει από τις θερμές πηγές και χρησιμοποιείται για οικιακές κυρίως εφαρμογές, ii. Η μορφή ατμού, που χρησιμοποιείται σε στροβιλογεννήτριες για την [12]

παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. iii. Στέλνοντας νερό με πίεση στα θερμά στρώματα του υπεδάφους, που μετατρέπεται σε ατμό εκμεταλλεύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρικήςενέργειας. 1.4.3. Η βιομάζα Η βιομάζα περιλαμβάνει το σύνολο των υλικών, που έχουν ζωική ή φυτική προέλευση, όπως φυτικές ύλες από φυσικά οικοσυστήματα(π.χ. δάση) ή από ενεργειακές καλλιέργειες, οι οποίες προορίζονται για παραγωγή ενέργειας, τα υποπροϊόντα και κατάλοιπα της δασικής, αγροτικής (γεωργία, κτηνοτροφία) και αλιευτικής παραγωγής, αλλά και το βιολογικής προέλευσης μέρος των αστικών λυμάτων και σκουπιδιών. Η ενέργεια της βιομάζας είναι αποτέλεσμα της φωτοσύνθεσης των φυτών, κατά την οποία δεσμεύεται η ηλιακή ακτινοβολία, μετατρέπεται σε χημική ενέργεια και στη συνέχεια αποταμιεύεται στις νεογέννητες οργανικές ουσίες και μέσα στους ιστούς των φυτών. Η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα, η οποία απελευθερώνεται κατά την καύση της βιομάζας, έχει ήδη δεσμευτεί από την ατμόσφαιρα για τη δημιουργία της, οπότε, η καύση της βιομάζας έχει μηδενική συνεισφορά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Από την καύση της βιομάζας παράγονται: α)καύσιμα για παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας, β)πρώτες ύλες για παραγωγή βιοαερίου ή φυσικού αερίου, το οποίο αποτελεί άριστη καύσιμη ύλη για την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας και γ)πρώτες ύλες για παραγωγή αιθανόλης και βιοντήζελ για μηχανές εσωτερικής καύσης. δ) Νερό. Το νερό εκτός από σημαντικό στοιχείο για τη ζωή του [13]

ανθρώπου μπορεί να αποτελέσει και πηγή για την παραγωγή ενέργειας φιλικής προς το περιβάλλον. Αυτό μπορεί να γίνει: α)με τη χρήση υδροηλεκτρικών μονάδων ή β)με την ενέργεια που παίρνουμε από τη θάλασσα. Μικρές υδροηλεκτρικές μονάδες: Η υδροηλεκτρική ενέργεια παράγεται με μετατροπή της ενέργειας, η οποία δημιουργείται από υδατοπτώσεις, με χρήση υδραυλικών τουρμπινών. Η μικρής κλίμακας υδροηλεκτρική ενέργεια έχει μικρή επίπτωση στο περιβάλλον. Αντίθετα τα μεγάλης ισχύος υδροηλεκτρικά εργοστάσια απαιτούν τη δημιοργία φραγμάτων και τεραστίων δεξαμενών με σημαντικές και άμεσες επιπτώσεις για το περιβάλλον. Επομένως, τα μικρά υδροηλεκτρικά έργα, ισχύος μικρότερης των 30 mw, χαρακτηρίζονται ως μικρής κλίμακας και θεωρούνται ανανεώσιμες πηγές. Τοποθετούνται κυρίως σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές δίπλα σε ποτάμια και κανάλια με στόχο την εξασφάλιση σημαντικής υψομετρικής διαφοράς. Το νερό κινείται με μεγάλη ταχύτητα και περνώντας μέσα από τούνελ περιστρέφειτουρμπίνες δημιουργώντας μηχανική ενέργεια. Η ενέργεια αυτή μετατρέπεται μέσω ηλεκτρογεννήτριας σε ηλεκτρική. Ενέργεια από τη θάλασσα: Η θάλασσα περιέχει τεράστια αποθέματα ενέργειας, των οποίων η εκμετάλλευση μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους. Από αυτούς οι σημαντικότεροι είναι τρεις: i. η εκμετάλλευση των παλιρροιών: Η αξιοποίηση της παλιρροϊκής ενέργειας δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Εκατοντάδες χρόνια πριν νερά από παλίρροια δεσμεύονταν στις εκβολές των ποταμών ώστε η αποθηκευμένη ενέργεια να κινεί νερόμυλους. Κατασκευάσθηκαν φράγματα σε ποτάμια. Τα εισερχόμενα νερά της παλίρροιας διέρχονταν μέσω θυρών στο φράγμα και γέμιζαν τη (φυσική) αποθήκη. Κατά την πλημμυρίδα έκλειναν της θύρες.κατά την άμπωτη, που ακολουθούσε μετά από ώρες, το αποθηκευμένο νερό ελευθερωνόταν και κινούσε τους [14]

νερόμυλους. Μεταξύ του 1581 και του 1822 σε μία από τις καμάρες της γέφυρας του Λονδίνου είχε κατασκευασθεί ένας τέτοιος νερόμυλος. Χρησιμοποιούταν αντλώντας νερό από τον ποταμό Τάμεση.Η εκμετάλλευση της παλιρροϊκής κινήσεως της θάλασσας μπορεί να πραγματοποιηθεί με υδροστροβίλους. Ο τρόπος λειτουργίας τους είναι ανάλογος με τη λειτουργία των υδροηλεκτρικών σταθμών σε τεχνητά φράγματα ή σε φυσικές υδατοπτώσεις.οι σημαντικότεροι από τους σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από κινητική ενέργεια των παλιρροιών, που είναι γνωστοί είναι: a. Στην LaRance της Γαλλίας με εγκατεστημένη ισχύ 240mw και b. στην KislayaCryba της Ρωσίας με ισχύ 2mw. Το σύνολο της ισχύος που μπορεί να προκύψει από τα παλιρροϊκά κύματα υπολογίζεται σήμερα στα 3*10 6 mw, από τα οποία μόνο το 1/3 είναι εκμεταλλεύσιμα, κυρίως λόγου του υψηλού κόστους εγκατάστασης. ii. Ενέργεια κυμάτων: Τα αποθέματα ενέργειας των κυμάτων μπορούν να θεωρηθούν ανεξάντλητα. Ένας τρόπος αξιοποίησης τους είναι ο εξής: Ο πλωτήρας καθώς δέχεται πλευρικά τη δύναμη των κυμάτων τίθεται σε περιστροφική κίνηση, την οποία μπορεί με κατάλληλη διάταξη να μετατρέψει σε ηλεκτρική ενέργεια. Παρόμοιοι πλωτήρες είναι ανοικτοί στο κάτω μέρος, το οποίο βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του νερού και περιέχουν αέρα. Με τις κινήσεις αυτές των πλωτήρων που προκαλούνται από τις πλευρικές κρούσεις των κυμάτων, η πίεση του παγιδευμένου αέρα αυξομειώνεται ρυθμικά με τη βοήθεια κατάλληλης βαλβίδας και με τον πεπιεσμένο αέρα λειτουργεί ο στρόβιλος που μπορεί να παράγει ηλεκτρική ενέργεια.το κόστος όμως τέτοιων εγκαταστάσεων είναι υψηλό για τη λειτουργία σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σήμερα χρησιμοποιούνται για την ηλεκτροδότηση σημαντήρων. [15]

iii. Ενέργεια των ωκεανών: Αυτή στηρίζεται στη διαφορά θερμοκρασίας των στρωμάτων της θάλασσας. 1.4.4. Αιολική ενέργεια Αιολική ενέργεια είναι μια μορφή ενέργειας,η οποία δημιουργείται από τη διαρκή κίνηση του ατμοσφαιρικού αέρα, ο οποίος περιβάλλει τη γη, εξαιτίας μιας σειράς παραμέτρων οι οποίες είναι: Η ηλιακή ακτινοβολία Η ανομοιογένεια του ανάγλυφου του εδάφους Η περιστροφική κίνηση της γης γύρω από τον άξονά της. Η ανομοιόμορφη θέρμανση της επιφάνειας της γης από τον ήλιο προκαλεί τη μετακίνηση μεγάλων μαζών αέρα από τη μία περιοχή στην άλλη, δημιουργεί δηλαδή τους ανέμους. Ο άνεμος είναι δυνατό να περιστρέφει ανεμοτροχούς, να προωθεί ιστιοφόρα πλοία ή να κινεί αντικείμενα, μπορεί δηλαδή η ενέργειατου να καταστεί εκμεταλλεύσιμη. Η πηγή αυτής της ενέργειας είναι πρακτικά ανεξάντλητη, ανανεωνόμενη συνεχώς, γι' αυτό και ονομάζεται ανανεώσιμη. Εάν υπήρχε η δυνατότητα, με τη σημερινή τεχνολογία, να καταστεί εκμεταλλεύσιμο το συνολικό αιολικό δυναμικό της γης εκτιμάται ότι η παραγόμενη σε ένα χρόνο ενέργεια από τον άνεμο θα ήταν υπερδιπλάσια από τις ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια της ανθρωπότητας στο ίδιο διάστημα. Δυστυχώς, εκτιμάται πως μόνο ένα ποσοστό μεταξύ 1,5% έως 2,5% της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας, μετατρέπεται: σε κινητική ενέργεια αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα. Από θερμοδυναμικής απόψεως, η ενέργεια αυτή είναι υψηλής ποιότητας και γι' αυτόν τον λόγο προσφέρεται ιδιαίτερα για μετατροπή σε ηλεκτρική ή χρήσιμη μηχανική ενέργεια. Αυτό δεν αποκλείει βέβαια τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί και για άλλες χρήσεις, όπως η προστασία θερμοκηπίων από τον παγετό κλπ. [16]

Ακόμη, υπολογίζεται ότι το 25% της επιφάνειας της γης επικρατούν άνεμοι μέσης ταχύτητας πάνω από 5,1 μέτρα το δευτερόλεπτο, σε ύψος 10 μέτρων πάνω από το έδαφος. Όταν σε μία περιοχή οι άνεμοι πνέουν με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτήν την τιμή, τότε το αιολικό δυναμικό του τόπου θεωρείται εκμεταλλεύσιμο και οι απαιτούμενες εγκαταστάσεις μπορούν να καταστούν οικονομικά βιώσιμες, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα. Η ενέργεια του ανέμου χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο ήδη από την αρχαιότητα. Μάλιστα, τόσο είχε εκτιμηθεί η σπουδαιότητα και η χρησιμότητα των ανέμων, ώστε ο ίδιος ο Δίας, κατά την ελληνική μυθολογία, είχε ορίσει ειδικό «διαχειριστή» των ανέμων τον Αίολο, ο οποίος τους κατηύθυνε από τη μυθική νήσο του, την Αιολία. Εξάλλου, ο εγκλωβισμός των ανέμων στον ασκό του Αιόλου, κατά τον Όμηρο, δείχνει ακριβώς την ανάγκη των ανθρώπων να διαθέτουν τους ανέμους στον τόπο και το χρόνο που ήθελαν. Για πολλές εκατοντάδες χρόνια, η κίνηση των πλοίων στηριζόταν στην δύναμη του ανέμου, ενώ γινόταν εκτεταμένη χρήση του ανεμόμυλου, ως κινητήριας μηχανής, κυρίως στον αγροτικό τομέα.η χρήση της όμως άρχισε να ατονεί περίπου στις αρχές του αιώνα, λόγω της εμφάνισης "άφθονων" και φθηνών ορυκτών καυσίμων. Αργότερα, το ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση της ενέργειας του ανέμου, κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, εκδηλώθηκε έντονα περί τα μέσα της δεκαετίας του '70 και ήταν αποτέλεσμα της πετρελαϊκής κρίσης, που είχε εν τω μεταξύ ξεσπάσει. Από τότε, μέχρι σήμερα υπάρχει μία συνεχώς αυξανόμενη τάση για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω της εκμετάλλευσης της ενέργειας του ανέμου. Στη σημερινή εποχή η αιολική ενέργεια μπορεί να αξιοποιηθεί χρησιμοποιώντας κατάλληλους μηχανισμούς και διατάξεις, τις ανεμογεννήτριες. Η κινητική ενέργεια του ανέμου μετατρέπεται αρχικά σε μηχανική και ακολούθως σε ηλεκτρική, μέσω των ανεμογεννητριών. Έτσι, η τεχνολογία των ανεμογεννητριών παρουσίασε μεγάλη εξέλιξη τα [17]

τελευταία χρόνια με αντίστοιχη μείωση του κόστους παραγωγής της παραγόμενης ενέργειας. Σήμερα το εμπορικό μέγεθος των ανεμογεννητριών, δηλαδή το μεγέθος, το οποίο παρουσιάζει την βέλτιστη σχέση κόστους οφέλους, κυμαίνεται μεταξύ 0,6 και 1,5mw. Όμως σε στάδιο δοκιμών λειτουργούν ανεμογεννήτριες μέχρι 3 mw και σχεδιάζονται και μέχρι 5mw. Μείωση του κόστους επιτυγχάνεται με την εγκατάσταση περισσοτέρων ανεμογεννητριών στην ίδια θέση, οπότε σχηματίζονται αιολικά πάρκα, συνήθως συνολικής ισχύος μέχρι 40mw. Το κύριο μειονέκτημα των ανεμογεννητριών είναι η οπτική αλλαγή, την οποία επιφέρουν στο περιβάλλον, ενώ τα υπόλοιπα όπως ο θόρυβος αντιμετωπίζονται εύκολα με την εύρεση της καταλληλότερης θέσεως για εγκατάσταση τους. Τέλος θα πρέπει να επισημανθεί ότι η παραγόμενη ισχύς από μια ανεμογεννήτρια αυξάνει με τον κύβο σχεδόν της ταχύτητας του ανέμου και συνεπώς η κατάλληλη επιλογή της θέσεως εγκαταστάσεως είναι βασικής σημασίας για την αποδοτικότητα της επένδυσης. Βασικής σημασίας για την αποδοτικότητα τηςεπένδυσης όσο και για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, είναι η κατάλληλη επιλογή της θέσεως και η όλη σχεδίαση του έργου. Από τα παραπάνω παρατηρούμε ότι η ενέργεια αποτελεί βάση του πολιτισμού μας για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα και γι αυτό το λόγο γίνεται εκτεταμένη χρήση συμβατικών καυσίμων, η οποία έχει άμεσο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Όμως λόγω της παρούσας διεθνούς περιβαλλοντικό πολιτικό-οικονομικής κατάστασης και με αρωγό την σύγχρονη τεχνολογία, η οποία μπορεί να εκμεταλλευθεί ενέργεια από τον ήλιο, τη θάλασσα, το νερό και τα ζωικά και φυτικά απόβλητα, είναι επιτακτική η στροφή στη χρήση των ΑΠΕ. [18]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο : ΠΡΑΣΙΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ Ε.Ε. &ΔΙΕΘΝΩΣ 2.1. Εισαγωγή Η πράσινη ανάπτυξη προβάλλει λοιπόν ως μία ασφαλιστική δικλείδα στη διασφάλιση των θέσεων εργασίας που απειλούνται ή και στη δημιουργία νέων ώστε να ξανακερδηθεί η αναπτυξιακή ορμή που απαιτείται για το ξεπέρασμα της κρίσης. Αυτές οι θέσεις εργασίας αφορούν τομείς της οικονομίας που είτε δεν έχουν παραλύσει τελείως από το δηλητήριο της κρίσης είτε κρίνονται ως απαραίτητοι για την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που στην πρώτη γραμμή αυτής της νέας πολιτικής απασχόλησης βρίσκονται οι τομείς εκείνοι που μας οδηγούν σε μία οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα 1. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), οι τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, η οικολογική δόμηση και οι πράσινες μεταφορές φαντάζουν πια ως το μαγικό ραβδί που μπορεί να δώσει ελπίδα σε ένα κόσμο φοβισμένο και απαισιόδοξο. Πολλά υποσχόμενες είναι και οι συναφείς δραστηριότητες που αφορούν την εναλλακτική διαχείριση των απορριμμάτων, τη βιολογική γεωργία, τα προϊόντα πράσινης χημείας, τον οικοτουρισμό και την προστασία της βιοποικιλότητας. Το πρόθεμα "πράσινο" μοιάζει να λειτουργεί ως θεραπεία στο καρκίνωμα που κατατρώει τις σάρκες της οικονομίας. Η έκθεση αυτή εξετάζει το κατά πόσο οι ελπίδες που έχουν εναποθέσει τόσοι άνθρωποι στην πράσινη ανάπτυξη έχουν βάση ή όχι. Μπορεί η στροφή στις πράσινες τεχνολογίες να δημιουργήσει ένα θετικό ισοζύγιο στην απασχόληση; Αν ναι, σε τι μεταφράζεται αυτό για την περίπτωση της Ελλάδας; Η έκθεση τεκμηριώνει με αριθμούς και επιχειρήματα ότι η απάντηση στο 1 http://edo-mko.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=403&itemid=96 [19]

παραπάνω ερώτημα είναι καταφατική. Ναι, η πράσινη ανάπτυξη σημαίνει και μείωση της ανεργίας. Ναι, η στροφή στην πράσινη επιχειρηματικότητα μπορεί να εγγυηθεί μια διέξοδο από την κρίση. Ναι, μπορούμε να τα καταφέρουμε και μάλιστα σύντομα, αρκεί να υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση για μια τέτοια προοπτική. Διάγραμμα 1 Θέσεις εργασίας από την διοχέτευση πακέτου σταθεροποίησης 100 δις $ σε διαφόρους τομείς 2.2. Ορισμός της πράσινης απασχόλησης Είναι σημαντικό να ορίσουμε ευθύς εξ αρχής τι εννοούμε με τον όρο πράσινη απασχόληση. Ένας πρόσφατος ορισμός από το WorldwatchInstitute θεωρεί ως πράσινη απασχόληση τις δραστηριότητες εκείνες στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα οι οποίες συμβάλλουν στη διατήρηση ή και αποκατάσταση του περιβάλλοντος 2. Πράσινες θέσεις εργασίας είναι λοιπόν εκείνες που προστατεύουν τα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα, που συμβάλλουν στην ορθολογική χρήση της ενέργειας και των φυσικών πόρων, που μειώνουν την κατανάλωση νερού, που οδηγούν σε μια οικονομία χαμηλής έντασης άνθρακα και περιορίζουν την παραγωγή αποβλήτων και ρύπων. Κάποιοι άλλοι προσθέτουν και μια πιο «παραδοσιακή» παράμετρο στα παραπάνω. Θεωρούν ως πράσινες εκείνες τις θέσεις εργασίας που «έχουν 2 http://e-pili.gr/?p=2351 [20]

μακρόχρονη προοπτική, είναι καλοπληρωμένες και συμβάλλουν άμεσα στην προστασία του περιβάλλοντος». Σε μια εποχή που η οικονομική στενότητα οδηγεί σε απώλεια θέσεων εργασίας ή σε «ελαστικοποίηση» των εργασιακών σχέσεων, είναι σημαντικό να επιμείνει κανείς στην ποιοτική διάσταση των παρεχόμενων θέσεων εργασίας. Δεν αρκεί να έχει απλώς κανείς δουλειά, όσο σημαντικό κι αν είναι αυτό. Πρέπει η δουλειά αυτή να είναι και αξιοπρεπής. Η ανακύκλωση ηλεκτρονικών που γίνεται υπό άθλιες συνθήκες σε παραγκουπόλεις του αναπτυσσόμενου κόσμου, είναι μεν ανακύκλωση, αλλά δηλητηριάζει ανθρώπους. Πρέπει να γίνεται συνεπώς με άλλο τρόπο, κάτω από άλλες συνθήκες. Τα φωτοβολταϊκά είναι μια καθαρή ενεργειακή τεχνολογία με εντυπωσιακές επιδόσεις στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, αλλά θα ήταν πρόβλημα αν οι εγκαταστάτες φωτοβολταϊκών ήταν κακοπληρωμένοι και ανασφάλιστοι (κάτι που ευτυχώς δεν συμβαίνει στην πράξη). Το παρακάτω διάγραμμα, ξεκαθαρίζει σχηματικά το τοπίο. [21]

Διάγραμμα 2 - Πράσινη Εργασία & Αξιοπρεπής Εργασία 2.3. Η διεθνής διάσταση της πράσινης απασχόλησης Η αλήθεια είναι ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιορίσει κανείς πόσες πράσινες θέσεις εργασίας παρέχονται διεθνώς σήμερα. Οι μεθοδολογίες, οι ορισμοί και τα διαθέσιμα στοιχεία διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η πράσινη απασχόληση αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς εργασίας. Εκτιμάται, για παράδειγμα, ότι στους κλάδους των τεχνολογιών πράσινης ενέργειας απασχολούνται διεθνώς περί τα 2,5 εκατ. άτομα (440.000 στα αιολικά, 190.000 στα φωτοβολταϊκά, 625.000 στα ηλιοθερμικά και πάνω από ένα εκατομμύριο στα βιοκαύσιμα και τη βιομάζα). Οι τάσεις μάλιστα στους τομείς αυτούς είναι εντόνως αυξητικές, όπως μαρτυρούν και τα παρακάτω ενδεικτικά διαγράμματα. Πάνω από 108.000 θέσεις εργασίας στα αιολικά αφορούν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. [22]

Διάγραμμα 3 Θέσεις εργασίας στα Αιολικά Διεθνώς Ο παρακάτω πίνακας δίνει τα διαθέσιμα στοιχεία για το έτος 2008. [23]

Πίνακας 1 - Θέσεις εργασίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αιολικών Σημειωτέον ότι οι θέσεις αυτές αφορούν τις άμεσα συνδεόμενες με τα αιολικά και εκφράζονται σε ισοδύναμα πλήρους απασχόλησης. Αν συνυπολογίσει κανείς και το γεγονός ότι πολλοί εργαζόμενοι έχουν και παράλληλες απασχολήσεις λόγω της φύσης της δουλειάς τους και άρα η απασχόλησή τους στα αιολικά είναι μερική, ο πραγματικός αριθμός εργαζομένων στην αιολική βιομηχανία είναι σημαντικά μεγαλύτερος. Το Γερμανικό Υπουργείο Περιβάλλοντος εκτιμά, για παράδειγμα, ότι το 2008 σε σύνολο 278.000 εργαζομένων στις ΑΠΕ, οι 85.100 απασχολούνταν με τα αιολικά, αριθμός υπερδιπλάσιος του παραπάνω πίνακα. [24]

Διάγραμμα 4 - Κατανομή θέσεων εργασίας στην ευρωπαϊκή αιολική βιομηχανία Διάγραμμα 5 - Αναμενόμενες θέσεις εργασίας στην ευρωπαϊκή βιομηχανία αιολικών [25]

Διάγραμμα 6 - Θέσεις εργασίας στα φωτοβολταϊκά στη Γερμανία Διάγραμμα 7 - Θέσεις εργασίας στα ηλιοθερμικά στη Γερμανία Οι διακυμάνσεις στον αριθμό των απασχολούμενων στα ηλιοθερμικά έχουν να κάνουν με το ασαφές καθεστώς κινήτρων που ίσχυσε κατά περιόδους, με αποτέλεσμα η αγορά να μην έχει ένα σταθερό βηματισμό όπως συνέβη με τα φωτοβολταϊκά. Μία ακόμη απόδειξη ότι η πολιτική απασχόλησης προϋποθέτει ξεκάθαρη και μακροχρόνια πολιτική και σε άλλους τομείς. [26]

Διάγραμμα 8 - Αναμενόμενες θέσεις εργασίας στην παγκόσμια βιομηχανία φωτοβολταϊκών (Εκτιμήσεις των EuropeanPhotovoltaicIndustryAssociation (EPIA) και Greenpeace) Πρόσφατη μελέτη για λογαριασμό της ΕΕ, έδειξε ότι η επίτευξη του κοινοτικού στόχου για κάλυψη του 20% των ενεργειακών αναγκών με ΑΠΕ ως το 2020 συνεπάγεται τη δημιουργία 2,76 εκατ. θέσεων πλήρους απασχόλησης. Αν ληφθεί υπόψη και η απώλεια θέσεων εργασίας στους τομείς της συμβατικής ενέργειας, η στροφή αυτή συνεπάγεται ένα θετικό ισοζύγιο 417.000 θέσεων πλήρους απασχόλησης μέσα στην ερχόμενη δεκαετία. Διάγραμμα 9 - Θέσεις εργασίας στις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας στις ΗΠΑ [27]

Ο παρακάτω πίνακας δίνει την κατανομή των θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ για τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (για το 2007). Πίνακας 2 - Θέσεις εργασίας στην αμερικανική βιομηχανία ΑΠΕ (2007) Ενδιαφέρον παρουσιάζει και μία ανάλυση για το πόσες θέσεις εργασίας θα δημιουργούνταν ως το 2020 στη δοκιμαζόμενη αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία από τη στροφή στην παραγωγή αυτοκινήτων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης με δυνατότητα καύσης εναλλακτικών καυσίμων. Οι νέες θέσεις εργασίας ανέρχονται σε 269.400 και, αν αφαιρέσει κανείς 28.400 θέσεις που θα χαθούν από τη στροφή αυτή, απομένει ένα θετικό ισοζύγιο 241.000 θέσεων εργασίας. Οι παρακάτω πίνακες δίνουν την κατανομή των θέσεων εργασίας στην Ισπανία και την Κίνα για τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (για το 2007). [28]

Πίνακας 3 - Θέσεις εργασίας στην ισπανική βιομηχανία ΑΠΕ (2007) Πίνακας 4 - Θέσεις εργασίας στην κινεζική βιομηχανία ΑΠΕ (2007) Ένας από τους κλάδους που αντιμετωπίζει σήμερα σοβαρή κρίση, είναι ο κλάδος των κατασκευών. Εκτιμάται ότι ο κλάδος αυτός καταναλώνει το 40-50% περίπου των φυσικών πρώτων υλών που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος (περί τα 3 δις τόνους υλικών ετησίως), περισσότερο δηλαδή από κάθε άλλο βιομηχανικό κλάδο. Ταυτόχρονα, ευθύνεται για το 30-50% των συνολικών αποβλήτων των βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών. Την ίδια στιγμή, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο κτιριακός τομέας καταναλώνει κατά μέσο όρο το 40% περίπου της ενέργειας, συμβάλλοντας με ένα αντίστοιχο ποσοστό στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Εκτιμάται ότι μία μείωση κατά 75% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα με κατάλληλα μέτρα εξοικονόμησης σε κτίρια του οικιακού τομέα στην ΕΕ, θα δημιουργούσε 2,6 εκατομμύρια νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης ως το 2030. Αν λοιπόν, [29]

αντί να χτίζαμε απλώς νέα ενεργοβόρα κτίρια που δεν τα αγοράζει πια κανείς, στρέφαμε την προσοχή μας στην ενεργειακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση των υπαρχόντων κτιρίων, θα σώζαμε χιλιάδες θέσεις εργασίας στον αιμορραγούντα σήμερα κλάδο των κατασκευών. Η γερμανική εμπειρία στον τομέα αυτό είναι χαρακτηριστική. Για την περίοδο 2001-2006 δόθηκαν ως δημόσιες ενισχύσεις 3,8 δις (σε σύνολο επενδύσεων 15,2 δις ) με στόχο την ενεργειακή αναβάθμιση 342.000 διαμερισμάτων στη χώρα αυτή. Ως το 2006 εκτιμάται ότι δημιουργήθηκαν συνολικά 145.000 θέσεις εργασίας μ. Ένας τομέας που παρουσιάζει διαχρονικά πτώση στην απασχόληση είναι ο αγροτικός. Κι εδώ η στροφή σε ένα πράσινο μοντέλο ανάπτυξης μπορεί να περιορίσει τις απώλειες δίνοντας πνοή στην ύπαιθρο. Μία μελέτη που έγινε σε 1.144 βιολογικές φάρμες στη Βρετανία και την Ιρλανδία έδειξε ότι κατά μέσο όρο οι βιοκαλλιέργειες δημιουργούν 33% περισσότερες ισοδύναμες θέσεις αποκλειστικής απασχόλησης απ' ότι οι αντίστοιχες συμβατικές. Αν το 20% των καλλιεργειών στις χώρες αυτές μετατρέπονταν σε βιολογικές, θα δημιουργούνταν 73.200 νέες θέσεις εργασίας στη Βρετανία και 9.200 στην Ιρλανδία ΐ181 Τα αποτελέσματα αυτά στηρίζονται και από αντίστοιχες έρευνες στις ΗΠΑ όπου βρέθηκε ότι για κάθε 1 εκατ. $ πωλήσεων από μηλοπαραγωγούς, τα βιολογικά καλλιεργημένα μήλα δημιούργησαν 29,4 ισοδύναμες θέσεις πλήρους απασχόλησης έναντι 25,9 των συμβατικών (+13,5%) ΐ191 Τέλος, στον τομέα της διαχείρισης των απορριμμάτων, η εμπειρία δείχνει ότι τα προγράμματα ανακύκλωσης-κομποστοποίησης δημιουργούν πολλαπλάσιες θέσεις εργασίας ανά τόνο διαχειριζόμενων απορριμμάτων απ' ότι η ταφή και η καύση. Ο παρακάτω πίνακας, που συνοψίζει τα αποτελέσματα σχετικής μελέτης στις ΗΠΑ, είναι αποκαλυπτικός. [30]

Πίνακας 5 - Θέσεις εργασίας / Τόνοι Απορριμάτων [31]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 3.1. Το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα Η παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Α.Π.Ε.), αποτελεί ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο στην Ελλάδα. Σε νομικό επίπεδο, εξάλλου, οι πρώτες συναφείς νομοθετικές ρυθμίσεις θεσπίζονται, κατά τρόπο ολοκληρωμένο, για πρώτη φορά με τον ν. 2244/1994 3. Η νομική ρύθμιση των Α.Π.Ε., μάλιστα, συνοδεύτηκε, όπως συμβαίνει συχνά με διατάξεις οι οποίες αφορούν καινοφανή ζητήματα, από σημαντικές ελλείψεις και αντιφάσεις. Κατά τη διάρκεια, ωστόσο, των ετών που ακολούθησαν σημειώθηκε αξιοσημείωτη πρόοδος. Ειδικότερα, το νομοθετικό πλαίσιο κατέστη σταδιακά πληρέστερο και αποτελεσματικότερο. Για την εξέλιξη αυτή συνέβαλαν οι εξής κυρίως παράγοντες: Η συνειδητοποίηση από την κρατική εξουσία του γεγονότος ότι το σημερινό ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, το οποίο βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στη χρήση του λιγνίτη και του πετρελαίου, συνιστά τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη, ενώ, παράλληλα, υποβαθμίζει ολοένα περισσότερο το φυσικό περιβάλλον. Η ανάδειξη και ενίσχυση του κανονιστικού περιεχομένου των συνταγματικών αρχών της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης, οι οποίες επιβάλλουνευρύτερη αξιοποίηση των Α.Π.Ε. Επισημαίνεται, μάλιστα, ότι η αρχή της αειφορίας περιλήφθηκε ήδη ρητά στο συνταγματικό κείμενο (άρθρο 24 παρ. 1 εδ. β' Συντ.). Η τάση απελευθέρωσης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στο πεδίο αυτό. 3 http://www.hellasres.gr/greek/themata/reports/kodikopoihsi_nomothesia_ape.pdf Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από Α.Π.Ε. «Το νομικό καθεστώς των ανανεώσιμων πηγών ηλεκτρικής ενέργειας» [32]

Η θέσπιση κανόνων του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου, οι οποίοι επιβάλλουν τη λήψη άμεσων μέτρων για τη μείωση των καταστρεπτικών για το περιβάλλον εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων στοιχείων που είναι υπεύθυνα για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Στο πλαίσιο αυτό καταγράφεται, εξάλλου, η σημαντική ανάπτυξη διεθνών κειμένων που αναφέρονται στην ανάγκη αφενός μεν περιορισμού των σύγχρονων βλαπτικών για το φυσικό περιβάλλον πηγών ενέργειας (πετρέλαιο, λιγνίτης, πυρηνική ενέργεια), αφετέρου δε επέκτασης της αξιοποίησης των Α.Π.Ε. (Γεράσης Ευ., 2011) 3.2. Το συνταγματικό πλαίσιο Το Σύνταγμα δεν περιλαμβάνει, ασφαλώς, κανόνες που αναφέρονται άμεσα στην παραγωγή ενέργειας. Ωστόσο, εμπεριέχει διατάξεις που σχετίζονται με τις Α.Π.Ε. Συγκεκριμένα, όπως ήδη σημειώθηκε ανωτέρω, το άρθρο 24 παρ. 1 κατοχυρώνει ρητά την αρχή της αειφορίας. Σύμφωνα, έτσι, με τη διάταξη αυτή 4 : «Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξη του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας». Είναι εν προκειμένω σαφές ότι η ανωτέρω θεμελιώδης αρχή του «περιβαλλοντικού Συντάγματος», στο μέτρο που περιλαμβάνει την υποχρέωση διασφάλισης του περιβαλλοντικού κεφαλαίου και αποτροπής της εξάντλησης των περιβαλλοντικών αγαθών, εναρμονίζεται απόλυτα με την αξιοποίηση και, μάλιστα, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, των Α.Π.Ε. Στο πλαίσιο αυτό, ειδικότερα, ο κοινός νομοθέτης έχει υποχρέωση να λαμβάνει μέτρα για την 4 http://anatheorisi.org/?page_id=8 [33]

ευρύτερη αξιοποίηση των Α.Π.Ε. Επιπλέον, ο κοινός νομοθέτης δεν μπορεί να καταργήσει ή να μειώσει αυθαίρετα το νομοθετικό καθεστώς για την ανάπτυξη και επέκταση των Α.Π.Ε. ως εναλλακτικών μορφών παραγωγής ενέργειας. Η τελευταία αυτή αντίληψη συμβαδίζει, εξάλλου, σαφώς με τη θεωρία του «περιβαλλοντικού κεκτημένου», στο πλαίσιο της οποίας, άλλωστε, εντάσσεται. Η αξιοποίηση, συνεπώς, των Α.Π.Ε., στο μέτρο που αποτελεί μορφή προστασίας (ή, ακριβέστερα, περιορισμού της βλάβης) του περιβάλλοντος, συνιστά δομικό στοιχείο της αρχής της αειφορίας. Από την άποψη αυτή, η επέκταση της χρήσης των Α.Π.Ε. αποτελεί λόγο δημοσίου συμφέροντος, τον οποίο οφείλει η κρατική εξουσία να επιδιώκει. Ο λόγος αυτός δημοσίου συμφέροντος, εξάλλου, είναι δυνατόν να δικαιολογήσει περιορισμούς στην ατομική ελευθερία, ενώ συγχρόνως, προσλαμβάνει τον χαρακτήρα «δημόσιας ωφέλειας», η οποία καθιστά επιτρεπτή την απαλλοτρίωση ιδιοκτησιών, σύμφωνα με τους ορισμούς του άρθρου 17 του Συντάγματος. Επισημαίνεται, ακόμη, ότι η αρχή της αειφορίας που θεσπίζεται στο άρθρο 24 παρ. 1 διαμορφώνει το κανονιστικό πλαίσιο, εντός του οποίου διεξάγονται οι συναφείς δικαιικές και αξιακές σταθμίσεις στις περιπτώσεις εκείνες όπου η αξιοποίηση των Α.Π.Ε. συγκρούεται με ορισμένα περιβαλλοντικά αγαθά, όπως είναι για παράδειγμα η προστασία των δασών ή των οπτικών πόρων. Είναι, έτσι, σαφές ότι η επίλυση της ανωτέρω «ενδοπεριβαλλοντικής» σύγκρουσης προϋποθέτει σειρά επιμέρους αξιακών σταθμίσεων με βασικό γνώμονα την αρχή της αειφορίας 5. Σύμφωνα με πρόταση οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία εκδόθηκε τον Ιανουάριο του 2008, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι μέχρι το 2020 το ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (φωτοβολταϊκά, αιολικά, υδροηλεκτρικά κ.λπ.), θα ανέλθει σε 20%, από 8,5% στο οποίο βρίσκεται σήμερα. 5 http://www.enthesis.net/index.php?option=com_content&view=article&id=126:enthesis5618 &catid=12:greeneconomy&itemid=4 [34]

Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, καθένα από τα 27 κράτη-μέλη απαιτείται να αυξήσει το ποσοστό του κατά 5,5% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό θα καθορισθεί αναλογικά, βάσει του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) του κάθε κράτους-μέλους. Η οδηγία θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή κατά το πρώτο εξάμηνο του 2009, ενώ, παράλληλα κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να αναπτύξει και να παρουσιάσει ένα Εθνικό Σχέδιο Εφαρμογής, το οποίο θα παρουσιάζει αναλυτικά τους τρόπους και τα μέσα με τα οποία θα επιτευχθεί ο συγκεκριμένος στόχος. Η γενική αίσθηση είναι ότι οι στόχοι είναι επιτεύξιμοι παρά το γεγονός ότι ο πήχης έχει τεθεί αρκετά ψηλά, καθώς και ιστορικά οι ανανεώσιμες πηγές δεν αποτελούσαν προτεραιότητα για αρκετές χώρες, ειδικά για εκείνες που βασίζονταν σε παραδοσιακά ενεργειακά έργα μεγάλου μεγέθους. Παράγοντες οι οποίοι θα επιταχύνουν την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ, όχι μόνο των αιολικών αλλά και των λοιπών μορφών (και ειδικά των φωτοβολταϊκών) και ουσιαστικά θα θέσουν τη βάση για την επίτευξη του στόχου που καλείται να επιτύχει η Ελλάδα, είναι 6 : - Η διατήρηση ενός συστήματος ευνοϊκών οικονομικών κινήτρων. - Η εξασφάλιση ενός γενικότερου ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου προώθησης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. - Η περαιτέρω εκλογίκευση και επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης. - Η ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών αναφορικά με τα οφέλη από αυτή τη δραστηριότητα. - Η βελτίωση των υποδομών του συστήματος. 6 http://www.enthesis.net/index.php?option=com_content&view=article&id=126:enthesis5618 &catid=12:greeneconomy&itemid=4 [35]

- Η ανάγκη για μακρόχρονη δέσμευση και συνεργασία από πλευράς επιχειρηματικών σχημάτων. - Η ανάπτυξη τεχνολογιών από πλευράς κατασκευαστών, με στόχο τη μείωση του κόστους και την αύξηση της αποτελεσματικότητας του εξοπλισμού. Ανεξάρτητα όμως από την επίτευξη του στόχου που έχει η Ελλάδα, το γενικότερο περιβάλλον των ΑΠΕ κρίνεται ιδιαίτερα ευνοϊκό, κατατάσσοντας τη χώρα μας ως έναν από τους πλέον ελκυστικούς προορισμούς παγκοσμίως για νέες επενδυτικές ευκαιρίες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 3.3. Νομοθεσία Απαρχή της εισόδου των Α.Π.Ε. στη χώρα αποτέλεσε ο Ν. 1559/1985 "Ρύθμιση θεμάτων εναλλακτικών μορφών ενέργειας και ειδικών θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α' 135) στα πλαίσια του οποίου η Δ.Ε.Η 7. πρωτοπορούσα εγκατέστησε 24 MW ενώ οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης περιορίστηκαν στο ελάχιστο επίπεδο των 3 MW μέχρι το 1995 και ο ιδιωτικός τομέας παρέμεινε εκτός σκηνής. Παρά το μικρό αποτέλεσμα, η προσπάθεια έδειξε τις δυνατότητες και αδυναμίες του τομέα και ειδικότερα οι αρχικές αστοχίες προετοίμασαν το δρόμο για μεταγενέστερες ωριμότερες βελτιώσεις. O νόμος 2244/1994 "Ρύθμιση θεμάτων ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από συμβατικά καύσιμα και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α' 168) στα ίχνη του τότε ισχύοντος γερμανικού Νόμου (Stromeinspeisungsgesetz) αποτέλεσε την απαρχή για την ουσιαστική ανάπτυξη των Α.Π.Ε. Ο νόμος καθόριζε για το διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας σταθερές τιμές πώλησης ανανεώσιμης ενέργειας σε επίπεδο ίσο με το 90% του γενικού τιμολογίου στη μέση τάση και υποχρέωση της Δ.Ε.Η. για αγορά του. 7 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=ysyxre3ia94%3d&tabid=285 Υπουργείο Περιβάλλοντος και κλιματικής Αλλαγής «5 η Εθνική έκθεση για τo επίπεδο διείσδυσηςτης ανανεώσιμης ενέργειαςτο έτος 2010- (ΑΡΘΡΟ 3 ΟΔΗΓΙΑΣ 2001/77/EΚ)» [36]

Ο νόμος 2773/1999 για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας διατήρησε το ευνοϊκό τιμολογιακό καθεστώς των Α.Π.Ε. δίνοντας έμφαση και στο θέμα της προτεραιότητας πρόσβασης στο δίκτυο. Ο νόμος 2941/2001 "Απλοποίηση διαδικασιών ίδρυσης εταιρειών, αδειοδότηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ρύθμιση θεμάτων της Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΑΥΠΗΓΕΙΑ και άλλες διατάξεις" (ΦΕΚ Α' 201) αντιμετώπισε αποτελεσματικά το θέμα εγκατάστασης Α.Π.Ε. σε δάση και δασικές εκτάσεις με διατάξεις που έγιναν αποδεκτές και κρίθηκαν συνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Επίσης κάλυψε σημαντικά κενά του νομοθετικού ιστού και αντιμετώπισε πολλά στοιχεία παθογένειας του αδειοδοτικού καθεστώτος. Ο νόμος 3175/2003 καθιέρωσε για πρώτη φορά συνεκτικό σύνολο κανόνων για την ορθολογική χρήση της γεωθερμικής ενέργειας. Το νέο πλαίσιο είναι συμβατό με το κοινοτικό δίκαιο που θεωρεί ότι η γεωθερμία αποτελεί μορφή ανανεώσιμης ενέργειας που συνεισφέρει στη βιώσιμη ανάπτυξη. Συνοπτικά, κάθε γεωθερμικό πεδίο θα αντιμετωπίζεται ως ενιαίο κοίτασμα-πηγή ώστε να αποφεύγεται ο κατακερματισμός που προέκυπτε από τις επί μέρους μισθωτικές εκχωρήσεις 8. Πάντως, ο κύριος σκοπός του νέου νόμου ήταν η αναθεώρηση του Ν. 2773/1999 προκειμένου να αντιμετωπιστεί η βραδύτητα στη διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρισμού, κυρίως εξαιτίας της δεσπόζουσας θέσης της Δ.Ε.Η. Α.Ε. Η αναθεώρηση αυτή ήταν επίσης αναγκαία για να αντικατοπτριστούν τροποποιήσεις που προμηνύονταν τότε από την Οδηγία 2003/54/ΕΚ. Στο πρότυπο καινοτόμων επεμβάσεων που υλοποιήθηκαν για την επίσπευση των Ολυμπιακών έργων του 2004, ο Ν. 3175/2003 περιέλαβε περαιτέρω δράσεις μεταξύ των οποίων και η εισαγωγή συντομευμένων και 8 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=ysyxre3ia94%3d&tabid=285 Υπουργείο Περιβάλλοντος και κλιματικής Αλλαγής «5 η Εθνική έκθεση για τo επίπεδο διείσδυσηςτης ανανεώσιμης ενέργειαςτο έτος 2010- (ΑΡΘΡΟ 3 ΟΔΗΓΙΑΣ 2001/77/EΚ)» [37]

απλουστευμένων διαδικασιών σχετικά με τις απαλλοτριώσεις που είναι αναγκαίες για την ενίσχυση και επέκταση των γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ώστε να εξυπηρετηθεί και η ανάπτυξη των Α.Π.Ε.. Επίσης, αξιοσημείωτη είναι η κοινή υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.19500/04.11.2004 (ΦΕΚ Β' 1671), με την οποία εγκαταστάσεις ανανεώσιμης ηλεκτροπαραγωγής μικρού μεγέθους μετα-τάχτηκαν στην κατηγορία μηδενικής όχλησης με συνέπεια να είναι δυνατή η ένταξη τους στον οικιστικό ιστό. Ο νόμος 3468/2006 "Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Συμπαραγωγή Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης και λοιπές διατάξεις", είναι ο βασικός νόμος που ρυθμίζει τα θέματα ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Για την εφαρμογή του ο Ν. 3468/2006 διαμορφώθηκε ένα πρωτόγνωρο σε φύση και έκταση κανονιστικό πλαίσιο όπως περιγράφεται κατωτέρω 9. Υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.18359/14.9.2006 "Τύπος και περιεχόμενο συμβάσεων αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας στο Σύστημα και το Διασυνδεδεμένο Δίκτυο σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 3 του ν. 3468/2006" (ΦΕΚ Β' 1442). Υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.1725/25.1.2007 "Καθορισμός τύπου και περιεχομένου συμβάσεων πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και μέσω Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης στο Δίκτυο των Μη Διασυνδεδεμένων Νήσων σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 3 του Ν.3468/2006" (ΦΕΚ Β' 148). Υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.5707/13.3.2007 "Κανονισμός Αδειών Παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και 9 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=ysyxre3ia94%3d&tabid=285 Υπουργείο Περιβάλλοντος και κλιματικής Αλλαγής «5 η Εθνική έκθεση για τo επίπεδο διείσδυσηςτης ανανεώσιμης ενέργειαςτο έτος 2010- (ΑΡΘΡΟ 3 ΟΔΗΓΙΑΣ 2001/77/EΚ)» [38]

μέσω Συμπαραγωγής Ηλεκτρισμού και Θερμότητας Υψηλής Απόδοσης" (ΦΕΚ Β' 448). Υπουργική απόφαση Δ6/Φ1/οικ.13310/18.6.2007 "Διαδικασία έκδοσης αδειών εγκατάστασης και λειτουργίας σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας" (ΦΕΚ Β' 1153). Για την ολοκλήρωση του κανονιστικού πλαισίου απομένει η έκδοση υπουργικής απόφασης που θα εγκρίνει τους όρους, προϋποθέσεις, καθώς και τιμολόγιο των έργων σύνδεσης Πελατών και Παραγωγών στο Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Το Μάιο του 2010 ψηφίστηκε ο νόμος 3851/2010 «Επιτάχυνση της ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις σε θέματα αρμοδιότητας του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής». O εν λόγω νόμος επέφερε σημαντικές αλλαγές στον νόμο 3468/2006 10. Στο νόμο δίνεται η δυνατότητα για επενδύσεις αγροτών στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος με σκοπό την ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος. Πρόκειται για επενδύσεις που μπορούν να γίνουν ακόμη και σε αγροτεμάχια υψηλής παραγωγικότητας, όπου όμως υπάρχουν αυστηρές προϋποθέσεις. Στα θετικά του νομοσχεδίου επίσης, ο έντονος αναπτυξιακός του χαρακτήρας και οι διατάξεις για την εφαρμογή ΑΠΕ στον οικιακό τομέα. Τον Αύγουστο του 2010 το Υ.ΠΕ.Κ.Α. εξέδωσε δύο νέες Υπουργικές Αποφάσεις, βάσει των οποίων καθορίζονται πλέον: - οι ειδικοί όροι για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ηλιακών συστημάτων σε κτίρια και οικόπεδα εντός σχεδίου περιοχών, και σε οικισμούς 10 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=ysyxre3ia94%3d&tabid=285 Υπουργείο Περιβάλλοντος και κλιματικής Αλλαγής «5 η Εθνική έκθεση για τo επίπεδο διείσδυσηςτης ανανεώσιμης ενέργειαςτο έτος 2010- (ΑΡΘΡΟ 3 ΟΔΗΓΙΑΣ 2001/77/EΚ)» [39]