ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ I. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ Α. ΟΜΑΛΑ ΠΑΤΑΘΕΤΙΚΑ. 1. Δευτερόκλιτα επίθετα. Υπερθετικός: -ό/ώτατος, -ο/ωτάτη, -ό/ώτατον

I. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ Α. ΟΜΑΛΑ ΠΑΤΑΘΕΤΙΚΑ 1. Δευτερόκλιτα επίθετα Συγκριτικός: -ό/ώτερος, -ο/ωτέρα, -ό/ώτερον δικαιότερος, δικαιοτέρα, δικαιότερον ἱερώτερος, ἱερωτέρα, ἱερώτερον Υπερθετικός: -ό/ώτατος, -ο/ωτάτη, -ό/ώτατον δικαιότατος, δικαιοτάτη, δικαιότατον ἱερώτατος, ἱερωτάτη, ἱερώτατον -ότερος / ότατος 1. Αν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι μακρά. ξηρός : ξηρότερος, ξηροτάτη, ξηρότατον 2. Αν προηγείται συλλαβή θέσει μακρόχρονη, δηλαδή βραχύχρονο φωνήεν και ακολουθούν δύο ή περισσότερα σύµφωνα ή ένα διπλό ξ, -ψ θερμός : θερµότερος / θερµότατος ἔνδοξος: ἐνδοξότερος / ενδοξότατος 3. Όσα έχουν ως β συνθετικό τα ουσιαστικά λύπη, κίνδυνος, ψυχή, θυμός, τιμή, νίκη, κῦρος περί-λυπος, περιλυπότερος, περιλυπότατος ἐπι-κίνδυνος, ἐπικινδυνότερος, ἐπικινδυνότατος εὔ-ψυχος, εὐψυχότερος, εὐψυχότατος µεγά-θυµος, µεγαθυµότερος, µεγαθυµότατος -ώτερος / -ώτατος 1. Αν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι βραχεία. σοφός : σοφώτατος, σοφωτάτη, σοφώτατον Εξαίρεση: Τα επίθετα κενός, ξένος, στενός, σχηµατίζουν παραθετικά σε ότερος / - ότατος 2. Όσα λήγουν σε: -ιος : ὅσιος, ὁσιώτερος, ὁσιώτατος -ικος : πολιτικός, πολιτικώτερος, πολιτικώτατος -ιμος : ὠφέλιμος, ὠφελιµώτερος, ὠφελιµώτατος -ινος : ῥαδινός, ῥαδινώτερος,, ῥαδινώτατος 3. Όσα λήγουν σε : -ακος : µαλακός, µαλακώτερος, µαλακώτατος -αλος : ἁπαλός, ἁπαλώτερος, ἁπαλώτατος -αμος : ἰταμός, ἰταµώτερος, ἰταµώτατος -ανος : ἀµήχανος, ἀµηχανώτερος, ἀµηχανώτατος -ατος : δυνατός, δυνατώτερος, δυνατώτατος ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 1

ἔν-τιµος, ἐντιµότερος, ἐντιµότατος ἔγ-κυρος, ἐγκυρότερος, ἐγκυρότατος 4. Τα επίθετα : ἀνιαρός, ἀνιαρότερος, ἀνιαρότατος ἰσχυρός, ἰσχυρότερος, ἰσχυρότατος ψιλός, ψιλότερος, ψιλότατος πρᾶος, πραότερος, πραότατος λιτός, λιτότερος, λιτότατος φλύαρος, φλυαρότερος, φλυαρότατος 5. Όσα λήγουν σε : -αρος : καθαρός, καθαρώτερος, καθαρώτατος -υρος : βδελυρός, βδελυρώτερος, βδελυρώτατος -χος : ἥσυχος ἡσυχώτερος, ἡσυχώτατος 2. Τριτόκλιτα επίθετα σε ης, -ης, -ες και ων, -ων, -ον Συγκριτικός: -έστερος, -εστέρα, -έστερον εὐσεβέστερος, εὐσεβεστέρα, εὐσεβέστερον σωφρονέστερος, σωφρονεστέρα, σωφρονέστερον Υπερθετικός: -έστατος, -εστάτη, -έστατον εὐσεβέστατος, εὐσεβεστάτη, εὐσεβέστατον σωφρονέστατος, σωφρονεστάτη, σωφρονέστατον Β. ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Συγκριτικός: -(ί)ων, -(ί)ων, -(ι)ον βελτίων, βελτίων, Υπερθετικός: ιστος, -ίστη, -ιστον βέλτιστος, βελτίστη, βέλτιστον Πίνακας ανωµάλων παραθετικών: ἀγαθός, -ή, -όν ὁ, ἡ ἀµείνων, τὸ ἄµεινον ὁ ἄριστος, ἡ ἀρίστη, τὸ ἄριστον ὁ, ἡ βελτίων, τὸ ὁ βέλτιστος, ἡ βελτίστη, τὸ βέλτιστον ὁ, ἡ κρείττων, τὸ κρεῖττον ὁ κράτιστος, ἡ κρατίστη, τὸ κράτιστον ὁ, ἡ λῴων, τὸ λῷον ὁ λῷστος, ἡ λῴστη, τὸ λῷστον ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 2

αἰσχρός, -ά, -όν ὁ,ἡ αἰσχίων, τὸ αἴσχιον ὁ αἴσχιστος, ἡ αἰσχίστη, τὸ αἴσχιστον ἁπλοῦς, -ῆ,-οῦν ὁ ἁπλούστερος, ἡ ἁπλουστέρα, τὸ ἁπλούστερον ὁ ἁπλούστατος, ἡ ἁπλουστάτη, τὸ ἁπλούστατον γεραιός, -α, -ον ὁ γεραίτερος, ἡ γεραιτέρα, τὸ γεραίτερον ὁ γεραίτατος, ἡ γεραιτάτη, τὸ γεραίτατον εὔνους, -η,-ουν ὁ εὐνούστερος, ἡ εὐνουστέρα, τὸ εὐνούστερον ὁ εὐνούστατος, ἡ εὐνουστάτη, τὸ εὐνούστατον ἐχθρός, -ά, -όν ὁ, ἡ ἐχθίων, τὸ ἔχθιον ὁ ἔχθιστος, ἡ ἐχθίστη, τὸ ἔχθιστον ὁ ἐχθρότερος, ἡ ἐχθροτέρα, το ἐχθρότερον ὁ ἐχθρότατος, ἡ ἐχθροτάτη, τὸ ἐχθρότατον ἡδύς, -εῖα, -ὺ ὁ, ἡ ἡδίων, τὸ ἥδιον ὁ ἥδιστος, ἡ ἡδίστη, τὸ ἥδιστον ἴδιος-α-ον ὁ ἰδιαίτερος, ἡ ἰδιαιτέρα, τὸ ἰδιαίτερον (και ἰδιώτερος, -α, -ον) ὁ ἰδιαίτατος, ἡ ἰδιαιτάτη, τὸ ἰδιαίτατον (και ἰδιώτατος, -η, -ον) κακός, -ή, -όν ὁ, ἡ κακίων, τὸ κάκιον ὁ κάκιστος, ἡ κακίστη, τὸ κάκιστον ὁ, ἡ χείρων, τὸ χεῖρον ὁ χείριστος, ἡ χειρίστη, τὸ χείριστον καλός, -ή, -όν ὁ, ἡ καλλίων, τὸ κάλλιον ὁ κάλλιστος, ἡ καλλίστη, τὸ κάλλιστον μακρός, -ά, -όν ὁ µακρότερος, ἡ µακροτέρα, τὸ µακρότερον ὁ µακρότατος, ἡ µακροτάτη, τὸ µακρότατον ή ὁ µήκιστος, ἡ µηκίστη, τὸ µήκιστον μέγας - μεγάλη μέγαν μικρός, -ά, -όν ὁ, ἡ µείζων, τὸ µεῖζον ὁ µέγιστος, ἡ µεγίστη, τὸ µέγιστον ὁ µικρότερος, ἡ µικροτέρα, τὸ µικρότερον ὁ µικρότατος, ἡ µικροτάτη, τὸ µικρότατον ὁ, ἡ ἐλάττων, τὸ ἔλαττον ὁ ἐλάχιστος, ἡ ἐλαχίστη, τὸ ἐλάχιστον ὁ, ἡ ἥττων, τὸ ἧττον ὁ ἥκιστος, ἡ ἡκίστη, τὸ ἥκιστον ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 3

ὀλίγος, -η, -ον ὁ, ἡ µείων, τὸ µεῖον ὁ ὀλίγιστος, ἡ ὀλιγίστη, τὸ ὀλίγιστον παλαιός, -η, -ον ὁ παλαίτερος, ἡ παλαιτέρα, τὸ παλαίτερον ὁ παλαίτατος, ἡ παλαιτάτη, τὸ παλαίτατον πολύς - πολλή πολύ ὁ, ἡ πλείων, τὸ πλέον ὁ πλεῖστος, ἡ πλείστη, τὸ πλεῖστον ῥᾴδιος, -α, -ον ὁ, ἡ ῥᾴων, τὸ ῥᾷον ὁ ῥᾷστος, ἡ ῥάστη, τὸ ῥᾶστον ταχύς, -εῖα, -ὺ ὁ, ἡ θάττων, τὸ θᾶττον ὁ τάχιστος, ἡ ταχίστη, τὸ τάχιστον φίλος -η-ον ὁ φιλαίτερος, ἡ φιλαιτέρα, τὸ φιλαίτερον ὁ φιλαίτατος, ἡ φιλαιτάτη, τὸ φιλαίτατον ὁ φίλτερος, ἡ φιλτέρα, τὸ φίλτερον ὁ φίλτατος, ἡ φιλτάτη, τὸ φίλτατον Κλίση των συγκριτικών σε -ίων, -ιον (και -ων, -ον) ὁ τοῦ τῷ τὸν οἱ τῶν τοῖς τοὺς ἠ τῆς τῇ τὴν αἱ τῶν ταῖς τὰς βελτίων βελτίον-ος βελτίον-ι Ενικός Αριθμός τὸ τοῦ τῷ βελτίον-α ή βελτίω τὸ Πληθυντικός αριθμός βελτίον-ες ή βελτίους βελτιόν-ων βελτίοσι(ν) βελτίον-ας ή βελτίους βελτίον-ες ή βελτίους τὰ τῶν τοῖς τὰ βελτίον-ος βελτίον-ι βελτίον-α ή βελτίω βελτιόν-ων βελτίοσι(ν) βελτίον-α ή βελτίω βελτίον-α ή βελτίω ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 4

Γ. ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Συγκριτικός: μᾶλλον + θετικό βαθμό μᾶλλον ἐπιμελής Υπερθετικός : μάλιστα + θετικό βαθμό μάλιστα ἐπιμελής Όλα τα επίθετα που σχηµατίζουν µονολεκτικά παραθετικά µπορούν να σχηµατίσουν παράλληλα και περιφραστικά παραθετικά. Παρατηρήσεις στα περιφραστικά παραθετικά: Σχηµατίζουν τα παραθετικά τους µόνο περιφραστικά οι µετοχές και µερικά µονοκατάληκτα επίθετα που χρησιµοποιούνται και ως ουσιαστικά. μετοχές: δυνάµενος µᾶλλον δυνάµενος µάλιστα δυνάµενος συµφέρων µᾶλλον συµφέρων µάλιστα συµφέρων ὠφελῶν µᾶλλον ὠφελῶν µάλιστα ὠφελῶν. μονοκατάληκτα επίθετα: εἴρων µᾶλλον εἴρων µάλιστα εἴρων ἔνδακρυς µᾶλλον ἔνδακρυς µάλιστα ἔνδακρυς. Έτσι και τα εὔελπις, κόλαξ, ὑβριστής, φιλόγελως κ.ά. Δ. ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Μερικά επίθετα δεν έχουν θετικό βαθµό ή και έναν από τους δύο άλλους βαθµούς. Τα παραθετικά των επιθέτων αυτών λέγονται ελλειπτικά παραθετικά. Τα περισσότερα ελλειπτικά παραθετικά παράγονται από επιρρήµατα, προθέσεις ή µετοχές: (ἄνω) ἀνώτερος ἀνώτατος (κάτω) κατώτερος κατώτατος (πρὸ) πρότερος πρῶτος (πρό-ατος) ἐπικρατῶν ἐπικρατέστερος - προτιµώµενος προτιµότερος - - ὕστερος ὕστατος - - ὕπατος - - ἔσχατος ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 5

Ε. ΕΠΙΘΕΤΑ ΠΟΥ ΔΕ ΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Όσα φανερώνουν: α) ύλη: π.χ. λίθινος, ἀργυροῦς, γήινος β) τοπική ή χρονική σχέση: π.χ. χερσαῖος, θαλάσσιος, θερινός, ἡµερήσιος γ) µέτρο: π.χ. σταδιαῖος, πηχυαῖος δ) καταγωγή ή συγγένεια: π.χ. πατρῷος, µητρικός ε) µόνιµη κατάσταση: π.χ. θνητός, νεκρός στ) µερικά σύνθετα µε α συνθετικό το στερητικό ἀ-: π.χ. ἀθάνατος, ἄυλος, ἄυπνος, ἄψυχος κ.ά. ζ) µερικά συνθετικά µε α συνθετικό το επίθετο πᾶς ή την πρόθεση ὑπέρ: π.χ. πάνσοφος, πάντιµος, πάγκαλος, ὑπερµεγέθης, ὑπέρλαµπρος II. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ Α. ΟΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Συγκριτικός: συγκριτικός βαθμός του επιθέτου στο ουδέτερο -τέρον δικαίως δικαιότερον Υπερθετικός : πληθυντικός του υπερθετικού βαθμού του επιθέτου στο ουδέτερο τατα δικαίως δικαιότατα Παραθετικά σχηµατίζουν τα: 1. επιρρήµατα σε -ως που παράγονται από επίθετα: δίκαιος > δικαίως σοφὸς > σοφῶς ἀληθὴς > ἀληθῶς σώφρων > σωφρόνως ἡδὺς > ἡδέως καλὸς > καλῶς ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 6

δικαίως δικαιότερον δικαιότατα σοφῶς σοφώτερον σοφώτατα ἀληθῶς ἀληθέστερον ἀληθέστατα σωφρόνως σωφρονέστερον σωφρονέστατα ἡδέως ἥδιον ἥδιστα Β. ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ εὖ κακῶς ἄµεινον κρεῖττον κάκιον χεῖρον ἄριστα βέλτιστα κράτιστα κάκιστα χείριστα καλῶς κάλλιον κάλλιστα µεῖον ὀλίγιστα ὀλίγον ἔλαττον ἐλάχιστα ἧττον ἥκιστα μάλα µᾶλλον µάλιστα πάλαι παλαίτερον παλαίτατα πολὺ πλέον πλεῖστα (ή πλεῖστον) ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Σελίδα 7