ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ «ΠΟΛΙΤΕΙΑ»

1-4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009 14 ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ «ΠΟΛΙΤΕΙΑ» ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΧΑΪΑΣ

ISSN: 1109-7574 ISBN: 978-960-89478-3-2 COPYRIGHT 2011: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ, 541 24 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Τ.Θ. 1671, www.forestry.gr ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ, ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗ: DIRECTION ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Α.Ε. Μ. ΑΣΙΑΣ 43, 152 33 ΧΑΛΑΝΔΡΙ, Τ: 210 77.12.400, Ε: direction@direction.gr

14ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΥΡΟΠΛΗΚΤΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ 1-4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009 ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ «ΠΟΛΙΤΕΙΑ»

Μελέτη της αντοχής σε κάμψη επικολλητής ξυλείας μαύρης πεύκης (Pinus nigra) με κατά μήκος δακτυλοειδείς συνδέσεις - Εφαρμογή της μεθόδου «συγκόλλησης χλωρού ξύλου» Καραστεργίου Σωτήριος 1 και Μπαρμπούτης Ιωάννης 2 1 ΤΕΙ Λάρισας - Παράρτημα Καρδίτσας, Τμήμα Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου, Τ.Κ. 43100, Καρδίτσα - Εmail: karaso@teilar.gr 2 ΑΠΘ - Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Δασικής Τεχνολογίας, Τ.Κ. 54006, Πανεπιστημιούπολη - Εmail: ibarb@.for.auth.gr Περίληψη Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας ήταν η διερεύνηση των δυνατοτήτων παραγωγής επικολλητής κατά μήκος ξυλείας με δακτυλοειδείς συνδέσεις (finger-joints) με καλές ιδιότητες για κάλυψη των αναγκών της ελληνικής επιπλοποιίας και των ξύλινων δομικών κατασκευών. Χρησιμοποιήθηκε σ αυτή την εργασία η μέθοδος παραγωγής επικολλητής ξυλείας μαύρης πεύκης, στην οποία το ξύλο μορφοποιείται και συγκολλείται αμέσως μετά την κύρια πρίση κορμών, με ποσοστό περιεχόμενης υγρασίας πάνω από το σημείο ινοκόρου. Η μέθοδος αυτή, που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, δοκιμάζεται για πρώτη φορά σε ελληνική ξυλεία μαύρης πεύκης και συγκρίνεται με τη συμβατική μέθοδο, όπου η ξυλεία κατεργάζεται αφού πρώτα έχει ξηραθεί. Μελετήθηκε, κατά συνέπεια, η αντοχή σε κάμψη (μέτρο θραύσης και μέτρο ελαστικότητας) των συγκολλημένων δοκιμίων και εφαρμόστηκαν δύο τύποι δακτυλοειδών συνδέσεων με μήκη δακτύλων 4 και 10 mm και συγκολλητικές ουσίες φαινόλη, ρεσορσινόλη φορμαλδεΰδη με αμμωνία ως σκληρυντή, για τη συγκόλληση χλωρού ξύλου, και πολυβινυλική ρητίνη κατηγορίας D2 για τη συμβατική συγκόλληση. Επίσης, μελετήθηκε η επίδραση του τρόπου φόρτισης των δοκιμίων αναφορικά με την κατεύθυνση των δοντιών της σύνδεσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η μέθοδος συγκόλλησης χλωρού ξύλου μπορεί να δώσει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με τη μέθοδο αυτή (ρητίνη πολυρεσορσινόλης φορμαλδεΰδης με αμμωνία ως σκληρυντή) παρουσίασαν αντοχή σε κάμψη (ΜΘ) που κυμάνθηκε από 66% έως 89% σε σύγκριση με την αντοχή σε κάμψη του συμπαγούς ξύλου. Παρόμοιες αλλά χαμηλότερες τιμές παρουσίασαν τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με την ξηρή μέθοδο για μήκη δακτύλων 10mm. Η αντοχή σε κάμψη (ΜΕ) των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε εν μέρει και από τη μέθοδο συγκόλλησης (ξηρή-υγρή) και από τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας (PVA - PRF) που χρησιμοποιήθηκε και δεν επηρεάστηκε από το μήκος και την κατεύθυνση των δακτύλων συγκόλλησης (οριζόντια - κάθετη) και τον προσανατολισμό των δακτυλίων φόρτισης (εφαπτομενικό - ακτινικό). Λέξεις κλειδιά: Δακτυλοειδής σύνδεση (finger-joint), μαύρη πεύκη, συγκόλληση χλωρού ξύλου (green gluing of wood), επικολλητή ξυλεία, αντοχή σε κάμψη (ΜΘ, ΜΕ). 125

14ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο Εισαγωγή Τα δάση στη χώρα μας καταλαμβάνουν έκταση περίπου 25 εκατ. στρεμμάτων. Το 38,4% των δασών καλύπτεται από κωνοφόρα είδη και το 61,6% από πλατύφυλλα. Τα δάση μαύρης πεύκης καταλαμβάνουν έκταση 1,37 εκατ. στρεμμάτων και εκφράζουν το 5,5% των ελληνικών δασών. Η ετήσια απολαμβανόμενη ποσότητα ξύλου από τα δάση της χώρας υπολείπεται σημαντικά της καθαρής ετήσιας προσαύξησής τους και κυμαίνεται στο 60,7%, τη στιγμή που στην Ευρώπη τα αντίστοιχα ποσοστά είναι μεγαλύτερα, π.χ. 70% στη Βόρεια Ευρώπη, 69% στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες και 67% στην Ανατολική Ευρώπη (Παπαδόπουλος κ.ά. 2001, Υπ. Γεωργίας 2004). Το επικολλητό ξύλο λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων που διαθέτει, χρησιμοποιείται ευρέως στις μέρες μας. Η κατασκευή του απαιτεί πλευρική ή κατά μήκος συγκόλληση πριστοτεμαχίων με διάφορους τρόπους. Η κατά μήκος συγκόλληση των πριστοτεμαχίων (συγκόλληση των εγκάρσιων επιφανειών τους) απαιτεί διαμόρφωση των άκρων τους. Τα πριστοτεμάχια μπορούν να συγκολληθούν με κάθετες (butt joints), λοξές (scarf joints) ή μορφοποιημένες με δακτυλοειδείς προεξοχές (finger joints) επιφάνειες. Οι κατά μήκος συνδέσεις με δακτυλοειδείς προεξοχές χρησιμοποιούνται περισσότερο, λόγω των πλεονεκτημάτων που διαθέτουν. Πέρα από τη μέθοδο, η επιτυχημένη συγκόλληση του ξύλου εξαρτάται κυρίως από τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας και το είδος του ξύλου (Marra 1992). Σε κάθε περίπτωση, κρίσιμο ρόλο παίζει η περιεχόμενη υγρασία του ξύλου που επηρεάζει καθοριστικά την ποιότητα των δεσμών και πρέπει πάντοτε να είναι πολύ κάτω από το σημείο ινοκόρου, συνήθως μεταξύ 6% και 16%, ανάλογα με την τελική χρήση (Τσουμής 1983, Φιλίππου 1986). Αν και πολλές ερευνητικές προσπάθειες έχουν γίνει τα τελευταία σαράντα έτη με στόχο την επιτυχή συγκόλληση «υγρού» ξύλου, η παραγωγή επικολλητής ξυλείας σε βιομηχανική κλίμακα με συγκόλληση χλωρού ξύλου θεωρούνταν μέχρι πρότινος ανέφικτη (Μαντάνης και Καραστεργίου 2007, Mantanis 2007). Ο Elbez (2006), εκπροσωπώντας τα κέντρα έρευνας CTBA και LRBB της Γαλλίας, ανακοίνωσε την έναρξη προγράμματος για τη λειτουργία βιομηχανικής κλίμακας πιλοτικής μονάδας (pilot plant) στο Μπορντό με χρηματοδότηση 20 επιχειρήσεων ξύλου της χώρας αυτής. Στόχος του προγράμματος αυτού είναι η ορθολογικότερη αξιοποίηση της παραθαλάσσιας πεύκης (Pinus maritime) με τεχνολογία κατά μήκος συγκόλλησης χλωρού ξύλου με δακτυλοειδείς συνδέσεις για την παραγωγή προϊόντων προστιθέμενης αξίας. Σ αυτή τη μέθοδο η συγκόλληση γίνεται όταν το ξύλο είναι χλωρό, δηλ. έχει περιεχόμενη υγρασία πάνω από 30%. Η συγκόλληση χλωρού ξύλου μπορεί να πραγματοποιηθεί με ταυτόχρονη εφαρμογή θερμότητας ή χωρίς την παρουσία αυτής. Στην περίπτωση που εφαρμόζεται και θερμότητα επιταχύνεται η διαδικασία σκλήρυνσης της συγκολλητικής ουσίας. Οι συγκολλητικές ουσίες που χρησιμοποιούνται είναι συνθετικές ρητίνες φαινόλης - ρεσορσινόλης - φορμαλδεΰδης (PRF) και μελαμίνης - ουρίας - φορμαλδεΰδης (MUF). Στην περίπτωση συγκόλλησης χλωρού ξύλου χωρίς την εφαρμογή θερμότητας, οι συγκολλητικές ουσίες που χρησιμοποιούνται χαρακτηρίζονται από μειωμένη κινητικότητα και ταχεία αύξηση του μοριακού μεγέθους τους κατά τη διάρκεια της σκλήρυνσης. Η χαμηλή κινητικότητα και η επακόλουθη χαμηλή διαπερατότητα των συγκολλητικών αυτών ουσιών επιδρά θετικά στη συγκόλληση ξυλείας με μεγάλα ποσοστά υγρασίας (Strickler 1970, Throughton and Chow, 1980). Η συγκόλληση χλωρού ξύλου χωρίς την εφαρμογή θερμότητας μπορεί να πραγμα- 126

Οικολογική και Κοινωνικοοικονομική αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος τοποιηθεί με τη χρήση συγκολλητικών ουσιών με βάση την πολυουρεθάνη (PU), π.χ. πολυουρεθάνες ενός συστατικού. Η συγκόλληση χλωρού ξύλου με συγκολλητική ουσία πολυουρεθάνης ενός συστατικού χρησιμοποιήθηκε με πολύ καλά αποτελέσματα σε κατά μήκος συνδέσεις δακτυλοειδούς μορφής σε χλωρή ξυλεία ελάτης και πεύκης (Verreault 1999, Lange et al. 2000, Maun and Cooper 1999). Η διαδικασία σκλήρυνσης της συγκεκριμένης ρητίνης ξεκινά όταν ο ισοκυανικός εστέρας αντιδρά με το νερό είτε στον αέρα, είτε μέσα στο ξύλο απελευθερώνοντας CO2 που προκαλεί άφρισμα της συγκολλητικής ουσίας. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η μελέτη αξιοποίησης ξυλείας μαύρης πεύκης μικρών διαστάσεων για την παραγωγή επικολλητής ξυλείας με τη μέθοδο της συγκόλλησης χλωρού ξύλου. Ειδικότερα, μελετήθηκε η αντοχή σε κάμψη (μέτρο θραύσης και μέτρο ελαστικότητας) της κατά μήκος συγκολλημένης με διαφορετικές δακτυλοειδείς συνδέσεις (finger - joints) ξυλείας μαύρης πεύκης. Υλικά - Mέθοδοι Για τη διεξαγωγή της ερευνητικής εργασίας χρησιμοποιήθηκε ξυλεία Μαύρης πεύκης (Pinus nigra) από την περιοχή των Γρεβενών, η οποία στη συνέχεια τεμαχίστηκε σε πριστά διατομής 5 x 3cm και μήκους 40cm. Κατά την παραγωγή των πριστών ελήφθη μέριμνα, ώστε τα άκρα αυτών να είναι απαλλαγμένα από ρόζους και άλλα ελαττώματα, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΝ 385/2001. Για τη δημιουργία των δοκιμίων με τη μέθοδο της συγκόλλησης χλωρού ξύλου, στα εγκάρσια άκρα των με υψηλή υγρασία πριστών, έγινε διαμόρφωση δακτυλοειδών εγκοπών με τη χρήση δύο μορφών κοπτικών με τα χαρακτηριστικά του Πίνακα 1. Πίνακας 1: Χαρακτηριστικά δακτυλοειδών εγκοπών που χρησιμοποιήθηκαν στην εργασία. Table 1: Fingers configuration used in this work. Xαρακτηριστικά δακτύλων Fingers configuration Τιμές - Values Μήκος - Length (l) (mm) 4 10 Βήμα - Pitch (p) (mm) 1,6 3,8 Πάχος κορυφής - Tip (t) (mm) 0,4 0,16 Γωνία - Angle (αo) 12,0 11,0 Κατόπιν τα διαμορφωθέντα πριστά τεμαχίστηκαν στο μέσο του μήκους τους, ώστε να σχηματιστούν τα δύο μέλη της δακτυλοειδούς σύνδεσης. Η περιεχόμενη υγρασία των δοκιμίων κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 72,19% (εύρος 55-85%). Για τη συγκόλληση των διαμορφωθέντων δοκιμίων χρησιμοποιήθηκε συγκολλητική ουσία PRF - φαινόλη ρεσορσινόλη φορμαλδεΰδη με αμμωνία ως σκληρυντή. Η εφαρμογή της συγκολλητικής ουσίας έγινε και στα δύο μέλη της δακτυλοειδούς σύνδεσης και ακολούθως εφαρμόστηκε σταθερή πίεση με σφικτήρες χειρός (βιδόνια) για 2 ώρες. Το μέγεθος της δύναμης που εφαρμόστηκε ήταν τέτοιο ώστε να υπάρχει απόλυτη επαφή των δακτύλων της σύνδεσης. Για τη δημιουργία των συγκολλημένων δοκιμίων με τη συμβατική μέθοδο της ξηρής συγκόλλησης, η ξυλεία μαύρης πεύκης ξηράθηκε με φυσικό τρόπο, μέχρι η περιεχόμε- 127

14ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο νη υγρασία της να σταθεροποιηθεί στο 12% περίπου. Κατόπιν στα εγκάρσια άκρα των πριστών έγινε διαμόρφωση δακτυλοειδών εγκοπών, όπως στην προηγούμενη περίπτωση, και εφαρμόστηκε συγκολλητική ουσία PVA (polyvinyl acetate) κατηγορίας D2 για εσωτερικούς χώρους (περιεχομένης υγρασίας ξύλου < 18%, ΕΝ 204/2001). Η εφαρμογή της συγκολλητικής ουσίας έγινε με πινέλο στο ένα μέλος της δακτυλοειδούς σύνδεσης και ακολούθως εφαρμόστηκε σταθερή πίεση για 10 min. Ακολούθησε κλιματισμός των δοκιμίων για την εξομοίωση της περιεχομένης υγρασίας τους σε συνθήκες θερμοκρασίας 20οC και σχετικής υγρασίας αέρα 65%, συνθήκες που αντιστοιχούν σε υγρασία ισορροπίας του ξύλου περίπου 12%. Mετά τον κλιματισμό τους τα συγκολλημένα δοκίμια διαμορφώθηκαν σε τελικές διαστάσεις 2 x 2 x 36 cm και προσδιορίστηκε η στατική τους κάμψη (μέτρο θραύσης ΜΘ και μέτρο ελαστικότητας ΜΕ), σύμφωνα με τα πρότυπα ISO 10983/1999 και DIN 52186/1978. Για κάθε μορφή δακτυλοειδούς σύνδεσης μελετήθηκαν η επίδραση της κατεύθυνσης φόρτισης σε σχέση με τον προσανατολισμό των δακτυλοειδών εγκοπών και σε σχέση με τον προσανατολισμό των αυξητικών δακτυλίων (Σχ. 1). Ο προσδιορισμός της αντοχής σε κάμψη έγινε σε 15 δοκίμια για κάθε χειρισμό (ΕΝ 385/2001). Επιπλέον για σύγκριση, προσδιορίσθηκε η αντοχή σε στατική κάμψη και σε δοκίμια στα οποία δε διαμορφώθηκε δακτυλοειδής σύνδεση (δοκίμια-μάρτυρες). Ο προσδιορισμός έγινε σε 15 δοκίμια σε φόρτιση εφαπτομενική ως προς τους αυξητικούς δακτυλίους και σε 15 δοκίμια σε φόρτιση ακτινική προς τους αυξητικούς δακτυλίους. Μετά την ολοκλήρωση των δοκιμών, από τα δύο άκρα των δοκιμίων διαμορφώθηκαν δείγματα για τον προσδιορισμό της πυκνότητας και της περιεχομένης υγρασίας. Η μέση πυκνότητα ήταν 0,53 g/cm3 (τυπική απόκλιση: 0,04 g/cm 3 ) και η μέση περιεχόμενη υγρασία 8,33% (τυπική απόκλιση: 0,6%). Σχήμα 1: Προσανατολισμός δακτυλοειδούς σύνδεσης και κατεύθυνσης φόρτισης στα δοκίμια. Figure 1: Orientation of finger joints and loading direction in glued specimens. 128

Οικολογική και Κοινωνικοοικονομική αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος Αποτελέσματα - Συζήτηση Τα αποτελέσματα των μετρήσεων της αντοχής σε κάμψη για το μέτρο θραύσης παρουσιάζονται στον Πίν. 2 και το Σχ. 2. Όπως παρατηρούμε από τον Πίνακα 2 και το Σχ. 2, οι συνδεσμολογίες παρουσίασαν αντοχή σε κάμψη - μέτρο θραύσης (ΜΘ) που κυμάνθηκε από 56,31 N/mm 2 το ελάχιστο, έως 75,61 N/mm 2 το μέγιστο, τιμές που αντιστοιχούν σε ποσοστά περίπου 61% έως και 89% του μέσου μέτρου θραύσης του συμπαγούς ξύλου (85,28 N/mm 2 ). Οι μεγαλύτερες τιμές ΜΘ παρουσιάστηκαν στα συγκολλημένα με την υγρή μέθοδο δοκίμια που φορτίστηκαν εφαπτομενικά και διέθεταν κατακόρυφους δάκτυλους, οι μικρότερες στα συγκολλημένα με τη ξηρή μέθοδο δοκίμια που φορτίστηκαν ακτινικά και διέθεταν κατακόρυφους δάκτυλους, ενώ όλα τα υπόλοιπα παρουσίασαν ενδιάμεσες τιμές. Η αύξηση του μήκους των δακτύλων από 4 σε 10mm βελτίωσε την αντοχή των δοκιμίων στο ΜΘ από 7,69 έως 28,13%. Η διαφορά ήταν μεγαλύτερη στην περίπτωση εφαρμογής της μεθόδου της υγρής συγκόλλησης, όπου η αύξηση σε όλες τις περιπτώσεις (πλην της περίπτωσης των δοκιμίων που φορτίστηκαν εφαπτομενικά και διέθεταν κατακόρυφους δάκτυλους) κυμάνθηκε από 23,43 έως 28,13%. Στην περίπτωση των δοκιμίων που συγκολλήθηκαν με την ξηρή μέθοδο, η αύξηση κυμάνθηκε από 9,48 έως 13,62%. Η αντοχή σε κάμψη-μθ των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε από τη μέθοδο συγκόλλησης (ξηρή-υγρή) και τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας (PVA - PRF) που χρησιμοποιήθηκαν. Συγκεκριμένα, σ όλες τις περιπτώσεις τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με την υγρή μέθοδο και ρητίνη PRF, παρουσίασαν τιμές ΜΘ μεγαλύτερες από τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με την ξηρή μέθοδο και PVA. Η αύξηση ήταν μεγαλύτερη στα συγκολλημένα δοκίμια με μήκη δακτύλων 10mm και κυμάνθηκε από 5,58% έως 18,81%. Στην περίπτωση των συγκολλημένων με μήκη δακτύλων 4mm, η αύξηση κυμάνθηκε από 0,16 έως 10,43%. 129

14ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο Πίνακας 2: Αντοχή σε κάμψη - Μέτρο θραύσης των κατά μήκος συγκολλημένων με δακτυλοειδείς συνδέσεις δοκιμίων μαύρης πεύκης. Table 2: Bending strength - MOR of the longitudinally glued finger-jointed black pine wood. Προσανατολισμός δακτύλων σύνδεσης / Είδος φόρτισης Finger joint orientation / Loading direction Ξύλο χωρίς σύνδεση Solid wood Οριζόντιοι δάκτυλοι - Horizontal fingers 83,95 Κατακόρυφοι δάκτυλοι - Vertical (2,25) fingers Οριζόντιοι δάκτυλοι - Horizontal fingers 86,61 Κατακόρυφοι δάκτυλοι - Vertical (6,58) fingers Συγκολλημένο ξύλο - Laminated wood Μήκος δακτύλων - Finger length (mm) 4 10 Μέθοδος συγκόλλησης - Gluing method Ξηρή Dry Υγρή Green Φόρτιση ακτινική - Radial loading (N/mm 2 ) 56,22 (4,58) 51,81 (6,07) 56,31 (5,91) 55,28 (6,17) Μέθοδος συγκόλλησης - Gluing method Ξηρή Dry 61,55 (6,81) 57,43 (5,19) Φόρτιση εφαπτομενική - Tangential loading (N/mm 2 ) 55,42 (3,84) 56,08 (4,30) 61,15 (6,79) 59,01 (6,59) * Μέσοι όροι τιμών 15 δοκιμίων και σε παρένθεση η τυπική απόκλιση. * Mean values of 15 samples and standard deviation in parentheses. 62,37 (5,85) 63,72 (6,08) Υγρή Green 69,64 (6,38) 68,23 (7,35) 65,85 (6,93) 75,61 (6,58) Η αντοχή σε κάμψη-μθ των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε εν μέρει από την κατεύθυνση των δακτύλων συγκόλλησης (οριζόντια-κάθετη). Στην περίπτωση των συγκολλημένων δοκιμίων με ακτινικό προσανατολισμό δακτύλων, μεγαλύτερες τιμές ΜΘ παρουσίασαν τα δοκίμια με κάθετους δάκτυλους (η αύξηση κυμάνθηκε από 1,8 έως 7,8%). Στην περίπτωση των συγκολλημένων δοκιμίων με εφαπτομενικό προσανατολισμό δακτύλων, μεγαλύτερες τιμές ΜΘ παρουσίασαν τα δοκίμια με κάθετους δάκτυλους (αύξηση 1,2 έως 14,8%), πλην της περίπτωσης των συγκολλημένων με PRF ρητίνη δοκιμίων με μήκη δακτύλων 4mm, όπου τα δοκίμια με οριζόντιους δάκτυλους παρουσίασαν τιμές ΜΘ μεγαλύτερες από τα δοκίμια με κάθετους. Η αντοχή σε κάμψη-μθ των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε εν μέρει κι από τον προσανατολισμό των δακτυλίων φόρτισης (εφαπτομενικό - ακτινικό). Σε όλες τις περιπτώσεις των δοκιμίων με κάθετους δάκτυλους, τα δοκίμια που φορτίστηκαν εφαπτομενικά παρουσίασαν τιμές ΜΘ μεγαλύτερες από τα δοκίμια που φορτίστηκαν ακτινικά. Η αύξηση κυμάνθηκε από 6,75% έως 10,95%. Στις περιπτώσεις των δοκιμίων με οριζόντιους δάκτυλους, οι τιμές ΜΘ δεν επηρεάστηκαν από την κατεύθυνση φόρτισης (ακτινική-εφαπτομενική). 130

Οικολογική και Κοινωνικοοικονομική αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος Σχήμα 2: Αντοχή σε κάμψη - Μέτρο θραύσης των κατά μήκος συγκολλημένων με δακτυλοειδείς συνδέσεις δοκιμίων μαύρης πεύκης. Figure 2: Bending strength - MOR of the longitudinally glued finger-jointed black pine wood. Τα αποτελέσματα των μετρήσεων της αντοχής σε κάμψη για το μέτρο ελαστικότητας παρουσιάζονται στον Πίνακα 3 και το Σχ. 3. Όπως παρατηρούμε από τον Πίνακα 3 και το Σχ. 3, οι συνδεσμολογίες παρουσίασαν αντοχή σε κάμψη-μέτρο ελαστικότητας (ΜΕ) που κυμάνθηκε από 6.719 το ελάχιστο, μέχρι 10.517 N/mm 2 το μέγιστο, τιμές που αντιστοιχούν σε ποσοστά 69% μέχρι 108% του μέσου μέτρου ελαστικότητας του συμπαγούς ξύλου (9.738 N/mm 2 ). Το μέτρο ελαστικότητας των συγκολλημένων δοκιμίων μαύρης πεύκης δεν επηρεάστηκε από το μήκος των δακτύλων συγκόλλησης (4, 10mm). Το μέτρο ελαστικότητας των συγκολλημένων δοκιμίων μαύρης πεύκης επηρεάστηκε εν μέρει και από τη μέθοδο συγκόλλησης (ξηρή-υγρή) και από τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας (PVA-PRF) που χρησιμοποιήθηκε. Στις περιπτώσεις των συγκολλημένων με ακτινική φόρτιση και οριζόντιο προσανατολισμό δακτύλων δοκιμίων και των συγκολλημένων με εφαπτομενική φόρτιση και κάθετο προσανατολισμό δακτύλων δοκιμίων, η εφαρμογή της μεθόδου της υγρής συγκόλλησης προκάλεσε αύξηση των τιμών ΜΕ. Η αύξηση κυμάνθηκε από 13,16% έως 55,59%. 131

14ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο Πίνακας 3: Αντοχή σε κάμψη - Μέτρο ελαστικότητας των κατά μήκος συγκολλημένων με δακτυλοειδείς συνδέσεις δοκιμίων μαύρης πεύκης. Table 3: Bending strength - MOΕ of the longitudinally glued finger-jointed black pine wood. Προσανατολισμός δακτύλων σύνδεσης/ Είδος φόρτισης Finger joint orientation / Loading direction Ξύλο χωρίς σύνδεση Solid wood Οριζόντιοι δάκτυλοι - Horizontal fingers 8.944 Κατακόρυφοι δάκτυλοι - Vertical (1.147) fingers Συγκολλημένο ξύλο - Laminated wood Μήκος δακτύλων - Finger length (mm) 4 10 Μέθοδος συγκόλλησης - Gluing method Μέθοδος συγκόλλησης - Gluing method Ξηρή Dry Υγρή Green Ξηρή Dry Υγρή Green Φόρτιση ακτινική - Radially loading (N/mm 2 ) 8.299 (1.292) 7.945 (1.058) 9.391 (991) 9.886 (1.087) 6.719 (649) 9.530 (962) Φόρτιση εφαπτομενική - Tangentially loading (N/mm2) Οριζόντιοι δάκτυλοι - Horizontal fingers 10.532 Κατακόρυφοι δάκτυλοι - Vertical (1.346) fingers 10.193 (968) 6.768 (1.005) 9.495 (826) 9.423 (1.101) * Μέσοι όροι τιμών 15 δοκιμίων και σε παρένθεση η τυπική απόκλιση. * Mean values of 15 samples and standard deviation in parentheses. 9.406 (1.812) 6.982 (790) 10.454 (1.287) 9.403 (1.195) 9.533 (894) 10.517 (937) Η αντοχή σε κάμψη-με των συγκολλημένων δοκιμίων δεν επηρεάστηκε από τον προσανατολισμό των δακτύλων (οριζόντιο-κάθετο) και την κατεύθυνση φόρτισης των δακτυλίων (εφαπτομενική-ακτινική). 132

Οικολογική και Κοινωνικοοικονομική αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος Σχήμα 3: Αντοχή σε κάμψη - Μέτρο ελαστικότητας των κατά μήκος συγκολλημένων με δακτυλοειδείς συνδέσεις δοκιμίων μαύρης πεύκης. Figure 3: Bending strength - MOE of the longitudinally glued finger-jointed black pine wood. Συμπεράσματα Τα κύρια συμπεράσματα της ερευνητικής αυτής εργασίας είναι τα ακόλουθα: Ξυλεία μαύρης πεύκης μπορεί να αξιοποιηθεί με κατά μήκος «συγκόλληση χλωρού ξύλου» (green gluing of wood) με δακτυλοειδείς συνδέσεις για την παραγωγή επικολλητής ξυλείας για εφαρμογές επιπλοποιίας, ξυλουργικής και κατασκευών εξωτερικού χώρου. Τα δοκίμια μαύρης πεύκης που συγκολλήθηκαν με αυτή τη μέθοδο και συγκεκριμένα με ρητίνη PRF-φαινόλης, ρεσορσινόλης, φορμαλδεΰδης με αμμωνία ως σκληρυντή, παρουσίασαν αντοχή σε κάμψη (ΜΘ) που κυμάνθηκε από 66% έως 89% της αντίστοιχης αντοχής του συμπαγούς ξύλου. Παρόμοιες αλλά λίγο χαμηλότερες τιμές παρουσίασαν τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με την ξηρή μέθοδο. H αύξηση του μήκους των δακτύλων σύνδεσης από 4mm σε 10mm συνεπάγεται μεγαλύτερη αντοχή σε κάμψη (ΜΘ) της συγκολλημένης ξυλείας. Η αύξηση του μήκους των δακτύλων βελτίωσε την αντοχή των δοκιμίων από 7,69 έως 28,13%. Η αντοχή σε κάμψη (ΜΘ) των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε και από τη μέθοδο συγκόλλησης (ξηρή - υγρή) και τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας (PVA - PRF) που χρησιμοποιήθηκε. Σ όλες τις περιπτώσεις, τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με τη μέθοδο «συγκόλλησης χλωρού ξύλου» παρουσίασαν τιμές ΜΘ μεγαλύτερες 133

14ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο από τα δοκίμια που συγκολλήθηκαν με την ξηρή μέθοδο. Η αντοχή σε κάμψη (ΜΘ) των συγκολλημένων δοκιμίων επηρεάστηκε εν μέρει και από την κατεύθυνση των δακτύλων συγκόλλησης (οριζόντια-κάθετη) και τον προσανατολισμό των δακτυλίων φόρτισης (εφαπτομενικό-ακτινικό). Τα συγκολλημένα δοκίμια παρουσίασαν αντοχή σε κάμψη (ΜΕ), που κυμάνθηκε από 69% έως 108% σε σχέση με το συμπαγές ξύλο μαύρης πεύκης. Η αντοχή σε κάμψη (ΜΕ) των συγκολλημένων δοκιμίων μαύρης πεύκης δεν επηρεάστηκε από το μήκος και την κατεύθυνση των δακτύλων συγκόλλησης (οριζόντιακάθετη) και τον προσανατολισμό των δακτυλίων φόρτισης (εφαπτομενικό-ακτινικό). Το μέτρο ελαστικότητας των συγκολλημένων δοκιμίων μαύρης πεύκης επηρεάστηκε εν μέρει και από τη μέθοδο συγκόλλησης (ξηρή-υγρή) και από τον τύπο της συγκολλητικής ουσίας (PVA - PRF) που χρησιμοποιήθηκε. Study of the bending strength of finger jointed black pine wood (Pinus nigra) for the production of laminated wood - Application of the green gluing method. Karastergiou Sotirios 1 and Barboutis John 2 1 Technological Education Institute of Larissa, Karditsa Branch, Dept. of Wood and Furniture Design and Technology, 43100, Karditsa, Greece. Εmail: karaso@teilar.gr 2 Aristotelian University of Thessaloniki, School of Forestry and Natural Environment, Lab. Of Wood Technology, 54006, Thessaloniki, Greece. Email: jbarb@for.auth.gr Abstract The purpose of this work was to study the utilisation of small-dimension finger jointed black pine wood (Pinus nigra) for the manufacture of laminated wood. The method of green gluing was examined in black pine wood and compared with the conventional method, where wood is utilized being in dry conditions. Particularly, it was examined the bending strength (modulus of rupture and modulus of elasticity) of finger jointed laboratory specimens that were glued across the grain. Two different finger lenghts (4 and 10mm) and two types of glue were used. In the case of the green gluing, a phenol resorcinol formaldehyde glue was studied. In the conventional method, a polyvinyl- acetate based glue (D2 type) for interior use was used. The effects of finger joint orientation (vertical or horizontal) and loading direction (radial or tangential) were also examined. Modulus of rupture (MOR) of the green glued specimens fluctuated from 66 up to 89% compared with that of control wood. It was finally concluded that bending strength of the laminated wood using the green gluing method was satisfactory in respect to the production requirements. Modulus of elasticity (MOE) did not affected by the finger length, finger joint orientation and loading direction. MOE partly affected by the gluing method (green and dry) and the type of glue. Keywords: Finger joint, pine wood, laminated wood, green gluing of wood, bending strength (MOR, MOE). 134

Οικολογική και Κοινωνικοοικονομική αποκατάσταση πυρόπληκτων περιοχών - Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος Bιβλιογραφία Elbez, G., 2006. A new pilot plant for finger-jointing green maritime pine in France. Announcement in COST Action E34 mtg., Working Group ΙΙ (27-28 Sept. 2006), Brussels, Belgium. ΙΔΕ Θεσ/νίκης, 2001. Μελέτη Στρατηγικής για την Ανάπτυξη της Ελληνικής Δασοπονίας και Ξυλοπονίας. Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσ/νίκης. Θεσσαλονίκη, 2001. Lange, D.A., Fields, J.T. and Stirn, S.A., 2000. Finger joint application potentials for onepart polyurethanes. In: Proc. No. 7260 (EA). Wood adhesives 2000 Extended Abstracts. Forest Products Society, Madison, WI, USA, pp. 17-18. Μαντάνης, Γ., και Καραστεργίου, Σ., 2007. Συγκόλληση χλωρού ξύλου Μια νέα τεχνολογία κατά μήκος συγκόλλησης του ξύλου με δακτυλοειδείς συνδέσεις. Δασική Έρευνα (υπό δημοσίευση). Mantanis, G., 2007. Gluing of green wood: A new technology - useful for the conservation of WCHOs? Poster presentation. Workshop of the COST Action IE0601, 8-9 June 2007, Tervuren, Brussels, Belgium. Marra, A.A., 1992. Technology of Wood Bonding. Principles in Practice. Van Nostrand Reinhold. ISBN 0-442-00797-3, New York, USA. Maun, K. and G. Cooper, 1999. Re-engineering softwood for constructional use by wet (green) gluing. In: Eurowood Technical Workshop Proceedings Industrial End- Uses of Fast-Grown Species, Florence, Italy, pp. 47-59. Παπαδόπουλος, I., 2005. Έρευνα καινοτομίας στις επιχειρήσεις επεξεργασίας ξύλου και επίπλου της Περιφέρειας Δυτ. Μακεδονίας. Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Δασολογίας & Φ.Π. Περιβάλλοντος, Τιμητικός τόμος ΜΔ/2001 (αφιερωμένος στον ομότιμο καθηγητή κ. Ν. Αθανασιάδη). Παπαδόπουλος, Ι., Σταματέλλος, Γ. και Στάμου, Ν., 2001. Αποκλίσεις εκτιμήσεων όγκου και αξίας δένδρων υλοτομίας στο Παν/κό Δάσος Περτουλίου. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα 3/2001 Τόμος 12, Σειρά VI, Θεσσαλονίκη, σελ 232-239. Strickler, M.D., 1970. End gluing of green lumber. Forest Prod. J. 20 (9): 47-51. Troughton, G.E. and S. Chow, 1980. Finger jointing kiln dried and unseasoned white spruce lumber using the WFPL method. Forest Prod. J. 30 (12): 48-49. Verreault, C., 1999. Performance evaluation of green gluing for finger jointing. Forintek Canada Corp. Report No. 2295. Τσουμής Γ., 1983. Επιστήμη και Τεχνολογία του Ξύλου. Τόμος Β: Bιομηχανική Αξιοποίηση. Υπηρεσία Δημοσιευμάτων, ΑΠΘ. Υπουργείο Γεωργίας, 2004. Απογραφή δραστηριοτήτων δασικών υπηρεσιών. Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος. Αθήνα, 2004. Φιλίππου, Ι., 1986. Χημεία και Χημική Τεχνολογία του Ξύλου. Εκδόσεις Γιαχούδη - Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. 135