ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ 19 Σεπτεμβρίου 1985 *

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 - ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ 19 Σεπτεμβρίου 1985 * Στην υπόθεση 33/82, Murri frères, association de fait, εγγεγραμμένη στα βιβλία του Tribunal de commerce της Antalaha, Μαδαγασκάρη, με αριθμό 184, μεταφερθείσα στο JORM αριθ. 389 της 5ης Δεκεμβρίου 1964, σελίδα 1124, αποτελούμενη από τους Paolo, Pietro και Gian Battiste Murri, και επικουρούμενη από τον Mario Spandre, δικηγόρο Βρυξελλών, και τον Claude Lazarus, δικηγόρο Παρισιού, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο το δικηγόρο Marc Baden, 24, avenue Marie-Adélaïde, κατά ενάγουσα, Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενης από τον Jean-Pierre Delahousse, κύριο νομικό σύμβουλο, επικουρούμενο από τον Daniel Jacob, δικηγόρο Βρυξελλών, avenue Brillât-Savarin 93, 1050 Βρυξέλλες, με αντίκλητο στο Λουξεμβούργο τον Oreste Montalto, μέλος της νομικής υπηρεσίας της Επιτροπής, κτίριο Jean Monnet, Λουξεμβούργο, εναγομένη, που έχει ως αντικείμενο αγωγή αποζημιώσεως από εξωσυμβατική ευθύνη της Επιτροπής, δυνάμει του άρθρου 215, παράγραφος 2, της Συνθήκης ΕΟΚ, λόγω υπαίτιας συμπεριφοράς των υπηρεσιών της, στις οποίες είχε ανατεθεί η εκτέλεση της συμβάσεως 6907 ΕΤΑ/72, ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ συγκείμενο από τους G. Bosco, πρόεδρο τμήματος, προεδρεύοντα, Ο. Due και Κ. Κακούρη, προέδρους τμήματος, Ρ. Pescatore, Τ. Koopmans, U. Everling, Κ. Bahlmann, Y. Galmot και R. Joliét, δικαστές, γενικός εισαγγελέας: Ρ. VerLoren van Themaat γραμματέας: Ρ. Heim * Γλώσσα διαδικασίας: η γαλλική. 2780

MURRI FRÈRES / ΕΠΙΤΡΟΠΗ αφού άκουσε το γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 10ης Απριλίου 1984 και της 26ης Φεβρουαρίου 1985, εκδίδει την ακόλουθη ΑΠΟΦΑΣΗ ( Το μέρος που περιέχει τα περιστατικά παραλείπεται ) Σκεπτικό ι Με δικόγραφο που κατέθεσε στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 20 Ιανουαρίου 1982, η κοινοπραξία Murri frères, εγγεγραμμένη στα βιβλία του Tribunal de commerce της Antalaha, Μαδαγασκάρη, άσκησε αγωγή αποζημιώσεως κατά της Κοινότητας, λόγω της παράνομης συμπεριφοράς που επέδειξαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής κατά την περίοδο εκτελέσεως της σύμβασης δημοσίων έργων αριθ. 6907/ΕΤΑ/72, η οποία συνήφθη στις 11 Σεπτεμβρίου 1972 μεταξύ της ενάγουσας και της Δημοκρατίας της Μαδαγασκάρης και χρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αναπτύξεως ( στο εξής: ETA), δυνάμει της συμβάσεως χρηματοδοτήσεως 1030/ΜΑ, που συνήφθη στις 13 Μαρτίου 1972 μεταξύ της Δημοκρατίας της Μαδαγασκάρης και του ETA. 2 Η ενάγουσα, η οποία ανέλαβε δυνάμει της προαναφερόμενης σύμβασης τη διαρρύθμιση της εθνικής οδού 5Α μεταξύ Vohemar και Sambava στη Μαδαγασκάρη, ζήτησε από τις αρχές της Μαδαγασκάρης, μετά την απότομη αύξηση το 1974 του σχεδόν διπλασιασθέντος κόστους των προϊόντων ασφάλτου, την προσαρμογή της τιμής μονάδας ως προς τα προϊόντα αυτά, διότι έκρινε ότι με τη μέθοδο αναθεωρήσεως των τιμών που προβλέπονταν στη σύμβαση δεν μπορούσε πλέον να καλυφθεί το πραγματικό κόστος των προϊόντων ασφάλτου τα οποία ήταν αναγκαία για την εκτέλεση των έργων. 3 Ενώ συνεχίζονταν οι διαπραγματεύσεις αυτές, η ενάγουσα, εν αναμονή παραλαβής ενός φορτίου 2 100 τόνων ασφάλτου, επειδή έκρινε ότι η κατάσταση απέβαινε ιδιαίτερα κρίσιμη, απέστειλε στις 6.Νοεμβρίου 1975 τηλετύπημα στον εκπρόσωπο του ETA στην Ταναναρίφη και ζήτησε να της εγγυηθεί το διακανονισμό της προμήθειας του τελευταίου αυτού αποθέματος ασφάλτου. 2781

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 - ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 4 Την ίδια ημέρα, ο εκπρόσωπος του ETA απέστειλε στην ενάγουσα απάντηση μέ το ακόλουθο περιεχόμενο: «Σε απάντηση τηλετυπήματος σας της 6ης Νοεμβρίου σας γνωστοποιώ ότι πρόταση επανεκτιμήσεως της συμβάσεως σας έργου σε 2 200 000 FMG μόλις εγκρίθηκε. Stop. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στην τωρινή επιτόπου ανάληψη υποχρεώσεως στη Μαδαγασκάρη. Stop. Υπενθυμίζω εξάλλου διεύθυνση ETA τη νέα μας ανάληψη υποχρεώσεως ύψους 20 000 000 F σταλείσα την 1η Οκτωβρίου. Stop. Είναι δυνατό να σας καταβληθεί η προμήθεια τρίτου φορτίου ασφάλτου και έργων μέχρι τέλους 1975 με συμβατικές πιστώσεις. Stop. Πρόσθεμα συμβάσεως και προετοιμασία για ανάληψη υποχρεώσεων υπερβάσεως 1976.» 5 Στις 19 Νοεμβρίου 1975, η επιχείρηση έλαβε έγγραφο του επικεφαλής μηχανικού της Μαδαγασκάρης που επόπτευε την εκτέλεση του έργου με το οποίο διευκρινιζόταν στην επιχείρηση ότι οι αρχές, σε συμφωνία με το ETA, ευνοούσαν τη μελέτη του προβλήματος της ασφάλτου και την καλούσε να αποσαφηνίσει λεπτομερέστερα το αίτημα της, προκειμένου να εξευρεθεί λύση. 6 Εν αναμονή, η ενάγουσα συνέχισε την εκτέλεση των έργων ασφαλτοστρώσεως και, με επιστολή της 21ης Νοεμβρίου 1975, επέσυρε την προσοχή των συνομιλητών της ως εξής: «Στην περίπτωση κατά την οποία δεν θα γινόταν σύντομα προσδιορισμός του αιτήματος, θα είμασταν υποχρεωμένοι να διακόψουμε την εκτέλεση των έργων ασφαλτοστρώσεως». Με επιστολή της 1ης Δεκεμβρίου 1975 που απηύθυνε στον επικεφαλής του έργου μηχανικό, η ενάγουσα αποσαφήνισε ακόμη το αίτημα της ζητώντας την αναθεώρηση πέντε τιμών μονάδος που αφορούσαν τα προϊόντα ασφάλτου. 7 Στις 12 Μαρτίου 1976, το Υπουργείο Δημοσίων Έργων της Μαδαγασκάρης απηύθυνε στον εκπρόσωπο του ETA υπηρεσιακό σημείωμα περί υποβολής εντολής εκτελέσεως, που έπρεπε να τακτοποιηθεί με πρόσθεμα στη σύμβαση αναθέσεως, με το οποίο οι αρχές της Μαδαγασκάρης δέχονταν τη λύση που συνίστατο στην αναθεώρηση των εν λόγω τιμών μονάδας και ζητούσε από τον εκπρόσωπο, εφόσον θα συμφωνούσε, να θεωρήσει την εν λόγω εντολή εκτελέσεως. 8 Το διάβημα αυτό ακολούθησε επιστολή της 29ης Μαΐου 1976, που η ενάγουσα απηύθυνε στον εκπρόσωπο του ETA για να του επισημάνει ότι οι αρχές της Μαδαγασκάρης είχαν προτείνει, ενόψει της αναπροσαρμογής, κατώτερες τιμών μονάδας όχι 2782

MURRI FRÈRES / ΕΠΙΤΡΟΠΗ μόνο από εκείνες που η ίδια η επιχείρηση είχε προτείνει, αλλά και κατώτερες κατά 25 μέχρι 30 ο/ο σε σχέση με εκείνες που εφάρμοζαν άλλες επιχειρήσεις οι οποίες εργάζονταν υπό ευνοϊκότερους από αυτήν όρους. Με την ίδια επιστολή, η ενάγουσα ζήτησε από τον εκπρόσωπο του ETA, βάσει των διαβεβαιώσεων που θεωρούσε ότι είχε λάβει είτε από το ETA είτε από τις εθνικές αρχές για να αρχίσει και να συνεχίσει τα έργα στα οποία χρησιμοποιούνται προϊόντα ασφάλτου, «να ευαρεστηθεί να παρέμβει για να εξευρεθεί άμεση λύση». 9 Στις 29 Ιουνίου 1976, ο εκπρόσωπος του ETA απάντησε στην ενάγουσα, σχετικά με το πρόβλημα της ασφάλτου, ως εξής: «Πρόκειται για λεπτό πρόβλημα το οποίο υποβλήθηκε στη Γενική Διεύθυνση Αναπτύξεως στις Βρυξέλλες. Η τελευταία είναι πλήρως ενήμερη των δυσκολιών που ανέκυψαν σχετικά με την πληρωμή των έργων στα οποία χρησιμοποιούνται προϊόντα ασφάλτου μετά τις απότομες αυξήσεις στην τιμή της ασφάλτου το Νοέμβριο του 1973 και το Μάρτιο του 1974 και δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός της προξενηθείσας ζημίας, της οποίας το ύψος πρέπει πάντως να προσδιοριστεί. Η δυσκολία συνίσταται στην εξεύρεση νέων τρόπων πληρωμής των έργων επιστρώσεως, ώστε να συμψηφιστούν οι πραγματικές ζημίες της επιχείρησης σας στο κεφάλαιο άσφαλτος. Όπως γνωρίζετε, το Σεπτέμβριο του 1975 επήλθε συμφωνία με τις αρχές, επί της προτάσεως αναθεωρήσεως των τιμών μονάδας των έργων στα οποία χρησιμοποιείται άσφαλτος. Όμως, το τμήμα προγραμμάτων της Διεύθυνσης είναι της γνώμης ότι οι ενέργειες πρέπει να γίνουν κατά διαφορετικό τρόπο. Προσωπικά αναμένω να μάθω τα αποτελέσματα των συζητήσεων που το τμήμα θα είχε με τις οικονομικές υπηρεσίες, των οποίων ζητήθηκε η γνώμη, και, μόλις το ζήτημα λυθεί, θα σας ανακοινώσω με τον ταχύτερο τρόπο την άποψη που θα έχει υιοθετηθεί». ίο Στις 10 Αυγούστου 1976, ο εκπρόσωπος του ETA απηύθυνε στην ενάγουσα το ακόλουθο έγγραφο: «... Η Διεύθυνση μου εμμένει στην άποψη που είχε υιοθετήσει προηγουμένως επί του προβλήματος αυτού και δεν μπορεί να αποδεχτεί τη μεταβολή, κατόπιν αναπροσαρμογής, ορισμένων τιμών μονάδας, πράγμα που θα οδηγούσε εκ των υστέρων στη νόθευση των κανόνων του ανταγωνισμού. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση μου, δεν μπορεί να υπάρξει λύση του προβλήματος εκτός της γενικής αναπροσαρμογής των μεθόδων αναθεωρήσεως που κρίθηκαν μη αντιπροσωπευτικές. Η άποψη αυτή μόλις κοινοποιήθηκε στην Διοίκηση, η οποία κλήθηκε να μελετήσει από τώρα νέες μεθόδους αναθεωρήσεως τιμών, όπου οι συντελεστές σταθμίσεως των διαφόρων παραμέτρων θα είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στη φύση και στη σπουδαιότητα των έργων. Μολονότι η μέθοδος που πρότεινε η Διεύθυνση μου δεν έτυχε της εγκρίσεως σας, θα θεωρούσα συνετό να μην την απορρίψετε εκ νέου και να συμβάλετε στην επίλυση ενός πολύπλοκου προβλήματος...» 2783

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 n Η ενάγουσα εκθέτει ότι, καθόλη τη διάρκεια του 1977 και κατά το πρώτο εξάμηνο του 1978, απέστελλε κανονικά στις αρχές της Μαδαγασκάρης επιστολές υπομνήσεως των οποίων το αντικείμενο συνίστατο ειδικότερα στο να παρέχει ακριβή υπολογισμό των οφειλόμενων τόκων υπερημερίας επί του κεφαλαίου του αιτήματος της. 12 Στις 23 Ιουνίου 1978, η ενάγουσα απέστειλε στη γενική διεύθυνση του ETA επιστολή με την οποία ζήτησε την άμεση παρέμβαση της για να της καταβληθεί το ποσό αναπροσαρμογής τιμών προϊόντων ασφάλτου, άλλως θα κινούσε τη διαδικασία που προβλέπει το άρθρο 316 της συγγραφής ειδικών υποχρεώσεων της σύμβασης αναθέσεως έργου 6907/ΕΤΑ/72 που έχει ως εξής: «Κατόπιν εξαντλήσεως των τοπικών διαδικασιών περί φιλικής διευθετήσεως των διαφορών, κάθε διαφορά επιλύεται οριστικά σύμφωνα με τον κανονισμό συμβιβαστικής επιλύσεως και διαιτησίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου, από ένα ή περισσότερους διαιτητές διοριζόμενους σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό». n Στις 26 Σεπτεμβρίου 1978, η Επιτροπή γνωστοποίησε τη λήψη του φακέλου του αιτήματος αυτού ως εξής: «Ο φάκελος του αιτήματος που επισυνάψατε στην επιστολή σας 441/78 της 23ης Ιουνίου 1978 διαβιβάστηκε στον εκπρόσωπο της Επιτροπής προκειμένου να εξετάσει με τις αρχές της Μαδαγασκάρης αν έχει ληφθεί απόφαση επιτόπου. Σας υπενθυμίζω ότι κάθε αλληλογραφία που αφορά τη διαφορά αυτή πρέπει να απευθύνεται σε πρωτότυπο στις αρμόδιες αρχές της Μαδαγασκάρης, στις οποίες εναπόκειται να λάβουν θέση ως προς το βάσιμο του αιτήματος, καθόσον το ETA μπορεί να παρέμβει μόνο κατόπιν αιτήσεως της κυβέρνησης της Μαδαγασκάρης». u Με επιστολή της 21ης Σεπτεμβρίου 1979, που απηύθυνε στο γενικό γραμματέα του Υπουργείου Δημοσίων Έργων της Μαδαγασκάρης, η ενάγουσα κίνησε τη διαδικασία του άρθρου 316 της συγγραφής ειδικών υποχρεώσεων της σύμβασης έργου, ανακοινώνοντας το όνομα του διαιτητή που είχε επιλέξει και ζητώντας να της ανακοινωθεί ο διαιτητής της διοίκησης, πράγμα που η εθνική διοίκηση έπραξε με έγγραφο της 21ης Νοεμβρίου 1979. Οι διαιτητές που ορίστηκαν κατά τον τρόπο αυτό συνήλθαν για να διατυπώσουν τελικά ότι, σύμφωνα με το άρθρο 316 της συγγραφής ειδικών υποχρεώσεων της σύμβασης έργου, έπρεπε να εξαντληθούν προηγουμένως οι τοπικές διαδικασίες φιλικής διευθετήσεως της διαφοράς. Η ενάγουσα όμως παραιτήθηκε από τις διαδικασίες αυτές, διότι έκρινε ότι στην πραγματικότητα δεν είχε καμιά διαφορά έναντι των αρχών της Μαδαγασκάρης όσον αφορά την ίδια την αρχή της αποκατάστασης της ζημίας που υποστήριζε ότι υπέστη. 2784

MURRl FRÈRES / ΕΠΙΤΡΟΠΗ 15 Με έγγραφο της 16ης Ιανουαρίου 1979, ο επικεφαλής των έργων μηχανικός κάλεσε την ενάγουσα να μετάσχει σε συνομιλίες προκειμένου να καταλήξουν σε συμβιβασμό βάσει λύσεως συνιστάμενης στη γενική αναπροσαρμογή της μεθόδου αναθεωρήσεως τιμών, περιλαμβάνουσας όλες τις παραμέτρους. Με επιστολή της 12ης Μαρτίου 1979 η ενάγουσα απέρριψε την υιοθέτηση μιας τέτοιας μεθόδου και εξακολούθησε να απευθύνεται στον επικεφαλής των έργων μηχανικό με επιστολές της 10ης Δεκεμβρίου 1979, 8ης Αυγούστου 1980, 19ης Ιανουαρίου 1981 και 14ης Ιανουαρίου 1982, ζητώντας το διακανονισμό των επίδικων ποσών με αναπροσαρμογή των τιμών μονάδας. 16 Στο στάδιο αυτό η ενάγουσα άσκησε την υπό κρίση αγωγή, που πρωτοκολλήθηκε στη γραμματεία του Δικαστηρίου στις 20 Ιανουαρίου 1982, με την οποία ζητεί αποκατάσταση της ζημίας που υπολογίζει σε 487 385 969 φράγκα Μαδαγασκάρης, εντόκως προς 12 ο/ο από της ημερομηνίας ασκήσεως της αγωγής. n Με υπόμνημα της 2ας Απριλίου 1982, η Επιτροπή προέβαλε ενστάσεις απαραδέκτου της αγωγής και ζήτησε από το Δικαστήριο να αποφανθεί επ' αυτών χωρίς να προχωρήσει στη συζήτηση επί της ουσίας. Το Δικαστήριο, με Διάταξη της 22ας Σεπτεμβρίου 1982, αποφάσισε να συνεξετάσει τις προβληθείσες ενστάσεις με την ουσία της υποθέσεως. 18 Η Επιτροπή υποστηρίζει σχετικά ότι το ποσό που απαιτεί η ενάγουσα ως αποζημίωση συνιστά στην πραγματικότητα συμβατική αξίωση, διότι απορρέει από σύμβαση έργου που συνήφθη μεταξύ της ενάγουσας και της Δημοκρατίας της Μαδαγασκάρης και δεν μπορεί να εισπραχτεί από τρίτο μη συμβαλλόμενο. Η είσπραξη μιας τέτοιας αξιώσεως είναι δυνατή μόνο εις βάρος του αντισυμβαλλομένου της ενάγουσας, δηλαδή από το κράτος της Μαδαγασκάρης, το οποίο, σύμφωνα με τις ισχύουσες σχετικές κανονιστικές και συμβατικές διατάξεις, ευθύνεται για την εκτέλεση της συμβάσεως του έργου. Οι αναφυόμενες σχετικά διαφορές επιλύονται αποκλειστικά κατά τη διαιτητική διαδικασία που προβλέπει προς τούτο το άρθρο 316 της συγγραφής ειδικών υποχρεώσεων της σύμβασης έργου. 19 Ενόψει αυτής της ενστάσεως απαραδέκτου, η ενάγουσα υποστηρίζει ότι η αγωγή της ορθώς στρέφεται κατά της Επιτροπής, η οποία πρέπει να θεωρηθεί ως η μόνη ευθυνόμενη για τη ζημία που επικαλείται η ενάγουσα. Πράγματι, η ενάγουσα θεωρεί ότι δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ αυτής και των αρχών Μαδαγασκάρης, οι οποίες προέβησαν στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την ικανοποίηση του αιτήματος της " το να κριθεί η αγωγή της απαράδεκτη, ελλείψει οποιασδήποτε διαφοράς με τον κύριο του έργου, θα οδηγούσε σε αρνησιδικία έναντι αυτής, παρόλο που η ενάγουσα προσάπτει στην Επιτροπή παράνομη συμπεριφορά. 2785

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 20 Σχετικά, πρέπει να γίνει δεκτό ότι η παραπάνω ένσταση απαραδέκτου της Επιτροπής άπτεται της ουσίας της υποθέσεως και εξετάζεται εν συνεχεία. 2ΐ Όσον αφορά την ουσία, η ενάγουσα υποστηρίζει ότι η ζημία που επικαλείται οφείλεται στη συμπεριφορά της Επιτροπής, η οποία δεν συμμορφώθηκε με τις υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι της ενάγουσας, πρώτον, διά του εκπροσώπου του ETA όσον αφορά την αιτηθείσα αναπροσαρμογή και, δεύτερον, αρνήθηκε να δεχτεί ότι το πρόβλημα αναπροσαρμογής τιμών προϊόντων ασφάλτου αφορούσε και την ίδια την Επιτροπή και κάλεσε την ενάγουσα να προσφύγει σχετικά στις εθνικές αρχές. Η συμπεριφορά αυτή συνιστά παράβαση των νομίμων υποχρεώσεων της και παραβίαση των αρχών της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης, της ασφάλειας του δικαίου και της αναλογικότητας. 22 Κατά την ενάγουσα, η παράβαση από την Επιτροπή των νομίμων υποχρεώσεων της απορρέει από το γεγονός ότι, καίτοι πληροφορήθηκε μέσω του εκπροσώπου της την άποψη των αρχών της Μαδαγασκάρης και αφού αναγνώρισε το πραγματικό γεγονός της ζημίας που υπέστη η επιχείρηση Murri και ανέλαβε την υποχρέωση να την αποζημιώσει μόλις η ίδια θα ανεύρισκε μέθοδο διακανονισμού, η Επιτροπή παρέλειψε να το πράξει, παρά το γεγονός ότι οι αρχές της Μαδαγασκάρης της υπέβαλαν πρόταση αναλήψεως πρόσθετων δαπανών με την εντολή εκτελέσεως της 12ης Μαρτίου 1976, απευθυνόμενη στον εκπρόσωπο του ETA. 'Ετσι, παρέβη την κανονιστική ρύθμιση που θέσπισε η ίδια και αγνόησε τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις που η ίδια η Επιτροπή θέσπισε υπέρ των διοικούμενων. 23 Κατά την ενάγουσα εξάλλου, απορρίπτοντας η Επιτροπή με το από 26 Σεπτεμβρίου 1978 έγγραφο το αίτημα της ενάγουσας για διακανονισμό του ποσού αναπροσαρμογής τιμών, αφού της είχε δώσει υποσχέσεις ως προς το διακανονισμό καθόλη τη διάρκεια εκτελέσεως των έργων, σε απάντηση επιστολών που η ενάγουσα απηύθυνε στον εκπρόσωπο του ETA ή στις αρχές της Μαδαγασκάρης με κοινοποίηση αντιγράφου στον εκπρόσωπο του ETA, παραβίασε τις αρχές τις δικαιολογημένης εμπιστοσύνης και της ασφάλειας του δικαίου. 24 Για να αποδείξει την παραβίαση από την Επιτροπή της αρχής της αναλογικότητας, η ενάγουσα υποστηρίζει ότι με το να την υποχρεώσει να φέρει το κόστος από την αύξηση των τιμών των προϊόντων ασφάλτου, η Επιτροπή της επέβαλε οικονομικά βάρη δυσανάλογα προς την υποχρέωση της να εκτελέσει τα έργα, αντί το κόστος αυτό να βαρύνει τον κύριο του έργου και, κατά συνέπεια, την αρμόδια για την χρηματοδότηση των έργων αρχή. 2786

MURRI FRÈRES / ΕΠΙΤΡΟΠΗ 25 Τέλος, όσον αφορά τη σχέση αιτιότητας μεταξύ της παράνομης συμπεριφοράς της Επιτροπής και της ζημίας που επικαλείται, η ενάγουσα υποστηρίζει ότι η αδράνεια της Επιτροπής της στέρησε το δικαίωμα αναπροσαρμογής των τιμών των προϊόντων ασφάλτου, δικαίωμα που αναγνώρισαν οι αρχές της Μαδαγασκάρης και ο εκπρόσωπος του ETA, ο οποίος ήταν συνεχώς ενήμερος των αιτημάτων της ενάγουσας. 26 Η Επιτροπή υποστηρίζει πρώτον ότι η αγωγή που άσκησε κατ' αυτής η ενάγουσα έχει παραγραφεί, δυνάμει του άρθρου 43 του Οργανισμού του Δικαστηρίου. Θεωρεί ότι η πενταετής προθεσμία που προβλέπει η διάταξη αυτή είχε παρέλθει κατά την ημερομηνία ασκήσεως της αγωγής, δεδομένου ότι η ενάγουσα ισχυρίζεται ότι η επικαλούμενη ζημία οφείλεται στην άποψη που διατύπωσε στο από 26 Σεπτεμβρίου 1978 έγγραφο της Επιτροπής με το οποίο κάλεσε την ενάγουσα να προσφύγει, για το πρόβλημα αναπροσαρμογής των τιμών, στην αρμόδια εθνική αρχή. 27 Κατά την Επιτροπή, το έγγραφο αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως υπόμνηση των αρχών που διέπουν την εκτέλεση προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από το ETA και επομένως να είναι η αιτία της ζημίας για την οποία παραπονείται η ενάγουσα, εφόσον η ζημία αυτή προκύπτει, εξ ορισμού, από την αύξηση της τιμής της ασφάλτου, της οποίας το τελευταίο φορτίο παραδόθηκε στην ενάγουσα το Νοέμβριο του 1975, δηλαδή, σε ημερομηνία προγενέστερη κατά δυόμισι χρόνια από την ημερομηνία του εγγράφου αυτού της 26ης Σεπτεμβρίου 1978. 28 'Ετσι, η Επιτροπή θεωρεί ότι η πενταετής προθεσμία του άρθρου 43 του Οργανισμού του Δικαστηρίου άρχισε να τρέχει το Νοέμβριο ή, το αργότερο, την 1η Δεκεμβρίου 1975, ημερομηνίες κατά τις οποίες η ενάγουσα απηύθυνε στον κύριο του έργου και στον επικεφαλής μηχανικό σειρά λεπτομερειακών λογαριασμών που αποδείκνυαν την έκταση της ζημίας, και ότι η προθεσμία αυτή έληξε στις 30 Νοεμβρίου 1980. 29 Στην περίπτωση κατά την οποία η αγωγή δεν έχει παραγραφεί, η Επιτροπή υποστηρίζει πρώτον ότι η αγωγή στερείται πραγματικής βάσεως. Θεωρεί ότι ο εκπρόσωπος της δεν είχε καμιά στιγμή δεσμευτεί έναντι της ενάγουσας ότι η τελευταία θα ελάμβανε τα αιτούμενα ποσά μετά από αναθεώρηση των τιμών μονάδας των έργων στα οποία χρησιμοποιείται άσφαλτος. Τα έγγραφα που οι αρχές της Μαδαγασκάρης απέστειλαν στις 12 Μαρτίου 1976 στον εκπρόσωπο της Επιτροπής είναι απλού εσωτερικού χαρακτήρα και δεν πρέπει να θεωρηθούν ως απόφαση του τοπικού διατάκτη από την οποία μπορεί να γεννηθεί οποιοδήποτε δικαίωμα υπέρ της ενάγουσας. Από αυτό προκύπτει ότι, πληροφορώντας την ενάγουσα με το από 26 Σεπτεμβρίου 1978 έγγραφο της ότι αυτή έπρεπε να υποβάλει το αίτημα της στις αρχές της Μαδαγασκάρης, δεν προσέβαλε δικαίωμα της ενάγουσας. 2787

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 30 Η αγωγή στερείται επίσης νομίμου ερείσματος διότι, ακόμη κι αν ο εκπρόσωπος του ETA είχε αναλάβει οποιαδήποτε υποχρέωση έναντι της ενάγουσας, η τελευταία δεν μπορεί να την επικαλεστεί κατά της Επιτροπής, δεδομένου ότι η εκτέλεση των προγραμμάτων εμπίπτει στην ευθύνη των τοπικών αρχών και, εν προκειμένω, καμιά απόφαση προερχόμενη από τις εθνικές αρχές δεν κοινοποιήθηκε στην ενάγουσα. Με τις διάφορες επιστολές που ο εκπρόσωπος του ETA απηύθυνε στην ενάγουσα, αυτή μπορούσε να διαπιστώσει ότι Επιτροπή δεν είχε υιοθετήσει καμιά ευνοϊκή άποψη για την ενάγουσα. 3ΐ Όσον αφορά την έκταση της προβαλλόμενης ζημίας, η Επιτροπή θεωρεί ότι όχι μόνο το ύψος της προβαλλόμενης από την ενάγουσα ζημίας θα ήταν διαφορετικού ύψους αν η ενάγουσα, ως μετέχουσα στο διαγωνισμό, δεν είχε υποεκτιμήσει το κόστος της ασφάλτου για να πετύχει την υπέρ αυτής κατακύρωση του έργου, αλλά και ότι η ζημία που ενδεχομένως υπέστη πρέπει να προσδιοριστεί βάσει αναπροσαρμογής του συνόλου των ρητρών αναθεωρήσεως της συμβάσεως έργου αφού ληφθούν υπόψη άλλες παράμετροι, όπως η παράμετρος που αφορά το κεφάλαιο «μισθοί» και που ο ρόλος της θα συνεπαγόταν υπερβολικά ευνοϊκό αποτέλεσμα για την ενάγουσα επιχείρηση. Όσον αφορά το ζήτημα αυτό, η Επιτροπή αναγνωρίζει πάντως ότι, στην περίπτωση που το κράτος της Μαδαγασκάρης υποχρεωνόταν βάσει διαιτητικής αποφάσεως, εκδιδόμενης σύμφωνα με την προς τούτο προβλεπόμενη διαδικασία, να αποζημιώσει την ενάγουσα, το ETA θα επέτρεπε την καταβολή της αποζημίωσης αυτής από τους πόρους του. 32 Όσον αφορά τον αιτιώδη σύνδεσμο μεταξύ της παράνομης ενέργειας που της προσάπτεται και της προβαλλόμενης ζημίας, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι ο σύνδεσμος αυτός δεν αποδείχτηκε, καθόσον το γεγονός που θα μπορούσε να θεμελιώσει ευθύνη συνίσταται, κατά την ενάγουσα, στις υποσχέσεις που της έδωσε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής και οι οποίες την παρακίνησαν να παραλάβει την αναγκαία ποσότητα ασφάλτου για τη συνέχιση των έργων. Εν πάση περιπτώσει όμως, η ενάγουσα υπείχε υποχρέωση, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του εφαρμοστέου διοικητικού δικαίου της Μαδαγασκάρης, να περατώσει τα έργα εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών. 33 Πρέπει να υπομνηστεί ότι, όπως έκρινε το Δικαστήριο με την απόφαση του της 10ης Ιουλίου 1984, που εξέδωσε στην υπόθεση 126/83 (STS Consorzio κατά Επιτροπής, Συλλογή 1984, σ. 2769), οι παρεμβάσεις των εκπροσώπων της Επιτροπής κατά την εξέλιξη των διαδικασιών συνάψεως ή εκτελέσεως των συμβάσεων δημοσίων έργων που συνάπτουν τα συνδεδεμένα με την Κοινότητα κράτη και χρηματοδοτούνται από το ETA, είτε πρόκειται για έγκριση ή άρνηση εγκρίσεως είτε για θεώρηση ή άρνηση θεωρήσεως, αποσκοπούν αποκλειστικά στη διαπίστωση του αν συντρέχουν ή όχι οι προϋποθέσεις κοινοτικής χρηματοδότησης. Δεν έχουν ως σκοπό και δεν μπορούν να 2788

MURRI FRÈRES / ΕΠΙΤΡΟΠΗ έχουν ως αποτέλεσμα να θίξουν την αρχή ότι οι εν λόγω συμβάσεις παραμένουν εθνικές συμβάσεις, τις οποίες μόνο τα κράτη ΑΚΕ έχουν την ευθύνη να προετοιμάζουν, διαπραγματεύονται και συνάπτουν. 34 Από αυτό προκύπτει, όπως επίσης έκρινε το Δικαστήριο, αφενός, ότι οι εκπρόσωποι της Επιτροπής δεν μπορούν να διαπραγματεύονται απευθείας, στη θέση των συνδεδεμένων κρατών ΑΚΕ, με τις επιχειρήσεις οι οποίες έχουν υποβάλει προσφορές ή είναι ανάδοχοι έργων που χρηματοδοτούνται από το ETA και, αφετέρου, ότι οι επιχειρήσεις αυτές παραμένουν ξένες προς τις αποκλειστικές σχέσεις που συνιστώνται σχετικά μεταξύ Επιτροπής και συνδεδεμένων κρατών και δεν μπορούν να θεωρηθούν ως αποδέκτες των πράξεων των εκπροσώπων της Επιτροπής κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της σύναψης ή εκτέλεσης των συμβάσεων αυτών. Οι επιχειρήσεις αυτές δεν συνδέονται πράγματι με έννομες σχέσεις παρά μόνο με το συνδεδεμένο κράτος που έχει την ευθύνη για την σύμβαση, οι δε πράξεις των εκπροσώπων της Επιτροπής δεν μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα να αντικαθίσταται, καθόσον τις αφορά, η απόφαση του συνδεδεμένου κράτους από κοινοτική απόφαση. 35 Πρέπει πάντως να παρατηρηθεί ότι οι σκέψεις αυτές αφήνουν άθικτο το ζήτημα των ένδικων μέσων παροχής έννομης προστασίας που μπορεί ωστόσο να έχει στη διάθεση της οιαδήποτε ενδιαφερόμενη επιχείρηση κατά της Επιτροπής, στο πλαίσιο των διαδικασιών που προβλέπονται από τα άρθρα 178 και 215, δεύτερη παράγραφος, της Συνθήκης ΕΟΚ. 36 Σχετικά, από τα έγγραφα του φακέλου και τη συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου συνάγεται ότι η ζημία για την οποία παραπονείται η εταιρία Murri προκύπτει, προεχόντως, από την απόρριψη από το κράτος της Μαδαγασκάρης του αιτήματος αναπροσαρμογής των τιμών μονάδας που αφορούσαν την άσφαλτο, όπως πρόβλεπε η σύμβαση. 37 Ο διακανονισμός της συμβατικής αυτής διαφοράς δεν κατέστη μέχρι σήμερα δυνατός ούτε κατόπιν συμφωνίας μεταξύ της ενάγουσας και του κράτους της Μαδαγασκάρης ούτε με προσφυγή στη διαιτησία που προβλέπει το άρθρο 316 της συγγραφής ειδικών υποχρεώσεων της συμβάσεως έργου διότι, όπως έχει σημειωθεί παραπάνω, η εταιρία δεν επέσπευσε τη διαιτητική διαδικασία που είχε κινήσει σε δεδομένη στιγμή. 38 Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, η ενάγουσα εταιρία αδυνατεί να αποδείξει ότι η συμπεριφορά της Επιτροπής της προκάλεσε ζημία χωριστή από τη ζημία για την οποία δικαιούταν, και για την οποία δικαιούται πάντοτε αν θεωρεί ότι έχει έρεισμα, να ζητήσει αποκατάσταση από το κράτος της Μαδαγασκάρης, σύμφωνα με τα ενδεδειγμένα μέσα 2789

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ 19. 9. 1985 ΥΠΟΘΕΣΗ 33/82 παροχής έννομης προστασίας. Εφόσον η ενάγουσα εταιρία δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να αποδείξει την ύπαρξη τέτοιας ζημίας, η αγωγή της στερείται ενός από τα αναγκαία στοιχεία για τη θεμελίωση της εξωσυμβατικής ευθύνης της Κοινότητας. 39 Από τις πιο πάνω σκέψεις συνάγεται ότι, χωρίς να χρειάζεται να αποφανθεί το Δικαστήριο επί των λοιπών επιχειρημάτων, η αγωγή της εταιρίας Murri πρέπει να απορριφθεί. Επί των δικαστικών εξόδων 40 Κατά το άρθρο 69, παράγραφος 2, του κανονισμού διαδικασίας, ο ηττηθείς διάδικος καταδικάζεται στα δικαστικά έξοδα. Επειδή η ενάγουσα ηττήθηκε, πρέπει να καταδικαστεί στα δικαστικά έξοδα. Για τους λόγους αυτούς αποφασίζει: ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ 1 ) Απορρίπτει την αγωγή. 2 ) Καταδικάζει την ενάγουσα στα δικαστικά έξοδα. Bosco Due Κακούρης Pescatore Koopmans Everling Bahlmann Galmot Joliét Δημοσιεύτηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 19 Σεπτεμβρίου 1985. Ο γραμματέας Ρ. Heim Ο προεδρεύων G. Bosco ' πρόιϋρος τμήματος 2790