ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 12/01/2014 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Διαπνοή είναι η: Α. απορροή του νερού με την μορφή υδρατμών Β. εξάτμιση του νερού από τα χερσαία οικοσυστήματα Γ. απομάκρυνση του νερού από την επιφάνεια των φύλλων Δ. απομάκρυνση του νερού μέσω των στομάτων 2. Κυτταρική αναπνοή επιτελούν: Α. οι παραγωγοί Β. οι καταναλωτές Γ. οι αποικοδομητές Δ. τόσο οι παραγωγοί, όσο και οι καταναλωτές και αποικοδομητές 3. Η κατάταξη των επιπέδων οργάνωσης της ζωής από το κατώτερο στο ανώτερο είναι: Α. οργανισμός βιοκοινότητα πληθυσμός Β. οργανισμός πληθυσμός - βιοκοινότητα Γ. βιοκοινότητα πληθυσμός οργανισμός Δ. πληθυσμός βιοκοινότητα οργανισμός 4. Οι οργανισμοί χρειάζονται άζωτο για: Α. τη φωτοσύνθεση και την κυτταρική αναπνοή Β. τη διαπνοή και τη γλυκόζη Γ. τη γλυκόζη και τις πρωτεΐνες Δ. τις πρωτεΐνες και τα νουκλεϊκά οξέα Σελίδα 1 από 8
5. Συστατικά του φωτοχημικού νέφους που χαρακτηρίζονται ως δευτερογενείς ρύποι αποτελούν: Α. τα οξείδια του αζώτου και το μονοξείδιο του άνθρακα Β. το όζον και το νιτρικό υπεροξυακετύλιο Γ. το διοξείδιο του άνθρακα και ορισμένοι υδρογονάνθρακες Δ. το νιτρικό οξύ και το θειώδες οξύ ΜΟΝΑΔΕΣ 25 ΘΕΜΑ 2 Ο A. Να εξηγήσετε ποιες μορφές ενέργειας είναι δυνατό να αποτελούν ρύπους και με ποιο κριτήριο ένας παράγοντας αποτελεί ρύπο. ΜΟΝΑΔΕΣ 6 (3+3) Μορφές : ακτινοβολία, ήχος, θερμότητα. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 103, "Στις περισσότερες. στο οικοσύστημα.." Β. Η αιθαλομίχλη είναι ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα ατμοσφαιρικής ρύπανσης που τους τελευταίους μήνες παρατηρείται ιδιαίτερα αυξημένο στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Η αιθαλομίχλη προκαλείται από την απελευθέρωση οξειδίων του αζώτου, βενζοπυρένιου και διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα. Να γράψετε ποιες είναι οι βλαπτικές συνέπειες των ουσιών αυτών για την υγεία του ανθρώπου και τα φυσικά οικοσυστήματα. ΜΟΝΑΔΕΣ 8 Σχολικό βιβλίο από φωτοχημικό νέφος, σελίδα 105, "Τα οξείδια του αζώτου. εμφυσήματος.." και "Μερικοί υδρογονάνθρακες δράση." και από όξινη βροχή σελίδα 107 "Στις περιοχές εξωτερικές επιφάνειές τους." Γ. Να γράψετε τις συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας στους οργανισμούς. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 105, "Η ακτινοβολία αυτή. δέρματος.." ΜΟΝΑΔΕΣ 4 Σελίδα 2 από 8
Δ. Να εξηγήσετε ποια είναι τα αίτια της αύξησης της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα της Γης και τις πιθανές συνέπειες από την επίδρασή της στο κλίμα του πλανήτη. ΜΟΝΑΔΕΣ 7 (3+4) Αίτια: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 85, "Με τη Βιομηχανική. φωτοσυνθετικών οργανισμών του πλανήτη" Συνέπειες: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 104 "Επειδή η ποσότητα. και αντίστροφα." ΘΕΜΑ 3 Ο Α. Στο σχήμα απεικονίζεται η τροφική πυραμίδα ενέργειας σε ένα οικοσύστημα. Παραγωγοί 3.000.000 KJ Αξιοποιώντας τις πληροφορίες του σχήματος: i. Να υπολογίσετε την ενέργεια κάθε τροφικού επιπέδου, δίχως να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 1 ης τάξης: 300.000 KJ 2 ης τάξης: 30.000 KJ 3 ης τάξης: 3.000 KJ ii. Να υπολογίσετε τις απώλειες ενέργειας από το 3 ο προς το 4 ο τροφικό επίπεδο και να αιτιολογήσετε πού οφείλονται οι απώλειες αυτές. Απώλειες: 30.000-3.000=27.000 KJ Αιτιολόγηση: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 77, "Έχει υπολογιστεί. αποικοδομούνται.." Σελίδα 3 από 8 ΜΟΝΑΔΕΣ 8 (2+6)
Β. Σε ένα νησί Α ο πληθυσμός των ανθρώπων τρέφεται κατά 50% ως καταναλωτής πρώτης τάξης και κατά 50% ως καταναλωτής δεύτερης τάξης (δηλαδή καταναλώνει ίδια ποσότητα τροφής φυτικής και ζωικής προέλευσης). Σε ένα άλλο νησί Β ο πληθυσμός των ανθρώπων είναι αποκλειστικά καταναλωτής πρώτης τάξης. Δεδομένου ότι σε κάθε περίπτωση η βιομάζα του ανθρώπινου πληθυσμού είναι 10.000 κιλά, να υπολογίσετε τη βιομάζα των παραγωγών στο νησί Α και στο νησί Β. Να μην αιτιολογήσετε την απάντησή σας. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 Α νησί: Άνθρωποι 5.000 Kg Παραγωγοί 50.000 Kg Άνθρωποι 5.000 Kg Ζώα 50.000 Kg Παραγωγοί 500.000 Kg Συνολικά η βιομάζα των παραγωγών είναι: 500.000 + 50.000 Kg = 550.000 Kg Β νησί: Άνθρωποι 10.000 Kg Παραγωγοί 100.000 Kg Η βιομάζα των παραγωγών είναι 100.000 Kg Σελίδα 4 από 8
Γ. Σε ένα φυσικό οικοσύστημα οι ερευνητές ανίχνευσαν κυανοβακτήρια, απονιτροποιητικά βακτήρια και αζωτοδεσμευτικά βακτήρια. Να εξηγήσετε τον ρόλο των βακτηριών αυτών για το οικοσύστημα. ΜΟΝΑΔΕΣ 9 (3+3+3) Κυανοβακτήρια: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 70, "Οι παραγωγοί. κυανοβακτήρια." Απονιτροποιητικά: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 86, "Πώς όμως επανέρχεται. ατμόσφαιρα." Αζωτοδεσμευτικά: Σχολικό βιβλίο, σελίδα 86, "Η βιολογική αζωτοδέσμευση. από τα ψυχανθή." Δ. Στο διάγραμμα απεικονίζεται η ποσότητα νερού που απομακρύνθηκε με την επιφανειακή απορροή από το οικοσύστημα της Πάρνηθας το έτος 1996 (καμπύλη α) και της ποσότητας νερού που απομακρύνθηκε από το ίδιο οικοσύστημα το έτος 2008 (καμπύλη β). Οι καμπύλες αφορούν μετρήσεις κατά τη διάρκεια μηνών με έντονες βροχοπτώσεις (Οκτώβριος έως Γενάρης). β Επιφανειακή απορροή α i. Να γράψετε τις πιθανές πορείες του νερού των βροχοπτώσεων στα χερσαία οικοσυστήματα. Ι Ι Ι Ι 10 ος 11 ος 12 ος 1 ος Μήνες έτους Σχολικό βιβλίο, σελίδα 86, "Το νερό που. χερσαίο περιβάλλον." Σελίδα 5 από 8
ii. Να εξηγήσετε ποια είναι τα πιθανά αίτια της μεταβολής της επιφανειακής απορροής που παρατηρείται στην καμπύλη β συγκριτικά με την α. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 86, "Τα φυτά. διαπνοή." ΜΟΝΑΔΕΣ 4 (2+2) ΘΕΜΑ 4 Ο Στο πλέγμα απεικονίζονται οι τροφικές σχέσεις ορισμένων οργανισμών σε υδάτινο οικοσύστημα. Πέρκα Μπακαλιάρος Οστρακόδερμα Προνύμφες εντόμων Ζωοπλαγκτόν Φυτοπλαγκτόν Ο πίνακας αναγράφει τους πληθυσμούς των οργανισμών του συγκεκριμένου πλέγματος: Οργανισμοί Αριθμός ατόμων Πέρκα 150 Μπακαλιάρος 800 Προνύμφες εντόμων 20.000 Φυτοπλαγκτόν 300.000 Ζωοπλαγκτόν 15.000 Οστρακόδερμα 1.000 Α. i. Να αναφέρετε ποιοι οργανισμοί εισάγουν ενέργεια στο εν λόγω οικοσύστημα και με ποια αντίδραση (απλή αναφορά). Σελίδα 6 από 8
φυτοπλαγκτόν, φωτοσύνθεση. ii. Να γράψετε πόσα τροφικά επίπεδα καταναλωτών παρατηρούνται στο οικοσύστημα, ποιοι είναι οι οργανισμοί του δεύτερου τροφικού επιπέδου στο συγκεκριμένο οικοσύστημα και να εξηγήσετε με ποιο κριτήριο κατατάσσονται οργανισμοί σε ένα τροφικό επίπεδο. 4 επίπεδα, στο 2 ο ανήκουν οι προνύμφες και το ζωοπλαγκτόν. Κριτήριο αποτελεί ο αριθμός των βημάτων που απέχουν τρεφόμενοι οι οργανισμοί-από τον ήλιο. iii. Να εξηγήσετε πώς θα επηρεαστεί ο πληθυσμός των προνυμφών και της πέρκας από την αιφνίδια αύξηση του πληθυσμού των μπακαλιάρων. Επίσης να γράψετε με ποιο τρόπο αποκαθίστανται οι ποσοτικές μεταβολές στις τροφικές σχέσεις των οργανισμών στα οικοσυστήματα. Οι προνύμφες θα αυξηθούν, οι πέρκες θα μειωθούν. Σχολικό βιβλίο, σελίδα 72, "Τα οικοσυστήματα. να τις απορυθμίσει." ΜΟΝΑΔΕΣ 10 (2+3+5) Β. Να σχεδιάσετε την πυραμίδα πληθυσμού για το οικοσύστημα και να εξηγήσετε τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται οι τροφικές πυραμίδες. ΜΟΝΑΔΕΣ 8 (3+5) πέρκα 150 μπακ. +οστρακ. 1.800 προν. +ζωοπλ. 35.000 φυτοπλαγκτόν 300.000 Σελίδα 7 από 8
Γ. Ένα υποθετικό άτομο άνθρακα ανιχνεύτηκε στον οργανισμό ενός οστρακόδερμου. Δεδομένου ότι οι βιογεωχημικοί κύκλοι λειτουργούν στα υδάτινα οικοσυστήματα ομοίως με την ξηρά, να εξηγήσετε με ποιες διαδικασίες είναι δυνατό το άτομο άνθρακα να ανιχνευτεί αργότερα σε μία προνύμφη. ΜΟΝΑΔΕΣ 7 Με την κυτταρική αναπνοή του οστρακόδερμου αποβάλλεται ως διοξείδιο του άνθρακα στο περιβάλλον ή το οστρακόδερμο αποτελεί τροφή φια την πέρκα, οπότε με την κυτταρική αναπνοή της πέρκας αποβάλλεται στο περιβάλλον. Επίσης είναι δυνατό να μεταφερθεί στο περιβάλλον με τις απεκκρίσεις ή τα νεκρά σώματα του οστρακόδερμου ή της πέρκας, οπότε με την κυτταρική αναπνοή των αποικοδομητών θα βρεθεί πάλι στο περιβάλλον ως διοξείδιο του άνθρακα. Το διοξείδιο αυτό θα προσληφθεί από το φυτοπλαγκτόν με τη φωτοσύνθεση, θα μετατραπεί σε οργανική ύλη (γλυκόζη και άλλες οργανικές ενώσεις) και θα μεταβιβαστεί στις προνύμφες μέσω της τροφής τους. Σελίδα 8 από 8