8 ο Διεθνές Συνέδριο ΟρθοδόξουΘεολογίας. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας: Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21 ο αιώνα

1 Τελικό 8 ο Διεθνές Συνέδριο ΟρθοδόξουΘεολογίας. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας: Η Ορθόδοξη Θεολογία στον 21 ο αιώνα Αναστάσιος Αρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Ε.Κ.Π Αθηνών, Επίτιμο Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ Η ΑΝΑΖΩΠΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΣΕ ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ ΚΑΙ Η ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ Δύο θεμελιώδη θέματα δέσποσαν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016. Πρώτον η διακήρυξη της μυστηριακής ενότητος της Ορθοδοξίας και η περαιτέρω εμβάθυνσή της, και δεύτερον η δυναμική μαρτυρία της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο κόσμο. Χαρακτηριστικά, στον πρόλογο του Μηνύματος της Συνόδου τονίζεται: «Θεμέλιο τῶνθεολογικῶν μας ἀναζητήσεωνὑπῆρξε ἡ βεβαιότητα ὅτι ἡ Ἐκκλησίαδένζεῖγιάτόνἑαυτό της. Μεταδίδει τή μαρτυρία τοῦεὐαγγελίουτῆς χάριτος καίτῆςἀληθείαςκαί προσφέρει σέ ὅλητήνοἰκουμένητάδῶρατοῦθεοῦ: τήνἀγάπη, τήνεἰρήνη, τήν δικαιοσύνη, τήνκαταλλαγή, τήν δύναμη τοῦσταυροῦκαίτῆςἀναστάσεωςκαίτήν προσδοκία τῆςαἰωνιότητος».η εισήγηση που ακολουθείθα περιοριστεί στο θέμα: Η αναζωπύρωση της Ορθοδόξου Ιεραποστολής σε νέα σύνορα και η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η πρώτη σπίθα για την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την Εξωτερική Ιεραποστολή άναψε πριν από 60 χρόνια εδώ, στη Θεσσαλονίκη, το φθινόπωρο του 1958 στην Δ Συνέλευση του Διεθνούς Οργανισμού Ορθοδόξου Νεολαίας «Σύνδεσμος». ΤονΦεβρουάριο του 1959 ακολούθησε η έκδοση του Ιεραποστολικού Περιοδικού «Πορευθέντες» στην Ελληνική και στην Αγγλική (Go Υe). Το 1961, στην Ε Συνέλευση του «Συνδέσμου» στον Λίβανο,αποφασίσθηκε να ιδρυθεί το Διορθόδοξο Ιεραποστολικό Κέντρο «Πορευθέντες». Εξαρχής διευκρινίστηκε ότι το «Πορευθέντες» μεταφέρει την Ιεραποστολική φλόγα στους Ορθοδόξους,χωρίς να σκοπεύει να γίνει μία «Ιεραποστολική Εταιρεία», κατά το δυτικό πρότυπο, ή Ιεραποστολική «Αδελφότητα», κατά τα ειωθότα στην Ελλάδα,ούτε να διενεργήσει Ιεραποστολή ως αυτόνομη αρχή. Βασική επιδίωξή του αποτελείη

2 διακονίατης Εκκλησίαςδιαθέτοντας τους καρπούς της προσπάθειάς του μελέτες, εκδόσεις, έρευνες, στελέχη- στη διάθεση των αρμοδίων εκκλησιαστικών αρχών, για την περαιτέρω κανονική εκκλησιαστική δράση. Η συγκεκριμένη προσπάθεια αναζωπυρώσεωςτης ΕξωτερικήςΙεραποστολής είχε ορισμέναβασικά χαρακτηριστικά:α) Τη σύζευξη θεολογικού στοχασμού με συγκεκριμένη Ιεραποστολική δραστηριότητα,ώστε ο ιεραποστολικός ζήλος να έχει στέρεα θεολογική και εκκλησιολογική θεμελίωση.και β) Τον σεβασμό της θρησκευτικής και πολιτισμικήςιδιαιτερότητος των λαών, προς τους οποίους απευθύνεται το Ορθόδοξο μήνυμα. 1.Η Θεολογική αναζήτησηστηρίχθηκε σε συστηματική θεολογική μελέτη, ιδίως με εμβάθυνση στη βιβλική και πατερική παράδοση και την ιστορική έρευνα. Συγχρόνως διαπιστώθηκε η ανάγκη σοβαρής θρησκειολογικής σπουδής,ιδίως της αφρικανικήςθρησκευτικότητος, τόσο στις ευρωπαϊκές βιβλιοθήκες όσοκαι με επιτόπια έρευνα στην Ουγκάντα και την Κένυα. Καρπός της πολυετούς αυτής επιστημονικής προσπαθείας υπήρξαν δυο θρησκειολογικές διατριβές και σειρά σχετικών βιβλίων και άρθρων 1. Η θρησκειολογική σπουδήβασίσθηκε στη θεολογική βεβαιότηταπου εκφράζεται στις Πράξεις των Αποστόλων, «οὐκἀμάρτυρονἑαυτὸνἀφῆκεν...ο Θεός...» (Πράξ. 14:17) στον εθνικό κόσμο. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970,άρχισε στην Οικουμενική Κίνηση το ενδιαφέρον για διαθρησκειακό διάλογο. Τότε συνειδητοποιήσαμε σαφέστερα ότι το πιο κρίσιμο θέμα για τονδιάλογο όσο και την Ορθόδοξη μαρτυρία είναι η αντικειμενική γνώση του Ισλάμ. Το 1975 εξεδόθη, αρχικά για τους φοιτητές μας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το βιβλίο: Ισλάμ. θρησκειολογική επισκόπησις 2. 1 Μεταξύ αυτών διακρίνονται: Τα πνεύματα Μ μπάντουα και τα πλαίσια της λατρείας των, Θρησκειολογική διερεύνησις πλευρών της αφρικανικής θρησκείας, διατριβή επί διδακτορία (1970), «Κύριος της λαμπρότητος» ο Θεός παρα τω Όρος Κένυα φυλών. Θρησκειολογική έρευνα (1971),Μορφαί αφρικανικού τελετουργικού. Μύησις και πνευματοληψία ανατολικώς του Όρους Ρουενζόρι(1972).Ρουχάνγκα - ο Δημιουργός. Συμβολή εις την έρευνα των περι Θεού και ανθρώπου αφρικανικών δοξασιών(1975) κ.ά. 2 Η 16 η έκδοση στη δημοτική, σε φωτοτυπική ανατύπωση, κυκλοφόρησε από την εφημερίδα «Το Βήμα» (2016). Σχετικά με τα άλλα θρησκεύματα βλέπε συνοπτικές επισκοπήσεις στο βιβλίοίχνη από την αναζήτηση του Υπρβατικού (2004), που επανεκδόθηκε με τον τίτλο Ιστορία Επιζώντων Θρησκευμάτων(2016) από την εφημερίδα «Το Βήμα» (2016).

3 Από τη δεκαετία του 1960,συμμετείχαμε στη διαχριστιανική θεολογική συζήτηση σχετικά με την Ιεραποστολή. Στη Συνέλευση της Επιτροπής Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού (πόλη του Μεξικού, Δεκέμβριος, 1963), ο τότε διάκονος Αναστάσιος Γιαννουλάτος, Εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος, εξελέγη μέλος της «Επιτροπής Μελετών Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού». Έκτοτε συμμετείχε ενεργώς σε διάφορες θεολογικές και ιεραποστολικές επιτροπές καταθέτοντας την Ορθόδοξη άποψη 3. Αρχές του 1980προτείναμε τον όρο «μαρτυρία» ως συνώνυμο του όρου «Ιεραποστολή». Παράλληλα με την διατύπωση της τελευταίας εντολής του Κυρίου στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, υπογραμμίστηκε το χωρίο «καὶἔσεσθέ μοι μάρτυρεςἔν τε Ἰερουσαλὴμκαὶἐνπάσῃτῇ ΙουδαίᾳκαὶΣαμαρείᾳκαὶἕωςἐσχάτουτῆςγῆς» (Πραξ. 1:8) «Μάρτυρες», με τη διπλή σημασία: του μάρτυρα, που καταθέτει αυτό που γνώρισε και του μάρτυρα, που είναι έτοιμος να σφραγίσει την κατάθεσή του με προσωπική θυσία. Η θεολογική αναζήτηση τόνισε τη βεβαιότητα ότι το χρέος της σοβαρής Ιεραποστολής, της «μαρτυρίας» της Ορθοδοξίας ανά τον κόσμο, συνδέεται με τη φύση της Εκκλησίας του Χριστού, ότι «Αδιαφορία για την Ιεραποστολή σημαίνει άρνηση της Ορθοδοξίας». Και ακόμη ότι ο ορίζοντας της Ορθοδόξου Ιεραποστολής δεν ταυτίζεται με την αντίληψη προηγουμένων εποχών,με τη δράση σε μακρινές εξωτικές χώρες, αλλά ότι είναι η μετάγγιση της χριστιανικής ζωής σε όσους βρίσκονται εκτός Εκκλησίας, πέραν των καθιερωμένων συνόρων της. Όταν αναφερόμαστε σε «νέα σύνορα» δεν εννοούμε μόνο γεωγραφικά, αλλά και κοινωνικά και πολιτιστικά π.χ. σε κοινωνίες, που διαπότισε η αθεΐα. Ηθεολογικήκατανόηση της Ιεραποστολήςβασίσθηκε στην διδασκαλία περί Αγίας Τριάδος.ΟΘεός,όνταςαγάπη,επεκτείνει την αγάπητου σε όλη την ανθρωπότητα, σε ολόκληρη τη δημιουργία. Αφετηριακόσημείο για κάθε αποστολικήδραστηριότηταπαραμένει η υπόσχεση και εντολή του ΑναστάντοςΧριστού στην Τριαδική της προοπτική: «καθὼςἀπέσταλκέ με ὁ πατήρ, κἀγὼπέμπωὑμᾶς λάβετεπνεῦμα Αγιον» (Ιω. 20:21-22). Η αγάπη του Πατρόςεκφράζεται με την αποστολή του Υιού. «Οὕτωςγὰρἠγάπησεν ὁ 3 1969 έως 1971 στη Γενική Γραμματεία του Π.Σ.Ε. στη Γενεύη ως Γραμματεύς για την Ιεραποστολική έρευνα και τις σχέσεις με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Από το 1974-1983 Μέλος της Θεολογικής Επιτροπής Διαλόγου άλλων θρησκευτικών και ιδεολογικών πεποιθήσεων. Από το 1983 έως το 1991 Προέδρος της Επιτροπής και της Συνελεύσεως «Παγκοσμίου Ιεραποστολής και Ευαγγελισμού» του Π.Σ.Ε. Τέλος από το 2006 έως το 2013 Πρόεδρος του Π.Σ.Ε.

4 Θεὸςτὸνκόσμον, ὥστετὸνυἱὸντὸνμονογενῆἔδωκεν, ἵναπᾶς ὁ πιστεύωνεἰςαὐτὸνμὴἀπόληταιἀλλ' ἔχῃζωὴναἰώνιον.» (Ιω. 3:16). Στη συνέχεια ο Υιόςαποστέλλει τους μαθητές Του με τη δύναμη του ΑγίουΠνεύματος, για να καλέσουν όλα τα τέκνα του Θεού τα διασκορπισμένα (Ιω. 11:52) στη Βασιλεία Του. Όλοι οι κατ εικόναθεούπλασμένοιάνθρωποικαλούνται να επανέλθουν στην ελευθερία της αγάπης, να μετάσχουν στη ζωήαγάπης των Προσώπων της ΑγίαςΤριάδος 4. 2. Δημιουργία δομών στα μετόπισθεν για την στήριξη της Εξωτερικής Ιεραποστολής.Στα επόμενα χρόνια ιδρύθηκαν,επίσης στην Ελλάδα, διάφοροι σύλλογοι, όπως: στη Θεσσαλονίκη, «Οι φίλοι της Ουγκάντας» (1963), που στη συνέχεια μετονομάστηκε «Ελληνική Αδελφότητα Εξωτερικής Ιεραποστολής», και στην Πάτρα «Ο Πρωτόκλητος» (1974). Αργότερα σχηματίστηκαν και άλλες ομάδες Ιεραποστολικής συμπαραστάσεως. Ακολούθησε η δημιουργία διαφόρων Κέντρων για την Εξωτερική Ιεραποστολή, στη Φιλλανδία και την Αμερική. Η Εκκλησία της Ελλάδος,επί Αρχιεπισκόπου Ιερώνυμου Α (1967-1973), υιοθέτησε το πρόγραμμα της Εξωτερικής Ιεραποστολής αναθέτοντας την προώθησή του στους πρωτεργάτες του «Πορευθέντες». Την περίοδο αυτήδημιουργήθηκε το Γραφείο Εξωτερικής Ιεραποστολής στην Αποστολική Διακονίατης Εκκλησίας της Ελλάδος, θεσμοθετήθηκε η Εβδομάδα Εξωτερικής Ιεραποστολής με συγκέντρωση προσφορών ανά την Ελλάδα - σημαντικόςθεσμός πουβοήθησε αποφασιστικά πολλούς Ιεραποστολικούς πυρήνες στην Αφρική και την Ασία. Από το 1971 έως το 1973 λειτούργησε για ένα μικρό χρονικό διάστημα το Κέντρο Ιεραποστολικών Σπουδών, σε συνεργασία της Ιεράς Συνόδου και της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιδρύθηκε η Έδρα Ιεραποστολής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου δίδαξε ο Ηλίας Βουλγαράκης, Γενικός Γραμματέας του «Πορευθέντες».Επίσης η γυναικεία Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου Καρέα,η οποία όπως αποτυπώνεται στην αναθηματική πλάκα: «Ἀνεδείχθηεἱς (ΚυρίαρχονΜονήν) διακονοῦσατήνἐξωτερικήνἱεραποστολήν». Αρχές της δεκαετίας του 1974 αποφασίσθηκεη διακοπή της εκδόσεως του περιοδικού «Πορευθέντες» για 4 Βλ. άρθρο:«η θεολογική κατανόηση της Ιεραποστολής» περιοδικό Πάντα τα Έθνη (1991).Σχετικά με την θεολογική αυτή αναζήτηση βλ. άρθρα στα περιοδικά Πορευθέντεςκαι Πάντα τα έθνηκαι στα ημέτεραιεραποστολή στα ίχνη του Χριστού(2007) και Έως εσχάτου της γης(2009).

5 τη συνέχιση του έργου του με την έκδοση του περιοδικού «Πάντα τα Έθνη» από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μετά την αλλαγή της εκκλησιαστικής ηγεσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, το Κέντρο Ιεραποστολικών Σπουδών καθώς και η Έδρα της Ιεραποστολής στη Θεολογική Σχολή καταργήθηκαν. 3. Ενεργός συμμετοχή στην πρώτη γραμμή του Ιεραποστολικού έργου. Ο αριθμός των προσώπων που διακόνησαν στη πρώτη γραμμή της Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής είναι μεγάλος και θα απαιτούσε πολύ χρόνο και η απλή αναφορά των ονομάτων τους.ας μου επιτραπεί να περιοριστώ σε μερικές σύντομες προσωπικές εμπειρίες. Την 24 η Μαΐου 1964, μετά την εις Πρεσβύτερον χειροτονία, αναχώρησα το ίδιο βράδυ για την Ανατολική Αφρική. Την πρώτηθ. Λειτουργία τέλεσα ως Πρεσβύτερος στην Καμπάλα και τις πρώτες βαπτίσεις και γάμους στην Τανζανία. Λόγω προσβολής από τροπική ελονοσία, επέστρεψα στην Ευρώπη,όπου συνέχισα μεταπτυχιακές σπουδές στη Γερμανία. Στα πλαίσια της επιστημονικής αυτής προσπαθείαςπραγματοποιήθηκε επιτόπιος έρευνα στην Ουγκάντα (1967 1968). Το 1981,μετααπόπρόσκληση τουπατριάρχουαλεξανδρείας κυρού Νικολάου,ανέλαβα Τοποτηρητής της Ιεράς Μητροπόλεως Ειρηνουπόλεως (Ανατολικής Αφρικής),με σκοπό την επούλωση ενός σχίσματος μεταξύ των Ορθοδόξων Αφρικανών και του ΠατριαρχείουΑλεξανδρείας, καθώς και τη συστηματική οργάνωση της Ορθοδόξου Ιεραποστολής στην Αφρική.Πρώτη προσπάθεια υπήρξε η ίδρυση και λειτουργία του Ιερατικού Σεμιναρίου «Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ», στη Ναϊρόμπι, για τη θεολογική και εκκλησιαστική κατάρτιση των αφρικανών κληρικών και κατηχητών 5. Η συνεχής συμπόρευση, «αλληλοπεριχώρηση», θεολογικής αναζητήσεως και Ιεραποστολικής δράσεως συνέβαλαν στη διαμόρφωση ορισμένων θεμελιωδών αρχών για την Ορθόδοξη Ιεραποστολή σε νέα σύνορα. Αυτές, δόθηκε η ευκαιρία να τις επεξεργαστούμε περαιτέρω και να τις εφαρμόσουμε κατά τα τελευταία 26 χρόνια στην Ιεραποστολική προσπάθεια στην Αλβανία. Όπως είναι γνωστό, από το 1991το Οικουμενικό ΠατριαρχείοΚωνσταντινουπόλεως,το οποίο είχεεκχωρήσει την «Αυτοκεφαλία» στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας και έχει τη μέριμνα των εν περιστάσειευρισκομένων Ορθοδόξων Εκκλησιών,μου ανέθεσε - αρχικά ως Πατριαρχικό Έξαρχο και από τις 24 Ιουνίου 1992 ως Αρχιεπίσκοπο-μια πρωτοεμφανιζόμενη αποστολή:τηναναθεμελίωσητης πλήρως κατεστραμμένης Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίαςτης Αλβανίας. 5 Βλ. ημέτερον Στην Αφρική (2010).

6 Δεν πρόκειται να αναφερθώ σε όσα με τη Χάρη του Θεού συντελέσθηκαν στην Αλβανία 6. Παρά μόνο, συνοπτικά, να υπογραμμίσω τρεις βασικές θεολογικές αρχές, που καθοδήγησαν την Ιεραποστολική αυτή προσπάθεια: α) Κήρυγμα, κατήχηση, λατρευτική ζωή,στη μητρική γλώσσα της κάθε περιοχής. β) Δημιουργία γηγενούς κλήρου και λαϊκών στελεχών. γ) Εξασφάλιση οικονομικής αυτονομίας, για τη συνέχιση της ζωής της Εκκλησίας και την ανάπτυξή της στο μέλλον. Πιστεύω ότι αυτά αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές του Ορθοδόξου Ιεραποστολικού έργου στο μέλλον. * * Η πρόοδος της αναζωπυρώσεως της Ορθοδόξου Εξωτερικής Ιεραποστολής συντελέσθηκε παράλληλα με την έναρξη και προετοιμασία της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία αποφασίσθηκε, ως γνωστόν, στηνπανορθόδοξη Συνάντηση της Ρόδου το 1961. Είναι αξιοσημείωτο ότι στα θέματα της ημερησίας διατάξεως, που είχαν καθορισθεί για περαιτέρω επεξεργασία από τις Προπαρασκευαστικές Επιτροπές αντιπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, προς έγκριση από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, δεν περιλαμβανόταν το θέμα της Εξωτερικής Ιεραποστολής. Η εκκλησιαστική διακονίαως Αρχιεπισκόπου της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας προσέφερε μία νέα δυνατότητα. Στις Συνάξεις των Προκαθημένων των Ορθοδόξων ΑυτοκεφάλωνΕκκλησιών (μία πρωτοβουλία, από τις πιο πρωτοποριακές του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου)κατά την σύνταξη των σχετικών Μηνυμάτων αναφέρθηκε με σαφήνεια το χρέος της Ορθοδόξου «μαρτυρίας» σε νέα σύνορα. Για πρώτη φορά στο Μήνυμα του 2008 στην Κωνσταντινούπολη υπογραμμίζεται: «ἘμπνεόμενοιἀπότήνδιδασκαλίανκαίτόἔργοντοῦἈποστόλου Παύλου, ἐπισημαίνομεν κατ' ἀρχάςτήν σπουδαιότητα, τήνὁποίανἔχει διά τήνζωήντῆςἐκκλησίαςκαί, εἰδικώτερον διά τήνδιακονίαν πάντων ἡμῶν, τό χρέος τῆςἱεραποστολῆς, συμφώνως πρόςτήντελευταίανἐντολήντοῦ Κυρίου: καὶἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ἹερουσαλὴμκαὶπάσῃτῇἸουδαίᾳκαὶΣαμαρείᾳκαὶἕωςἐσχάτουτῆςγῆς (Πράξ. 1:8). Ὁ εὐαγγελισμόςτοῦλαοῦτοῦθεοῦ, ἀλλάκαίτῶν μη πιστευόντωνεἰςχριστόν, ἀποτελεῖὑπέρτατον χρέος τῆςἐκκλησίας. Τοῦτοτό χρέος δέν πρέπει νάἐκπληροῦταιἐπιθετικῶς ἤ διά διαφόρων 6 Βλ. ημέτερα Στην Αλβανία - Σταυρός και Ανάσταση (2011). Η Ανασύσταση της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίαςτης Αλβανίας (2012) και 4 η επηυξημένη έκδοση (2017)

7 μορφῶνπροσηλυτισμοῦ, ἀλλ' ἐνἀγάπῃ, ταπεινοφροσύνῃκαίσεβασμῷπρόςτήν ταυτότητα ἑκάστουἀνθρώπουκαίτην πολιτισμικήνἰδιαιτερότηταἑκάστουλαοῦ. Εἰςτήνἱεραποστολικήναὐτήνπροσπάθειανὀφείλουννά συμβάλλουν πᾶσαιαἱὀρθόδοξοιἐκκλησίαιμέσεβασμόνεἰςτήνκανονικήντάξιν». Με άλλη διατύπωση, τονίζεται το χρέος της Ιεραποστολής στόμήνυμα του 2014: «Ἀναποσπάστως συνδεδεμένη πρόςτήνἑνότηταεἶναι ἡ ἱεραποστολή. ἩἘκκλησίαδένζῇ διά τόνἑαυτόν της, ἀλλάὀφείλεινάμαρτυρῇκαίνά μοιράζεται τάδῶρατοῦθεοῦ μετά τῶνἐγγύςκαίτῶν μακράν. Μετέχοντες τῆς Θείας Εὐχαριστίαςκαί προσευχόμενοι ὑπέρτῆςοἰκουμένης, καλούμεθανάσυνεχίσωμεντήνλειτουργίαν μετά τήνθείανλειτουργίανκαίνάμοιρασθῶμενμεθ ὁλοκλήρουτῆςἀνθρωπότητοςτάδῶρατῆςἀληθείας και τῆςἀγάπης, συμφώνως πρόςτήντελευταίανἐντολήνκαίδιαβεβαίωσιντοῦ Κυρίου: Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰἔθνη καὶἰδοὺἐγὼμεθ ὑμῶνεἰμι ἕωςτῆςσυντελείαςτοῦαἰῶνος (Ματθ. 28:19-20)». Τέλος, κατά τη Σύναξη των Προκαθημένων στο Σαμπεζύ (2016) αποφασίσθηκε, μαζί με τα άλλα κείμενα τα οποία είχαν προετοιμασθεί από τις Προπαρασκευαστικές Επιτροπές, να ληφθούν υπ όψιν και τα Μηνύματα των Συνάξεων των Προκαθημένων, τα οποία είχαν υπογραφεί από όλους τους Προκαθημένους στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Μέἐπίσημη πρόταση τῆςὀρθοδόξουαὐτοκεφάλουἐκκλησίαςτῆςἀλβανίας, τήν πρόθυμη ἀποδοχήὅλωντῶνμελῶντῶνἐντεταλμένωνἐπιτροπῶνκαί τελικά τοῦ συνόλου τῶν συνέδρων, τό χρέος τῆςὀρθοδόξουἱεραποστολῆςἀνάτήνοἰκουμένηἐντάχθηκεμέτή σχετική βιβλική θεμελίωση σέ τρία κείμενα: ΣτήνἘγκύκλιοτῆς Συνόδου, στότελευταῖο κείμενο «Ἡ ἀποστολήτῆςὀρθοδοξίαςἐντῷσυγχρόνῳκόσμῳ» καίστό Μήνυμα: α) ΣτήἘγκύκλιοτῆς Συνόδουἀναφέρεται: «Μετέχοντες τῆς Θείας Εὐχαριστίαςκαί προσευχόμενοι ἐντῇἱερᾶ Συνάξει ὑπέρτῆςοἰκουμένης, καλούμεθανάσυνεχίζωμεν την «λειτουργίαν μετά τήνλειτουργίαν» καίνάδίδωμεντήνμαρτυρίαν περί τῆςἀληθείαςτῆς πίστεως ἡμῶνἐνώπιονθεοῦκαίἀνθρώπων, μοιραζόμενοι τάς δωρεάς τοῦθεοῦ μεθ ὁλοκλήρουτῆςἀνθρωπότητος, ὑπακούοντεςεἰςτήνσαφῆἐντολήντοῦ Κυρίου πρότῆςἀναλήψεώς Του: καὶἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ἹερουσαλὴμκαὶἐνπάσῃτῇἸουδαίᾳκαὶΣαμαρείᾳκαὶἕωςἐσχάτουτῆςγῆς (Πράξ. 1:8).

8 β) Στό Συνοδικό κείμενο,«ἡ ἀποστολήτῆςὀρθοδοξίαςἐντῷσυγχρόνῳκόσμῳ»προσετέθη: «Ἡ μεταφορά τοῦ μηνύματος τοῦεὐαγγελίου, συμφώνως πρόςτήντελευταίανἐντολήντοῦχριστοῦ: Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺςεἰςτὸὄνοματοῦ Πατρός καὶτοῦυἱοῦκαὶτοῦἁγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺςτηρεῖν πάντα ὅσαἐνετειλάμηνὑμῖν» (Ματθ. 28:19), ἀποτελεῖδιαχρονικήνἀποστολήντῆςἐκκλησίας. Ἡ ἀποστολήαὐτή πρέπει νάἐκπληροῦταιὄχιἐπιθετικῶς ἤ διά διαφόρων μορφῶνπροσηλυτισμοῦ, ἀλλάἐνἀγάπῃ, ταπεινοφροσύνῃκαίσεβασμῷπρόςτήν ταυτότητα ἑκάστουἀνθρώπουκαίτήνπολιτιστικήνἰδιαιτερότηταἑκάστουλαοῦ. Εἰςτήνἱεραποστολικήναὐτήνπροσπάθειανὀφείλουννά συμβάλλουν πᾶσαιαἱὀρθόδοξοιἐκκλησίαι». γ) Τέλος, στό Μήνυμα τῆς Συνόδου συνοψίζεται: «Μετέχοντες στή Θεία Εὐχαριστίακαί δεόμενοι ὑπέρτῆςοἰκουμένης, ὀφείλουμενά συνεχίσουμε τή λειτουργία μετά τή Θεία Λειτουργία και νά δίνουμε τή μαρτυρία τῆς πίστεως πρός τούς ἐγγύςκαί τούς μακράν, συμφώνως πρόςτήσαφῆἐντολήτοῦ Κυρίου πρότῆςἀναλήψεώς Του: καὶἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ἹερουσαλὴμκαὶἐνπάσῃτῇἸουδαίᾳκαὶΣαμαρείᾳκαὶἕωςἐσχάτουτῆςγῆς (Πράξ. 1:8). Ὁ ἐπανευαγγελισμόςτοῦλαοῦτοῦθεοῦστίς σύγχρονες ἐκκοσμικευμένες κοινωνίες καί ὁ εὐαγγελισμόςἐκείνων πού ἀκόμηδένἔχουν γνωρίσει τόν Χριστό ἀποτελοῦνἀδιάλειπτο χρέος τῆςἐκκλησίας». Οἱἀνωτέρωσαφεῖςἀναφορέςστό χρέος τῆςὀρθοδόξουἱεραποστολῆςἀνάτόν κόσμο, σεἐπίσημαὀρθόδοξα κείμενα τῶν Συνάξεων τῶν Προκαθημένων τῶνὀρθοδόξωναὐτοκεφάλωνἐκκλησιῶνκαίτῆςἁγίαςκαί Μεγάλης Συνόδου τῆςὀρθοδόξουἐκκλησίας,ἀποτελεῖτόἐπιστέγασματῆςπνευματικῆςἀφυπνίσε ωςκαίἀναζωπυρώσεωςτῆςἱεραποστολικῆς συνειδήσεως τῶνὀρθοδόξωνστήνἐποχή μας». Ο 21 ος αιώνας επιφυλάσσει ασφαλώς νέες συνθήκες, αλλά και νέες δυνατότητες για τη μεταφορά του χριστιανικού μηνύματος σε νέα περιβάλλοντα ανά την υφήλιο. Οι επόμενες γενεές θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα αναφυόμενα προβλήματα και να αξιοποιήσουν δεόντως τις τεχνολογικές εξελίξεις. Θα χρειαστεί να δημιουργηθούν διορθόδοξεςδομές Ορθοδόξου μαρτυρίας ανά την οικουμένη,και να καταρτισθούν ικανά εκκλησιαστικά στελέχη -με αγιοπνευματική διάκριση και τόλμη, συνδυάζοντας θεολογικήσπουδή, ιεραποστολικό ζήλο και προσωπική αυταπάρνηση.

9 Όταν αναλογίζομαι τη μακρά πορεία των τελευταίων 60 ετών, το πλήθος των προβλημάτων, των δοκιμασιών που παρουσιάσθηκαν καθώςκαι των πολλών ευλογιών του Θεού,«τῶνφανερῶνκαὶἀφανῶνεὐεργεσιῶντῶνεἰςἡμᾶς γεγενημένων»,αναδύονται αυθόρμητα στη σκέψη ορισμένοι στίχοι ψαλμικοί: «Παρὰ Κυρίου τὰ διαβήματα ἀνθρώπου κατευθύνεται» (Ψαλμ. 36:23), «Διά τους λόγους των χειλέων σου εγώ εφύλαξα οδούς σκληράς» (Ψαλμός 16: 4), «Πορευόμενοιἐπορεύοντοκαὶἔκλαιον βάλλοντες τὰ σπέρματα αὐτῶν ἐρχόμενοιδὲἥξουσινἐνἀγαλλιάσειαἴροντεςτὰδράγματααὐτῶν.» (Ψαλμ. 125: 6). Και ηψυχή πλημμυρίζει από δοξολογία και ευγνωμοσύνη στονένα εν Τριάδι Θεόν, για τις εκπλήξεις που επιφύλαξε.