Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΘΕΣΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΒΕ 15 Μαΐου 2018 Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου Trojan Economics ΣΕΠ Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου
ΣΥΝΟΨΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ i. Εισαγωγή στο Δίκαιο του Ανταγωνισμού ii. Διαδικασία ενώπιον Αρχών Ανταγωνισμού iii. Αποφάσεις iv. Κυρώσεις v. Αγωγές αποζημίωσης 2
ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Αντιανταγωνιστικές πρακτικές Άρθρο 101 ΣΛΕΕ Αντιανταγωνιστικές συμφωνίες, αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και εναρμονισμένες πρακτικές Άρθρο 102 ΣΛΕΕ Καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης 3
ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Άρθρο 101(1) ΣΛΕΕ «Είναι ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά και απαγορεύονται όλες οι συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων, όλες οι αποφάσεις ενώσεων επιχειρήσεων και κάθε εναρμονισμένη πρακτική, που δύνανται να επηρεάσουν το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών και που έχουν ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση, τον περιορισμό ή τη νόθευση του ανταγωνισμού εντός της εσωτερικής αγοράς, και ιδίως εκείνες οι οποίες συνίστανται: α) στον άμεσο ή έμμεσο καθορισμό των τιμών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής, β) στον περιορισμό ή στον έλεγχο της παραγωγής, της διαθέσεως, της τεχνολογικής αναπτύξεως ή των επενδύσεων, γ) στην κατανομή των αγορών ή των πηγών εφοδιασμού, δ) στην εφαρμογή ανίσων όρων επί ισοδυνάμων παροχών, έναντι των εμπορικώς συναλλασσομένων, με αποτέλεσμα να περιέρχονται αυτοί σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό, ε) στην εξάρτηση της συνάψεως συμβάσεων από την αποδοχή, εκ μέρους των συναλλασσομένων, προσθέτων παροχών που εκ φύσεως ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών.» 4
ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Το άρθρο 101 ΣΛΕΕ απαγορεύει την συλλογική συμπεριφορά των επιχειρήσεων που έχει ως αντικείμενο ή ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του ανταγωνισμού Βασικά συστατικά στοιχεία: Ύπαρξη δύο ή περισσότερων ανεξάρτητων επιχειρήσεων Συμφωνία / Εναρμονισμένη Πρακτική / Απόφαση Αντικείμενο ή αποτέλεσμα περιοριστικό του ανταγωνισμού Επηρεασμός ενωσιακού εμπορίου 5
ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Άρθρο 102 ΣΛΕΕ «Είναι ασυμβίβαστη με την εσωτερική αγορά και απαγορεύεται, κατά το μέτρο που δύναται να επηρεάσει το εμπόριο μεταξύ κρατών μελών, η καταχρηστική εκμετάλλευση από μία ή περισσότερες επιχειρήσεις της δεσπόζουσας θέσης τους εντός της εσωτερικής αγοράς ή σημαντικού τμήματός της. Η κατάχρηση αυτή δύναται να συνίσταται ιδίως: α) στην άμεση ή έμμεση επιβολή μη δικαίων τιμών αγοράς ή πωλήσεως ή άλλων όρων συναλλαγής, β) στον περιορισμό της παραγωγής, της διαθέσεως ή της τεχνολογικής αναπτύξεως επί ζημία των καταναλωτών, γ) στην εφαρμογή ανίσων όρων επί ισοδυνάμων παροχών έναντι των εμπορικώς συναλλασσομένων, με αποτέλεσμα να περιέρχονται αυτοί σε μειονεκτική θέση στον ανταγωνισμό, δ) στην εξάρτηση της συνάψεως συμβάσεων από την αποδοχή, εκ μέρους των συναλλασσομένων, προσθέτων παροχών που εκ φύσεως ή σύμφωνα με τις εμπορικές συνήθειες δεν έχουν σχέση με το αντικείμενο των συμβάσεων αυτών.» 6
ΑΡΘΡΟ 102 ΣΛΕΕ (άρθρο 6(1) Νόμου 13(Ι)/2008) ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Το άρθρο 102 ΣΛΕΕ απαγορεύει την καταχρηστική εκμετάλλευση δεσπόζουσας θέσης μονομερής συμπεριφορά Βασικά συστατικά στοιχεία: Ύπαρξη μίας ή περισσότερων ανεξάρτητων επιχειρήσεων Κατοχή δεσπόζουσας θέσης σε συγκεκριμένη σχετική αγορά Καταχρηστική εκμετάλλευση της δεσπόζουσας θέσης Επηρεασμός ενωσιακού εμπορίου 7
ΑΡΘΡΟ 102 ΣΛΕΕ (άρθρο 6(1) Νόμου 13(Ι)/2008) ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Τι ενδιαφέρει κατά την αξιολόγηση μιας πιθανολογούμενης κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης Ποια είναι η αγορά για τα προϊόντα/υπηρεσίες Καθορισμός σχετικής αγοράς Ποια είναι η θέση της επιχείρησης στη σχετική αγορά Θεμελίωση δεσπόζουσας θέσης Ποια είναι η επίμαχη πρακτική Αξιολόγηση κατάχρησης Ποια είναι η ανταγωνιστική ζημία Ανάλυση επίδρασης στον ανταγωνισμό 8
ΑΡΘΡΟ 102 ΣΛΕΕ (άρθρο 6(1) Νόμου 13(Ι)/2008) ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΝΝΟΙΑ ΔΕΣΠΟΖΟΥΣΑΣ ΘΕΣΗΣ Νομική προσέγγιση Δεσπόζουσα θέση σημαίνει τη θέση οικονομικής δύναμης που απολαμβάνει η επιχείρηση, που την καθιστά ικανή να παρακωλύει τη διατήρηση αποτελεσματικού ανταγωνισμού στη σχετική αγορά και της επιτρέπει να ενεργεί σε αισθητό βαθμό ανεξάρτητα από τους ανταγωνιστές και τους πελάτες της και σε τελική ανάλυση ανεξάρτητα από τους καταναλωτές (Υπόθεση United Brands) Οικονομική προσέγγιση Η ικανότητα μίας επιχείρησης να καθορίσει τιμές πάνω από το ανταγωνιστικό επίπεδο για μια σημαντική περίοδο Δύναμη αγοράς = μονοπωλιακή δύναμη 9
ΑΡΘΡΟ 102 ΣΛΕΕ (άρθρο 6(1) Νόμου 13(Ι)/2008) ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΕΝΝΟΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ Διαπίστωση δεσπόζουσας θέσης θα πρέπει να καθοριστούν τα όρια εντός των οποίων θα εκτιμηθεί η οικονομική ισχύς της επιχείρησης Σχετική αγορά ενδιάμεσο εργαλείο Οριοθέτηση πεδίου άσκησης ανταγωνισμού (προϊόντα και γεωγραφικές περιοχές) Εντοπισμός επιχειρήσεων που έχουν την ικανότητα να περιορίσουν τη συμπεριφορά της εμπλεκόμενης επιχείρησης αποτροπή άσκησης ανεξάρτητης συμπεριφοράς Αξιολόγηση ανταγωνιστικών επιδράσεων / ζημίας 10
ΑΡΘΡΟ 102 ΣΛΕΕ (άρθρο 6(1) Νόμου 13(Ι)/2008) ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Δεν απαγορεύεται η κατοχή δεσπόζουσας θέσης Δέλεαρ κέρδους / απόκτησης δύναμης στην αγορά κινητήριος δύναμη επενδύσεων / καινοτομιών / βελτιώσεων ποιότητας / ανάπτυξης νέων επιχειρηματικών μοντέλων / επίτευξη αποτελεσματικοτήτων Ο ανταγωνισμός ως διαδικασία επιλογής των πιο αποτελεσματικών επιχειρήσεων (Δαρβίνεια διαδικασία) Οι δεσπόζουσες επιχειρήσεις φέρουν μια ιδιαίτερη ευθύνη (special responsibility) να μην νοθεύουν με τη συμπεριφορά τους τον ανταγωνισμό αξιοκρατικός ανταγωνισμός (level playing field) 11
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗΣ Καταγγελία ή αυτεπάγγελτη έρευνα Διεξαγωγή δέουσας έρευνας Διαπίστωση / Μη διαπίστωση εκ πρώτης όψεως παράβασης Κοινοποίηση Έκθεσης Αιτιάσεων Πρόσβαση στο διοικητικό φάκελο Υποβολή γραπτών θέσεων εμπλεκόμενων επιχειρήσεων Ακροαματική διαδικασία 12
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΥΠΟΘΕΣΗΣ Υποβολή συμπληρωματικών γραπτών θέσεων Λήψη απόφασης για διαπίστωση παραβάσεων Κοινοποίηση απόφασης με αίτημα για υποβολή θέσεων σε σχέση με την πρόθεση για επιβολή προστίμου (μόνον στις παραβαίνουσες επιχειρήσεις) Υποβολή γραπτών θέσεων για επιμέτρηση προστίμου Λήψη απόφασης για ύψος προστίμου Κοινοποίηση σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη της απόφασης (εμπιστευτική και μη εμπιστευτική εκδοχή) Δημοσίευση μη εμπιστευτικής εκδοχής στην Επίσημη Εφημερίδα 13
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Δεν υπάρχει παράβαση Υπάρχει παράβαση Πρόστιμο μέχρι 10% του κύκλου εργασιών του προηγούμενου οικονομικού έτους της παράβασης ανάλογα με σοβαρότητα και διάρκεια παράβασης Υποχρέωση τερματισμού παράβασης εντός συγκεκριμένης προθεσμίας και αποφυγή επανάληψης στο μέλλον Επιβολή όρων και μέτρων συμπεριφοράς ή/και διαθρωτικού χαρακτήρα Αναγνωριστική απόφαση σε περίπτωση τερματισμού της παράβασης πριν την έκδοση απόφασης Ανάληψη δεσμεύσεων οι οποίες γίνονται υποχρεωτικές με απόφαση (απόφαση δεσμεύσεων) δεν γίνεται αναφορά σε παραβάσεις αλλά σε ανησυχίες 14
ΠΡΟΣΤΙΜΟ Κατευθυντήριες γραμμές Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2006/C 210/02) Βασικό πρόστιμο 30% του κύκλου εργασιών της σχετικής αγοράς εντός της οποία διαπιστώθηκε η παράβαση ανάλογα με την σοβαρότητα και διάρκεια Επιβαρυντικές περιστάσεις Συνέχιση / επανάληψη ίδιας ή παρόμοιας παράβασης προσαύξηση μέχρι 100% Άρνηση / παρεμπόδιση συνεργασίας κατά τη διάρκεια της έρευνας Ηγετικός ρόλος της επιχείρησης στην παράβαση (π.χ. παρακίνηση άλλων επιχειρήσεων, λήψη αντιποίνων προκειμένου να πιέσουν άλλες επιχειρήσεις ) Ελαφρυντικές περιστάσεις Παύση παράβασης αμέσως μετά την έναρξη της έρευνας δεν εφαρμόζεται σε υποθέσεις καρτέλ Διάπραξη παράβασης από αμέλεια Περιορισμένη συμμετοχή επιχείρησης στην παράβαση Αποτελεσματική συνεργασία πέραν υποχρεώσεων και Προγράμματος Επιείκειας Ενθάρρυνση παράβασης από νόμο / δημόσιες αρχές Ειδική προσαύξηση για αποτρεπτικούς λόγους (πολλαπλασιαστής) Αύξηση προστίμου στις περιπτώσεις όπου ο συνολικός κύκλος εργασιών της επιχείρησης είναι πολύ πιο μεγάλος από τον κύκλο εργασιών στη σχετική αγορά παράβασης Αναγκαιότητα το πρόστιμο να υπερβαίνει τα εκτιμώμενα κέρδη από την παράβαση 15
ΑΓΩΓΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΩΝ Οδηγία 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Νοεμβρίου 2014 σχετικά με ορισμένους κανόνες που διέπουν τις αγωγές αποζημίωσης βάσει του εθνικού δικαίου για παραβάσεις των διατάξεων του δικαίου ανταγωνισμού των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο περί Αγωγών Αποζημίωσης για Παραβάσεις του Δικαίου του Ανταγωνισμού Νόμος του 2017 (Ν. 113(I)/2017) 16
ΑΓΩΓΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΩΝ Διασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση δικαιώματος για αξίωση αποζημίωσης λόγω βλάβης από παραβάσεις του δικαίου του ανταγωνισμού πρόσωπα που έχουν υποστεί βλάβη άμεσα ή έμμεσα Αποζημίωση Πραγματική ζημία + διαφυγόν κέρδος Αναγνωρίζεται στους Ενάγοντες το δικαίωμα να αποδείξουν μετακύλιση της ζημίας (pass on defense) Ισχύς αποφάσεων ΕΕΑ Τελεσίδικη απόφαση ημεδαπής ΑΑ αμάχητο τεκμήριο σε δικαστήριο εντός δικαιοδοσίας του ΚΜ Τελεσίδικη απόφαση αλλοδαπής ΑΑ μαχητό τεκμήριο σε δικαστήριο εντός δικαιοδοσίας του ΚΜ Περίοδος παραγραφής 6 χρόνια από την παύση παράβασης / γνωστοποίηση απόφασης 17
Eυχαριστώ για την προσοχή σας Δρ. Παναγιώτης Αγησιλάου W: www.trojaneconomics.com E: p.agisilaou@trojaneconomics.com Τ: (+357) 22560175 F: (+357) 22560065