11 0 ΓΕΛ ΠΑΤΡΑΣ Σχ. Έτος: 2014-15 Τμήμα: Α 3 ΕΦΗΒΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ. ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ 1. Κριτήρια επιλογής θέματος Στάδια Ερευνητικής Εργασίας Μας κίνησε το ενδιαφέρον Αφορά άτομα που είναι στην ίδια ηλικία με εμάς Αποτελεί κοινωνικό πρόβλημα της σύγχρονης εποχής Έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των εφήβων 2. Παρουσίαση του θέματος Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας είναι το κάπνισμα, στο οποίο καταφεύγει ένας μεγάλος αριθμός νέων. Σε αυτή την ερευνητική εργασία θα ασχοληθούμε με τους λόγους για τους οποίους οι έφηβοι στην Ελλάδα επιλέγουν να ξεκινήσουν το κάπνισμα, αλλά και με τις επιβλαβείς συνέπειες που συνεπάγεται. 3. Σκοπός της έρευνας Ένας από τους κύριους στόχους της συγκεκριμένης ερευνητικής εργασίας είναι να μάθουν τα μέλη της ομάδας να επικοινωνούν τόσο μεταξύ τους όσο και με μέλη άλλης ομάδας. Μέσα από την συνεργασία τους δίνεται η δυνατότητα να ελέγχουν τα αδύνατα τους σημεία, να αναδεικνύουν τα καλύτερα τους στοιχεία και να μάθουν να συμβιβάζονται. Επιπλέον, η ενημέρωση και η πληροφόρηση είναι εξίσου βασικοί στόχοι της παρούσης έρευνας. Απώτερος σκοπός της είναι όχι μόνο να ενημερωθούν τα μέλη για το κάπνισμα και τις συνέπειές του, αλλά και να μεταδώσουν τις γνώσεις που απέκτησαν στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. 4. α) Ιστορική αναδρομή Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων Ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ' όλο τον κόσμο. Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20 ο αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι
στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη. Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του '60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία. Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, στις 31 Ιανουαρίου 1964, αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία» συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν το 1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε -μεταξύ άλλωντην αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες. Στην Ελλάδα ο καπνός έφτασε στις αρχές του 17ου αιώνα και καλλιεργήθηκε πρώτα στην Ξάνθη και αργότερα στη Μακεδονία. β) Ανάπτυξη του θέματος Οι λόγοι για τους οποίους οι έφηβοι καταφεύγουν στο κάπνισμα Πολύ συχνά το κάπνισμα αρχίζει τυχαία. Χωρίς να το πολυσκεφτούν οι έφηβοι ακολουθούν το ρεύμα. Μερικοί έφηβοι ζητούν την απόλαυση από το κάπνισμα και προσπαθούν να ηρεμήσουν με αυτό τον τρόπο. Αρκετοί έφηβοι θεωρούν ότι με το κάπνισμα δείχνουν πιο ώριμοι. Για μερικούς, το κάπνισμα αποτελεί ένα μέσον για να εισχωρήσουν και να ανήκουν στους σωστούς κύκλους / ομάδες. Άλλοι θεωρούν ότι τους προσδίδει αυτοπεποίθηση. Άλλοι πάλι δοκιμάζουν τον καπνό από περιέργεια. Μερικοί έφηβοι καπνίζουν από αντίδραση στους κανονισμούς. Άλλοι επηρεάζονται από τη διαφήμιση. Επίσης, οι νέοι μπορεί να εθιστούν στη νικοτίνη, η οποία είναι συστατικό του καπνού. Ο εθισμός αυτός, κάνει δύσκολη τη διακοπή του καπνίσματος. Το κάπνισμα έχει γίνει συνήθεια για αρκετούς νέους.
Εθισμός Η νικοτίνη είναι το συστατικό του τσιγάρου που προκαλεί εθισμό και είναι τόσο εθιστική, όπως ίσως η ηρωίνη ή η κοκαΐνη. Όταν ο καπνιστής εισπνεύσει το καπνό μεταφέρει τη νικοτίνη βαθιά στους πνεύμονες όπου απορροφάται πολύ γρήγορα στο αίμα και από εκεί στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η νικοτίνη έχει ποικίλες επιδράσεις στον άνθρωπο, κυρίως στην καρδιά και το ορμονικό σύστημα. Επίσης σημαντικότερες επιδράσεις έχει στον εγκέφαλο. Ορισμένες χημικές ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο (νευροδιαβιβαστές) εμπλέκονται στη δημιουργία εξάρτησης από τον καπνό. Έτσι δημιουργείται αίσθημα διέγερσης, ευεξίας και άλλα συμπτώματα παρόμοια με αυτά άλλων ναρκωτικών ουσιών. Όσο περνάει ο καιρός, ο εγκέφαλος του καπνιστή προσαρμόζεται στην παρουσία της νικοτίνης και την έχει ανάγκη. Αποκτά δηλαδή εξάρτηση. Έρευνες δείχνουν ότι μεσολαβούν περίπου 2 χρόνια μέχρι να εθιστεί κάποιος στη νικοτίνη. Εν τούτοις, το σημαντικό είναι ότι η πορεία αυτή είναι αναστρέψιμη και μέσα σε 2-6 εβδομάδες διακοπής ο εγκέφαλος προσαρμόζεται ξανά στην προηγούμενη χωρίς νικοτίνη κατάσταση. Στη διάρκεια αυτής της φάσης, ο πρώην καπνιστής βιώνει συμπτώματα στέρησης της νικοτίνης. Παθητικό κάπνισμα Άτομο που αναπνέει καπνό ενώ δεν καπνίζει ο ίδιος αποκαλείται παθητικός καπνιστής, ακούσιος ή έμμεσος καπνιστής. Μη καπνιστές / παθητικοί καπνιστές αναπνέουν τον καπνό από το τσιγάρο που καίγεται και επίσης αυτόν που εκπνέεται από καπνιστή. Το 85% του καπνού τσιγάρων σε ένα δωμάτιο οφείλεται στην καύση του τσιγάρου και περιέχει υψηλή συγκέντρωση τοξινών. Οι παθητικοί καπνιστές μπορεί να έχουν άμεσες ενοχλήσεις όπως ερεθισμό στα μάτια, πόνο στο λαιμό και ζαλάδα. Εκτίθενται σε αυξημένο κίνδυνο για μια σειρά από ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σχεδόν τα μισά παιδιά εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι. Ο παθητικός καπνιστής διατρέχει κίνδυνο παθήσεων του αναπνευστικού όπως βρογχίτιδα, πνευμονία κλπ. «Τριτογενές κάπνισμα» Τώρα οι ειδικοί εντοπίζουν άλλη μια απειλή για τα παιδιά που συνδέεται με το κάπνισμα και δεν είναι εύκολο να αποφευχθεί: το «τριτογενές κάπνισμα». Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγραφεί το αόρατο και τοξικό μείγμα αερίων και μορίων που επικάθεται στα μαλλιά και στα ρούχα των καπνιστών, αλλά και στα έπιπλα και στο πάτωμα. Το μείγμα παραμένει εκεί αφότου ο χώρος έχει καθαριστεί από τον καπνό. Στα κατάλοιπα περιλαμβάνονται βαρέα μέταλλα, καρκινογόνα ακόμα και ραδιενεργά υλικά τα οποία μπορούν να αγγίξουν τα παιδιά. Συνέπειες του καπνίσματος Οι πιο σημαντικές συνέπειες του καπνίσματος είναι: Καρκίνος του πνεύμονα ( Ευθύνεται για το 90% των θανάτων λόγω καρκίνου του πνεύμονα! ) Καρκίνος της στοματικής κοιλότητας (τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος του λάρυγγα (τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές
συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος του οισοφάγου (τοπική εμφάνιση καρκίνου μια από τις πιο καταστρεπτικές συνέπειες του καπνίσματος) Καρκίνος ουροδόχου κύστης (50% των ασθενών με καρκίνο της ουροδόχου κύστης, είναι ή ήταν καπνιστές!) Καρδιακές παθήσεις (άλλη μια από τις πιο επικίνδυνες συνέπειες του καπνίσματος) Μείωση της καλής χοληστερίνης με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος αρτηριοσκλήρυνσης. Εμφύσημα Λιγότερο επικίνδυνες (αλλά πιο συχνά εμφανιζόμενες) συνέπειες του καπνίσματος είναι: Διατάραξη της όρασης (νικοτινική αμβλυωπία μια από τις πιο επικίνδυνες επιπτώσεις του καπνίσματος στην όρασή σας) Φαρυγγίτιδα (Μια από τις πιο συχνές επιπτώσεις του καπνίσματος εμφανίζεται συχνά και σε νέα άτομα) Αλλοίωση της γεύσης, της ακοής και της όσφρησης Μείωση της αντοχής (Μια από τις πιο γνωστές επιπτώσεις του καπνίσματος) Τρεμούλιασμα των άκρων Ίλιγγος Νευραλγίες Εγκεφαλική υπεραιμία με βάρος και ζάλη Παλμούς Πόνους στομάχου και εντέρων δυσκοιλιότητα (Πρόκειται για μια από τις επιπτώσεις του καπνίσματος που εμφανίζεται περισσότερο σε νέους καπνιστές) Τοπικός ερεθισμός στα χείλη, στο στόμα και στη γλώσσα γ) Ερευνητικά ερωτήματα Το κάπνισμα σχετίζεται με την κληρονομικότητα; Πώς επηρεάζεται ο έφηβος αν καπνίζουν συστηματικά τα μέλη της οικογένειάς του; Ποια είναι τα βαθύτερα αίτια που οδηγούν στον εθισμό στο κάπνισμα; Ποια είναι τα ποσοστά θνησιμότητας από τις ασθένειες που προέρχονται από το κάπνισμα; Πώς μπορεί να γίνει αντικατάσταση του καπνίσματος με υποκατάστατα; Πώς θα ήταν η η ζωή των εφήβων χωρίς κάπνισμα; 5. Παράγοντες που επηρεάζουν την έρευνά μας Κατά τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας μας υπήρξαν κάποιοι παράγοντες που συνετέλεσαν θετικά στην ολοκλήρωση της εργασίας, ενώ κάποιοι άλλοι που δημιούργησαν προβλήματα. Παρακάτω παραθέτουμε τους πιο σημαντικούς από αυτούς: Θετικοί Η βοήθεια του καθηγητή στο μάθημα της ερευνητικής εργασίας Τα μέσα που διαθέτουμε, όπως το διαδίκτυο, ο υπολογιστής κ.α. Η καλή συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας Οι γνώσεις και το ενδιαφέρον μας για το κάπνισμα Αρνητικοί Περιορισμένος χρόνος ο οποίος δε μας επέτρεψε να ασχοληθούμε περισσότερο με την
εργασία Ορισμένες διαφωνίες ανάμεσα στα μέλη της ομάδας Κάποιες διδακτικές ώρες που χάθηκαν, με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται χρονικά η έρευνά μας 6. Περιορισμοί- Περιγραφή ορίων Στην παρούσα εργασία χρειάστηκε να θέσουμε κάποιους περιορισμούς. Αρχικά, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε συγκεκριμένα με το κάπνισμα, αφού αποτελεί μία από τις πιο συχνές εξαρτήσεις. Έπειτα επικεντρωθήκαμε στην ηλικιακή ομάδα των νέων, διότι είμαστε έφηβοι και πιστεύουμε ότι το θέμα μας αφορά άμεσα. Τέλος, εξετάσαμε τη σημερινή ελληνική κοινωνία η οποία χαρακτηρίζεται από έντονο μιμητισμό και άγχος. Αξιοπιστία της Έρευνας Για να καταφέρουμε να διεξάγουμε μια έρευνα αξιόπιστη και ολοκληρωμένη, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο ως βασικό εργαλείο εύρεσης έγκυρων πληροφοριών ώστε να συλλέξουμε τα απαιτούμενα στοιχεία για την σύνθεσή της. Ακόμα, φροντίσαμε το ερωτηματολόγιο να απαντηθεί από άτομα με πλήρη ειλικρίνεια, υπευθυνότητα και σοβαρότητα. Διαδικασίες και δραστηριότητες που χρησιμοποιήθηκαν Παρακολούθηση ενημερωτικών προγραμμάτων με θέμα το κάπνισμα Διαδικτυακή έρευνα Συνομιλία με γνώστες του θέματος Διατύπωση εύστοχων ερωτημάτων και απόκτηση γνώσεων
9. Δημιουργία Ερωτηματολογίου, Σχόλια, Στατιστική Ανάλυση, Γραφήματα, Συμπεράσματα Για την πληρέστερη ανάπτυξη της εργασίας μας δημιουργήθηκε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από τους μαθητές της Α`Λυκείου. Οι σημαντικότερες ερωτήσεις σχετικά με το θέμα τίθενται παρακάτω: 1 η Πόσο πιστεύετε ότι οι νέοι εξαρτώνται από το κάπνισμα στην Ελλάδα σήμερα; πολύ 16 αρκετά 36 μέτρια 17 λίγο 5 καθόλου 0 Σχόλια: Από τις απαντήσεις παρατηρείται πως η πλειονότητα των απαντήσεων βρίσκεται στο `αρκετά`. Αυτό συμβαίνει, γιατί ένας μεγάλος αριθμός εφήβων στην Ελλάδα καπνίζει για διάφορους λόγους. Πολλοί νέοι καταφεύγουν στο κάπνισμα από περιέργεια ή από αντίδραση. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αρχίζουν το κάπνισμα για να βρουν ηρεμία και να χαλαρώσουν. Επίσης, λόγω της νεαρής ηλικίας τους, αγνοούν τις μακροπρόθεσμες, βλαβερές συνέπιες του καπνίσματος στην υγεία τους. Συμπέρασμα: Οι νέοι εξαρτώνται αρκετά από το κάπνισμα στην Ελλάδα σήμερα.
2 η Ποιος ο κύριος λόγος που σας οδήγησε στο κάπνισμα; οικογενειακό περιβάλλον 2 παρέα 32 αντίδραση 2 περιέργεια 10 άλλος λόγος 28 Σχόλια: Από τις απαντήσεις παρατηρείται ότι ο κύριος λόγος που έχει οδηγήσει τους εφήβους στο κάπνισμα είναι η παρέα τους. Οι έφηβοι περνούν πολύ χρόνο με τους φίλους τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται έντονα από αυτούς. Έτσι, τείνουν να αναπτύσσουν τις ίδιες συνήθειες με τους συνομήλικους τους χωρίς να ενδιαφέρονται για το αν αυτές είναι βλαβερές για τους ίδιους. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο το υψηλό ποσοστό που δόθηκε στην επιλογή «άλλος λόγος» καταδεικνύοντας τις πολυποίκιλες αντιδράσεις του έφηβου σε διάφορα ερεθίσματα. Συμπέρασμα: Ο κύριος λόγος που οδηγεί τους νέους στο κάπνισμα είναι η παρέα.
3 η Πόσο πιστεύετε ότι το κάπνισμα επηρεάζει την κοινωνική σας ζωή; πολύ 5 αρκετά 16 μέτρια 14 λίγο 14 καθόλου 25 Σχόλια: Από τις απαντήσεις παρατηρείται πως η πλειονότητα των απαντήσεων βρίσκεται στο `καθόλου`. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι από τους μαθητές που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο δεν καπνίζουν. Άρα, το κάπνισμα δεν επηρεάζει την κοινωνική τους ζωή. Συνεπώς, οι απαντήσεις που συγκεντρώνονται στο `αρκετά`, `μέτρια` και `λίγο`, αντιπροσωπεύουν τους μαθητές που είτε καπνίζουν οι ίδιοι, είτε είναι επηρεασμένοι από το οικογενειακό τους περιβάλλον όπου υπάρχουν καπνιστές είτε από συζητήσεις και από ενημερώσεις. Συμπέρασμα: Το κάπνισμα επηρεάζει αρκετά την ζωή των νέων που καπνίζουν, ενώ καθόλου των μη καπνιστών.
4 η Πόσο πιστεύετε ότι οι νέοι στην Ελλάδα έχουν σωστή πληροφόρηση για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος; πολύ 1 αρκετά 19 μέτρια 19 λίγο 21 καθόλου 14 Σχόλια: Από τις απαντήσεις παρατηρείται πως η πλειονότητα των απαντήσεων βρίσκεται στο λίγο και απειροελάχιστες απαντήσεις στο `πολύ`. Αυτό συμβαίνει γιατὶ οι περισσότεροι μαθητές γνωρίζουν ότι το κάπνισμα είναι μία βλαβερή συνήθεια, ωστόσο στην εκπαίδευση δεν παρέχονται επαρκή ενημερωτικά προγράμματα τα οποία να πληροφορούν τους εφήβους για τις ακριβείς, επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος. Επίσης, αρκετοί είναι αυτοί που απάντησαν ότι οι νέοι είναι `μέτριααρκετά` ενημερωμένοι για το κάπνισμα, καθώς θεωρούν επαρκή την ενημέρωση από την οικογένεια, το σχολείο, τα Μ.Μ.Ε. κ.α. ότι το κάπνισμα είναι καταστροφικό για την υγεία τους. Συμπέρασμα: Αρκετοί νέοι θεωρούν πως δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως έχουν μία σωστή πληροφόρηση σχετικά με το θέμα.
10.Επίλογος Στις μέρες μας παρατηρείται πως αρκετοί νέοι στην Ελλάδα εξαρτώνται από το κάπνισμα. Αυτό συμβαίνει κυρίως εξαιτίας της συναναστροφής με άτομα της ίδιας ηλικίας που έχουν κακή επιρροή, καθώς και για άλλους λόγους, όπως η περιέργεια και η επιθυμία απόδρασης από την καθημερινότητα, αισθανόμενοι πως με αυτό τον τρόπο γίνονται περισσότερο αποδεκτοί. Επίσης ένας λόγος εξάρτησης από το κάπνισμα του σημερινού εφήβου είναι η ελλιπής ενημέρωση, σε μερικές περιπτώσεις η πλήρης άγνοια και σε άλλες περιπτώσεις η περιφρόνηση των βλαβερών συνεπειών του καπνίσματος. 11.Προτάσεις για συμπληρωματική εργασία Μπορείτε να αναζητήσετε πληροφορίες για: τον εθισμό ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας στο κάπνισμα στην Ελλάδα τον εθισμό των εφήβων στο κάπνισμα σε χώρες της Λατινικής Αμερικής την απαγόρευση του καπνίσματος στην Βόρεια Αμερική την σχέση του καπνίσματος με τον αθλητισμό 12.Πηγές πληροφόρησης Διαδίκτυο Εφημερίδα `Τα νέα` Τηλεόραση Συζήτηση με τους καθηγητές και τους γονείς Δημοτική Βιβλιοθήκη Πατρών 13. Βιβλιογραφία - http://www.sansimera.gr/articles/62 - http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=14&articleid=6588&la=1
Την εργασία εκπόνησαν οι μαθήτριες Γιαννίτση Αικατερίνη Σκούρτη Πηνελόπη Σουβαλιώτη Μελπομένη Σταθούλια Χαρίκλεια