ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 19 Aπριλίου 2010 (03.05) (OR en) 8564/10 UEM 125 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: προς: Θέμα: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου την ΕΜΑ/ το ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σχέδιο γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της Ρουμανίας, 2009-2012 Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες το σχέδιο γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της Ρουμανίας, 2009-2012, με βάση τη σύσταση της Επιτροπής, όπως εκπονήθηκε από την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή και έλαβε την πολιτική έγκριση από τους Υπουργούς Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων, κατά την άτυπη σύνοδό τους στις 16 Απριλίου 2010. Συνημμ.: 8564/10 ΓΒ/δχ 1 DG G I EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σχέδιο γνώμης του Συμβουλίου σχετικά με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της Ρουμανίας, για την περίοδο 2009-2012 ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη: τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου, της 7ης Ιουλίου 1997, για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών 1, και ιδίως το άρθρο 9 παράγραφος 3, τη σύσταση της Επιτροπής, Έπειτα από διαβουλεύσεις με την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή, ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΓΝΩΜΗ: (1) Στις [22 Απριλίου 2010] το Συμβούλιο εξέτασε το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σύγκλισης της Ρουμανίας που καλύπτει την περίοδο 2009-2012. 1 ΕΕ L 209 της 2.8.1997, σ. 1. Τα έγγραφα που αναφέρονται στο παρόν κείμενο διατίθενται στον ακόλουθο δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/economy_finance/sgp/index_en.htm 8564/10 ΓΒ/δχ 2
(2) Με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 6,8% από το 2004 έως το 2008, η Ρουμανία ήταν ένα από τα κράτη μέλη της ΕΕ με την ταχύτερη ανάπτυξη. Η ανάπτυξη βασιζόταν στη μεγάλη αύξηση της εγχώριας ζήτησης τόσο για κατανάλωση όσο και για επενδύσεις, που τροφοδοτήθηκε από ταχεία ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού τομέα, υψηλές εισροές κεφαλαίου και τις προσδοκίες για σταθερή αύξηση των εισοδημάτων. Το γεγονός αυτό, μαζί με τις μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις προκάλεσαν την απότομη αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών στο 12,3% του ΑΕΠ το 2008. Επιπλέον, οι πολυετείς προκυκλικές δημοσιονομικές πολιτικές επέφεραν σημαντική επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης, με αποτέλεσμα το διαρθρωτικό έλλειμμα (κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο μείον έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα) να ανέλθει στο 8,5% του ΑΕΠ το 2008. Η αιφνίδια αύξηση της απροθυμίας για ανάληψη κινδύνου κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης προκάλεσε την αυξανόμενη ανησυχία των αγορών σχετικά με αυτές τις ανισορροπίες. Οι εισροές κεφαλαίου μειώθηκαν απότομα και αυξήθηκαν οι πιέσεις στη συναλλαγματική ισοτιμία, με αποτέλεσμα τη σωρευτική υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (leu) έναντι του ευρώ περίπου κατά 30% από τον Αύγουστο του 2007 έως τον Ιανουάριο του 2009. Η μείωση των εισροών κεφαλαίου, οι επιπτώσεις της υποτίμησης του νομίσματος στους ισολογισμούς και η απότομη μείωση της ζήτησης εξαγωγών προκάλεσαν σοβαρή ύφεση στα τέλη του 2008 και το πρώτο εξάμηνο του 2009, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 7,1% το 2009. Η Εθνική Τράπεζα της Ρουμανίας χαμήλωσε το βασικό της επιτόκιο κατά 325 συνολικά βασικές μονάδες, σε 7,0%, μεταξύ Φεβρουαρίου 2009 και Φεβρουαρίου 2010. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε στο 4¼% του ΑΕΠ το 2009. 8564/10 ΓΒ/δχ 3
(3) Λόγω των πιέσεων που προκάλεσαν οι εξελίξεις αυτές, οι αρχές αποφάσισαν να αναζητήσουν εξωτερική οικονομική ενίσχυση 2 και δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν ένα διεξοδικό πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση όχι μόνο των προαναφερόμενων εξωτερικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών, αλλά και των διαρθρωτικών προβλημάτων που περιορίζουν την ανταγωνιστικότητα και την πρόοδο σε όρους πραγματικής σύγκλισης. Ενόψει της επιδείνωσης της δημοσιονομικής θέσης της χώρας, το Συμβούλιο αποφάνθηκε στις 7 Ιουλίου 2009 ότι η Ρουμανία εμφάνιζε υπερβολικό έλλειμμα και απηύθυνε σύσταση για τη διόρθωσή του μέχρι το 2011. Στις 16 Φεβρουαρίου 2010, το Συμβούλιο έκρινε ότι η Ρουμανία είχε λάβει αποτελεσματικά μέτρα για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος και, λόγω της σοβαρότερης από την αναμενόμενη επιδείνωσης της οικονομικής δραστηριότητας το 2009, παρέτεινε την προθεσμία για τη διόρθωση του ελλείμματος έως το 2012. (4) Μολονότι η μείωση του πραγματικού ΑΕΠ στο πλαίσιο της οικονομικής και δημοσιονομικής κρίσης είναι σε μεγάλο βαθμό κυκλικού χαρακτήρα, έχει επηρεαστεί επίσης αρνητικά και το επίπεδο της δυνητικής παραγωγής. Επιπλέον, η κρίση μπορεί να επηρεάσει και τη δυνητική ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα λόγω χαμηλότερων επενδύσεων, πιστοδοτικών περιορισμών και ανόδου της διαρθρωτικής ανεργίας. Πέραν αυτού, ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης επιτείνει τις αρνητικές επιπτώσεις που θα έχει η δημογραφική γήρανση στη δυνητική παραγωγή και στη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Στη βάση αυτή, είναι σημαντικό να επιταχυνθεί ο ρυθμός των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με σκοπό τη στήριξη της δυνητικής ανάπτυξης, η οποία θα μπορούσε επίσης να συμβάλει και στην αποκατάσταση της διατηρησιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Συγκεκριμένα, η Ρουμανία είναι σημαντικό να υλοποιήσει τη μεταρρύθμιση του συστήματος συνταξιοδότησης και δημοσιονομικής διακυβέρνησης, καθώς και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στο πρόγραμμα για τη στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών. Επιπλέον, πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για να επιταχυνθεί η απορρόφηση των κεφαλαίων των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ, διότι αυτό θα επιτρέψει να αυξηθούν οι επενδύσεις σε μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η επίτευξη των συμφωνηθέντων στόχων για το δημοσιονομικό έλλειμμα. 2 Στο πλαίσιο της μεγάλης χρηματοπιστωτικής κρίσης, το Συμβούλιο εξέδωσε, στις 6 Μαΐου 2009, την απόφαση 2009/459/ΕΚ για να διατεθεί στη Ρουμανία μεσοπρόθεσμο χρηματοδοτικό δάνειο μέχρι 5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο της διευκόλυνσης του ισοζυγίου πληρωμών (ΙΠ) των κρατών μελών. Η συνδρομή της ΕΕ στη Ρουμανία πραγματοποιείται παράλληλα με δάνεια του ΔΝΤ (13 δισ. ευρώ), της Παγκόσμιας Τράπεζας (1 δισ. ευρώ), της ΕΤΕπ και της ΕΤΑΑ (1 δισ. ευρώ). 8564/10 ΓΒ/δχ 4
(5) Σύμφωνα με το υποκείμενο μακροοικονομικό σενάριο του προγράμματος, προβλέπεται ότι το πραγματικό ΑΕΠ θα παρουσιάσει θετικό ρυθμό αύξησης το 2010 (1,3%), ο οποίος θα επιταχυνθεί σταδιακά στο 3,7% μέχρι το 2012. Αν αξιολογηθεί με βάση τις διαθέσιμες επί του παρόντος πληροφορίες και ιδίως τα χειρότερα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα του τέταρτου τριμήνου 2009, το σενάριο αυτό φαίνεται να στηρίζεται σε ελαφρά ευνοϊκές αναπτυξιακές παραδοχές για το 2010. Το μακροοικονομικό σενάριο για το 2011-2012 κρίνεται ότι βασίζεται σε λογικές παραδοχές για την ανάπτυξη. Επιπλέον, αναμένεται ότι θα συνεχιστεί η αποκλιμάκωση των εξωτερικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών που επιδείνωσαν σοβαρά την ύφεση στη Ρουμανία. Εντούτοις, οι προβλέψεις του προγράμματος για τον πληθωρισμό (3,7% το 2010, 3,2% το 2011 και 2,8% το 2012) κρίνονται χαμηλές, δεδομένων των προβλέψεων σχετικά με την αύξηση των μισθών και της παραγωγικότητας της εργασίας, της πρόσφατης ανάκαμψης των διεθνών τιμών της ενέργειας και της πιθανότητας να αυξηθούν περαιτέρω οι διοικητικά ελεγχόμενες τιμές. Από την άλλη πλευρά, οι πληθωριστικές πιέσεις ενδέχεται να αντισταθμιστούν από πιθανή ανατίμηση του leu έναντι του ευρώ. Η αναμενόμενη μείωση του ποσοστού ανεργίας από 8,4% το 2009 σε 7,7% το 2010 κρίνεται μάλλον δύσκολο να επιτευχθεί σε αυτό το πρώιμο στάδιο της οικονομικής ανάκαμψης. 8564/10 ΓΒ/δχ 5
(6) Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του προγράμματος, το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης το 2009 ανήλθε στο 8% του ΑΕΠ, ελαφρώς υψηλότερο από το στόχο του 7,8%, λόγω της αύξησης των πληρωμών καθυστερούμενων οφειλών του δημοσίου. Η σημαντική επιδείνωση σε σχέση με το έλλειμμα του 5,5% του ΑΕΠ το 2008 αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τον αντίκτυπο της κρίσης στα δημόσια οικονομικά. Η επιδείνωση του ελλείμματος οφειλόταν κυρίως στην υστέρηση των εσόδων, με τις μεγαλύτερες μειώσεις να αφορούν τα έσοδα από τον ΦΠΑ και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Επιπλέον, η απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ και τα μη φορολογικά έσοδα ήταν χαμηλότερα από τα αναμενόμενα. Από την πλευρά των δαπανών, η κυβέρνηση κατέβαλε σημαντική προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης το 2009 για να συγκρατήσει την αύξηση του ελλείμματος. Τα μέτρα περιελάμβαναν αναδιάρθρωση των κρατικών οργανισμών και περικοπές δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες. Εντούτοις, η επίπτωση αυτών των μέτρων ήταν χαμηλότερη από την προβλεφθείσα στον προϋπολογισμό στην αρχή του έτους. Ως εκ τούτου, χρειάστηκε να ληφθούν πρόσθετα μέτρα, όπως η υποχρέωση των δημοσίων υπαλλήλων να λάβουν άνευ αποδοχών δεκαήμερη άδεια. Τα μέτρα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να βελτιωθεί το διαρθρωτικό ισοζύγιο κατά 1% του ΑΕΠ το 2009. Λόγω της σοβαρής δημοσιονομικής στενότητας, η εκτιμώμενη δημοσιονομική επίπτωση των μέτρων τόνωσης που ελήφθησαν σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σχέδιο για την Ανάκαμψη της Οικονομίας (ΕΣΑΟ) ήταν περιορισμένη, της τάξης του 0,2% του ΑΕΠ τόσο το 2009 όσο και το 2010. Σύμφωνα με τη στρατηγική εξόδου που εισηγήθηκε το Συμβούλιο και ενόψει της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος μέχρι το 2012, προγραμματίζεται να συνεχισθεί και κατά τα επόμενα έτη η εφαρμογή πολιτικών δημοσιονομικής εξυγίανσης. 8564/10 ΓΒ/δχ 6
(7) Ο στόχος του προϋπολογισμού του 2010 που ψήφισε το Κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2010 είναι το έλλειμμα να διαμορφωθεί στο 6,3% του ΑΕΠ. Σύμφωνα με τους όρους του προγράμματος για τη στήριξη του ισοζυγίου πληρωμών, η σχεδιαζόμενη προσαρμογή έχει ως βασικό άξονα τις δαπάνες: τα μέτρα συνεπάγονται περικοπές δαπανών της τάξης του 2,2% του ΑΕΠ. Οι βασικές περικοπές δαπανών είναι: πάγωμα των μισθών στο δημόσιο και μείωση της απασχόλησης στο δημόσιο, που θα συμβάλουν στη μείωση των μισθολογικών δαπανών του δημοσίου κατά 0,8% του ΑΕΠ περικοπές των δημόσιων δαπανών για αγαθά και υπηρεσίες, που θα συμβάλουν στη μείωση της ενδιάμεσης κατανάλωσης της γενικής κυβέρνησης κατά 0,5% του ΑΕΠ πάγωμα των συντάξεων, που θα συμβάλει στη μείωση των κοινωνικών δαπανών κατά 0,8% του ΑΕΠ τέλος, περικοπές επιδοτήσεων ύψους 0,2% του ΑΕΠ. Η επίπτωση των μέτρων αυτών αντισταθμίζεται εν μέρει από αυξήσεις των δαπανών σε άλλους τομείς, με αποτέλεσμα την καθαρή μείωση του δείκτη πρωτογενών δαπανών προς το ΑΕΠ κατά 1,3 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Ειδικότερα, οι επενδυτικές δαπάνες εκτιμάται ότι θα αυξηθούν κατά 0,2% του ΑΕΠ, επίσης ενόψει της προγραμματιζόμενης αύξησης της απορρόφησης κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ. Ο δείκτης δημοσίων εσόδων θα αυξηθεί κατά 0,6% περίπου του ΑΕΠ, περιλαμβανομένων των (έκτακτων) εσόδων από την καταβολή των καθυστερούμενων φορολογικών οφειλών (του ομόλογου Rompetrol) της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ. Η επίτευξη των προαναφερόμενων καθαρών περικοπών δαπανών και οι αυξήσεις εσόδων θα συνεπάγονταν βελτίωση του ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης κατά 1,7% του ΑΕΠ το 2010 (εάν συνυπολογιστεί και η αύξηση των πληρωμών για τόκους της τάξης του 0,3% του ΑΕΠ κατά το προηγούμενο έτος). Εάν ληφθεί υπόψη η διεύρυνση του κενού παραγωγής, αυτό αντιστοιχεί σε σημαντική βελτίωση του διαρθρωτικού ισοζυγίου κατά 2¼% του ΑΕΠ (όπως υπολογίστηκε εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής σύμφωνα με την από κοινού συμφωνηθείσα μεθοδολογία βάσει των στοιχείων του προγράμματος). 8564/10 ΓΒ/δχ 7
(8) Ο βασικός στόχος της μεσοπρόθεσμης στρατηγικής του προγράμματος σύγκλισης είναι να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ έως το 2012, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 2010 βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7 της ΣΛΕΕ. Το πρόγραμμα ορίζει μια σταδιακή πορεία μείωσης του ονομαστικού ελλείμματος από 6,3% του ΑΕΠ το 2010 στο 4,4% του ΑΕΠ το 2011 και στο 3,0% του ΑΕΠ το 2012. Το πρωτογενές ισοζύγιο ακολουθεί παρόμοια τάση. Ο νέος υπολογισμός του διαρθρωτικού ισοζυγίου παρουσιάζει μια εμπροσθοβαρή προσαρμογή. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η μέση ετήσια δημοσιονομική προσαρμογή την περίοδο 2011-2012 θα ανέλθει περίπου στο 1¾% του ΑΕΠ, ποσοστό σύμφωνο με τη σύσταση του Συμβουλίου στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος. Το μεγαλύτερο μέρος της προσαρμογής βασίζεται στις δαπάνες, εφόσον αναμένεται μείωση των πρωτογενών δαπανών από 37,6% του ΑΕΠ το 2009 σε 33,3% του ΑΕΠ του 2012. Τα δημόσια έσοδα προβλέπεται να αυξηθούν από 31,1% του ΑΕΠ το 2009 σε 31,7% του ΑΕΠ το 2010 και στη συνέχεια να παραμείνουν σε σταθερό επίπεδο. Τα μέτρα διαρθρωτικής εξυγίανσης που ελήφθησαν για να επιτευχθεί ο στόχος του προϋπολογισμού του 2010 θα διευκολύνουν και την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων του 2011 και του 2012. Όπως ανακοίνωσαν οι αρχές, ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (ΜΔΣ) για τη Ρουμανία είναι το διαρθρωτικό έλλειμμα να περιοριστεί στο 0,7% του ΑΕΠ. Δεδομένων των πλέον πρόσφατων προβλέψεων και επιπέδων χρέους, ο ΜΔΣ είναι σύμφωνος με τους στόχους του Συμφώνου. Το πρόγραμμα δεν προβλέπει επίτευξη του στόχου εντός της προγραμματικής περιόδου. 8564/10 ΓΒ/δχ 8
(9) Το δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2010 ενδέχεται να είναι χειρότερο από αυτό που προβλέπεται στο πρόγραμμα, δεδομένου ότι ορισμένα από τα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση των δαπανών, όπως η μείωση της απασχόλησης στο δημόσιο, είναι δύσκολο να εφαρμοστούν από κοινωνική και πολιτική άποψη. Επιπλέον, θα υπάρξουν ενδεχομένως δυσκολίες και στην πλήρη είσπραξη έκτακτων εσόδων από την εξαγορά του ομολόγου Rompetrol, η οποία εκτιμάται ότι θα αποφέρει πρόσθετα έσοδα της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ. Εντούτοις, η ρουμανική κυβέρνηση ανέλαβε από μόνη της τη δέσμευση, εντός του πλαισίου του προγράμματος στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών, να εφαρμόσει πρόσθετα μέτρα σε περίπτωση που τα συμφωνηθέντα δεν αποφέρουν την απαραίτητη εξοικονόμηση ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της μείωσης του δημοσιονομικού ελλείμματος φέτος. Παρομοίως, θα είναι ενδεχομένως δύσκολο να επιτευχθούν οι στόχοι του προγράμματος τα έτη μετά το 2010, ιδίως με βάση τη δυνητική αρνητική επίπτωση του εκλογικού κύκλου στα δημόσια οικονομικά. Ένας άλλος δυνητικός μεσοπρόθεσμος κίνδυνος είναι η συσσώρευση καθυστερούμενων οφειλών από δημόσιες επιχειρήσεις, που αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για τον προϋπολογισμό, σε περίπτωση που υποχρεωθεί η κυβέρνηση να παρέμβει σε κάποιο στάδιο. Τέλος, το πρόγραμμα δεν προσδιορίζει τα μέτρα που θα ληφθούν για να μειωθεί το έλλειμμα από 6,3% του ΑΕΠ το 2010 στο 3% του ΑΕΠ το 2012. Τα στοιχεία αυτά εκτιμάται ότι θα περιληφθούν στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο (ΜΠΔΠ) για το 2011-2013, το οποίο πρέπει να εγκριθεί το Μάιο του 2010. (10) Σύμφωνα με το πρόγραμμα σύγκλισης, το ακαθάριστο δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι αυξήθηκε σε 23% του ΑΕΠ το 2009 από 13,6% το προηγούμενο έτος. Οι βασικότερες αιτίες της αύξησης του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ ήταν η απότομη αύξηση του ελλείμματος, η μείωση του ΑΕΠ, η αύξηση των πληρωμών για τόκους και το αποτέλεσμα της αποτίμησης λόγω της υποτίμησης του εθνικού νομίσματος. Αν και παραμένει σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από την τιμή αναφοράς της Συνθήκης, ο δείκτης του χρέους προβλέπεται να αυξηθεί περαιτέρω κατά 6,7 εκατοστιαίες μονάδες κατά την προγραμματική περίοδο, στο 29,7% το 2012, κυρίως λόγω των υψηλών δημόσιων ελλειμμάτων. Η προβλεπόμενη εξέλιξη του δείκτη χρέους μπορεί να είναι λιγότερο ευνοϊκή εάν δεν επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι του προγράμματος. 8564/10 ΓΒ/δχ 9
(11) Από τις μεσοπρόθεσμες προβλέψεις μέχρι το 2020 συνάγεται ότι οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ και των δεικτών φορολογικών εσόδων θα επανέλθουν βαθμιαία μόνο στις τιμές που προβλέπονταν πριν από την κρίση. Αυτό υποδηλώνει ότι η δημοσιονομική στρατηγική του προγράμματος, εκ πρώτης όψεως και χωρίς περαιτέρω αλλαγή πολιτικής, δεν είναι αρκετή για να σταθεροποιηθεί ο δείκτης χρέους μέχρι το 2020. (12) Ο μακροπρόθεσμος δημοσιονομικός αντίκτυπος της δημογραφικής γήρανσης είναι σαφώς μεγαλύτερος από το μέσο όρο της ΕΕ, κυρίως λόγω της προβλεπόμενης αύξησης των συνταξιοδοτικών δαπανών. Η δημοσιονομική θέση το 2009, όπως εκτιμάται στο πρόγραμμα, επιτείνει τις δημοσιονομικές επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης στο κενό διατηρησιμότητας. Η μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος μεσοπρόθεσμα, όπως προβλέπει το πρόγραμμα, και η εφαρμογή της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος, η οποία συμφωνήθηκε με τους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς στο πλαίσιο του προγράμματος ενίσχυσης του ισοζυγίου πληρωμών της Ρουμανίας, που αποσκοπεί στη συγκράτηση της μεγάλης αύξησης των δαπανών που συνδέονται με τη δημογραφική γήρανση, θα μπορούσαν να περιορίσουν τους κινδύνους όσον αφορά τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών, οι οποίοι στην έκθεση του 2009 της Επιτροπής για τη διατηρησιμότητα 3 θεωρήθηκαν μεγάλοι. 3 Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 10ης Νοεμβρίου 2009 σχετικά με τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών «το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη να εστιάσουν την προσοχή τους σε στρατηγικές με γνώμονα την βιωσιμότητα στα προσεχή προγράμματά τους σταθερότητας και σύγκλισης» και περαιτέρω «καλεί την Επιτροπή, από κοινού με την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής και την Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή, να αναπτύξουν περαιτέρω μεθοδολογίες για την εκτίμηση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών εγκαίρως για την επόμενη έκθεση για τη βιωσιμότητα», που προβλέπεται για το 2012. 8564/10 ΓΒ/δχ 10
(13) Η δημοσιονομική πολιτική την περίοδο της μεγάλης αύξησης της ζήτησης από το 2004 έως 2008 είχε έντονα προκυκλικό χαρακτήρα, επιδεινώνοντας τις ανισορροπίες που προκαλούνται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα και επιβαρύνοντας την υπερθέρμανση της οικονομίας. Αυτό οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό σε μια συνολική αδυναμία του πλαισίου δημοσιονομικής διακυβέρνησης, που είχε ως αποτέλεσμα τον ανεπαρκή σχεδιασμό και την εκτέλεση του προϋπολογισμού. Τα έκτακτα έσοδα δαπανιόνταν συνήθως στη διαδικασία δημοσιονομικών διορθώσεων εντός του έτους, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν περιθώρια σε περιπτώσεις δυσμενέστερης συγκυρίας. Η ανεπαρκής διοικητική ικανότητα να προγραμματιστούν και να εκτελεστούν έργα δημοσίων επενδύσεων είχε ως επακόλουθο τη συστηματική ελλιπή εκτέλεση των σχεδίων κεφαλαιακών δαπανών. Για να βελτιωθεί η κατάσταση του δημοσιονομικού πλαισίου, οι ρουμανικές αρχές ανέλαβαν τη δέσμευση, στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών από την ΕΕ, να βελτιώσουν τη δημοσιονομική διακυβέρνηση. Υποβλήθηκε για ψήφισμα στο Κοινοβούλιο σχέδιο νόμου δημοσιονομικής ευθύνης. Το νομοσχέδιο ορίζει ένα δεσμευτικό μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο που θέτει όρια για τις αναθεωρήσεις του προϋπολογισμού κατά τη διάρκεια του έτους, θεσπίζει υγιείς δημοσιονομικούς κανόνες και προβλέπει τη σύσταση δημοσιονομικού συμβουλίου που θα παρέχει ανεξάρτητο έλεγχο στα θέματα των δημόσιων οικονομικών. Έχουν οριστεί προθεσμίες για τη σύσταση του δημοσιονομικού συμβουλίου (τέλη Απριλίου) και την υποβολή του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου (ΜΠΔΠ) για το 2011-13 (τέλη Μαΐου). 8564/10 ΓΒ/δχ 11
(14) Μια πρωταρχική προτεραιότητα και πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και επάρκεια της δημόσιας διοίκησης, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Η ανάλυση των προβλημάτων, το πλαίσιο δημοσιονομικής διακυβέρνησης, η κατάρτιση και εκτέλεση του προϋπολογισμού καθώς και η εφαρμογή των πολιτικών βελτιώνονται στο πλαίσιο της πολυμερούς συνδρομής από διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς. Ωστόσο, χρειάζεται να επιτευχθεί περαιτέρω πρόοδος προκειμένου να αποφευχθεί επιδείνωση στην προσβασιμότητα και την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και στο πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων γενικότερα. Για να αντιμετωπιστούν οι ειδικές προκλήσεις σε σχέση με τα αποτελέσματα του κάθε υπουργείου και τα συστημικά προβλήματα που απαιτούν μια σφαιρική κυβερνητική προσέγγιση, πρόκειται να αρχίσει μια επανεξέταση της όλης λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Επιπλέον, προβλέπεται να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της φορολογικής διοίκησης και για να ενισχυθεί ο έλεγχος της κεντρικής κυβέρνησης στις δαπάνες των τοπικών αρχών και των κρατικών επιχειρήσεων. Οι ρουμανικές αρχές ενέκριναν σχέδιο αντιμετώπισης της αδήλωτης εργασίας που εστιάζεται σε μέτρα για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της επιθεώρησης εργασίας. Προσπαθούν επίσης να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και επάρκεια των δημόσιων δαπανών για τη δημόσια παιδεία και την Ε&Α. Τέλος, η κυβέρνηση προτίθεται να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για να αυξηθεί το χαμηλό ποσοστό απορρόφησης κεφαλαίων των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ. 8564/10 ΓΒ/δχ 12
(15) Συνολικά, το 2010, η δημοσιονομική στρατηγική το προγράμματος είναι εν πολλοίς σύμφωνη προς τη σύσταση του Συμβουλίου βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7. Όμως, το δημόσιο έλλειμμα τελικά να είναι μεγαλύτερο από το προβλεπόμενο το 2010, κυρίως λόγω των πολιτικών και κοινωνικών δυσκολιών να υλοποιηθούν ορισμένες από τις προβλεφθείσες μεταρρυθμίσεις. Αν επαληθευθούν οι κίνδυνοι αυτοί, θα πρέπει να εφαρμοστούν τα έκτακτα μέτρα που σχεδιάζουν σήμερα οι αρχές. Από το 2011 και μετά, δεδομένου ότι το πρόγραμμα δεν περιέχει ειδικά μέτρα εξυγίανσης, η δημοσιονομική στρατηγική ενδέχεται να μην είναι απόλυτα συνεπής με τη σύσταση του Συμβουλίου βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα δεν περιέχει λεπτομερή στοιχεία για τα πρόσθετα μέτρα εξυγίανσης που πρέπει να ληφθούν το 2011 και το 2012 για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να περιλαμβάνονται στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο (ΜΠΔΠ) για το 2011-2013 που θα εγκριθεί το Μάιο του 2010. Για την περίοδο 2010-2012 συνολικά, το δημοσιονομικό σενάριο του προγράμματος προβλέπει μέση ετήσια δημοσιονομική προσαρμογή της τάξης του 1¾%, η οποία είναι σύμφωνη με τη σύσταση του Συμβουλίου βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7, αλλά θα υπόκειται στους ίδιους κινδύνους όπως και οι στόχοι του προϋπολογισμού. (16) Όσον αφορά τις απαιτήσεις παροχής πληροφοριακών στοιχείων που περιλαμβάνονται στον κώδικα δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, το πρόγραμμα παρουσιάζει ορισμένα κενά όσον αφορά τα προαιρετικά στοιχεία 4. Επιπλέον, οι βασικές παραδοχές στις οποίες βασίζεται το πρόγραμμα δεν παρουσιάζονται σε χωριστό πίνακα, όπως προβλέπει ο κώδικας δεοντολογίας. Στις συστάσεις που διατύπωσε στις 16 Φεβρουαρίου 2010 βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7 με σκοπό τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος μέχρι το 2012, το Συμβούλιο κάλεσε επίσης τη Ρουμανία να αφιερώσει χωριστό κεφάλαιο των επικαιροποιήσεων του προγράμματος σύγκλισης της Ρουμανίας στην εφαρμογή των συστάσεων του Συμβουλίου. Η τρέχουσα επικαιροποίηση του προγράμματος περιέχει χωριστό κεφάλαιο για την εφαρμογή της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος στην περίπτωση της Ρουμανίας. 4 Συγκεκριμένα, δεν παρέχονται τα στοιχεία για την απασχόληση όσον αφορά τις ώρες εργασίας και τις δαπάνες γενικής κυβέρνησης ανά λειτουργία. 8564/10 ΓΒ/δχ 13
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι, εκ πρώτης όψεως, η διαδικασία εξυγίανσης που προβλέπεται στο πρόγραμμα σύγκλισης είναι σωστή και σύμφωνη με τη σύσταση του Συμβουλίου βάσει του άρθρου 126 παράγραφος 7 της ΣΛΕΕ. Εντούτοις, για να επιτευχθεί ο στόχος για το έλλειμμα έχει ζωτική σημασία να εφαρμοστούν πλήρως τα μέτρα εξυγίανσης που έχουν προβλεφθεί για το 2010. Επιπλέον, το πρόγραμμα δεν προσδιορίζει επαρκώς τα μέτρα εξυγίανσης που πρέπει να ληφθούν το 2011 και το 2012. Η ρουμανική κυβέρνηση έχει αναλάβει τη δέσμευση να λάβει έκτακτα μέτρα, εάν χρειασθεί, για να επιτύχει το στόχο που ορίστηκε για το 2010 όσον αφορά το έλλειμμα. Επιπροσθέτως, η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων δημοσιονομικής διακυβέρνησης που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ης ΕΕ για την ενίσχυση του ισοζυγίου πληρωμών της Ρουμανίας, εκτιμάται ότι θα συμβάλει στην επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων για το 2011 και το 2012. Τέλος, η έγκριση και εφαρμογή της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος θα έχει καθοριστική σημασία για τη βελτίωση της μακροπρόθεσμης διατηρησιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Με βάση την ανωτέρω αξιολόγηση και λαμβανομένης υπόψη της σύστασης της 16ης Φεβρουαρίου 2010 κατ εφαρμογή του άρθρου 126 παράγραφος 7 της ΣΛΕΕ και δεδομένης της ανάγκης να διασφαλιστεί διατηρήσιμη σύγκλιση, η Ρουμανία καλείται: (i) (ii) (iii) να εφαρμόσει με αυστηρότητα τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης για το 2010 που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών και να λάβει πρόσθετα διορθωτικά μέτρα, εάν παραστεί ανάγκη, για να επιτευχθεί ο στόχος όσον αφορά το έλλειμμα γενικής κυβέρνησης το 2010. Οι ρουμανικές αρχές καλούνται ακόμη να προσδιορίσουν, στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο που θα καταρτιστεί μέχρι τα τέλη Μαΐου 2010, τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης που είναι απαραίτητα για να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι του προγράμματος το 2011 και το 2012. να βελτιώσει το δημοσιονομικό πλαίσιο με την ψήφιση και την εφαρμογή του νόμου περί δημοσιονομικής ευθύνης. Συγκεκριμένα, να λάβει υπόψη την ανάλυση του δημοσιονομικού συμβουλίου στο σχεδιασμό και την άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής. να εγκρίνει και να εφαρμόσει το νομοσχέδιο για τις συντάξεις που θα συμβάλει στο να βελτιωθεί σημαντικά η μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών. 8564/10 ΓΒ/δχ 14
Σύγκριση βασικών μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προβολών 2008 2009 2010 2011 2012 Πραγματικό ΑΕΠ (% μεταβολή) Πληθωρισμός ΕνΔΤΚ (%) Κενό παραγωγής 1 (% του δυνητικού ΑΕΠ) Καθαρός δανεισμός έναντι της αλλοδαπής (% του ΑΕΠ) Έσοδα γενικής κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Δαπάνες γενικής κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης (% του ΑΕΠ) Πρωτογενές ισοζύγιο (% του ΑΕΠ) Κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο 1 (% του ΑΕΠ) Διαρθρωτικό ισοζύγιο 3 (% του ΑΕΠ) Ακαθάριστο δημόσιο χρέος (% του ΑΕΠ) ΠΣ Μάρτ. 2010 7.3-7.0 1.3 2.4 3.7 COM Νοέμβ. 2009 6.2-8.0 0.5 2.6 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 7.1-4.0 0.1 2.4 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010 7.9 5.6 3.7 3.2 2.8 COM Νοέμβ. 2009 7.9 5.7 3.5 3.4 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 7.9 5.8 3.5 3.2 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010 9.5-1.7-3.3-3.7-2.7 COM Νοέμβ. 2009 2 10.0-2.2-4.4-4.3 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 8.7 0.5-2.5-2.9 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010-11.2-3.9-3.9-3.9-3.7 COM Νοέμβ. 2009-11.8-5.0-5.1-5.2 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009-11.9-6.3-5.4-5.2 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010 32.8 31.1 31.7 31.9 31.8 COM Νοέμβ. 2009 32.8 31.6 31.8 32.0 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 33.1 33.2 33.7 34.2 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010 38.4 39.1 38.1 36.4 34.8 COM Νοέμβ. 2009 38.4 39.4 38.6 37.9 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 38.5 38.3 37.8 37.0 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010-5.5-8.0-6.3-4.4-3.0 COM Νοέμβ. 2009-5.5-7.8-6.8-5.9 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009-5.4-5.1-4.1-2.9 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010-4.8-6.5-4.5-2.6-1.6 COM Νοέμβ. 2009-4.8-6.2-5.0-3.9 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009-4.7-3.6-2.4-1.4 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010-8.5-7.5-5.2-3.2-2.1 COM Νοέμβ. 2009-8.5-7.1-5.5-4.6 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009-8.2-5.3-3.3-2.0 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010-8.5-7.5-5.2-3.2-2.1 COM Νοέμβ. 2009-8.5-7.1-5.5-4.6 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009-8.2-5.3-3.3-2.0 μ.δ.σ. ΠΣ Μάρτ. 2010 13.6 23.0 28.3 29.4 29.7 COM Νοέμβ. 2009 13.6 21.8 27.4 31.3 μ.δ.σ. ΠΣ Ιούν. 2009 13.6 18.0 20.8 22.0 μ.δ.σ. Σημειώσεις: 1 2 3 Κενά παραγωγής και κυκλικά προσαρμοσμένα ισοζύγια βάσει των προγραμμάτων όπως έχουν υπολογιστεί εκ νέου από τις υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των πληροφοριών που περιέχονται στα προγράμματα. Βάσει εκτιμώμενης δυνητικής ανάπτυξης 5,1%, 3,4%, 2,9% και 2,5% αντιστοίχως την περίοδο 2008-2011 Κυκλικά προσαρμοσμένο ισοζύγιο πλην εκτάκτων και λοιπών προσωρινών μέτρων. Πηγή: Πρόγραμμα σύγκλισης (ΠΣ) φθινοπωρινές προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του 2009 (COM) υπολογισμοί των υπηρεσιών της Επιτροπής. 8564/10 ΓΒ/δχ 15