Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή,

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 3 Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή, Tο ι λίο αυτ αποτελεί ένα χρήσιμο οήθημα για το μάθημα των Aρχαίων Eλληνικών της A Λυκείου. Eίναι γραμμένο με άση την λη που έχει καθοριστεί για τις εξετάσεις και το νέο σ στημα αξιολ γησης, το οποίο ασίζεται στην Tράπεζα Θεμάτων Δια αθμισμένης Δυσκολίας. Στο πλαίσιο αυτ περιλαμ άνει: ñ Πλήρη ανάλυση (μετάφραση, γραμματική ανάλυση, συντακτική ανάλυση, χρονικές-εγκλιτικές αντικαταστάσεις κτλ.) του κειμένου. ñ λες τις απαντήσεις στις ερωτήσεις-ασκήσεις του σχολικο ι λίου. ñ Συμπληρωματικές ερωτήσεις με τις απαντήσεις τους. ñ λες τις Πραγματολογικές και τις Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις της Tράπεζας Θεμάτων, αφο πρώτα έχουν ομαδοποιηθεί ανά κεφάλαιο. ñ Yποδειγματικά κριτήρια αξιολ γησης, που έχουν τη μορφή με την οποία θα δοθο ν στις εξετάσεις (δηλαδή περιλαμ άνουν θέματα απ την Tράπεζα Θεμάτων και θέματα που θα μπορο σαν να δοθο ν απ το διδάσκοντα), ώστε ο μαθητής να είναι εξοικειωμένος με τη διαδικασία των εξετάσεων. Oι απαντήσεις των Πραγματολογικών, των Σημασιολογικών, ετυμολογικών και λεξιλογικών ερωτήσεων της Tράπεζας Θεμάτων καθώς και των κριτηρίων αξιολ γησης ρίσκονται στο τέλος του ι λίου. Γεώργιος Χρ. Σακελλαριάδης

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 4

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 5 Περιεχόμενα Εισαγωγή (με απαντημένες λες τις ερωτήσεις της Τράπεζας Θεμάτων που αφορο ν την εισαγωγή του σχολικο ι λίου)... 9 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 37 Θουκυδίδου Iστορίαι, Bι λίο 3ο... 43 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 70... 45 Κείμενο... 45 Λεξιλ γιο... 46 Μετάφραση στη νεοελληνική... 47 Γραμματικά... 49 Χρονικές αντικαταστάσεις... 60 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 62 Eτυμολογικά... 63 Συντακτικά... 64 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 66 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 68 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 70 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 79 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 80 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 81 Τράπεζα Θεμάτων... 87 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 87 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 88 1ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 94 2ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 96 Συμπληρωματικές ερωτήσεις... 98 Bι λίο 3, Kεφάλαια 71-73... 101 Κείμενο... 101 Λεξιλ γιο... 102 Μετάφραση στη νεοελληνική... 103 Γραμματικά... 105 Χρονικές αντικαταστάσεις... 113 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 115 Eτυμολογικά... 116 Συντακτικά... 116 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 119 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 121 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 122 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 126 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 127 Τράπεζα Θεμάτων... 128 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 128 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 129 3ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 134 4ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 136 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 74... 139 Κείμενο... 139 Λεξιλ γιο... 139 Μετάφραση στη νεοελληνική... 140 5

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 6 Γραμματικά... 142 Χρονικές αντικαταστάσεις... 148 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 150 Eτυμολογικά... 151 Συντακτικά... 151 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 153 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 154 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 155 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 158 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 158 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 159 Τράπεζα Θεμάτων... 164 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 164 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 165 5ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 168 Συμπληρωματικές ερωτήσεις... 171 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 75... 177 Κείμενο... 177 Λεξιλ γιο... 178 Μετάφραση στη νεοελληνική... 178 Γραμματικά... 180 Χρονικές αντικαταστάσεις... 188 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 190 Eτυμολογικά... 191 Συντακτικά... 192 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 194 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 196 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 198 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 201 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 201 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 202 Τράπεζα Θεμάτων... 206 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 206 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 207 6ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 212 Bι λίο 3, Kεφάλαια 76-77... 215 Κείμενο... 215 Λεξιλ γιο... 215 Μετάφραση στη νεοελληνική... 216 Γραμματικά... 218 Χρονικές αντικαταστάσεις... 223 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 224 Eτυμολογικά... 225 Συντακτικά... 225 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 227 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 228 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 230 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 232 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 232 Τράπεζα Θεμάτων... 233 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 233 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 234 7ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 238 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 78... 241 Κείμενο... 241 Λεξιλ γιο... 241 Μετάφραση στη νεοελληνική... 242 Γραμματικά... 243 Χρονικές αντικαταστάσεις... 249 6

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 7 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 250 Eτυμολογικά... 251 Συντακτικά... 251 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 252 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 254 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 255 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 258 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 258 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 259 Τράπεζα Θεμάτων... 264 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 264 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 265 8ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 268 Bι λίο 3, Kεφάλαια 79-80... 271 Κείμενο... 271 Λεξιλ γιο... 272 Μετάφραση στη νεοελληνική... 272 Γραμματικά... 274 Χρονικές αντικαταστάσεις... 280 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 282 Eτυμολογικά... 283 Συντακτικά... 284 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 286 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 287 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 289 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 292 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 293 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 294 Τράπεζα Θεμάτων... 298 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 298 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 299 9ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 305 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 81... 309 Κείμενο... 309 Λεξιλ γιο... 310 Μετάφραση στη νεοελληνική... 311 Γραμματικά... 313 Χρονικές αντικαταστάσεις... 320 Εγκλιτικές αντικαταστάσεις... 323 Eτυμολογικά... 324 Συντακτικά... 324 Καν νες και στοιχεία γραμματικής... 327 Καν νες και στοιχεία συντακτικο... 328 Πραγματολογικά, ερμηνευτικά, ιδεολογικά, αισθητικά... 330 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 334 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 334 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 335 Aπαντήσεις στα θέματα για συζήτηση του σχολικο ι λίου... 339 Τράπεζα Θεμάτων... 343 Πραγματολογικές ερωτήσεις... 343 Σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις... 344 10ο Κριτήριο Αξιολ γησης... 349 Συμπληρωματικές ερωτήσεις... 351 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 82... 355 Κείμενο... 355 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 358 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 359 Σχ λιο... 359 7

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 8 Bι λίο 3, Kεφάλαιο 83... 361 Κείμενο... 361 Νοηματική απ δοση του κειμένου... 362 Θεματικ κέντρο του κειμένου... 362 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικο ι λίου... 363 Aπαντήσεις στις ερωτήσεις της Tράπεζας Θεμάτων... 367 Aπαντήσεις στις πραγματολογικές ερωτήσεις της Tράπεζας Θεμάτων... 367 Aπαντήσεις στις σημασιολογικές, ετυμολογικές και λεξιλογικές ερωτήσεις της Tράπεζας Θεμάτων... 369 Aπαντήσεις στα Kριτήρια Aξιολ γησης... 384 Aπαντήσεις στις Συμπληρωματικές ερωτήσεις... 395 Eνδεικτική ι λιογραφία... 399 8

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ * 1. Ποιες είναι οι δ ο μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διαιρείται ο λ γος; Oι δ ο μεγάλες κατηγορίες στις οποίες διαιρείται ο λ γος είναι ο προφορικ ς και ο γραπτ ς λ γος. 2. Ποια απ τις δ ο κατηγορίες στις οποίες διαιρείται ο λ γος προηγείται χρονικά της άλλης και γιατί; Aναμφισ ήτητα, ο προφορικ ς λ γος προηγείται του γραπτο. Η χρήση γραπτών συμ λων προς απεικ νιση της ομιλίας είναι ανθρώπινη επιν ηση πολ μεταγενέστερη απ την εμφάνιση του ανθρώπου επί της γης. Συνεπώς, οι άνθρωποι πρώτα άρθρωσαν τον προφορικ λ γο για τις επικοινωνιακές και για άλλες ανάγκες τους και πολ αργ τερα απεικ νισαν τον προφορικ τους λ γο με σ μ ολα και σημεία. Εννοείται, έ αια, τι ο γραπτ ς λ γος προϋποθέτει συγκροτημένες ανθρώπινες κοινωνίες και ανάπτυξη πολιτισμο. 3. Σε ποιες κατηγορίες διαιρείται ο γραπτ ς λ γος; Ο γραπτ ς λ γος διαιρείται στην ποίηση και στον πεζ λ γο. 4. Η ποίηση ή ο πεζ ς λ γος προηγήθηκε χρονικά και γιατί; Η ποίηση προηγήθηκε χρονικά του πεζο λ γου. Aυτ συνέ η για τους ακ λουθους ασικο ς λ γους: ñ Η ποίηση ασίζεται κυρίως στη φαντασία, ενώ ο πεζ ς λ γος στηρίζεται στην κρίση. Οι λαοί στην αρχή της λογοτεχνικής τους δημιουργίας είχαν πλο σια φαντασία, χι μως και ωριμ τητα σκέψης και κρίσης. ñ Σε αντίθεση με τα πεζά έργα, τα ποιητικά έχουν μέτρο και ρυθμ και, συνεπώς, είναι δυνατ να απομνημονευτο ν ε κολα. * Στην Eισαγωγή απαντώνται λες οι πραγματολογικές ερωτήσεις της Tράπεζας Θεμάτων. Oι πραγματολογικές αυτές ερωτήσεις αντιστοιχο ν στην Eρώτηση 2 της Tράπεζας Θεμάτων, πως θα τεθο ν στις εξετάσεις. 9

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 10 5. Ποια είναι τα κ ρια είδη του πεζο λ γου; Τα κ ρια είδη του πεζο λ γου είναι η ιστορία, η ρητορεία και η φιλοσοφία. 6. Ποιοι είναι οι κυρι τεροι εκπρ σωποι της ιστορίας κατά την κλασική περίοδο; Οι κυρι τεροι εκπρ σωποι της ιστορίας κατά την κλασική περίοδο είναι ο Ηρ δοτος (περίπου 485-425 π.χ.), ο Θουκυδίδης (περίπου 455-399 π.χ.) και ο Ξενοφώντας (περίπου 431-355 π.χ.). 7. Π τε πρωτοεμφανίζεται η ιστορία και με ποιους συγγραφείς; Τα πρώτα σπέρματα της ιστορικ τητας ρίσκονται στα ομηρικά έπη. Η ανατολή, μως, της ιστορίας εμφανίζεται στα μέσα του 6ου αιώνα π.χ. με τους Ίωνες λογογράφους, επιφανέστερος των οποίων ήταν ο Εκαταίος ο Μιλήσιος (6ος αι. π.χ.). 8. Τι ήταν οι λογογράφοι και ποιο το έργο τους; Λογογράφοι ονομάζονταν οι αρχαίοι χρονογράφοι. Ήταν συλλογείς εν ς πλο σιου γενεαλογικο, εθνογραφικο και γεωγραφικο υλικο, κυρίως απ το χώρο της Ανατολής. Έγραφαν σε πεζ λ γο,τι αξιομνημ νευτο είχαν συλλέξει για την κτίση π λεων, για τους θεσμο ς των χωρών κ.ά. Οι περισσ τεροι απ αυτο ς ήταν Ίωνες, έζησαν πριν απ τον Ηρ δοτο και προσπάθησαν να οργανώσουν ιστορικά το παρελθ ν με μέθοδο εμπειρική και ορθολογιστική. Συνήθως δεν ενδιαφέρονταν για την ιστορική ακρί εια και έγραφαν για να κολακέψουν μια π λη ή μια οικογένεια ανάγοντάς τη σε κάποια λαμπρή και ένδοξη αρχή. Ο ρος λογογράφοι ανήκει στον ίδιο το Θουκυδίδη (Α, 21), ενώ ο Ηρ δοτος (II 143, V 36 και 125) τους ονομάζει λογοποιο ς. Οι μυθώδεις διηγήσεις των λογογράφων, που εξακολουθο σαν να υπάρχουν και μετά την εμφάνιση του πατέρα της ιστορίας Ηροδ του, ευχαριστο σαν και έτερπαν τους αναγνώστες της εποχής εκείνης. Σε αντίθεση με τους λογογράφους, ο αντικειμενικ ς ιστορικ ς Θουκυδίδης τονίζει ευθ ς εξαρχής τι το έργο του δε θα ήταν ευχάριστο στους αναγνώστες. Κυρι τερος εκπρ σωπος των Ιώνων λογογράφων ήταν ο Εκαταίος ο Μιλήσιος. Άλλοι, λιγ τερο γνωστοί, ήταν ο Κάδμος ο Μιλήσιος, ο Χάρωνας απ τη Λάμψακο, ο Ξάνθος απ τη Λυδία, ο Ελλάνικος απ τη Μυτιλήνη, ο Διον σιος ο Μιλήσιος κ.ά. Απ το έργο τους λίγα μ νο αποσπάσματα έχουν σωθεί. 10

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 11 9. Ποια ήταν η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα πριν απ τον Πελοποννησιακ π λεμο; Οι πρώτες αντιζηλίες μεταξ της Αθήνας και της Σπάρτης εμφανίστηκαν μετά το ένδοξο τέλος των Περσικών πολέμων. Το 478 π.χ. έγινε η πρώτη αθηναϊκή συμμαχία και οι Αθηναίοι, που διέθεταν ισχυρ στ λο, ανέλα αν τη συνέχιση του αγώνα κατά των Περσών. Σκοπ ς της συμμαχίας αυτής ήταν η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας κυρίως των ελληνικών π λεων της Μικράς Ασίας και των νησιών του Αιγαίου. Ο συντηρητικ ς και αριστοκρατικ ς Κίμων, ο γιος του Μιλτιάδη, του θριαμ ευτή της μάχης του Mαραθώνα, είχε αρκετές επιτυχίες κατά των Περσών, που α ξησαν σε μεγάλο αθμ τη δ ναμη και το γ ητρο της Αθήνας. Παρά τη φιλοσπαρτιατική του πολιτική, οι Σπαρτιάτες, που έ λεπαν πάντα με δυσπιστία τους Αθηναίους, έστειλαν πάλι πίσω στην Αθήνα με διάφορες προφάσεις το εκστρατευτικ σώμα του Κίμωνα, το οποίο είχε φτάσει στην Ιθώμη για να οηθήσει τους Σπαρτιάτες να καταστείλουν την επανάσταση των ειλώτων. Η αποπομπή αυτή του στρατο του Κίμωνα απ τους Σπαρτιάτες θεωρήθηκε απ τους Αθηναίους προσ ολή και ο Κίμων εξοστρακίστηκε το 461 π.χ. Επικρατο ν τ τε οι δημοκρατικοί, με αρχηγο ς τον Εφιάλτη και τον Περικλή, που ενδιαφέρονται πολ να καταστήσουν την Αθήνα πρώτη δ ναμη της Ελλάδας. Η ανοιχτή σ γκρουση Αθηναίων και Σπαρτιατών αρχίζει κατά το 460 π.χ., ταν οι Αθηναίοι έστειλαν οήθεια στους Αργείους, που αγωνίζονταν κατά των Σπαρτιατών. Το 457 π.χ. οι Σπαρτιάτες με τους Βοιωτο ς νικο ν τους Αθηναίους στην Τανάγρα της Βοιωτίας. Με πρ ταση του Περικλή ανακαλείται απ την εξορία ο Κίμων, με τη μεσολά ηση του οποίου συνάπτεται πενταετής ειρήνη μεταξ της Αθήνας και της Σπάρτης. Ο Κίμων πεθαίνει το 449 π.χ. πολιορκώντας το Κίτιο της Κ πρου, αφο στο μεταξ είχε καταφέρει να απαλλάξει το Αιγαίο απ τους Πέρσες. Οι συγκρο σεις μεταξ των δ ο μεγάλων π λεων είχαν και πάλι αρχίσει, αλλά ο Περικλής κατ ρθωσε να απομακρ νει τον κίνδυνο του πολέμου. Το 445 π.χ. με ενέργειές του υπογράφτηκε μεταξ της Αθήνας και της Σπάρτης ειρήνη για τριάντα χρ νια. Είναι οι λεγ μενες τριακοντο τεις σπονδαί, που διάρκεσαν τελικά δεκατέσσερα μ νο χρ νια. 10. Tι γνωρίζετε για την Κ ρινθο, την Κέρκυρα και την Επίδαμνο; Εισαγωγή Η Κέρκυρα ήταν απ το 734 π.χ. αποικία της Κορίνθου. Με την αποικία της αυτή, καθώς και με άλλες αποικίες στα νησιά του Ιονίου πελάγους, η K ρινθος, η πλο σια αυτή π λη της Πελοποννήσου, είχε εξασφαλίσει την εμπορική κυριαρχία στη δυτική Ελλάδα. Παράλληλα και η Κέρκυρα λ γω της επίκαιρης θέσης της αναπτ χθη- 11

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 12 κε ραγδαία και κατέστη πλο σια, αφο αποσπάστηκε νωρίς απ τη μητρ πολη, αυτονομήθηκε και διεξήγε το εμπ ριο χι μ νο στο Ι νιο, αλλά και στην Ιλλυρία και στη Σικελία ακ μη. Η Κέρκυρα στη σχέση της με τις άλλες ελληνικές π λεις είχε πολιτική ένοπλης ουδετερ τητας. Την ίδια πολιτική είχε και η Κ ρινθος, η οποία, ευρεθείσα μεταξ της διαρκώς αναπτυσσ μενης Αθήνας και εκείνης της Σπάρτης, διέ λεπε καθαρά τον κίνδυνο να χάσει την ανεξαρτησία της και να περιπέσει σε δε τερη μοίρα το εμπ ρι της, το οποίο διεξήγε σχεδ ν μονοπωλιακά στη δυτική Ελλάδα. Λίγο αργ τερα, το 626 π.χ., οι πλο σιοι πλέον Κερκυραίοι ιδρ ουν νέα αποικία, την Επίδαμνο, που ρισκ ταν στη θέση του σημερινο Δυρραχίου. Στην ίδρυση της Επιδάμνου συνέπραξαν και οι Κορίνθιοι, αφο τ σο οι Κερκυραίοι σο και οι Κορίνθιοι επεδίωκαν να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηρι τητες στο εσωτερικ της Ιλλυρίας, της σημερινής δηλαδή Αλ ανίας. Μεταξ των δ ο αυτών ιδρυτών της Επιδάμνου δεν άργησε να δημιουργηθεί εχθρ τητα, επειδή και οι δ ο διεκδικο σαν αποκλειστικά εμπορικά προν μια στα νησιά του Ιονίου. Στο μεταξ αναπτ σσεται ραγδαία η Επίδαμνος, η οποία αποσπάται απ τη μητρ πολή της Κέρκυρα, την οποία και ανταγωνίζεται εμπορικά. Στη νέα αυτή αποικία των Κερκυραίων γρήγορα δημιουργήθηκαν εσωτερικές πολιτικές διαμάχες μεταξ των ολιγαρχικών και των δημοκρατικών (438 π.χ.). Η δημοκρατική παράταξη εκδιώκει απ την π λη τους πλο σιους ολιγαρχικο ς, την κρατο σα αριστοκρατική μερίδα. Οι εκπατρισθέντες, μως, συμμαχο ν με τους Ιλλυριο ς και πιέζουν τους δημοκρατικο ς. Οι τελευταίοι αναγκάζονται να ζητήσουν οήθεια απ τη μητρ πολη Κέρκυρα (435 π.χ.). Οι Κερκυραίοι αρνο νται να οηθήσουν τους δημοκρατικο ς Επιδαμνίους. Τ τε οι Επιδάμνιοι στρέφονται προς την π λη της Κορίνθου και ζητο ν οήθεια. Οι Κορίνθιοι ευχαρίστως αποδέχονται το αίτημα των Επιδαμνίων και αποστέλλουν επικουρική φρουρά. Η αποστολή της οήθειας των Κορινθίων στους Επιδαμνίους έχει άμεση σχέση με το γεγον ς τι Κορίνθιοι και Κερκυραίοι ρίσκονταν επί πολλά χρ νια σε διάσταση και εχθρ τητα μεταξ τους εξαιτίας του εμπορικο ανταγωνισμο στα Ι νια νησιά. Την αποστολή στρατιωτικής οήθειας προς τους δημοκρατικο ς Επιδαμνίους οι Κερκυραίοι τη θεώρησαν ως εχθρική ενέργεια. Συμμαχο ν τ τε με τους πολιτικο ς εξορίστους της Επιδάμνου και με τους Ιλλυριο ς και πολιορκο ν την Επίδαμνο με 40 πολεμικά πλοία. ταν οι Κορίνθιοι πληροφορήθηκαν τις κινήσεις αυτές των Κερκυραίων, στέλνουν και αυτοί 75 δικά τους πολεμικά πλοία (: τριήρεις), για να λ σουν την πολιορκία. Οι Κερκυραίοι και τ τε δεν έμειναν αδρανείς. Με άλλα 80 πολεμικά πλοία συναντο ν τα πλοία των Κορινθίων παρά τον Αμ ρακικ, στην περιοχή της Λευκίμμης. Στη ναυμαχία που επακολο θησε οι Κορίνθιοι ηττώνται. Οι πολιορκο μενοι 12

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 13 Εισαγωγή Επιδάμνιοι έπειτα απ την ήττα αυτή των Κορινθίων συνθηκολογο ν και παραδίδονται στους Κερκυραίους (435 π.χ.). Μετά τα τα οι Κορίνθιοι άρχισαν πυρετώδεις προετοιμασίες για τη δημιουργία ικανο στ λου που θα αντιμετώπιζε την ισχυρή ναυτική δ ναμη των Κερκυραίων. Οι Κερκυραίοι τ τε αναγκάστηκαν να στραφο ν προς τους Αθηναίους και να ζητήσουν τη συμμαχία τους (433 π.χ.). Παράλληλα και οι Κορίνθιοι έστειλαν πρέσ εις στην Αθήνα, οι οποίοι κατηγορο σαν τους Κερκυραίους ως άδικους και τ νιζαν ιδιαίτερα τι παρέμ αση των Αθηναίων στις διαφορές Κορινθίων και Κερκυραίων θα παρα ίαζε και θα καθιστο σε άκυρες τις τριακονταετείς σπονδές που είχαν συναφθεί μεταξ της Αθήνας και της Σπάρτης (445 π.χ.). Τελικά, ο Περικλής συνάπτει με τους Κερκυραίους επιμαχία, δηλαδή μ νο αμυντική συμμαχία. Μετά τη σ ναψη της αμυντικής αυτής συμμαχίας ο Περικλής αποστέλλει προς οήθεια των Κερκυραίων 10 πολεμικά πλοία. Το επ μενο έτος (432 π.χ.) οι Κορίνθιοι, δυσαρεστημένοι απ την απ φαση του Περικλή, στέλνουν στην Κέρκυρα 150 τριήρεις. Οι Κερκυραίοι με 110 πολεμικά πλοία αντιμετωπίζουν τους Κορινθίους στα Σ οτα. Εκεί συνάπτεται λυσσαλέα ναυμαχία, η οποία κατέληξε σε αριά ήττα των Κερκυραίων. Κατά τη σ ρραξη αυτή αναγκάστηκαν να λά ουν μέρος υπέρ των Κερκυραίων τα δέκα αθηναϊκά πλοία. Η συμμετοχή αυτή των Αθηναίων στις πολεμικές συγκρο σεις Κερκυραίων και Κορινθίων αποτέλεσε σο αρ πλήγμα για τις τριακονταετείς σπονδές. 11. Πώς εξιστορεί ο Θουκυδίδης στο πρώτο ι λίο του τις σχέσεις Κερκυραίων, Κορινθίων και Επιδαμνίων πριν απ την έναρξη του Πελοποννησιακο πολέμου; Παραθέτουμε εδώ τη νοηματική απ δοση των κεφαλαίων 25-31 του πρώτου ι λίου του Θουκυδίδη, που αναφέρονται στις σχέσεις Κερκυραίων, Κορινθίων και Επιδαμνίων. ÂÊ Ï ÈÔ 25Ô ταν οι Κερκυραίοι αρνήθηκαν να οηθήσουν τους Επιδαμνίους, οι τελευταίοι ζήτησαν απ το μαντείο των Δελφών να τους συμ ουλέψει τι έπρεπε να κάνουν, για να αντιμετωπίσουν τη δεινή κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει. Ο χρησμ ς του μαντείου ήταν να παραδώσουν την π λη στους Κορινθίους και να τους αναγνωρίσουν ως αρχηγο ς τους. Στρέφονται τ τε οι πρέσ εις της Επιδάμνου προς τους Κορινθίους και ζητο ν απ αυτο ς να τους οηθήσουν ανακοινώνοντάς τους το χρησμ του θεο και υπενθυμίζοντάς τους τι Κορίνθιος ήταν ο αρχηγ ς της αποικίας τους. 13

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 14 Οι Κορίνθιοι φάνηκαν πρ θυμοι να τους οηθήσουν, χι μ νο γιατί θεώρησαν την Επίδαμνο και δική τους αποικία, αλλά κυρίως γιατί μισο σαν τους Κερκυραίους, που έδειχναν περιφρονητική απέναντί τους στάση. Συγκεκριμένα, στις κοινές γιορτές και πανηγ ρεις, οι Κερκυραίοι δεν απέδιδαν τις καθιερωμένες τιμές στους Κορινθίους, πως έκαναν οι άλλες αποικίες των Κορινθίων, και τους περιφρονο σαν, γιατί αισθάνονταν αρκετά ισχυροί ως προς τον πλο το, τη στρατιωτική και τη ναυτική δ ναμη. σον αφορά μάλιστα το ναυτικ, υπερηφανε ονταν γιατί υπερείχαν πολ απ τις άλλες π λεις και γιατί ήταν συνεχιστές των πρώτων κατοίκων της Κέρκυρας, των Φαιάκων, που ήταν ονομαστοί για τη ναυτική τους τέχνη και δ ναμη. ταν άρχισε ο π λεμος με τους Κορινθίους, οι Κερκυραίοι διέθεταν εκατ ν είκοσι πολεμικά πλοία. ÂÊ Ï ÈÔ 26Ô Οι Κορίνθιοι, επειδή είχαν πολλά παράπονα απ τους Κερκυραίους, δέχτηκαν με προθυμία το αίτημα των Επιδαμνίων και διέταξαν φρουρά απ Αμπρακιώτες, Λευκαδίους και δικο ς τους να συνοδε σει σους έποικους θα αποφάσιζαν να πάνε στην Επίδαμνο. Για να αποφ γουν μάλιστα το στ λο των Κερκυραίων, πήγαν στην Απολλωνία απ τη στεριά. Οι Κερκυραίοι, ταν έμαθαν τι έφθασε η κορινθιακή οήθεια στην Επίδαμνο, εξοργίστηκαν και έστειλαν αμέσως μια μοίρα απ 25 πλοία, που αργ τερα την ενίσχυσαν με άλλα 15, ζητώντας απειλητικά και θρασ τατα απ τους Επιδαμνίους να διώξουν τους Κορινθίους και να δεχτο ν την επιστροφή των εξορίστων. Επειδή οι Επιδάμνιοι δε δέχτηκαν τις προτάσεις τους, οι Κερκυραίοι εκστράτευσαν εναντίον τους με 40 πλοία. Στην εκστρατεία αυτή μετείχαν οι Ιλλυριοί, με τους οποίους είχαν συμμαχήσει οι Κερκυραίοι, και οι εξ ριστοι αριστοκρατικοί. Πολι ρκησαν λοιπ ν την Επίδαμνο και με προκήρυξη έκαναν γνωστ στους κατοίκους της Επιδάμνου τι σοι φ γουν απ την π λη δε θα πάθουν τίποτε, ενώ σοι μείνουν θα θεωρηθο ν εχθροί. 14

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 15 Εισαγωγή ÂÊ Ï ÈÔ 27Ô ταν οι Επιδάμνιοι απέρριψαν τις προτάσεις των Κερκυραίων, οι Κερκυραίοι άρχισαν να πολιορκο ν την π λη. Οι Κορίνθιοι, ταν πληροφορήθηκαν την λη κατάσταση, ετοίμαζαν εκστρατεία στην Επίδαμνο και ανακοίνωναν την αποστολή αποίκων με ισ τητα πολιτικών δικαιωμάτων για ποιον ήθελε να πάει. Έδιναν μάλιστα τη δυνατ τητα σ σους δίσταζαν να συμμετάσχουν στην πρώτη αυτή φάση του αποικισμο να εξασφαλίσουν τη θέση τους ως άποικοι κατα άλλοντας το χρηματικ ποσ των πενήντα κορινθιακών δραχμών. Για να είναι ο πλους της αποστολής στην Επίδαμνο ασφαλής, ζήτησαν οήθεια και ενισχ σεις και απ άλλες π λεις. Έτσι, οι Μεγαρείς ετοίμασαν και έστειλαν οκτώ πλοία, οι Παλείς της Κεφαλλονιάς τέσσερα, οι Επιδα ριοι πέντε, οι κάτοικοι της Ερμι νης ένα, οι Τροιζήνιοι δ ο, οι Λευκάδιοι δέκα και οι Αμπρακιώτες οκτώ. Απ τους Θη αίους και τους Φλειασίους ζήτησαν μ νο χρήματα και απ τους Ηλείους χρήματα και πλοία χωρίς πληρώματα. Τέλος, οι ίδιοι οι Κορίνθιοι ετοίμασαν τριάντα πλοία και τρεις χιλιάδες οπλίτες. ÂÊ Ï ÈÔ 28Ô Οι Κερκυραίοι ανησ χησαν απ τις πολεμικές προετοιμασίες των Κορινθίων και έστειλαν πρέσ εις στην Κ ρινθο, ζητώντας απ τους Κορινθίους να αποσ ρουν τους φρουρο ς και τους αποίκους τους απ την Επίδαμνο, γιατί δεν είχαν κανένα δικαίωμα στην π λη αυτή. Αν θεωρο σαν τι είχαν κάποια δικαιώματα στην Επίδαμνο, οι Κερκυραίοι ήταν πρ θυμοι να παραπέμψουν το ζήτημα σε διαιτησία σε πελοποννησιακές π λεις, για τις οποίες και οι δ ο πλευρές θα συμφωνο σαν. Δέχονταν ακ μη να αφήσουν την λη υπ θεση στην κρίση του μαντείου των Δελφών. Απείλησαν μάλιστα τους Κορινθίους τι, αν δε δεχτο ν τις προτάσεις τους και συνεχίσουν τις πολεμικές προετοιμασίες, θα συμμαχήσουν με τους Αθηναίους, προκειμένου να υπερασπίσουν τα συμφέροντά τους. Οι Κορίνθιοι τους απάντησαν τι θα σκεφτο ν την πρ τασή τους, αφο πρώτα εκείνοι απομακρ νουν το στ λο τους και τους αρ άρους απ την Επίδαμνο. Και οι Κερκυραίοι συμφώνησαν να πράξουν αυτ, αν αποσ ρουν και οι Κορίνθιοι τους δικο ς τους απ την Επίδαμνο. Τ νισαν μάλιστα τι ήταν πρ θυμοι να αναστείλουν τις εχθροπραξίες, ώσπου να γει το τελικ π ρισμα της διαιτησίας. 15

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 16 ÂÊ Ï ÈÔ 29Ô Οι Κορίνθιοι δε δέχτηκαν τις προτάσεις των Κερκυραίων και συνέχιζαν τις πολεμικές τους προετοιμασίες. ταν λα είχαν ετοιμαστεί, ανακοίνωσαν με κήρυκα τι κηρ σσουν π λεμο κατά των Κερκυραίων και απέπλευσαν με τους συμμάχους τους για την Επίδαμνο με 75 πλοία και 2.000 οπλίτες. Είχαν ορίσει τρεις αρχηγο ς για τις ναυτικές δυνάμεις και δ ο για τους οπλίτες. ταν οι Κορίνθιοι έφθασαν στο ακρωτήριο Άκτιο, στην είσοδο του Αμ ρακικο κ λπου, οι Κερκυραίοι έστειλαν κήρυκα για να τους αποτρέψει απ το να πλε σουν εναντίον τους. Ο κήρυκας μως επέστρεψε άπρακτος. Τ τε οι Κερκυραίοι, που στο μεταξ είχαν επισκευάσει και επανδρώσει τα πλοία τους, ανοίχθηκαν και αυτοί στο πέλαγος με 80 πλοία για να συναντήσουν τα εχθρικά. Επακολο θησε ναυμαχία, κατά την οποία οι Κερκυραίοι πέτυχαν λαμπρή νίκη. Συνέ η μάλιστα την ίδια ημέρα να παραδοθεί η Επίδαμνος στους Κερκυραίους, που την πολιορκο σαν με 40 πλοία. Η παράδοση της π λης έγινε υπ τον ρο να πουληθο ν οι ξένοι ως δο λοι και οι Κορίνθιοι να κρατηθο ν φυλακισμένοι μέχρις του πάρουν κάποια άλλη απ φαση γι αυτο ς. ÂÊ Ï ÈÔ 30fi Οι Κερκυραίοι μετά τη νίκη τους έστησαν τρ παιο στο ακρωτήριο της Λευκίμμης και σκ τωσαν σους αιχμαλώτους είχαν συλλά ει, εκτ ς απ τους Κορινθίους. Τους Κορίνθιους αιχμαλώτους το ς κρατο σαν φυλακισμένους για να τους χρησιμοποιήσουν αργ τερα στις διαπραγματε σεις. Μετά την αποχώρηση των Κορινθίων και των συμμάχων τους απ την περιοχή εκείνη, η Κέρκυρα, που είχε πλέον την απ λυτη κυριαρχία στο Ι νιο, προέ η σε αντίποινα κατά των π λεων που είχαν οηθήσει τους Κορινθίους. Συγκεκριμένα, έκοψαν τα δέντρα της Λευκάδας, έκαψαν την Κυλλήνη και προξένησαν καταστροφές στους συμμάχους των Κορινθίων κάνοντας επιθέσεις με τα πλοία τους. Για να περιορίσουν τη δράση του κερκυραϊκο στ λου, οι Κορίνθιοι έστειλαν στο Άκτιο στ λο και στρατ. Οι Κερκυραίοι τ τε στρατοπέδευσαν και αυτοί στο ακρωτήριο της Λευκίμμης. ταν μως άρχισε ο χειμώνας, έφυγαν λοι για την πατρίδα τους. 16

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 17 Εισαγωγή ÂÊ Ï ÈÔ 31Ô Οι Κορίνθιοι μετά την ήττα τους άρχισαν με πάθος και ορμή να προετοιμάζουν μεγάλες ναυτικές δυνάμεις, για να συνεχίσουν με μεγαλ τερη ένταση τον π λεμο κατά των Κερκυραίων. Προσκάλεσαν μάλιστα κωπηλάτες απ λα τα μέρη της Ελλάδας. Οι Κερκυραίοι φο ήθηκαν, ταν πληροφορήθηκαν τις πολεμικές αυτές προετοιμασίες των Κορινθίων. Ο φ ος τους προερχ ταν κυρίως απ το γεγον ς τι μέχρι τ τε είχαν τηρήσει ουδετερ τητα και δεν είχαν φροντίσει να προσχωρήσουν ο τε στη συμμαχία των Αθηναίων ο τε στη συμμαχία των Λακεδαιμονίων. Στην προσπάθειά τους να ρουν συμμάχους έστειλαν πρέσ εις στην Αθήνα. Ταυτ χρονα και οι Κορίνθιοι, ταν έμαθαν την κίνηση αυτή των Κερκυραίων, έστειλαν κι αυτοί πρέσ εις στην Αθήνα για να αποτρέψουν την ενδεχ μενη συμμαχία Κερκυραίων και Αθηναίων, που θα ήταν εις άρος τους. Οι Αθηναίοι κάλεσαν σε συνεδρίαση την εκκλησία του δήμου για να ακο σουν τις αντιτιθέμενες θέσεις των πρέσ εων των δ ο αυτών μεγάλων ναυτικών π λεων. Τα επ μενα κεφάλαια (32-43) αναφέρονται στις αγορε σεις των πρέσ εων των Κερκυραίων και των Κορινθίων ενώπιον των Αθηναίων. Τελικά, στο κεφ. 44 οι Αθηναίοι αποφασίζουν «επιμαχία», δηλαδή αμυντική μ νο συμμαχία με τους Κερκυραίους. ÂÊ Ï ÈÔ 44Ô Δ ο μέρες διάρκεσαν οι δια ουλε σεις στην Αθήνα για τη λήψη οριστικής απ φασης σχετικά με την αποδοχή ή μη της προτειν μενης απ τους Κερκυραίους συμμαχίας. Και ενώ την πρώτη ημέρα οι Aθηναίοι είχαν απορρίψει τις προτάσεις των Κερκυραίων, τη δε τερη άλλαξαν γνώμη και αποφάσισαν να συνάψουν μ αυτο ς αμυντική συμμαχία. Με την επιμαχία αυτή η Αθήνα θα οηθο σε την Κέρκυρα μ νο αν κάποιος εχθρ ς τής επετίθετο. Οι Αθηναίοι διέ λεπαν τι ο π λεμος με τους Πελοποννησίους ήταν αναπ φευκτος και γι αυτ δεν ήθελαν ν αφήσουν την Κέρκυρα, που διέθετε ισχυρή ναυτική δ ναμη, στα χέρια των Κορινθίων. Εξάλλου, δε διέφευγε την προσοχή τους τι η Κέρκυρα είχε εξαιρετικά επίκαιρη θέση για τη ναυσιπλο α προς την Ιταλία και τη Σικελία. 17

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 18 12. Τι γνωρίζετε για την καταγωγή και τη μ ρφωση του Θουκυδίδη; ñ Καταγωγή: Ο Θουκυδίδης (πιθαν ν 455-399 π.χ.) γεννήθηκε στο δήμο Αλιμο ντα (στο σημεριν Άλιμο της Αττικής). Ο πατέρας του λεγ ταν λορος και ήταν συγγενής του ομώνυμου ασιλιά της Θράκης. Στη συγγένεια αυτή οφειλ ταν και η μεγάλη του περιουσία στη Σκαπτή Ύλη της Θράκης (μεταλλεία χρυσο ), χάρη στην οποία ασκο σε και επιρροή στους κατοίκους της περιοχής («κα π α το δ νασθαι ν το ς πρώτοις τ ν πειρωτ ν», 4, 105, 1). Με τους μεγάλους στρατηγο ς Μιλτιάδη και Κίμωνα διατηρο σε οικογενειακο ς δεσμο ς. ñ Μ ρφωση: Έλα ε μεγάλη μ ρφωση χάρη στην πλο σια και αριστοκρατική οικογένειά του. Δασκάλους είχε το φιλ σοφο Αναξαγ ρα και το ρήτορα Αντιφώντα. Η φιλία με τον Περικλή επηρέασε ποικιλοτρ πως τη σκέψη του. Οι σοφιστές Γοργίας ο Λεοντίνος και Πρ δικος ο Ηλείος επηρέασαν επίσης το μεγάλο ιστορικ. Γενικά, τα παιδικά και νεανικά χρ νια του Θουκυδίδη συνέπεσαν με τη λαμπρ τερη περίοδο της αθηναϊκής δ ναμης. Έζησε στη μεγαλ τερη ακμή του αθηναϊκο κράτους. Στην πολιτική δέσποζε ο Περικλής, που στ λισε την Αθήνα με θαυμάσια έργα τέχνης. Στην πνευματική ζωή κυριαρχο σαν οι σοφιστές και οι μεγάλοι τραγικοί ποιητές της εποχής του. 13. Για ποιους λ γους εξορίστηκε ο Θουκυδίδης και πώς η εξορία του επηρέασε τη συγγραφή του έργου του; Απ το ίδιο του το έργο πληροφορο μαστε τι ο ιστορικ ς ρισκ ταν στην Αθήνα κατά το φο ερ λοιμ που ενέσκηψε εκεί στην αρχή του Πελοποννησιακο πολέμου. Άλλες πληροφορίες μέχρι το 424 π.χ. δεν έχουμε για το Θουκυδίδη. Το 424 π.χ. εκλέχτηκε στρατηγ ς των Αθηναίων και εστάλη με μικρή μοίρα του αθηναϊκο στ λου στην Αμφίπολη, που ήταν αποικία των Αθηναίων κοντά στις εκ ολές του Στρυμ να, για να ελέγχει την περιοχή και να αποτρέψει την κατάληψη της π λης αυτής απ τους Σπαρτιάτες. Η π λη αυτή και ολ κληρη η γ ρω περιοχή είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για την Αθήνα, γιατί ρισκ ταν κοντά στα χρυσωρυχεία του Παγγαίου και διέθετε άφθονη σχετικά ξυλεία για τη ναυπήγηση πλοίων. Ο δραστήριος Σπαρτιάτης στρατηγ ς Βρασίδας κινήθηκε ταχ τατα προς την περιοχή της Αμφίπολης και κατέλα ε την π λη χωρίς να προφθάσει η μοίρα του αθηναϊκο στ λου υπ το Θουκυδίδη να αντιδράσει. Επειδή, λοιπ ν, ο Θουκυδί- 18

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 19 Εισαγωγή δης δεν κατ ρθωσε να αποτρέψει την κατάληψη της π λης απ τους Σπαρτιάτες, καταδικάστηκε απ τους Αθηναίους σε εξορία. Εξ ριστος πια, ο Θουκυδίδης αφιερώνει πλέον λο το χρ νο του στην ιστορική έρευνα, συγκεντρώνει λες τις αναγκαίες πληροφορίες, επισκέπτεται τους χώρους των συγκρο σεων και παρακολουθεί καλ τερα και πιο άνετα τις εξελίξεις των γεγον των. 14. Ποιες συνέπειες είχε για τον ίδιο το Θουκυδίδη η αποτυχία του ως στρατηγο στην Αμφίπολη (424 π.χ.); Το 424 π.χ. ο Θουκυδίδης, ως στρατηγ ς, δεν μπ ρεσε να σώσει την Αμφίπολη, αποικία των Αθηναίων κοντά στις εκ ολές του Στρυμ να, απ την επίθεση των Σπαρτιατών. Είχε σταλεί απ τους Αθηναίους με μικρή μοίρα του αθηναϊκο στ λου στην περιοχή αυτή με αντικειμενικ σκοπ να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης απ τους Σπαρτιάτες. Η π λη αυτή είχε μεγάλη στρατηγική σημασία για την Αθήνα, γιατί διέθετε άφθονη σχετικά ξυλεία για τη ναυπήγηση πλοίων και ακ μη γιατί ρισκ ταν κοντά στα χρυσωρυχεία (: μεταλλεία χρυσο ) του Παγγαίου. Φαίνεται τι ο Θουκυδίδης δεν υπολ γισε τις ικαν τητες του Σπαρτιάτη στρατηγο Βρασίδα, ο οποίος έφτασε ταχ τατα απ την Πελοπ ννησο στην περιοχή, σε μια κίνηση αντιπερισπασμο, και κατέλα ε την Αμφίπολη, χωρίς να προλά ει ο Θουκυδίδης να αντιδράσει. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι τιμώρησαν το στρατηγ Θουκυδίδη με εξορία, γιατί δεν κατ ρθωσε να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης απ τους Σπαρτιάτες. Η αποτυχία του, μως, αυτή είχε το εξής καλ για τον ιστορικ Θουκυδίδη: Εξ ριστος πια, ο Θουκυδίδης αφιερώνει πλέον λο το χρ νο του στην ιστορική έρευνα, στη συγκέντρωση πληροφοριών για τα ιστορικά γεγον τα, επισκέπτεται τους χώρους των συγκρο σεων και μπορεί έτσι να παρακολουθεί καλ τερα και πιο άνετα τις ιστορικές εξελίξεις. 15. Απ πο προκ πτει τι ο Θουκυδίδης έζησε έως το τέλος του Πελοποννησιακο πολέμου; Δε γνωρίζουμε με ε αι τητα αν ο Θουκυδίδης επέστρεψε στην Αθήνα μετά την καταστροφή και κατάληψη της π λης απ τους Σπαρτιάτες. Οι πληροφορίες που 19

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 20 έχουμε απ τα αρχαία κείμενα είναι α έ αιες και αντιφατικές. Φαίνεται, μως, τι μετά το τέλος του Πελοποννησιακο πολέμου (404 π.χ.) ο Θουκυδίδης, με ειδικ ψήφισμα, επέστρεψε στην Αθήνα, που έμεινε μως για λίγο. Ο Θουκυδίδης, με το υψηλ και μεγαλοπρεπές φρ νημα, δεν μπορο σε ν ανεχθεί τα υλικά και ηθικά ερείπια που ρήκε στην Αθήνα. Γ ρισε πάλι στα κτήματά του στη Σκαπτή Ύλη της Θράκης, που συνέχισε τη συγγραφή της ιστορίας του. Το έργο του σταματά στο 411 π.χ. Ο θάνατ ς του δεν τον άφησε να τελειώσει το μεγάλο ιστορικ του έργο. Μέσα στο ίδιο του το έργο υπάρχει η δήλωσή του τι άρχισε να γράφει την ιστορία του αμέσως μετά την έναρξη του Πελοποννησιακο πολέμου. Δε διευκρινίζει, μως, αν πρ κειται για τη συγκέντρωση του υλικο του ή για την οριστική μορφή του κειμένου του. 16. Ποιο είναι το ιστορικ έργο του Θουκυδίδη; Ο Θουκυδίδης συνέγραψε την ιστορία του Πελοποννησιακο πολέμου απ το 431 έως το 411 π.χ. Λ γω προφανώς του αιφνίδιου θανάτου του δεν πρ λα ε να τελειώσει την ιστορία του καταστρεπτικο εμφ λιου αυτο πολέμου. Την ιστορία του (411-404 π.χ.) συνεχίζει ο Αθηναίος ιστορικ ς Ξενοφώντας στα δ ο πρώτα ι λία των Ελληνικ ν του. 17. Σε π σα ι λία διαιρείται η ιστορία του Θουκυδίδη; Η ιστορία του Θουκυδίδη διαιρείται σε οκτώ ι λία. Η διαίρεση αυτή δεν έγινε απ τον ίδιο το Θουκυδίδη, αλλά απ τους Αλεξανδρινο ς φιλολ γους του 3ου ή 2ου π.χ. αιώνα. 18. Ποια θέματα περιλαμ άνονται στο πρώτο ι λίο των «Ιστοριών» του Θουκυδίδη; Στο πρώτο ι λίο των Iστοριών του Θουκυδίδη περιλαμ άνονται τα παρακάτω θέματα: α) Η μέθοδος του ιστορικο και το αντικείμενο της ιστορίας. ) Οι αφορμές, τα αίτια και η σημασία του πολέμου. γ) Οι ιστορικές εξελίξεις απ το παρελθ ν έως τις παραμονές του πολέμου («Αρχαιολογία»). 20

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 21 Εισαγωγή δ) Η ανάπτυξη της δ ναμης των Αθηνών κατά τη λαμπρή πεντηκονταετία (479-432 π.χ.). ε) Οι τελευταίες διπλωματικές προσπάθειες και οι δυνάμεις των αντιπάλων. Ιδιαίτερα τονίζεται στο έργο του τι ο Πελοποννησιακ ς π λεμος είναι ο πιο σημαντικ ς απ τους προηγο μενους πολέμους και αξιολογ τερος απ τον Τρωικ και τους Περσικο ς. Θεωρεί μάλιστα ο συγγραφέας ως κ ρια αίτια του πολέμου τον ανταγωνισμ μεταξ της Αθήνας και της Σπάρτης για την ηγεμονία στις τ τε ελληνικές π λεις-κράτη και το φθ νο των Πελοποννησίων για τη μεγάλη δ ναμη των Αθηναίων. 19. Τι περιλαμ άνει το δε τερο ι λίο των «Iστοριών» του Θουκυδίδη; Το δε τερο ι λίο των Iστοριών του Θουκυδίδη περιλαμ άνει τα πρώτα τρία έτη του πολέμου (431-428 π.χ.) και συγκεκριμένα τα εξής: α) Την εισ ολή των Θη αίων στις Πλαταιές. ) Τον επιτάφιο λ γο του Περικλή προς τιμή των πρώτων νεκρών του πολέμου. γ) Το φο ερ λοιμ που ενέσκηψε στην Αθήνα κατά το δε τερο έτος του πολέμου. δ) Την κατάληψη της Ποτίδαιας απ τους Αθηναίους. ε) Την πολιορκία των Πλαταιών. στ) Τη νίκη του Φορμίωνα στη Να πακτο και το θάνατο του Περικλή. 20. Τι περιλαμ άνει το τρίτο ι λίο των «Iστοριών» του Θουκυδίδη; Στο τρίτο ι λίο των Iστοριών του Θουκυδίδη περιλαμ άνονται τα γεγον τα των ετών 428-425 π.χ. Συγκεκριμένα, στο ι λίο αυτ περιέχονται τα ακ λουθα: α) Η αποστασία της Μυτιλήνης. ) Οι δημηγορίες του Κλέωνα και του Δι δοτου. γ) Η παράδοση των Πλαταιέων. δ) Οι δημηγορίες των Πλαταιέων και των Θη αίων. ε) Ο εμφ λιος π λεμος στην Κέρκυρα και η εκστρατεία του στρατηγο Δημοσθένη στη δυτική Στερεά Ελλάδα. στ) «Παθολογία» του πολέμου και πρώτη εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία. 21. Ποιου ι λίου αμφισ ητήθηκε η γνησι τητα; Ορισμένες αμφι ολίες δημιουργήθηκαν για τη γνησι τητα του γδοου ι λίου. Aυτ συνέ η, γιατί, σε αντίθεση με τα άλλα εφτά, στο τελευταίο αυτ ι λίο δεν 21

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 22 υπάρχουν δημηγορίες. Oρισμένοι θεωρο ν τι το γδοο ι λίο γράφτηκε απ τη θυγατέρα του Θουκυδίδη και άλλοι το αποδίδουν στον Ξενοφώντα ή το Θε πομπο. Η γλώσσα, το φος και το ήθος του ι λίου αυτο μαρτυρο ν τι ανήκει και αυτ στο Θουκυδίδη, που μως δεν κατ ρθωσε να το επεξεργαστεί και να επιφέρει τις ανάλογες ελτιώσεις. 22. Σε π σες περι δους διαιρείται ο Πελοποννησιακ ς π λεμος; Ο Πελοποννησιακ ς π λεμος (431-404 π.χ.) διαιρείται σε τρεις περι δους: α) Η πρώτη περίοδος (431-421 π.χ.) ονομάζεται Αρχιδάμειος π λεμος απ το νομα του ασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου. ) Η δε τερη περίοδος (415-413 π.χ.) περιλαμ άνει την εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία, η οποία κατέληξε στην καταστροφή τους. γ) Η τρίτη περίοδος (413-404 π.χ.) ονομάζεται Δεκελεικ ς π λεμος απ το φρο ριο της Αττικής Δεκέλεια. 23. Ποια γλώσσα χρησιμοποιεί στο έργο του ο Θουκυδίδης; Να αναφέρετε τρεις χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Θουκυδίδης στο έργο του είναι η «αρχαία αττική» του 5ου αι. π.χ. Tρεις χαρακτηριστικές γλωσσικές ιδιομορφίες του σπουδαίου ιστορικο είναι οι εξής: α) Γίνεται χρήση της πρ θεσης ς αντί ε ς. ) Χρησιμοποιείται η πρ θεση ξ ν αντί σ ν. γ) Στη γλώσσα του Θουκυδίδη το συμφωνικ σ μπλεγμα ττ τρέπεται σε σσ, πως πράσσω αντί πράττω, σσ μαι αντί ττ μαι. 24. Ποια είναι τα ασικά χαρακτηριστικά της αρχαίας αττικής διαλέκτου; Η αρχαία αττική διάλεκτος παρουσιάζει, έναντι της νε τερης αττικής, τα εξής χαρακτηριστικά: ñ Την ονομαστική πληθυντικο των ονομάτων σε -ε ς σε - ς αντί -ε ς, πως ο ππ ς αντί ο ππε ς. ñ Τη δοτική πληθυντικο των δευτερ κλιτων ονομάτων σε -οισι αντί -οις, πως λ γοισι αντί λ γοις. 22

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 23 Εισαγωγή ñ Το ηι αντί του ει σε ορισμένες λέξεις, πως ληιτουργ αντί λειτουργ. ñ Το σχηματισμ της αιτιατικής ενικο σε -η και της γενικής ενικο σε -ους των τριτ κλιτων ονομάτων σε -ης, πως τ ν Δημοσθένη, το Δημοσθένους. ñ Τη χρήση των προθέσεων ξ ν και ς αντί των αττικών σ ν και ε ς, αντίστοιχα. ñ Τη χρήση του δυϊκο αριθμο. ñ Το πρώτο ενικ πρ σωπο παρατατικο του ε μ αντί του ν. ñ Το γ πληθυντικ πρ σωπο του παθητικο παρακειμένου και υπερσυντελίκου σε -αται και -ατο, αντίστοιχα, πως γεγράφαται, τετάχατο. ñ Τη συχνή χρήση του υποθετικο συνδέσμου ν αντί του ν. 25. Ποιες είναι οι κυρι τερες γλωσσικές ιδιοτυπίες του Θουκυδίδη; ñ O Θουκυδίδης χρησιμοποιεί συχνά σπάνιες και ποιητικές λέξεις, πως α ε αντί εί, φαρκτος (= αφ λαχτος) αντί φρακτος, λίπα (= με λάδι), φορμ (= ορμητήριο), κωλ μη (= παρεμπ διση) αντί κώλυμα, ξαπιναίως αντί ξαίφνης, ποτοπ (= υποψιάζομαι), παλλαξείω (= θέλω να απαλλαγώ). ñ Προτιμά τις προθέσεις ξ ν και ς αντί σ ν και ε ς, αντίστοιχα, τ σο στη σ νθεση σο και στη σ νταξη: ς τ ς Αθήνας, ξ ν α το ς, σ αίνω, ξυγγράφω κ.ά. ñ Προτιμά τα αρχαϊκ τερα συμπλέγματα σσ και ρσ αντί των ττ και ρρ, αντίστοιχα: πράσσω (αττικά πράττω), θάλασσα (αττικά θάλαττα), θαρσ (αττικά θαρρ ) κ.ά. ñ Χρησιμοποιεί το ουδέτερο των επιθέτων και των μετοχών αντί των αντίστοιχων ουσιαστικών, πως τ δεδι ς αντί τ δέος, τ σ φρον αντί σωφροσ νη, τ ουλ μενον αντί ο λησις, τ ποπτον αντί ποψία κ.ά. ñ Κάνει συχνή χρήση σ νθετων ρημάτων για να δηλώσει περισσ τερες απ μία επιρρηματικές σχέσεις, πως πεξανάγομαι [= ανοίγομαι με προφυλάξεις ( π ) έξω ( ξ) στο πέλαγος]. ñ Xρησιμοποιεί συχνά αιτιολογικές προτάσεις και προσδιορισμο ς, προσπαθώντας να διαφωτίσει πλήρως τα γεγον τα. 26. Τι επιδιώκει ο Θουκυδίδης με τη χρήση σ νθετων ρημάτων; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα. Συχνά ο Θουκυδίδης αντί απλών ρημάτων χρησιμοποιεί στο έργο του σ νθετα ρήματα με δ ο ή και τρεις προθέσεις, γιατί επιδιώκει «να δηλωθο ν ραχυλογικά και πυκνά δ ο ή περισσ τερες επιρρηματικές σχέσεις του υποκειμένου ή του αντικειμέ- 23

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 24 νου με τη ρηματική ενέργεια, π.χ. προκαταρχ μενοι (= διδ ντες πρ τερον το ς λλοις τ ς καταρχάς), 1.25.4. 27. Να αναφέρετε τρία (3) χαρακτηριστικά του θουκυδίδειου φους. Xαρακτηριστικά του θουκυδίδειου φους είναι τα εξής: ñ H συνεχής χρήση των αντιθέσεων. ñ H αφθονία των ετερ πτωτων προσδιορισμών (εκεί που ένα απλο στερο κείμενο θα είχε δευτερε ουσα πρ ταση). ñ H περίπλοκη σ νταξη. ñ Oι μακρές περίοδοι στο λ γο. ñ Tα εντυπωσιακά ρητορικά σχήματα. 28. Αναφέρατε μερικές απ τις ιδέες του Θουκυδίδη. Ο Θουκυδίδης, μαθητής των σοφιστών και των ιστοριογραφικών τάσεων της εποχής του, εκπροσωπεί τον ελληνικ ορθολογισμ. Απ τις ποικίλες ιδέες του σημειώνουμε εδώ τις εξής: ñ Η ιστορία έχει τη δική της νομοτέλεια, που επιτρέπει ακ μα και την πρ λεψη. ñ Ο παράγοντας τ χη είναι αστάθμητο στοιχείο που ο άνθρωπος δεν μπορεί να προ λέψει. ñ Ο άνθρωπος είναι δημιουργ ς της ιστορίας του. Οι εξωανθρώπινες δυνάμεις που είναι δυνατ να επηρεάσουν την πορεία της ιστορίας περιορίζονται μ νο στα φυσικά φαιν μενα, πως είναι οι επιδημίες, οι σεισμοί, οι ροχές κ.ά. ñ Ο π λεμος έχει τις αιτίες του στον άνθρωπο. ñ Το συμφέρον και η αναζήτηση του κέρδους είναι σ μφυτα στον άνθρωπο. ñ Ο ιστορικ ς οφείλει να αποφε γει τις συναισθηματικές εξάρσεις και να μην παραποιεί την αλήθεια. ñ Ο Θουκυδίδης πιστε ει τι η αντικειμενική περιγραφή και ερμηνεία εν ς τ σο σημαντικο πολέμου, πως ήταν ο Πελοποννησιακ ς, θα έχει αιώνια υποδειγματική αξία και θα είναι κτ μα ς α εί. 29. Ποιες διαφορές υπάρχουν μεταξ του Θουκυδίδη και του Ηροδ του; Οι υπάρχουσες διαφορές μεταξ των δ ο αυτών ιστορικών είναι σε γενικές γραμμές οι ακ λουθες: 24

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 25 Εισαγωγή ñ Ο Ηρ δοτος εξιστορεί κυρίως τα Μηδικά και ενδιαφέρεται για το παρελθ ν, ενώ ο Θουκυδίδης περιορίζει το θέμα του στην ιστορία του Πελοποννησιακο πολέμου και ενδιαφέρεται για το παρ ν και το μέλλον. ñ Σε αντίθεση με το Θουκυδίδη, ο Ηρ δοτος γράφει για να τέρψει, παρεμ άλλει στη διήγησή του φανταστικά και μυθολογικά στοιχεία, στερείται αυστηρής ιστορικής μεθ δου και δεν είναι αντικειμενικ ς και αμερ ληπτος. Οι πολλές γεωγραφικές, εθνογραφικές και άλλες πληροφορίες που υπάρχουν στο έργο του Ηροδ του ελάχιστα σχετίζονται με τα ιστορο μενα γεγον τα. ñ Ο Ηρ δοτος αποδίδει την αιτία των γεγον των σε υπερ ατικο ς παράγοντες και στους θεο ς, ενώ στο Θουκυδίδη δεν εμπλέκονται σ αυτά οι θεοί. Τα γεγον τα στο Θουκυδίδη οφείλονται κυρίως στην ανθρώπινη φ ση και σε φυσικά αίτια. ñ Σε αντίθεση με το Θουκυδίδη, ο Ηρ δοτος δε χρονολογεί συστηματικά και δε διαιρεί την ιστορία του σε θέρη και χειμώνες. ñ Ο Ηρ δοτος θεωρείται πατέρας της ιστορίας, η αντικειμενική μως ιστορία με αυστηρή κριτική και επιστημονική μέθοδο αρχίζει με το Θουκυδίδη. Ο Θουκυδίδης, εκτ ς των άλλων, διακρίνεται για την παρατηρητικ τητά του, για τη γνώση των στρατιωτικών πραγμάτων και τη μεγάλη σημασία που αποδίδει στον οικονομικ παράγοντα για τη διεξαγωγή του πολέμου. ñ Ο Θουκυδίδης γράφει την ιστορία του στην αρχαία αττική διάλεκτο, ενώ ο Ηρ δοτος στην ιωνική. 30. Ποιες ήταν οι συνέπειες του λοιμο και πώς επηρέασε την πολιτική κατάσταση της Αθήνας; Κατά το δε τερο έτος του Πελοποννησιακο πολέμου (431-404 π.x.) ενέσκηψε λοιμ ς στην Αθήνα, που εξ ντωσε το 1/3 του πληθυσμο της π λης. Ο λοιμ ς ήταν ένα σο αρ επιδημικ ν σημα, μια μορφή πανώλους που χτ πησε τ τε την πολιορκο μενη Αθήνα. Απ το λοιμ αυτ ν προσ λήθηκε και ο ίδιος ο ιστορικ ς («τα τα δηλώσω α τ ς τε νοσήσας κα δ ν λλους πάσχοντας»), αλλά τελικά επέζησε. Αντίθετα, ο φίλος του Περικλής πέθανε απ το λοιμ το επ μενο έτος και επικράτησε οξεία πολιτική αντιπαράθεση μεταξ αριστοκρατικών και δημοκρατικών. Τώρα πλέον αδίστακτοι δημαγωγοί καθοδηγο σαν τ σο τους συντηρητικο ς αριστοκρατικο ς σο και τους δημοκρατικο ς μέσα στην πολιορκο μενη απ τη στεριά Αθήνα. Απ τους δημαγωγο ς αυτο ς ισχυρ τερος ήταν ο Κλέωνας. 25

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 26 31. Να περιγράψετε το πρ τυπο του ηγέτη που ενσαρκώνει ο Περικλής, κατά το Θουκυδίδη; Ο Περικλής ενσαρκώνει το πρ τυπο του ηγέτη για τα εξής χαρακτηριστικά του γνωρίσματα: ñ Για την πολιτική του οξυδέρκεια («πρ νοια»). ñ Για την ευρ τερη αποδοχή του απ τους Αθηναίους, απ το λα της π λης του. ñ Για την ανωτερ τητά του ως προς το χρήμα («χρημάτων τε διαφαν ς δωρ τατος»). ñ Για το πολιτικ του θάρρος να λέει την αλήθεια στο λα, ακ μη και αν προκαλο σε την οργή του. Ο Θουκυδίδης μάλιστα καταγράφει ορισμένες σ ντομες φράσεις του Περικλή που έχουν καταστεί «γνωμικά», με διαχρονική σημασία και αξία: «ο καιρο ο μενετο» (= οι ευκαιρίες δεν περιμένουν), «μέγα τ τ ς θαλάσσης κράτος» (= έχει μεγάλη σημασία το να κυριαρχεί κανείς στρατιωτικά στις θαλάσσιες συγκοινωνίες). 32. Ποια είναι τα γνωρίσματα του ηγέτη που χαρακτηρίζουν την πολιτική φυσιογνωμία του Περικλή; Η πολιτική φυσιογνωμία του Περικλή χαρακτηρίζεται απ τα παρακάτω στοιχεία που αποτελο ν ιδιαίτερα γνωρίσματα του πραγματικο ηγέτη: ñ Απ την πολιτική του οξυδέρκεια («πρ νοια»). ñ Απ την ευρ τερη αποδοχή του απ το λα της π λης του. ñ Απ την ανωτερ τητά του ως προς το χρήμα («χρημάτων τε διαφαν ς δωρ τατος»). ñ Απ το πολιτικ του θάρρος να λέει την αλήθεια στο λα, ακ μη και αν προκαλο σε την οργή του. Με άλλα λ για, έ αζε την αλήθεια πάνω απ το πολιτικ του κ στος. Ο Θουκυδίδης μάλιστα καταγράφει ορισμένες σ ντομες φράσεις του πολιτικο άνδρα, του Περικλή, που δείχνουν την πολιτική του σκέψη. Οι φράσεις αυτές έχουν καταστεί «γνωμικά», με διαχρονική σημασία και αξία: «ο καιρο ο μενετο» (= οι ευκαιρίες δεν περιμένουν), «μέγα τ τ ς θαλάσσης κράτος» (= η στρατιωτική κυριαρχία στις θαλάσσιες συγκοινωνίες έχει μεγάλη σημασία). 26

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 27 Εισαγωγή 33. Ποια ήταν η άποψη του Θουκυδίδη για τη στρατηγική του Περικλή; Ο Θουκυδίδης και ο Περικλής ανήκαν σε αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις. Η οικογενειακή παράδοση του ιστορικο τον συνέδεε με τη συντηρητική παράταξη των αριστοκρατικών, ενώ ο Περικλής ανήκε στην τάξη των δημοκρατικών. Παρά τη μεγάλη αυτή διαφορά, ο Θουκυδίδης κατά την έναρξη του Πελοποννησιακο πολέμου (431 π.χ.) πίστευε απ λυτα στη μεγάλη πολιτική αξία του Περικλή και συνδέθηκε μαζί του φιλικά. Διέ λεπε την ορθ τητα των κ ριων αρχών του πολεμικο σχεδιασμο του Περικλή, που ήταν οι εξής: ñ Άμυνα στην ξηρά. ñ Επίθεση στη θάλασσα. ñ Σ νεση και αυτοπεποίθηση. 34. Ποια στοιχεία οδήγησαν το Θουκυδίδη να κατανοήσει απ την αρχή τη σημασία του πολέμου που ξεσπο σε; Ο Θουκυδίδης απ την αρχή του Πελοποννησιακο πολέμου καταν ησε τη σημασία του για τους εξής κυρίως λ γους: ñ Η Αθήνα και η Σπάρτη, οι αντίπαλες αυτές π λεις-κράτη, ρίσκονταν στο ψιστο σημείο της οικονομικής και στρατιωτικής τους ακμής. ñ Διέ λεπε τι τα ουδέτερα ελληνικά κράτη ήταν αδ νατο να μην εμπλακο ν στον π λεμο. Παράλληλα, ερε νησε και τους παράγοντες που δημιο ργησαν μεγάλη πολεμική ισχ στα αντίπαλα στρατ πεδα, που θα οδηγο σε κατ ανάγκη σε μεγάλες καταστροφές. 35. Ποια είναι, κατά το Θουκυδίδη, τα ασικά κίνητρα για τον π λεμο; Κατά το Θουκυδίδη, τα ασικά κίνητρα για τον π λεμο ήταν κυρίως τα εξής: α) Η πλεονεξία: Με τον ρο αυτ ν εννοο με την τάση ατ μων ή πολιτικών παρατάξεων ή κρατών να αποκτήσουν περισσ τερα απ αυτά που έχουν ή απ αυτά που δικαιο νται. 27

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 28 ) Η φιλοτιμία: Με τον ρο αυτ ν εννοο με την προσωπική φιλοδοξία ορισμένων, την έντονη συναίσθηση της προσωπικής τιμής και της αξιοπρέπειας. 36. Με ποιες μεθ δους ο Θουκυδίδης ερευνά τα γεγον τα του μακρινο παρελθ ντος και της σ γχρονής του εποχής στην πορεία αναζήτησης της αλήθειας; α) Για την έρευνα του μακρινο παρελθ ντος Το έργο του ιστορικο δεν ήταν ε κολο και αυτ το γνώριζε καλά. Σε αρκετά κεφάλαια μέσα στο έργο του διαφαίνεται η αγωνία του για την ανε ρεση της ιστορικής αλήθειας. Για την ανε ρεση της αλήθειας προ αίνει στις ακ λουθες κυρίως ενέργειες: ñ Στην αυτοψία. Επισκέπτεται ο ίδιος τα πεδία των πολεμικών συγκρο σεων. ñ Στη συλλογή και αξιολ γηση των πληροφοριών. ñ Στη μελέτη επίσημων κειμένων και κρατικών αρχείων. Μεγάλες ήταν οι δυσκολίες για τα παλαι τερα απ τα Μηδικά γεγον τα, αφο οι άνθρωποι δεν κατα άλλουν προσπάθειες να αναζητήσουν την αλήθεια και γενικά δέχονται α ασάνιστα και άκριτα,τι λέει ο ένας και ο άλλος. ) Έλεγχος των πληροφοριών για τη σ γχρονή του εποχή Για τα γεγον τα της εποχής του, για τον Πελοποννησιακ δηλαδή π λεμο, απέφυγε να περιλά ει στο έργο πληροφορίες απ τον πρώτο τυχ ντα ή δικές του προσωπικές απ ψεις. Κράτησε, μως, στοιχεία για σα γεγον τα είχε προσωπική γνώση, αφο προηγουμένως τα είχε ακο σει απ άλλους και είχε κάνει για τα γεγον τα αυτά επίπονη έρευνα. 37. Με ποιες μεθ δους ο Θουκυδίδης διερευνά γεγον τα παλαι τερα του Πελοποννησιακο πολέμου; Οι πηγές του Θουκυδίδη για τις ιστορικές εξελίξεις πριν απ τον Tρωικ π λεμο μέχρι τα Μηδικά δεν μπορο σαν να είναι αξι πιστες με τα δεδομένα της εποχής του. Για το λ γο αυτ χρησιμοποιεί λογικές μεθ δους. Έτσι, καταγράφει τις ιστορικές αλλαγές με: ñ πορίσματα, «ε κ τα» (= ε λογα, πιθανά, σ μφωνα με τη λογική και την πείρα), ñ «σημε α» ή «μαρτ ρια» (= ενδείξεις και αποδείξεις), ñ «τεκμήρια» (= συμπεράσματα έρευνας). 28

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 29 Εισαγωγή Ο Θουκυδίδης έχει επίγνωση των δυσκολιών του έργου του. Γι αυτ κατα άλλει προσπάθειες για την ανε ρεση της αλήθειας. Οι προσπάθειές του αυτές είναι κυρίως α) η αυτοψία, δηλαδή η προσωπική επίσκεψη στα πεδία των συγκρο σεων, ) η συλλογή και αξιολ γηση πληροφοριών και γ) η μελέτη επίσημων κειμένων και κρατικών αρχείων. Μεγάλες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπισε για παλαι τερα γεγον τα, πριν απ τα Μηδικά. Πιστε ει τι οι άνθρωποι δεν κοπιάζουν για ανε ρεση της αλήθειας και δέχονται άκριτα και α ασάνιστα,τι λέει ο ένας και ο άλλος. 38. Να αναφέρετε τα αθ τερα αίτια του Πελοποννησιακο πολέμου, σ μφωνα με το Θουκυδίδη. Σε αντίθεση προς τον Ηρ δοτο, ο Θουκυδίδης στο έργο του αποφε γει μ θους, διαδ σεις, φήμες, χρησμο ς, ανέκδοτα και ατομικές προσωπογραφίες και επικεντρώνεται στην πολιτική ιστορία. Πιστε ει τι τα αθ τερα αίτια του Πελοποννησιακο πολέμου ήταν η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Αθήνας. Η λεγ μενη «αθηναϊκή συμμαχία» είχε μετατραπεί σε αθηναϊκή ηγεμονία. Τα σ μμαχα κράτη τυπικά μ νον ήταν ανεξάρτητα. Το ασικ ερώτημα, στο οποίο προσπαθεί ο ιστορικ ς να απαντήσει με παρουσίαση των αιτίων και των αφορμών του πολέμου στο πρώτο ι λίο του, είναι αν η ηγεμονική αυτή δ ναμη της Αθήνας μπορο σε να αυξηθεί, να μειωθεί, να τροποποιηθεί ή να καταρρε σει. Θεωρεί τι η Αθήνα θα μπορο σε να κερδίσει τον π λεμο αν οι πολιτικοί και οι πολίτες της είχαν συνετή στρατηγική και αυτοκυριαρχία. Η ορθ τητα αυτής της θέσης, που διατυπώθηκε στις δημηγορίες του Περικλή, αποδείχτηκε στην εκστρατεία της Σικελίας, που φιλ δοξοι δημαγωγοί και πολίτες με ασ νετες αποφάσεις οδήγησαν τη μεγάλη εκείνη πολεμική επιχείρηση σε πανωλεθρία. 39. Με ποιον τρ πο χρονολογεί τα ιστορικά γεγον τα ο Θουκυδίδης; Στην εποχή του Θουκυδίδη οι ελληνικές π λεις-κράτη δεν είχαν ενιαίο χρονολογικ σ στημα ο τε κοινές ονομασίες για τους μήνες του σεληνιακο έτους. Είναι χαρακτηριστική η επιμονή και η προσπάθειά του να καταγράψει και να καθορίσει το χρονικ σημείο της έκρηξης του πολέμου αναφέροντας τα ακ λουθα σχετικά γεγον τα: 29

01-THOYKIDIDHS-SAKEL 12-01-15 13:50 ÂÏ 30 α) Την εισ ολή των Θη αίων στις Πλαταιές. ) Την παρέλευση 14 ετών μετά την υπογραφή της τριαντάχρονης ειρήνης μεταξ Αθηναίων και Πελοποννησίων. γ) Τη χρονιά κατά την οποία η Χρυσίς είχε συμπληρώσει 48 χρ νια ιεροσ νης στο Άργος και ο Αινήσιος ήταν έφορος στη Σπάρτη και ο Πυθ δωρος επώνυμος άρχων στην Αθήνα. δ) Την παρέλευση 6 μηνών απ τη μάχη της Ποτίδαιας. ε) Το γεγον ς τι ήταν στην αρχή της άνοιξης. Ο ιστορικ ς ακολουθεί τον Ελλάνικο το Μυτιληναίο και εξιστορεί τα γεγον τα κατά χρονολογική σειρά και χι κατά θεματικές εν τητες. Διαιρεί μάλιστα το έτος σε θέρος και χειμώνα. Το θέρος περιλάμ ανε 8 μήνες, κατά το χρονικ διάστημα των οποίων γίνονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις, και ο χειμώνας 4 μήνες, κατά το διάστημα των οποίων γίνονταν οι πολεμικές προετοιμασίες και τα αντίπαλα στρατε ματα αποσ ρονταν στις άσεις τους. 40. Με ποιον τρ πο προσπαθεί ο Θουκυδίδης να εξασφαλίσει τη χρονολογική ακρί- εια κατά την έκθεση των ιστορικών γεγον των; Ο Θουκυδίδης αντιμετώπισε μεγάλες δυσκολίες στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει τη χρονολογική ακρί εια κατά την έκθεση των ιστορικών γεγον των. Αυτ οφειλ ταν κυρίως στο γεγον ς τι στην εποχή του οι ελληνικές π λεις δεν είχαν ενιαίο χρονολογικ σ στημα, ενώ δεν υπήρχε κοινή ονομασία για τους μήνες του σεληνιακο έτους σ λους τους Έλληνες. Είναι χαρακτηριστική η επιμονή και η προσπάθειά του να καταγράψει και να καθορίσει το χρονικ σημείο της έναρξης του πολέμου αναφέροντας τα ακ λουθα σχετικά γεγον τα: α) Την εισ ολή των Θη αίων στις Πλαταιές. ) Την παρέλευση 14 ετών μετά την υπογραφή της τριαντάχρονης ειρήνης μεταξ Αθηναίων και Πελοποννησίων. γ) Τη χρονιά κατά την οποία η Χρυσίς είχε συμπληρώσει 48 χρ νια ιεροσ νης στο Άργος και ο Αινήσιος ήταν έφορος στη Σπάρτη και ο Πυθ δωρος επώνυμος άρχων στην Αθήνα. δ) Την παρέλευση 6 μηνών απ τη μάχη της Ποτίδαιας. ε) Το γεγον ς τι ήταν στην αρχή της άνοιξης. Ο Θουκυδίδης ακολουθεί τον Ελλάνικο το Μυτιληναίο και εξιστορεί τα γεγον τα κατά χρονολογική σειρά και χι κατά θεματικές εν τητες. Διαιρεί μάλιστα το έτος σε θέρος και χειμώνα. Το θέρος περιλάμ ανε 8 μήνες, κατά το χρονικ διάστη- 30