ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή, Τετάρτη καί Παρασκευή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011 Σύλληψη ἁγ. Ἄννης, προφ. Ἄννης Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου. Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. Α ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΤΑ ΜΑΤΘΑΙΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Σέ συνέχειες) Μή κρίνετε (7,1-5) (Λουκ. 6,37-38. 41-42) 7,1«Μήν κατακρίνετε, γιά νά μήν κα7,1μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε 2ἐν ᾧ γὰρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε, καὶ τακριθεῖτε. 2Γιατί μέ ὅποια κρίση κρίνετε ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται θά κριθεῖτε καί μέ ὅποιο μέτρο μετρᾶτε
ὑμῖν. 3 Τί δὲ βλέπεις τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν οὐ κατανοεῖς; 4 Ἢ πῶς ἐρεῖς τῷ ἀδελφῷ σου, ἄφες ἐκβάλω τὸ κάρφος ἀπὸ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καὶ ἰδοὺ ἡ δοκὸς ἐν τῷ ὀφθαλμῷ σου; 5 Ὑποκριτά, ἔκβαλε πρῶτον τὴν δοκὸν ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καὶ τότε διαβλέψεις ἐκβαλεῖν τὸ κάρφος ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ σου. θά μετρηθεῖτε. 3 Γιατί βλέπεις τήν ἀγκίδα, πού εἶναι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου, καί δέν βλέπεις τό δοκάρι, πού εἶναι στό δικό σου μάτι; 4 Ἤ, πῶς θά πεῖς στόν ἀδελφό σου ἄφησε νά βγάλω τήν ἀγκίδα ἀπό τό μάτι σου, ἐνῶ στό δικό σου μάτι εἶναι δοκάρι; 5 Ὑποκριτή, βγάλε πρῶτα τό δοκάρι ἀπό τό δικό σου μάτι, καί τότε θά δεῖς καθαρά, γιά νά βγάλεις τήν ἀγκίδα ἀπό τό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ σου». 1. Λέγοντας ὁ Ἰησοῦς Χριστός «μή κρίνετε» (στίχ. 1) ἐννοεῖ τήν κατάκριση καί δέν ἀπαγορεύει τήν κρίση πού θά κάνει ὁ πατέρας γιά τίς πράξεις τοῦ παιδιοῦ του ἤ ὁ δάσκαλος γιά τόν μαθητή του καί ὁ ἄρχοντας γιά τόν ἀρχόμενο. Ἡ κρίση αὐτή εἶναι ἀναγκαία καί διορθωτική καί ἐπιβάλλεται νά γίνεται, γιατί διαφορετικά δέν θά γίνει ποτέ διόρθωση τῶν κακῶς κειμένων πραγμάτων. Ὁ λόγος λοιπόν τοῦ Κυρίου ἐδῶ «μή κρίνετε» δέν ἀπευθύνεται πρός τούς ἄρχοντες, ἀλλά πρός τούς ἀρχομένους. 2. Ὁ λόγος τοῦ Κυρίου στήν συνέχεια ἀπευθύνεται πρός αὐτούς πού, ἐνῶ βαρύνονται μέ μεγάλα ἁμαρτήματα καί πρέπει νά καταδικάζουν γι αὐτό τούς ἑαυτούς τους, ὅμως κατακρίνουν καί καταδικάζουν τούς ἄλλους, πού βαρύνονται μέ μικρότερα ἀπό αὐτούς ἁμαρτήματα. Ὅποιος ἐπιπλήττει τόν ἄλλον, πρέπει ὁ ἴδιος νά εἶναι καθαρός. Γιατί, ἄν ἕνας ἔχει δοκάρι στό μάτι του καί ὅμως κατηγορεῖ τόν ἄλλο, πού στό μάτι του ἔχει ἁπλᾶ μιά ἀγγίδα, αὐτό σημαίνει ὅτι δέν ἔχει ἐπίγνωση τοῦ ἑαυτοῦ του. Αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ Κύριός μας ἐδῶ λέγοντας πρός τόν κατηγοροῦντα τόν ἄλλο: «Τί δέ βλέπεις τό κάρφος τό ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τήν δέ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκόν οὐ κατανοεῖς;» (στίχ. 3). Ἔπειτα ἡ κρίση αὐτοῦ πού ἔχει «δοκάρι» στόν μάτι του δέν εἶναι σωστή, ἀκριβῶς γιατί δέν μπορεῖ νά δεῖ σωστά, ἀφοῦ ἔχει «δοκάρι» στό μάτι του! 3. Μέ τήν καταδίκη πού καταδικάζει κανείς τόν ἄλλο, μέ αὐτή τήν ἴδια καταδίκη θά κριθεῖ καί αὐτός μᾶς λέγει ἐδῶ ὁ Κύριος: «Ἐν ᾧ γάρ κρίματι κρίνετε κριθήσεσθε» (στίχ. 2α). Ἄν κανείς πολυπραγμονεῖ τό μικρό καί λεπτό σφάλμα τοῦ ἄλλου, τότε καί τά δικά του μικρά καί λεπτά ἁμαρτήματα θά πολυπραγμονηθοῦν καί θά κατακριθοῦν τήν φοβερά ἡμέρα τῆς κρίσεως. Καί μέ τό ἴδιο μέτρο ἀκριβείας πού μετράει κανείς τήν πολιτεία τῶν ἄλλων, μέ τό ἴδιο μέτρο ἀκριβείας θά μετρηθεῖ καί ἡ δική του πολιτεία, μᾶς λέγει πάλι ὁ Κύριος στήν περικοπή μας ἐδῶ: «Καί ἐν ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε μετρηθήσεται ὑμῖν» (στίχ. 2β). Δηλαδή: Ὅση ἀκρίβεια ἀπαιτοῦμε ἀπό τούς ἄλλους, τήν ἴδια ἀκρίβεια θά ἀπαιτήσει 2
καί ἀπό μᾶς ὁ Θεός. Αὐτό σημαίνει ὅτι, ἄν δέν κατακρίνουμε τόν ἄλλο, δέν θά κατακρίνει καί μᾶς ὁ Θεός. Εἶναι τό ἴδιο πού μᾶς εἶπε ὁ Κύριος στήν ἐδῶ πάλι ἐπί τοῦ Ὄρους Ὁμιλία του, ὅτι: Ἄν συγχωροῦμε τά ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων, θά συγχωρήσει καί σέ μᾶς ὁ Θεός τά ἁμαρτήματά μας (βλ. 6,14). «Ὦ θαυμαστή δυάς ἐντολῶν», λέγει ἐδῶ μέ ἔκπληξη ὁ Ζιγαβηνός! Αὐτά τά δύο: Τό νά συγχωροῦμε τά ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων καί νά μή κατακρίνουμε κανένα. «Ἐντολές πού εὔκολα πετυχαίνονται καί πού γίνονται αἰτία μεγάλης σωτηρίας» (MPG 129, 260). 4. Ἀλλά, γιατί νά κατακρίνουμε τόν ἄλλον; Γιατί νά βλέπουμε μέ εὐκολία τό μικρότερο σφάλμα τοῦ ἄλλου καί νά τόν κατακρίνουμε καί νά μήν βλέπουμε τό βαρύτερο δικό μας ἁμάρτημα; Τό φυσικό εἶναι νά βλέπει κανείς τά δικά του ἁμαρτήματα καί ὄχι τοῦ ἄλλου καί νά βλέπει τά μεγαλύτερα ἁμαρτήματα καί ὄχι τά μικρότερα. Αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ Κύριος ἐδῶ στήν περικοπή μας λέγοντας: «Τί δέ βλέπεις τό κάρφος τό ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τήν δέ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκόν οὐ κατανοεῖς;» (στίχ. 3). Ἤ, πῶς, ἄνθρωπε, λέγει στήν συνέχεια ὁ Κύριος, πῶς θά ἐπιχειρήσεις νά γιατρέψεις τόν ἄλλον, ἐσύ πού ἔχεις μεγαλύτερη ἀνάγκη θεραπείας ἀπ αὐτόν; (στίχ. 4). Αὐτόν πού ἐνεργεῖ ἔτσι, ὁ Κύριος τόν λέγει στήν συνέχεια «ὑποκριτή»! (στίχ. 5). Καί εἶναι πραγματικά ὑποκριτής αὐτός πού ἐνεργεῖ ἔτσι, γιατί, ἐνῶ εἶναι ἄρρωστος, παριστάνει τόν ἑαυτό του γιά ἰατρό! Καί πολυπραγμονεῖ τό σφάλμα τοῦ ἄλλου, τάχα γιά νά τόν διορθώσει, στήν πραγματικότητα ὅμως γιά νά τόν κατακρίνει. Λέγοντας ὁ Χριστός «μή κρίνετε» δέν μᾶς ἐμποδίσει νά λέμε κάτι γιά τήν θεραπεία τοῦ ἄλλου, ἀλλά μᾶς προτρέπει νά θεραπεύσουμε πρῶτα τόν ἑαυτό μας πρίν ἀπό τόν ἄλλον. Γιατί πρέπει ὁ ἰατρός νά ὑγιαίνει! Δέν ἀπαγορεύει λοιπόν ὁ Κύριος νά διορθώνουμε τόν ἄλλον, ἀλλά θέλει νά φροντίζουμε νά ἀπαλλάσσουμε πρῶτα τήν δική μας ψυχή ἀπό τά ἁμαρτήματά μας. Γιατί, ὅπως λέγει ὁ Ζιγαβηνός, «εἶναι διπλῆ καταδίκη γι αὐτόν πού εἶναι ὑπεύθυνος σέ μεγάλα ἁμαρτήματα, νά ἐξετάζει τά ἐλάχιστα ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων» (MPG 129,260). «Τόν μέλλοντα ἐπιπλήττειν ἄλλοις δεῖ ἄμωμον εἶναι» (Θεοφύλακτος MPG 123,212). FFFFFFFFFF 3
Β ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ (Σέ συνέχειες) ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΠΙΔΑ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ, Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΑΠΟΚΤΑΤΑΙ Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ χριστιανική ἐλπίδα; Ἀπ.: Ἡ ἀνάπαυση τῆς καρδιᾶς μας στόν Θεό μέ τήν πλήρη ἐμπιστοσύνη ὅτι Αὐτός πάντοτε φροντίζει γιά τήν σωτηρία μας καί ὅτι θά μᾶς δώσει τά ἀγαθά πού μᾶς ὑποσχέθηκε. Ἐρ.: Ποιά εἶναι ἡ βάση τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας; Ἀπ.: Βάση τῆς ἐλπίδας μας εἶναι ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός. (Βλ. Α Τιμ. 1,1). «Νά θέσετε τίς ἐλπίδες σας ἐξ ὁλοκλήρου στήν Χάρη, ἡ ὁποία θά σᾶς δοθεῖ, ὅταν ἀποκαλυφθεῖ ὁ Ἰησοῦς Χριστός» (Α Πέτρ. 1,13). Ἐρ.: Μέ τί μέσα θά ἀποκτήσουμε τήν σωστική ἐλπίδα; Ἀπ.: Τά μέσα εἶναι: Πρῶτο, ἡ προσευχή δεύτερο ἡ διδασκαλία τῶν μακαρισμῶν καί ἡ πρακτική τους ἐφαρμογή. Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ Ἐρ.: Ὑπάρχει καμμιά μαρτυρία ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ ὅτι ἡ προσευχή εἶναι τό μέσον γιά νά ἀποκτήσουμε τήν ἐλπίδα; Ἀπ.: Ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός συνδέει τήν προσευχή μέ τήν ἐλπίδα στό νά εἰσακουστοῦν τά αἰτήματά μας: «Ὅ,τι ζητήσετε στό ὄνομά μου, αὐτό θά τό κάνω, γιά νά δοξασθεῖ ὁ Πατέρας ἐν τῷ Υἱῷ. Ἐάν ζητήσετε κάτι στό ὄνομά μου, ἐγώ θά τό κάνω» (Ἰω. 14,13.14). Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ προσευχή; Ἀπ.: Εἶναι «συνουσία καί ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό», λέει τολμηρά ὁ 4
ἅγιος Ἰωάννης, συγγραφέας τοῦ βιβλίου «Κλίμαξ» (λόγος 28,1). «Ἡ προσευχή κατεβάζει τόν μεγάλο Θεό στήν μικρή καρδιά καί ἀνεβάζει τήν μικρή καρδιά στόν μεγάλο Θεό» (Καρμίρης). Ἐρ.: Τί πρέπει νά λέει ὁ χριστιανός στήν προσευχή του; Ἀπ.: Πρῶτον, νά δοξολογεῖ τόν Θεό γιά τήν δόξα Του, γιά τίς θεῖες τελειότητές Του. Δεύτερον, νά Τόν εὐχαριστεῖ γιά τά ἐλέη Του καί τρίτον νά Τοῦ ζητάει ὅ,τι χρειάζεται. Ἔτσι ὑπάρχουν τρεῖς κύριες μορφές προσευχῆς: Ἡ δοξολογία, ἡ εὐχαριστία καί ἡ αἴτηση. Ἐρ.: Μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά προσευχηθεῖ χωρίς λόγια; Ἀπ.: Μπορεῖ μέ τόν νοῦ καί τήν καρδιά. Τέτοιο παράδειγμα μποροῦμε νά δοῦμε στόν Μωυσῆ προτοῦ νά περάσει τήν Ἐρυθρά θάλασσα. Βλ. Ἔξοδ. 14,15. Ἐρ.: Ἔχει αὐτή ἡ προσευχή κανένα ἰδιαίτερο ὄνομα; Ἀπ.: Καλεῖται προσευχή τῆς καρδιᾶς ἤ τοῦ νοός «ἐσωτερική» προσευχή, ἐνδόμυχη.ἐνῶ ἡ ἄλλη προσευχή πού ἐκφράζεται μέ λόγια καί συνοδεύεται μέ ἄλλα σημεῖα εὐλαβείας λέγεται προφορική ἤ «ἐξωτερική» προσευχή. Ἐρ.: Μπορεῖ νά γίνεται «ἐξωτερική» προσευχή χωρίς νά εἶναι καί «ἐσωτερική»; Ἀπ.: Μπορεῖ αὐτό γίνεται ὅταν ἕνας ἄνθρωπος προφέρει λόγια προσευχῆς, χωρίς νά τά προσέχει καί νά συμμετέχει σ αὐτά πού λέει. Ἐρ.: Μπορεῖ νά εἰσακουστεῖ μιά «ἐξωτερική» μόνο προσευχή, χωρίς τήν ἐσωτερική συμμετοχή τῆς καρδιᾶς; Ἀπ.: Ὄχι! Δέν εἰσακούεται μιά τέτοια προσευχή, οὔτε κερδίζει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Ἴδιος ὁ Θεός ἀπό παλαιά ἐκδήλωσε τήν δυσαρέσκειά Του σέ μιά τέτοια προσευχή. «Ὁ λαός μου αὐτός μέ τό στόμα του μέ πλησιάζει καί μέ τά χείλη μέ τιμᾶ, ἐνῶ ἡ καρδιά τους εἶναι πολύ μακρυά ἀπό μένα μάταια μέ λατρεύουν» (Ἡσ. 29,13. Ματθ. 15,8.9). Ἐρ.: Δέν εἶναι ἀρκετή μόνη ἡ «ἐσωτερική» προσευχή, χωρίς τήν «ἐξωτερική», τήν μέ λόγια; Ἀπ.: Αὐτό τό ἐρώτημα μοιάζει μέ τό νά ρωτοῦσε κάποιος, «δέν εἶναι ἀρκετή γιά τόν ἄνθρωπο μόνο ἡ ψυχή του, χωρίς τό σῶμα;». Εἶναι ἀνώφελο νά κάνουμε ἕνα τέτοιο ἐρώτημα, ἀφοῦ βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός θέλησε νά κάνει τόν ἄνθρωπο ἀποτελούμενο καί ἀπό ψυχή καί ἀπό σῶμα. Τό ἴδιο εἶναι ἀνώφελο νά ρωτᾶμε, ἄν ἀρκεῖ μόνο ἡ «ἐσωτερική» προσευχή χωρίς τήν «ἐξωτερική». Ἀφοῦ ἔχουμε καί ψυχή καί σῶμα, πρέπει, λοιπόν, νά «δοξάζουμε τόν Θεό διά τοῦ σώματός μας καί διά τοῦ πνεύματός μας, τά ὁποῖα ἀνήκουν στόν Θεό» (Α Κορ. 6,20). Ἔπειτα 5
φυσικό εἶναι «τό στόμα νά λαλεῖ ἐκεῖνο ἀπό τό ὁποῖο εἶναι γεμάτη ἡ καρδιά» (Ματθ. 12,34). Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἐξέφραζε τίς προσευχές Του μέ λόγια καί μέ κινήσεις τοῦ Σώματός Του γιατί μερικές φορές, γιά παράδειγμα, ὕψωνε τά μάτια Του στόν οὐρανό, ἄλλοτε γονάτιζε ἤ ἔπεφτε μέ τό Πρόσωπό Του στό ἔδαφος. Βλ. Α Κορ. 6,20. Ματθ. 12,34. Ἰωάν. 17,1. Λουκ. 22,41. Ματθ. 26,39. FFFFFFFFFF Γ ΑΠΟ ΤΗΝ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ (Σέ συνέχειες) 17. Η ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ Κάποιος ἅγιος Γέροντας παρεκάλεσε τόν Θεό νά δεῖ στόν οὐρανό τούς σεσωσμένους πατέρες. Τούς εἶδε, ἀλλά δέν εἶδε μεταξύ αὐτῶν τόν ἀββᾶ Ἀντώνιο. Τότε ἐρώτησε μέ ἀπορία τόν ἄγγελο πού τοῦ δείκνυε τούς πατέρες: «Ποῦ εἶναι ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος;» Καί αὐτός τοῦ ἀπάντησε: «Ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος εἶναι πιό ψηλά ἀκόμη. Εἶναι στόν τόπο ὅπου βρίσκεται ὁ Θεός»! (βλ. Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν καί Ἀσκητικῶν. Ἀποφθέγματα Γερόντων. ΕΠΕ. Τόμ. 1, σελ. 60). u 6