D κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων

ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ (τέταρτο τμήμα) της 26ης Ιανουαρίου 1995 Υπόθεση Τ-549/93 D κατά Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων «Υπάλληλοι - Πειθαρχική διαδικασία - Πειθαρχικό συμβούλιο - Εξέταση - Σεξουαλική παρενόχληση» Πλήρες κείμενο στη γαλλική γλώσσα 11-43 Αντικείμενο: Προσφυγή έχουσα ως αντικείμενο την ακύρωση της αποφάσεως της Επιτροπής της 30ής Σεπτεμβρίου 1993, με την οποία επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα η πειθαρχική κύρωση της ανακλήσεως χωρίς μείωση ή κατάργηση του δικαιώματος συντάξεως λόγω συμπληρώσεως συνταξίμου χρόνου, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 86, παράγραφος 2, στοιχείο στ', του ΚΥΚ. Αποτέλεσμα: Απόρριψη. Επιτομή της αποφάσεως Στις 4 Μαίου 1993 ο προσφεύγων έλαβε γνώση για την κίνηση πειθαρχικής διαδικασίας εναντίον του με το αιτιολογικό ότι, κατά την περίοδο που ασκούσε Ι-Α - 13

ΕΠΙΤΟΜΗ - ΥΠΟΘΕΣΗ Τ-549/93 χρέη προϊστάμενου αντιπροσωπείας, προέβη σε σεξουαλική παρενόχληση του γυναικείου προσωπικού της αντιπροσωπείας και διέπραξε διοικητικές ατασθαλίες. Κατόπιν ακροάσεως του, ετέθη σε αναστολή ασκήσεως των καθηκόντων του χωρίς απώλεια των αποδοχών του, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 88 του Κανονισμού Υπηρεσιακής Καταστάσεως των Υπαλλήλων (ΚΥΚ). Η αρμόδια για τους διορισμούς αρχή (ΑΔΑ) εξουσιοδότησε τότε έναν υπάλληλο να προβεί αντ' αυτής στην ακρόαση των καταγγελλουσών και των μαρτύρων που είχαν παρουσιαστεί, καθώς και σε αυτοψία. Στις 9 Ιουλίου 1993 η ΑΔΑ έθεσε την παρούσα υπόθεση στην κρίση του πειθαρχικού συμβουλίου, υποβάλλοντας αναφορά με την οποία προσάπτεται στον προσφεύγοντα ότι παρενόχλησε σεξουαλικώς γυναίκες τοπικούς υπαλλήλους οι οποίες εργάζονταν στην εν λόγω αντιπροσωπεία κατά το διάστημα κατά το οποίο ο προσφεύγων ήταν προϊστάμενος. Η αναφορά δεν αναφέρει πλέον «σοβαρές διοικητικές ατασθαλίες». Με τη γνώμη του της 27ης Ιουλίου 1993, το πειθαρχικό συμβούλιο πρότεινε στην ΑΔΑ «να επιβάλει στον D την πειθαρχική κύρωση που προβλέπεται στο στοιχείο στ' της παραγράφου 2 του άρθρου 86 του ΚΥΚ, δηλαδή την ανάκληση χωρίς κατάργηση του δικαιώματος συντάξεως». Κατά την ακρόαση ενώπιον του πειθαρχικού συμβουλίου, ο προσφεύγων ζήτησε να διενεργηθεί μια συμπληρωματική κατ' αντιπαράσταση εξέταση, στην οποία θα συμπεριλαμβανόταν, μεταξύ άλλων, μια αντιπαράσταση με τις τρεις καταγγέλλουσες και ιατρική πραγματογνωμοσύνη. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε από το πειθαρχικό συμβούλιο. Κατόπιν νέας ακροάσεως του προσφεύγοντος, η ΑΔΑ του γνωστοποίησε ότι αποφάσισε να κάνει δεκτό το αίτημα του για κατ' αντιπαράσταση εξέταση με καθεμία από τις καταγγέλλουσες, προτού λάβει απόφαση για την υπόθεση του. Η κατ' αντιπαράσταση εξέταση αυτή έλαβε χώρα στις 7 Σεπτεμβρίου 1993, ενώπιον ενός εκπροσώπου της ΑΔΑ. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1993 η ΑΔΑ προέβη στην τελική ακρόαση του προσφεύγοντος συμφώνως προς το άρθρο 7 του παραρτήματος IX του ΚΥΚ. Μετά το τέλος της διαδικασίας αυτής, η ΑΔΑ επέβαλε στον προσφεύγοντα την κύρωση της ανακλήσεως, χωρίς κατάργηση του δικαιώματος συντάξεως, από 1ης Δεκεμβρίου 1993, με την αιτιολογία ότι τα προσαπτόμενα περιστατικά, όπως προκύπτουν από τις καταθέσεις των παθουσών, συνιστούν σοβαρό παράπτωμα καθώς και έγκλημα του κοινού δικαίου που ούτε η κατάσταση της υγείας του προσφεύγοντος ούτε κανένα άλλο στοιχείο καθιστούν συγγνωστό. Ι-Α - 14

D χαχά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Επί του πρώτου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά παράβαση του άρθρου 7, τρίτο εδάφιο, του παραρτήματος IX του ΚΥΚ και του άρθρου 88, τρίτο εδάφιο, τουκυκ Επί της παραβάσεως του άρθρου 7, τρίτο εδάφιο, του παραρτήματος IX του ΚΥΚ Η προθεσμία του άρθρου 7, τρίτο εδάφιο, του παραρτήματος IX του ΚΥΚ δεν είναι απαρέγκλιτη, θέτει όμως έναν κανόνα χρηστής διοικήσεως, σκοπός του οποίου είναι να αποφεύγεται, προς το συμφέρον τόσο της διοικήσεως όσο και των υπαλλήλων, κάθε αδικαιολόγητη καθυστέρηση για τη λήψη της αποφάσεως που θέτει τέρμα στην πειθαρχική διαδικασία. Συνεπώς οι πειθαρχικές αρχές έχουν την υποχρέωση να διεξάγουν με επιμέλεια την πειθαρχική διαδικασία και να ενεργούν ούτως ώστε κάθε πράξη της πειθαρχικής διώξεως να λαμβάνει χώρα εντός εύλογης προθεσμίας σε σχέση με την προηγούμενη πράξη. Η μη τήρηση της προθεσμίας αυτής - που δεν μπορεί να εκτιμάται παρά μόνον εν όψει των ιδιαίτερων περιστάσεων κάθε υποθέσεως - μπορεί να επιφέρει την ακύρωση της αποφάσεως (σκέψη 25). Παραπομπή: ΔΕΚ, 4 Φεβρουαρίου 1970, 13/69, Van Eick κατά Επιτροπής, Συλλογή τόμος 1969-1971, σ. 239 ΔΕΚ, 29 Ιανουαρίου 1985, 228/83, F. κατά Επιτροπής, Συλλογή 1985, σ. 275 ΔΕΚ, 19 Απριλίου 1988,175/86 και 209/86, Μ. κατά Συμβουλίου, Συλλογή 1988, σ. 1891' ΠΕΚ, 17 Οκτωβρίου 1991, Τ-26/89, De Compte κατά Κοινοβουλίου, Συλλογή 1991, σ. 11-781, σκε\ >η 88 Το Πρωτοδικείο διαπιστώνει ότι, λαμβανομένων υπόψη των περιστάσεων της υποθέσεως, οι διαδοχικές πράξεις της πειθαρχικής διώξεως που διενεργήθηκαν κατά του προσφεύγοντος διαδέχθηκαν η μία την άλλη εντός ευλόγου διαστήματος (σημείο 26). Επί της παραβάσεως του άρθρου 88, τρίτο εδάφιο, του ΚΥΚ Το τρίτο εδάφιο του άρθρου 88 του ΚΥΚ, αν εξεταστεί υπό το φως των άλλων εδαφίων του άρθρου αυτού, αποσκοπεί στην αποφυγή του ενδεχομένου να στερείται των αποδοχών του πέραν των τεσσάρων μηνών ο υπάλληλος που είναι αντικείμενο πειθαρχικής διώξεως, χωρίς να λαμβάνεται απόφαση για την περίπτωση του. Η προθεσμία αυτή των τεσσάρων μηνών είναι απαρέγκλιτη μόνον υπό την έννοια ότι, μετά την πάροδο της, καταβάλλεται στον υπάλληλο το σύνολο των αποδοχών του, όπως προβλέπει το τέταρτο εδάφιο του άρθρου 88 (σκέψεις 32 και 33). Ι-Α - 15

ΕΠΙΤΟΜΗ - ΥΠΟΘΕΣΗ Τ-549/93 Επειδή ο προσφεύγων συνέχισε να λαμβάνει τις αποδοχές του κατά τη διάρκεια της περιόδου που είχαν ανασταλεί τα καθήκοντα του, το επιχείρημα περί παραβάσεως της προθεσμίας του άρθρου 88, τρίτο εδάφιο, του ΚΥΚ είναι άνευ αντικείμενου (σκέψη 34). Επί του δευτέρου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά παράβαση του άρθρου 87, δεύτερο εδάφιο, του ΚΥΚ και την προσβολή των δικαιωμάτων άμυνας Το πειθαρχικό συμβούλιο διαθέτει, δυνάμει του άρθρου 6 του παραρτήματος IX του ΚΥΚ, εξουσία εκτιμήσεως ως προς την αναγκαιότητα διεξαγωγής της κατ' αντιπαράσταση εξετάσεως (σκέψη 44). Παραπομπή: ΔΕΚ, 11 Ιουλίου 1985, 255/83 και 256/83, R. κατά Επιτροπής, Συλλογή 1985, σ. 2473, σκέψη 24 Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ΑΔΑ, στην οποία υποβλήθηκε η γνώμη του πειθαρχικού συμβουλίου, η οποία είναι βέβαιον ότι ήταν νομότυπη, αποφάσισε, προς το συμφέρον του προσφεύγοντος, να προβεί σε κατ' αντιπαράσταση εξέταση αυτού του ιδίου και των καταγγελλουσών, ενώ το πειθαρχικό συμβούλιο είχε κρίνει την αντιπαράσταση αυτή αλυσιτελή. Ο προσφεύγων υποστηρίζει ότι, δοθέντος ότι το πειθαρχικό συμβούλιο δεν μπορούσε να επιληφθεί αυτεπαγγέλτως, η ΑΛΑ υποχρεούνταν να υποβάλει εκ νέου στην κρίση του το αποτέλεσμα της αντιπαραστάσεως (σκέψεις 43 και 45). Το γεγονός ότι η διατύπωση του άρθρου 11 του παραρτήματος IX του ΚΥΚ δεν επιβάλλει καμία υποχρέωση στην ΑΔΑ να κινήσει εκ νέου την πειθαρχική διαδικασία προσφεύγοντας στο πειθαρχικό συμβούλιο δεν σημαίνει ότι η υποχρέωση αυτή δεν μπορεί να πηγάζει από τη διάταξη αυτή υπό το φως της υπερτέρας αρχής του δικαίου περί σεβασμού των δικαιωμάτων άμυνας (σκέψεις 47 και 48). Το περιεχόμενο της εννοίας των «νέων στοιχείων» που χρησιμοποιείται στο άρθρο 11 του παραρτήματος IXτου ΚΥΚ πρέπει να προσδιορίζεται υπό το φως του άρθρου 1 του ιδίου αυτού παραρτήματος, δυνάμει του οποίου η αναφορά βάσει της οποίας το πειθαρχικό συμβούλιο επιλαμβάνεται της διώξεως «πρέπει να [καταδεικνύει] με σαφήνεια τα προσαπτόμενα και, εφόσον συντρέχει λόγος, τις Ι-Α - 16

D κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ συνθήκες υπό τις οποίες έχουν συντελεστεί». Συνεπώς, αν από ένα συμπληρωματικό αποδεικτικό μέσο προκύπτουν νέα προσαπτόμενα στοιχεία ή νέες συνθήκες υπό τις οποίες έχουν συντελεστεί τα προσαπτόμενα ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο ικανό να επιφέρει ουσιαστική μεταβολή της εκτιμήσεως του αν έλαβαν ή όχι χώρα τα προσαπτόμενα, της εκτάσεως ή της βαρύτητας τους, οπότε υφίσταται ανάλογη μεταβολή του περιεχομένου της αναφοράς η οποία έχει υποβληθεί στο πειθαρχικό συμβούλιο, η ΑΔΑ υποχρεούται, βάσει του άρθρου 11 του παραρτήματος IX του ΚΥΚ και υπό το φως της υπερτέρας αρχής του δικαίου περί σεβασμού των δικαιωμάτων άμυνας, να κινήσει εκ νέου την πειθαρχική διαδικασία καταθέτοντας νέα αναφορά ενώπιον του πειθαρχικού συμβουλίου (σκέψη 49). Το Πρωτοδικείο φρονεί ότι δικαίως η ΑΔΑ κατέληξε στη συγκεκριμένη περίπτωση στο συμπέρασμα ότι από την αναπαράσταση δεν προέκυψαν νέα στοιχεία και ότι επομένως δεν υποχρεούνταν να προσφύγει εκ νέου στο πειθαρχικό συμβούλιο (σκέψη 54). Στην ΑΔΑ επιτρέπεται να μεταβιβάζει τις εξουσίες της, για λόγους εύρυθμης λειτουργίας των υπηρεσιών κατά τη διάρκεια της πειθαρχικής διαδικασίας, υπό τον όρο ότι τηρούνται οι εγγυήσεις που παρέχονται στους υπαλλήλους από τον ΚΥΚ και ότι δεν διακυβεύεται η εφαρμογή των κανόνων της χρηστής διοικήσεως σε θέματα διαχειρίσεως του προσωπικού (σκέτ(>η 57). Παραπομπή: ΔΕΚ, 8 Ιουλίου 1965, 27/64 και 30/64, Fonzi κατά Επιτροπής, Συλλογή τόμος 1965-1968, σ. 131 ΔΕΚ, 30 Μαΐου 1973, 46/72, De Greet κατά Επιτροπής, Συλλογή τόμος 1972-1973^ σ. 547 ΔΕΚ, 30 Μαΐου 1973, 49/72, Drescig κατά Επιτροπής, Συλλογή τόμος 1972-1973, α 551 Το Πρωτοδικείο διαπιστώνει ότι εν προκειμένω δεν αγνοήθηκαν οι εγγυήσεις που παρέχει στον προσφεύγοντα ο ΚΥΚ, εφόσον η ΑΔΑ είχε ενημερωθεί επαρκώς σχετικά με τη διεξαγωγή της κατ' αντιπαράσταση εξετάσεως από εκτενή πρακτικά (σκέψη 58). Ι-Α - 17

ΕΠ1Τ0ΜΙΙ - ΥΠΟΘΕΣΗ Τ-549/93 Επί του τρίτου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά πρόδηλη πλάνη κατά την εκτίμηση Η ΑΔΑ δεν ανέμειξε τις καταγγελίες των θυμάτων με τις αποδείξεις θεωρώντας ως αποδεδειγμένα τα προσαπτόμενα. Τα πραγματικά περιστατικά αφορούν πράξεις ερωτικού περιεχομένου, τις οποίες φέρεται ότι διέπραξε ο προσφεύγων εις βάρος τριών γυναικών υπαλλήλων της αντιπροσωπείας του εντός του γραφείου του, που συνήθως ήταν κλειδωμένο, ή σε ιδιωτικό διαμέρισμα το οποίο ήταν στη διάθεση ασκουμένου υπαλλήλου που απουσίαζε την εποχή εκείνη. Μεταξύ άλλων, ο προσφεύγων απευθύνθηκε στα θύματα με χυδαίο τρόπο, εκφράζοντας τις σεξουαλικές του επιθυμίες. Στον προσφεύγοντα προσάπτεται ότι διέπραξε πράξεις επιδειξιομανίας, ότι αυνανίστηκε μπροστά σε μία από τις παθούσες, ότι εξανάγκασε μία από τις παθούσες να αγγίξει τα γεννητικά του όργανα και ότι αποπειράθηκε να έχει σεξουαλικές επαφές με μία από αυτές. Όλες αυτές οι πράξεις συνέβησαν επανειλημμένα και χωρίς τη συγκατάθεση των εμπλεκομένων τοπικών υπαλλήλων (σκέψεις 67 και 68). Η ΑΔΑ προσκόμισε πλείστα αποδεικτικά στοιχεία. Καταρχάς, υπάρχουν οι δηλώσεις στις οποίες προέβησαν τρεις φορές οι τρεις παθούσες και οι οποίες συμπίπτουν σε όλα τα σημεία. Το γεγονός ότι τρεις γυναίκες υπάλληλοι καταγγέλλουν ταυτοχρόνως την ίδια συμπεριφορά προσδίδει μεγαλύτερο βάρος στις δηλώσεις τους απ' ό,τι αν μόνον μία εξ αυτών είχε προβεί σε παρόμοιες δηλώσεις. Η αξιοπιστία των δηλώσεων αυτών ενισχύεται από τις δηλώσεις άλλων μελών του προσωπικού της αντιπροσωπείας που συνέλεξαν οι επιθεωρητές της Επιτροπής (σκέψεις 69 έως 71). Το Πρωτοδικείο διαπιστώνει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία ήσαν αρκετά για να θεωρήσει η ΑΔΑ ως αποδεδειγμένα τα προσαπτόμενα (σκέψη 72). Επειδή οι πράξεις αυτές θίγουν την αξιοπρέπεια του λειτουργήματος κατά την έννοια του άρθρου 12 του ΚΥΚ, η ΑΔΑ ορθώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων παραβίασε σοβαρώς τις υποχρεώσεις που υπείχε από τον ΚΥΚ και τις υποχρεώσεις που συνδέονται με το λειτούργημα του (σκέψη 75). Ι-Α - 18

D κατά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Τα αποδειχθέντα περιστατικά εμπίπτουν στην έννοια της σεξουαλικής παρενοχλήσεως, όπως προκύπτει από το παράρτημα της συστάσεως 92/131, κατά το οποίο πρέπει να πρόκειται για συμπεριφορά σεξουαλικής φύσεως ή οφειλόμενη σε ερωτική διάθεση, να γίνεται αισθητή ως ανεπιθύμητη γι' αυτόν που την υφίσταται και να δημιουργεί κλίμα φόβου, εχθρότητας ή ταπείνωσης για το θιγόμενο πρόσωπο ή να παρουσιάζεται ως παρέχουσα επαγγελματικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα αναλόγως του αν το πρόσωπο αυτό την αποδεχθεί ή την αποκρούσει. Αν ληφθεί υπόψη η συμπεριφορά του προσφεύγοντος, δεν είναι απαραίτητο για τον χαρακτηρισμό της ως σεξουαλικής παρενοχλήσεως οι παθούσες να καταδεικνύουν σαφώς ότι η συμπεριφορά αυτή τους ήταν ανεπιθύμητη τούτο είναι αναγκαίο όταν τα προσαπτόμενα αφορούν εκδήλωση απλού ερωτικού ενδιαφέροντος (σκέτμεις 76 και 77). Το Πρωτοδικείο τονίζει ότι τα τρία συστατικά στοιχεία της σεξουαλικής παρενοχλήσεως συντρέχουν εν προκειμένω (σκετμη 81). Επί του τετάρτου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά κατάχρηση εξουσίας Εφόσον τα αποδεδειγμένα πραγματικά περιστατικά δικαιολογούν κατ' αρχήν πλήρως την προσβαλλόμενη απόφαση, σκοπός της οποίας είναι η επιβολή κυρώσεως για το πειθαρχικό παράπτωμα του προσφεύγοντος, το επιχείρημα που αντλείται από την ύπαρξη καταχρήσεως εξουσίας είναι αβάσιμο (σκέψη 87). Επί του πέμπτου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας, της συστάσεως 92/131 και της υποχρεώσεως αιτιολογίας Αφού αποδειχθεί η αλήθεια των προσαπτομένων στον υπάλληλο περιστατικών, η επιλογή της πρόσφορου κυρώσεως εναπόκειται στην πειθαρχική αρχή. Το Πρωτοδικείο δεν μπορεί να υποκαταστήσει την εκτίμηση του στην εκτίμηση της ΑΔΑ παρά μόνον σε περίπτωση πρόδηλης πλάνης ή καταχρήσεως εξουσίας (σκέτμη 96). Παραπομπή: F. κατά Επιτροπής, προαναφερθείσα Ι-Α - 19

ΕΠΙΤΟΜΗ - ΥΠΟΘΕΣΗ Τ-5^9/93 Το Πρωτοδικείο φρονεί ότι, λαμβανομένης υπόψη της σοβαρότητας των προσαπτομένων, η πειθαρχική κύρωση που επέβαλε η ΑΔΑ δεν στηρίζεται σε πρόδηλη πλάνη κατά την εκτίμηση (σκέψη 97). Οι πράξεις σεξουαλικής παρενοχλήσεως αποτελούν πειθαρχικό παράπτωμα για το οποίο το άρθρο 86 του ΚΥΚ προβλέπει διάφορες κυρώσεις. Το πειθαρχικό καθεστώς του ΚΥΚ δεν προβλέπει σταθερή σχέση μεταξύ κυρώσεως και τελεσθείσας παραβάσεως. Η Επιτροπή δεν υποχρεούνταν συνεπώς να προβλέψει κλιμακούμενες κυρώσεις, ανάλογα με τα διάφορα είδη σεξουαλικής παρενοχλήσεως, προκειμένου να μπορεί να επιβάλλει πειθαρχικές κυρώσεις για τις πράξεις αυτές (σκέψη 98). Η υποχρέωση αιτιολογίας μιας βλαπτικής αποφάσεως αποσκοπεί, αφενός, στο να δίδεται στον κοινοτικό δικαστή η δυνατότητα να ασκεί τον έλεγχο του επί της νομιμότητας της αποφάσεως και, αφετέρου, στο να παρέχονται στον ενδιαφερόμενο οι απαραίτητες ενδείξεις για το βάσιμο ή αβάσιμο της. Η υποχρέωση αυτή πρέπει να εκτιμάται σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση εν όψει των περιστάσεων της επίδικης αποφάσεως (σκέψη 99). Παραπομπή: ΔΕΚ, 9 Ιουνίου 1983, 225/82, Verzyck κατά Επιτροπής, Συλλογή 1983, σ. 1991 ΔΕΚ, 13 Ιουλίου 1989, 108/88, Cendoya κατά Επιτροπής, Συλλογή 1989, σ. 2711 ΔΕΚ, 21 Ιουνίου 1984, 69/83, Lux κατά Ελεγκτικού Συνεδρίου, Συλλογή 1984, α 2447, σκέψη 36 Το Πρωτοδικείο διαπιστώνει ότι η αιτιολογία της επίδικης αποφάσεως είναι επαρκής (σκέψεις 100 και 101). Ι-Α - 20

D χσιά ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Επί του έκτου λόγου ακυρώσεως, ο οποίος αφορά την παραβίαση της υποχρεώσεως διεξαγωγής ψυχιατρικής εξετάσεως του προσφεύγοντος Η μη φυσιολογική συμπεριφορά του προσφεύγοντος δεν αποτελεί καθαυτή ένδειξη του ότι δεν ήταν υπεύθυνος για τις πράξεις του και, συνεπώς, δεν καθιστούσε υποχρεωτική για το πειθαρχικό συμβούλιο ή την ΑΔΑ τη διεξαγωγή ψυχιατρικής εξετάσεως του προσφεύγοντος (σκέψεις 105 και 106). Διατακτικό: Το Πρωτοδικείο απορρίπτει την προσφυγή. Ι-Α - 21