ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ «ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΥ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ» Επιστημονικός υπεύθυνος: Αναπληρωτής Καθηγητής Γιώργος Πλειός Βοηθοί έρευνας Καλπακή Κορίνα Κάρουλας Γεράσιμος Κουτσοπούλου Κωνσταντίνα Μπασκάκης Γιάννης Μπέζιου Ανδριανή Ξενοφώντος Μαρία Παπαχαραλάμπους Μαριλένα Πουλακιδάκος Σταμάτης Σιγάλα Ευαγγελία Σκόδρα Κωνσταντίνα Φιλιπποπούλου Μά Χρονάκη Δέσποινα ΑΘΗΝΑ, Ιούνιος 2008 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σκοποί και στόχοι της έρευνας... 4 Η ταυτότητα της έρευνας... 5 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ 1. Η προβολή των πολιτικών κομμάτων και η θεματολογία των ειδήσεων.8 2. Η σχέση εσωτερικών εξωτερικών ειδήσεων και η προβολή των πολιτικών κομμάτων... 15 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ Α. Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ...19 1. Αριθμός λεκτικών αναφορών σε πολιτικά πρόσωπα και τρόπος προβολής των πολιτικών προσώπων από τους δημοσιογράφους στην εκφώνηση και το ρεπορτάζ.....19 2. Αριθμός λεκτικών αναφορών και τρόπος προβολής των πολιτικών κομμάτων στην εκφώνηση και το ρεπορτάζ..48 3. Η εμφάνιση των πολιτικών προσώπων στα ρεπορτάζ των ειδήσεων 72 4. Αριθμός αναφορών και τρόπος προβολής των πολιτικών κομμάτων κατά τη διάρκεια του σχολιασμού των γεγονότων....109 2

Β. ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ...134 1. Δείκτης συνολικής προβολής (Δ1)...134 2. Δείκτης ολικής προβολής των πολιτικών κομμάτων στο ρεπορτάζ των ειδήσεων (Δ2).145 ΜΕΡΟΣ TΡΙΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΩΠΩΝ 1. Το φύλο των πολιτικών προσώπων... 155 2. Η γεωγραφική προέλευση των πολιτικών προσώπων.160 ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΑ ΠΡΟΒΑΛΛΟΜΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ 1. Τα πλέον προβεβλημένα πολιτικά πρόσωπα ανά πολιτικό κόμμα.166 2. Τα πλέον προβεβλημένα πολιτικά πρόσωπα, ανεξαρτήτως κομματικής Προέλευσης, στους επιμέρους σταθμούς......170 Συμπεράσματα 177 Παράρτημα Ι: Ονόματα, αριθμός εμφανίσεων και συνολικός χρόνος εμφάνισης των πολιτικών προσώπων στα ρεπορτάζ των ειδήσεων 181 3

Σκοποί και στόχοι της έρευνας Σκοπός της έρευνας που πραγματοποιήθηκε, ήταν να καταγραφεί η έκταση (τα ποσοτικά στοιχεία) και ο τρόπος (τα ποιοτικά στοιχεία) της προβολής των ελληνικών πολιτικών κομμάτων και των πολιτικών προσώπων που τα εκπροσωπούν, από τα κεντρικά δελτία ειδήσεων οκτώ τηλεοπτικών σταθμών πανελλαδικής εμβέλειας. Κεντρική άποψη κατά το σχεδιασμό της έρευνας ήταν ότι ο βαθμός έκθεσης των ατόμων στην τηλεόραση και την τηλεοπτική ενημέρωση, μπορεί να τα οδηγήσει να αποδεχθούν τον τρόπο με τον οποίο η τηλεόραση αναπαριστά την έκταση, τη σημασία και τα χαρακτηριστικά ενός κοινωνικού θεσμού ή φαινομένου. Σε ότι αφορά ειδικότερα την πολιτική, η ίδια άποψη δέχεται ότι η γνώση, αλλά και η γνώμη (σε κάποιο βαθμό και η στάση και συμπεριφορά των ατόμων) τα πολιτικά πράγματα και τα κόμματα, εξαρτάται από την έκταση της έκθεσής τους σε τέτοιου είδους πληροφόρηση. Από την άποψη αυτή, το πρώτο ερευνητικό βήμα είναι να εξετάσουμε την έκταση και τα χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος και των πολιτικών προσώπων, έτσι όπως περιγράφονται από τη σημαντικότερη την πολιτική κατηγορία τηλεοπτικού προγράμματος, όπως είναι οι ειδήσεις. Βεβαίως, μια πληρέστερη μελέτη του ζητήματος απαιτεί και τη μελέτη της άποψη του κοινού τους πολιτικούς θεσμούς και τα πολιτικά πρόσωπα, με βάση την έκθεσή του στις τηλεοπτικές ειδήσεις. Αυτό κρίνεται απαραίτητο ιδίως στην περίπτωση που στις ειδήσεις επιρρίπτονται σημαντικές ευθύνες από πολιτικές πλευρές, μεταξύ αυτών και από τον πολιτικό κόσμο, φαινόμενα όπως π.χ. η μείωση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, ο πολιτικός κυνισμός κ.ά. 4

Η ταυτότητα της έρευνας Η περίοδος διεξαγωγής της έρευνας ήταν το διάστημα από 4 Μαρτίου 2008 έως 30 Μαΐου 2008. Το υλικό που ερευνήθηκε συλλέχθηκε κατά το χρονικό διάστημα 1/10/2007 έως 31/12/2007. Στην έρευνα μελετήθηκαν 608 δελτία ειδήσεων (όλα τα καθημερινά και του Σαββάτου) οκτώ (8) τηλεοπτικών σταθμών (NET, ET3, Mega, Αντένα, Alpha, Alter, Star, Σκάϊ). Ο συνολικός αριθμός ειδήσεων-περιπτώσεων που περιέχονται σε αυτά τα δελτία και ερευνήθηκαν είναι 3.552. Τα πολιτικά κόμματα, των οποίων η ποσοτική και ποιοτική προβολή από τις τηλεοπτικές ειδήσεις μετρήθηκε, είναι: Η Κυβέρνηση, Η Νέα Δημοκρατία (συμπολίτευση), το ΠΑΣΟΚ (αξιωματική αντιπολίτευση), το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς - Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου) ο ΛΑΟΣ Τα πολιτικά πρόσωπα, των οποίων η ποσοτική και ποιοτική προβολή μετρήθηκε, είναι τα οι αρχηγοί και στελέχη των ως άνω φορέων ονομαστικά. Η ερευνητική μέθοδος που επιλέχθηκε ήταν ανάλυση περιεχομένου στα ΜΜΕ σε συνδυασμό με την ανάλυση λόγου. Ο συνδυασμός αυτός επιλέχθηκε προκειμένου να καταγραφούν τόσο τα ποσοτικά στοιχεία (έκταση) της προβολής των πολιτικών θεσμών και προσώπων, όσο και τα ποιοτικά (τρόπος), όπως προβλέπεται από τις προδιαγραφές και τα ερωτήματα της έρευνας. Μονάδα ανάλυσης αποτέλεσαν οι επιμέρους ειδήσεις, ορίζοντας ως είδηση μια ενότητα εκφώνησης και ρεπορτάζ/βίντεο, η οποία μπορεί να έχει διαφορετικό ή και παρεμφερές θέμα με μια προηγούμενη ή επόμενη ενότητα του δελτίου ειδήσεων ή και να περιέχει περισσότερα από ένα θέματα. Επιπλέον, η καταγραφή και ανάλυση της προβολής των πολιτικών θεσμών και προσώπων από τις τηλεοπτικές ειδήσεις των οκτώ προαναφερθέντων τηλεοπτικών σταθμών έλαβε υπόψη της και τη θεματολογία των ειδήσεων, με την οποία συνδέονται οι πολιτικοί θεσμοί και πρόσωπα, όπως και την χώρα ή χώρες στις οποίες συντελείται το θέμα ή εμπλέκονται με/σε αυτό. Τα θέματα, με τα οποία μελετήθηκε 5

ποσοτικά και ποιοτικά η προβολή των ελληνικών πολιτικών κομμάτων και προσώπων είναι συνοπτικά: τα θέματα ανθρωπίνου ενδιαφέροντος των πολιτικών προσώπων ή στα οποία αναφέρονται οι πολιτικοί θεσμοί και πρόσωπα, εκλογές γενικά θέματα λειτουργίας του πολιτικού συστήματος της χώρας, της κυβέρνησης και της βουλής, καθώς και θέματα που αφορούν στη λειτουργία των ελληνικών κοινοβουλευτικών κομμάτων. Στη θεματολογία που μελετήθηκε περιλαμβάνονται επίσης: Οικονομικά θέματα, θέματα κοινωνικής πολιτικής (ακρίβεια, απασχόληση/ανεργία, πρόνοια, συντάξεις, ασφάλιση), υγείας (προβλήματα, νοσοκομείων, λειτουργία ΙΚΑ, επάρκεια τρών, ατόμων ΑΜΕΑ, κ.λπ.), δημόσιας διοίκησης, θρησκευτικά θέματα, εκπαίδευσης, ΜΜΕ και πολιτισμού τεχνών, της Show biz, των επιστημών, του περιβάλλοντος, της οικογένειας, νομικά και δικαστικά, σχετικά με το έγκλημα και άλλες μορφές ανομίας, ζητήματα που αφορούν την άμυνα-εξοπλισμούς στρατό, τον αθλητισμό, την αστυνομία, τις μεταφορές και το οδικό σύστημα, το πόλεμο, τις φυσικές καταστροφές και τα καιρικά φαινόμενα και τέλος τον τουρισμό. Για την ποσοτική μέτρηση της προβολής των ελληνικών πολιτικών προσώπων και θεσμών χρησιμοποιήθηκαν: α) η συχνότητα των λεκτικών αναφορών στα στελέχη των πολιτικών κομμάτων (πολιτικά πρόσωπα), στην εκφώνηση και το ρεπορτάζ. β) η συχνότητα των λεκτικών αναφορών στα ίδια τα πολιτικά κόμματα, γ) η συχνότητα εμφάνισης και πραγματοποίησης δηλώσεων των στελεχών και εκπροσώπων των πολιτικών κομμάτων στα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών ειδήσεων, δ) ο χρόνος εμφάνισης και πραγματοποίησης δηλώσεων των στελεχών των πολιτικών κομμάτων στα ρεπορτάζ των τηλεοπτικών ειδήσεων, ε) η συχνότητα αναφορών στα πολιτικά κόμματα και στα στελέχη τους κατά τη διάρκεια του σχολιασμού των τηλεοπτικών ειδήσεων από προσκεκλημένους δημοσιογράφους και άλλους φιλοξενούμενους από τους παρουσιαστές των ειδήσεων. Η μέτρηση της ποιότητας (τρόπου προβολής) έγινε με τη χρήση δυο κριτηρίων: α) με κριτήριο τη θέση την οποία υιοθετεί ο δημοσιογράφος ή σχολιαστής τα αναφερόμενα από αυτόν πολιτικά πρόσωπα και πιο συγκεκριμένα αν αυτή 6

είναι υποστηρικτική-φιλική, επικριτική ή ουδέτερη. Στην περίπτωση των «ομιλουσών κεφαλών» (εμφάνιση των πολιτικών στελεχών και δηλώσεις τους στα ρεπορτάζ των ειδήσεων) μετράται η θέση που παίρνουν τα πολιτικά πρόσωπα προς τα πολιτικά κόμματα. β) Με ένα κριτήριο το οποίο αποτελεί το συνδυασμό δυο άλλων, του τόνου και του τύπου λόγου που χρησιμοποιείται να αναφερθούν τα πολιτικά πρόσωπα και κόμματα ή χρησιμοποιούν τα πολιτικά πρόσωπα όταν εμφανίζονται ως «ομιλούσες κεφαλές». Ο τόνος καταγράφει αν ο λόγος του ομιλούντος (δημοσιογράφου ή πολιτικού προσώπου) είναι θετικός, αρνητικός ή ουδέτερος το αναφερόμενο κόμμα ή πρόσωπο. Ο τύπος λόγου καταγράφει αν ο ομιλών αξιολογεί ή όχι και αν προτρέπει τον συνομιλούντα ή το κοινό να πράξει ή να μην πράξει κάτι. Η καταγραφή και η καταχώρηση των δεδομένων έγινε σε ειδικά κατασκευασμένη βάση δεδομένων SPSS 15, με τη χρήση ειδικά επεξεργασμένου πρωτοκόλλου. Η οργάνωση των μεταβλητών έγινε με άξονα τους επιμέρους πολιτικούς θεσμούς, τη μέτρηση των οποίων και των μελών των οποίων είχε ως στόχο της η έρευνας. Για τη διεξαγωγή της έρευνας, εκτός από τον επιστημονικό υπεύθυνο κ. Γ. Πλειό, εργάστηκαν 11 ερευνητές στην καταχώρηση δεδομένων (data entering) και ένας υπεύθυνος στατιστικής επεξεργασίας των αποτελεσμάτων. 7

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ Η μελέτη της προβολής των πολιτικών κομμάτων και προσώπων στις τηλεοπτικές ειδήσεις, εκτός των άλλων, περιλαμβάνει την εξέταση ορισμένων σημαντικών παραμέτρων των ειδήσεων, όπως η θεματολογία των ειδήσεων. 1. Η προβολή των πολιτικών κομμάτων και η θεματολογία των ειδήσεων Στην ενότητα αυτή εξετάζουμε το βαθμό προβολής των κομμάτων με βάση τη θεματολογία των τηλεοπτικών ειδήσεων, δηλαδή ποιο είναι το θέμα των ειδήσεων στην οποία προβάλλεται ένα πολιτικό κόμμα. Στο σύνολο των σταθμών που μελετήθηκαν, τα θέματα με τα οποία συνδέεται περισσότερο η προβολή των πολιτικών σχηματισμών που μελετήσαμε είναι: τα ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, α ζητήματα της οικονομίας, η εγκληματικότητα, οι εσωκομματικές διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ, και στα άλλα κόμματα και η λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Ειδικότερα κάθε έναν πολιτικό σχηματισμό, η έρευνα κατέγραψε τα ακόλουθα: Η θεματολογία των ειδήσεων και η προβολή της κυβέρνησης Στο σύνολο των σταθμών, τα περισσότερα θέματα (366) με τα οποία συνδέεται η προβολή της κυβέρνησης είναι θέματα κοινωνικής πολιτικής (γράφημα ΚΘ1). Πρόκειται μια μεγάλη ομάδα θεμάτων που περιλαμβάνει ζητήματα απασχόλησης και ανεργίας, ακρίβειας, συντάξεων και πρόνοιας κ.ά. και στη δημοσιογραφική ορολογία αποκαλούνται ως ζητήματα της «καθημερινότητας». Η αμέσως μεγαλύτερη ομάδα ειδήσεων με τα οποία συνδέεται η προβολή της κυβέρνησης στο σύνολο των τηλεοπτικών σταθμών είναι ειδήσεις θέματα δημοσιονομικής πολιτικής (αυξήσεις σε μισθούς, φορολογία, κ.λπ.) (162). Την τρίτη θέση καταλαμβάνουν ειδήσεις την εγκληματικότητα (126) και την τέταρτη ειδήσεις σχετικά με τη λειτουργία της κυβέρνησης (γράφημα ΚΘ.1). 8

Διαφορετική εικόνα κατέγραψε η έρευνα τη ΝΔ αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα. Πιο συγκεκριμένα, η μεγάλη πλειοψηφία των ειδήσεων στις οποίες προβάλλεται η ΝΔ ως κόμμα είναι ειδήσεις που αφορούν τις κομματικές της δραστηριότητες (105 περιπτώσεις). Ακολούθως, η επόμενη ομάδα ειδήσεων με τις οποίες συνδέεται η προβολή της ΝΔ είναι οι δραστηριότητες και κυρίως οι εσωκομματικές διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ (66 περιπτώσεις). Την τρίτη θέση 9

καταλαμβάνουν οι ειδήσεις ζητήματα κοινωνικής πολιτικής (55 περιπτώσεις), ενώ την τέταρτη (αν εξαιρέσουμε τα «άλλα θέματα») η λειτουργία της κυβέρνησης (28 περιπτώσεις) και την πέμπτη η εγκληματικότητα (19 περιπτώσεις) (γράφημα ΚΘ2). Σε ότι αφορά το ΠΑΣΟΚ, η μεγάλη πλειοψηφία των ειδήσεων με τις οποίες συνδέεται η προβολή του συγκεκριμένου κόμματος, είναι ειδήσεις σχετικά με τις κομματικές του δραστηριότητες και κυρίως ειδήσεις σχετικά με τις εσωκομματικές του διεργασίες. Συγκεκριμένα, 514 περιπτώσεις εντάσσονται σε αυτήν την ομάδα. Με μεγάλη διαφορά (78 περιπτώσεις) ακολουθούν τα θέματα κοινωνικής πολιτικής, 49 περιπτώσεις είναι διάφορα θέματα, 28 είναι θέματα σχετικά με την εγκληματικότητα κοκ (γράφημα ΚΘ3). 10

Σε ότι αφορά την προβολή του ΚΚΕ, αυτή συνδέεται κυρίως με θέματα κοινωνικής πολιτικής (40 περιπτώσεις). Ακολούθως, και αν εξαιρέσουμε τα διάφορα θέματα, η προβολή του συγκεκριμένου κόμματος συνδέεται με τα θέματα της εκπαίδευσης (16 περιπτώσεις), τις εσωκομματικές διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ (επίσης 16 περιπτώσεις), τα δημοσιονομικά (14 περιπτώσεις), τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος (14 περιπτώσεις) κοκ (γράφημα ΚΘ4). 11

Με ειδήσεις σχετικές με θέματα κοινωνικής πολιτικής συνδέεται κυρίως και η προβολή του Συνασπισμού (45 περιπτώσεις). Αν εξαιρέσουμε την κατηγορία «άλλο», τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν ειδήσεις σχετικά με τη λειτουργία και τις δραστηριότητες του κόμματος αυτού (24 περιπτώσεις), ακολούθως η εγκληματικότητα (21 περιπτώσεις), οι εσωκομματικές διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ (21 περιπτώσεις) κοκ (γράφημα ΚΘ5). 12

Τέλος, σχετικά διαφορετική είναι η εικόνα στο σημείο που εξετάζουμε, αναφορικά με το ΛΑΟΣ. Αν εξαιρέσουμε την κατηγορία «άλλο», Οι περισσότερες ειδήσεις με τις οποίες συνδέεται προβολή του συγκεκριμένου κόμματος, αφορούν την εγκληματικότητα (11 περιπτώσεις). Ακολούθως αφορούν στις δραστηριότητες της Βουλής (10 περιπτώσεις), της κοινωνικής πολιτικής και της λειτουργίας της κυβέρνησης (8 περιπτώσεις) κοκ. (γράφημα ΚΘ6). 13

14

2. Η σχέση εσωτερικών εξωτερικών ειδήσεων και η προβολή των πολιτικών κομμάτων. Μια άλλη σημαντική παράμετρος της προβολής των κομμάτων είναι η γεωγραφική προέλευση των ειδήσεων (εσωτερικές εξωτερικές) στην οποία αυτά προβάλλονται. Στη συγκεκριμένη μέτρηση καταγράφεται πόσες από τις ειδήσεις, στις οποίες προβάλλεται το εκάστοτε κόμμα, είναι εσωτερικές και πόσες εξωτερικές. Συνεπώς, κατά τη σύγκριση των ποσοστών μεταξύ των κομμάτων θα πρέπει να λαμβάνεται υπ όψη ότι αυτά μπορεί να αναφέρονται σε διαφορετικό αριθμό περιπτώσεων και άρα σε διαφορετική έκταση προβολής κάθε κόμματος. Με βάση αυτό το κριτήριο, η έρευνα κατέγραψε ότι η προβολή των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, στο σύνολο των σταθμών, είναι επικεντρωμένη σε εσωτερικά θέματα. Στο σύνολο των ειδήσεων όλων των σταθμών που μελετήθηκαν, η προβολή της κυβέρνησης συνδέεται κατά 91% με εσωτερικά θέματα, ενώ του κυβερνώντος κόμματος κατά 96%. Αντίστοιχα, η προβολή της κυβέρνησης συνδέεται με διμερή θέματα της Ελλάδας με άλλες χώρες μόνο στο 9% των ειδήσεων, ενώ του κυβερνώντος κόμματος στο 4%. Πρέπει να σημειωθεί ότι παρ ότι το ποσοστό αυτό μπορεί να θεωρηθεί μικρό, εντούτοις είναι το μεγαλύτερο μεταξύ όλων των πολιτικών κομμάτων, εκτός του ΛΑΟΣ, του οποίου η προβολή συνδέεται σε μεγαλύτερο βαθμό, από τα άλλα κόμματα, με ειδήσεις διμερείς εξωτερικές σχέσεις της Ελλάδας με άλλες χώρες (γραφήματα Γ.Δ.1. και Γ.Δ.2.). 15

Ποσοστά προβολής, με κριτήριο τη γεωγραφική αναφορά των ειδήσεων, παρόμοια με αυτά της ΝΔ καταγράφονται και το ΠΑΣΟΚ. Αυτό, πιθανόν σχετίζεται με την επικέντρωση των τηλεοπτικών ειδήσεων στις εσωκομματικές διεργασίες του εν λόγω κόμματος σε συνδυασμό με την απουσία σημαντικού εξωτερικού γεγονότος κατά την περίοδο της έρευνας. Μεγαλύτερη, σε επίπεδα με εκείνα της κυβέρνησης, αλλά παρ όλα αυτά μικρή, εμφανίζεται η προβολή του ΚΚΕ σε σχέση με τα εξωτερικά θέματα. Συγκεκριμένα, το 9% των ειδήσεων στο οποίο προβάλλεται το ΚΚΕ είναι διμερείς σχέσεις της 16

χώρας. Τέλος, ένα μικρό ποσοστό των ειδήσεων (1%) στις οποίες προβάλλεται το συγκεκριμένο κόμμα, αφορά ζητήματα άλλης χώρας και είναι το μόνο κόμμα το οποίο παρατηρείται αυτό. Μικρότερη του ΚΚΕ, αλλά μεγαλύτερη του ΠΑΣΟΚ, εμφανίζεται η προβολή του Συνασπισμού σε ειδήσεις σχετικά με διμερείς σχέσεις της χώρας. Συγκεκριμένα, το ποσοστό αυτών των ειδήσεων στο οποίο προβάλλεται ο Συνασπισμός είναι κατά 7%, ενώ το 93% των ειδήσεων στις οποίες προβάλλεται το κόμμα αυτό είναι θέματα αμιγώς εσωτερικά. 17

Τέλος, η έρευνα κατέγραψε ότι το 24% των ειδήσεων στις οποίες προβάλλεται ο ΛΑΟΣ, είναι ειδήσεις διμερή θέματα (24%). Το ποσοστό αυτό είναι και το μεγαλύτερο ποσοστό παρόμοιων αυτών των θεμάτων με α οποία συνδέεται η προβολή πολιτικού κόμματος (γράφημα Γ.Δ.6.). Τα θέματα αυτά είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων, εκείνα τα οποία στη δημοσιογραφική ορολογία αποκαλούνται «εθνικά» και ειδικότερα είναι οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις και το πρόβλημα σχετικά με την ονομασία της FYROM. 18

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΘΕΣΜΩΝ Στην ενότητα αυτή παρουσιάζουμε την έκταση και ποιοτικά στοιχεία της προβολής των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, ανεξαρτήτως της ειδικότερης θεματολογίας και της γεωγραφικής αναφοράς των θεμάτων των ειδήσεων. Η παρουσίαση της προβολής των πολιτικών κομμάτων περιλαμβάνει δυο ενότητες: Πρώτον, την προβολή των κομμάτων με κάθε ένα από τα κριτήρια μέτρησης που χρησιμοποιήσαμε και δεύτερον, την προβολή των κομμάτων με το συνυπολογισμό όλων αυτών των κριτηρίων σε ένα, με τη δημιουργία ενός ειδικού γι αυτό το σκοπό, δείκτη μέτρησης της προβολής των πολιτικών κομμάτων. Α. Η προβολή των πολιτικών κομμάτων αναλυτικά 1. Αριθμός λεκτικών αναφορών σε πολιτικά πρόσωπα και τρόπος προβολής των πολιτικών προσώπων 1 από τους δημοσιογράφους στην εκφώνηση και το ρεπορτάζ Ένα από τα κριτήρια με τα οποία εκτιμάται ο βαθμός προβολής των πολιτικών κομμάτων (και προσώπων) είναι ο αριθμός των λεκτικών αναφορών στα πρόσωπα που τα εκπροσωπούν (αρχηγούς, βουλευτές ή στελέχη τους), κατά τη διάρκεια της εκφώνησης και του ρεπορτάζ (π.χ. «Στην ομιλία του ο κ. Καραμανλής ανέφερε ότι.» ή «Ο κ. Χρυσοχοΐδης επισκέφθηκε σήμερα....»). Ωστόσο, το στοιχείο αυτό από μόνο του δεν αποδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο οι δημοσιογράφοι (εκφωνητές και ρεπόρτερ) παρουσιάζουν αυτά τα πολιτικά πρόσωπα. Για το λόγο αυτό μετά την παράθεση των ποσοτικών στοιχείων τις λεκτικές αναφορές των δημοσιογράφων στα πολιτικά πρόσωπα, στην παρούσα έκθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας που διενεργήσαμε, παραθέτουμε και τα ποιοτικά στοιχεία αυτών των αναφορών και πιο συγκεκριμένα: 1 Με τον όρο πολιτικά πρόσωπα στην ενότητα αυτή εννοούμε με οποιαδήποτε ιδιότητα εμφανίζονται λ.χ. του κομματικού στελέχους, του βουλευτή ή ( τη ΝΔ) και του υπουργού. Αναλυτικότερη αναφορά στα πρόσωπα αναλόγως της ειδικότερης πολιτικής τους ιδιότητας γίνεται σε ειδική ενότητα. 19

α) Η θέση των δημοσιογράφων προς τα προβαλλόμενα από πολιτικά πρόσωπα (στελέχη). Με αυτό το κριτήριο καταγράφεται αν οι δημοσιογράφοι υιοθετούν μια υποστηρικτική, κριτική, ουδέτερη ή αντιφατική στάση προς τα πολιτικά στελέχη που προέρχονται από συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα. β) Ο τόνος τύπος του λόγου των δημοσιογράφων. Πρόκειται το συνδυασμό 2 κριτηρίων, με τη βοήθεια του οποίου καταγράφεται αν οι δημοσιογράφοι χρησιμοποιούν να αναφερθούν στα πολιτικά πρόσωπα έναν λόγο ουδέτερο περιγραφικό, αξιολογικά θετικό ή αξιολογικά αρνητικό, ή τέλος, αν χρησιμοποιούν ένα λόγο θετικά ή αρνητικά παρακινητικό (προς το κοινό, τους σχολιαστές ή τους πρωταγωνιστές των γεγονότων). Η προβολή των πολιτικών προσώπων στο σύνολο των τηλεοπτικών σταθμών Από την καταγραφή των λεκτικών αναφορών σε πολιτικά πρόσωπα στο σύνολο των τηλεοπτικών σταθμών που μελετήσαμε, προέκυψε ότι τα στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ προβάλλονται περισσότερο από τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ και πολύ περισσότερο από τα στελέχη των άλλων κομμάτων. Περισσότερο προβάλλονται και τα στελέχη του Συνασπισμού έναντι των στελεχών του ΚΚΕ ή του ΛΑΟΣ. Σε επίπεδο αρχηγών προβάλλεται περισσότερο ο κ. Παπανδρέου έναντι του κ. Καραμανλή, όπως και ο κ. Αλαβάνος έναντι της κ. Παπαρήγα, ενώ αξιοσημείωτη παρουσία καταγράφει ο κ. Καρατζαφέρης, η οποία είναι αρκετά μεγαλύτερη από εκείνη της κ. Παπαρήγα. Επιπλέον, αν διακρίναμε συμβατικά την ύπαρξη ενός «δεξιού πόλου» που να περιλαμβάνει την Κυβέρνηση ΝΔ και το ΛΑΟΣ, και ενός «αριστερού πόλου», ο οποίος να περιλαμβάνει το ΚΚΕ και το ΣΥΡΙΖΑ, τότε σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, τα πολιτικά στελέχη του «δεξιού πόλου» προβάλλονται περισσότερο από τα στελέχη του «αριστερού πόλου». Τέλος, μικρή αλλά ορατή παρουσία έχουν και οι ανεξάρτητοι βουλευτές (γράφημα Α.1.α.). 20

Πιο συγκεκριμένα, από την έρευνα προέκυψε ότι στο σύνολο των σταθμών που μελετήθηκαν, ο λόγος της προβολής των στελεχών των δυο μεγάλων κομμάτων (συμπεριλαμβανομένων και των αρχηγών τους), έναντι τις προβολής των στελεχών των μικρότερων κομμάτων της Βουλής, είναι 17,74:1. Περαιτέρω, ο λόγος της προβολής των στελεχών της Κυβέρνησης ΝΔ έναντι της προβολής των στελεχών του ΠΑΣΟΚ είναι 1,30:1, ενώ ο λόγος της προβολής των στελεχών του Συνασπισμού προς την προβολή των στελεχών του ΚΚΕ είναι 2,35:1. Τέλος, ο λόγος της προβολής του «δεξιού πόλου» προς την προβολή του «αριστερού πόλου» είναι 1,22:1. Όπως όμως προαναφέραμε, η ποσοτική προβολή των πολιτικών προσώπων δεν αποτελεί αδιαμφισβήτητο στοιχείο και τον τρόπο της προβολής τους. Η μέτρηση των ποιοτικών στοιχείων της προβολής των πολιτικών προσώπων στο σύνολο των σταθμών, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήσαμε έδειξε τα ακόλουθα: Σε γενικές γραμμές, η θέση των δημοσιογράφων προς τα πολιτικά στελέχη είναι ουδέτερη. Η θέση αυτή υπερτερεί στα δελτία ειδήσεων του συνόλου των τηλεοπτικών σταθμών που μελετήθηκαν. Συγκριτικά, οι περισσότερες αρνητικές θέσεις καταγράφηκαν κατά την αναφορά των δημοσιογράφων στα πολιτικά πρόσωπα που ανήκουν στο ΛΑΟΣ και ακολούθως προς τα πολιτικά πρόσωπα που ανήκουν στην Κυβέρνηση ΝΔ. Αν και τα ποσοστά υποστηρικτικών θέσεων είναι γενικώς χαμηλά, εντούτοις, οι περισσότερες, συγκριτικά, υποστηρικτικές θέσεις διατυπώθηκαν προς 21

τους αρχηγούς των κομμάτων και ιδιαίτερα προς τον κ. Καραμανλή και τον κ. Παπανδρέου, αλλά και τον κ. Καρατζαφέρη (γράφημα Α.1.β.). Σε ότι αφορά τη μέτρηση ενός άλλου ποιοτικού στοιχείου των δημοσιογραφικών αναφορών στα πολιτικά πρόσωπα, τον τύπο και τόνο του χρησιμοποιούμενου δημοσιογραφικού λόγου, η έρευνα κατέγραψε τα εξής: Εκείνος ο λόγος που χρησιμοποιείται κατά κανόνα από τους εκφωνητές και τους ρεπόρτερ του συνόλου των σταθμών κατά την αναφορά τους στα πολιτικά πρόσωπα, είναι ο ουδέτερος περιγραφικός. Ωστόσο όμως, η χρήση του αρνητικού λόγου είναι συγκριτικά μεγαλύτερη κατά τις αναφορές των δημοσιογράφων προς τα πολιτικά πρόσωπα που ανήκουν στο ΛΑΟΣ, και ακολούθως (αλλά με σημαντική διαφορά) προς τα πολιτικά πρόσωπα που ανήκουν στην Κυβέρνηση ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ, αλλά και τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ. Η χρήση του θετικού λόγου είναι συγκριτικά μεγαλύτερη τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων και ιδιαίτερα τον Κ. Καραμανλή και ακολούθως την κ. Παπαρήγα, τον κ. Αλαβάνο και τον κ. Παπανδρέου. Η 22

μικρότερη, συγκριτικά, χρήση του θετικού λόγου προς τους αρχηγούς απαντάται στην περίπτωση του κ. Καρατζαφέρη (γράφημα Α.1.γ.). Η προβολή των πολιτικών προσώπων στους επιμέρους σταθμούς Η ως άνω εικόνα διαφοροποιείται λιγότερο ή περισσότερο στους επιμέρους σταθμούς που εξετάστηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Τα δεδομένα που προέκυψαν έχουν ως ακολούθως Η προβολή των πολιτικών προσώπων στη ΝΕΤ Σε ότι αφορά την έκταση της προβολής των πολιτικών προσώπων στη ΝΕΤ, τα δεδομένα που κατέγραψε η έρευνα, με κάποιες διαφορές, προσεγγίζουν σε πολλά σημεία αυτά του συνόλου των σταθμών. Ένα σημείο στο οποίο παρατηρείται διαφορά είναι ότι εδώ η Γ.Γ. του ΚΚΕ εμφανίζεται σημαντικά περισσότερες φορές από τον Πρόεδρο του ΛΑΟΣ. Μια άλλη διαφορά είναι ότι στις ειδήσεις της ΝΕΤ δεν καταγράφηκαν αναφορές σε στελέχη του κόμματος αυτού (γράφημα Α.2.α.). 23

Πιο συγκεκριμένα, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τα δυο μεγάλο κόμματα σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων από τα μικρότερα κόμματα είναι 16,82:1, τιμή η οποία είναι ελαφρώς μικρότερη από την αντίστοιχη στο σύνολο των σταθμών. Η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από την Κυβέρνηση ΝΔ σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που εκπροσωπούν το ΠΑΣΟΚ, είναι 1,14:1, τιμή η οποία επίσης είναι μικρότερη από την αντίστοιχη στο σύνολο των σταθμών. Ακόμα, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το Συνασπισμό σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που ανήκουν στο ΚΚΕ, είναι 1,84:1, τιμή η οποία αισθητά μικρότερη από την αντίστοιχη στο σύνολο των σταθμών. Τέλος, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το «δεξιό πόλο» σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τον «αριστερό πόλο» είναι 1,05:1, τιμή η οποία επίσης είναι ελαφρώς χαμηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη τιμή στο σύνολο των σταθμών. Αναφορικά με τα ποιοτικά στοιχεία της προβολής των πολιτικών προσώπων στις ειδήσεις της ΝΕΤ, η έρευνα κατέγραψε ότι η συνήθης στάση την οποία υιοθετούν οι εκφωνητές και ρεπόρτερ του σταθμού προς τα αναφερόμενα από αυτούς πολιτικά πρόσωπα είναι η ουδέτερη. Επικριτικές θέσεις δεν διατυπώνονται, παρά σε αρκετά 24

περιορισμένη έκταση, πολιτικά στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ και ακολούθως του ΠΑΣΟΚ. Οι υποθέσεις τους είναι υποστηρικτικές συγκριτικά περισσότερο προς τα πολιτικά πρόσωπα του Συνασπισμού και ακολούθως προς τον Πρωθυπουργό, τα στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ και τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ (γράφημα A.2.β.). Τέλος, ο τύπος τόνος του λόγου τον οποίο συνήθως υιοθετούν οι δημοσιογράφοι της ΝΕΤ, εκφωνητές και ρεπόρτερ, κατά την αναφορά τους στα πολιτικά πρόσωπα είναι ουδέτερος περιγραφικός. Ο θετικός λόγος είναι συγκριτικά συχνότερος τα στελέχη (κομματικά στελέχη, βουλευτές κ.ά.) του Συνασπισμού και ακολούθως τον Πρωθυπουργό, τα στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ, τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ και τέλος τη Γ.Γ. του ΚΚΕ (γράφημα Α.2.γ.). 25

Η προβολή των πολιτικών προσώπων στην ΕΤ3 Η εικόνα της έκτασης της προβολής των πολιτικών προσώπων, όπως την κατέγραψε η έρευνα, είναι ελαφρώς διαφορετική από την αντίστοιχη στη ΝΕΤ και στο σύνολο των σταθμών. Οι κυριότερες διαφορές έγκεινται στα ακόλουθα: Πρώτο, η διαφορά της προβολής των μεγάλων κομμάτων έναντι της προβολής των μικρών είναι μικρότερη. Δεύτερο, στην ΕΤ3, ο κ. Καραμανλής προβάλλεται περισσότερο από τον κ. Παπανδρέου. Τρίτον, η διαφορά της προβολής των στελεχών της Κυβέρνησης ΝΔ σε σχέση με τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ είναι μεγαλύτερη. Τέταρτον, η διαφορά στην προβολή στελεχών του Συνασπισμού σε σχέση με τα στελέχη του ΚΚΕ είναι μικρότερη (γράφημα Α.3.α.). Πιο αναλυτικά, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τα δυο μεγάλα κόμματα σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων από τα μικρότερα κόμματα είναι 11,07:1, τιμή η οποία είναι σημαντικά μικρότερη από την αντίστοιχη στο σύνολο των σταθμών. Η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από την Κυβέρνηση ΝΔ σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που εκπροσωπούν το ΠΑΣΟΚ, είναι 1,61:1, τιμή η οποία είναι μεγαλύτερη, από την αντίστοιχη στο σύνολο των σταθμών. Η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το 26

Συνασπισμό σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που ανήκουν στο ΚΚΕ είναι 1,36:1, H τιμή αυτή είναι ακόμα πιο μικρή απ ότι στη ΝΕΤ και είναι η δεύτερη μικρότερη μεταξύ όλων των σταθμών, μετά την αντίστοιχη στο Star. Τέλος, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το «δεξιό πόλο» σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τον «αριστερό πόλο» είναι 1,38:1, τιμή η οποία επίσης είναι ελαφρώς μεγαλύτερη σε σχέση με την αντίστοιχη τιμή στο σύνολο των σταθμών. Αναφορικά με τα ποιοτικά στοιχεία της προβολής των πολιτικών προσώπων στις ειδήσεις της ΕΤ3, η έρευνα κατέγραψε ότι και εδώ, η συνήθης στάση την οποία υιοθετούν οι δημοσιογράφοι του σταθμού προς τα πολιτικά πρόσωπα που αναφέρουν, είναι η ουδέτερη. Τα ποσοστά διατύπωσης επικριτικής θέσης είναι σχετικά χαμηλά. Ωστόσο, στο βαθμό που διατυπώνονται είναι, συγκριτικά, μεγαλύτερα τη Γ.Γ. του ΚΚΕ και ακολούθως τον Πρόεδρο του ΛΑΟΣ και του Συνασπισμού. Τέλος, υποστηρικτική είναι συγκριτικά περισσότερο προς τον Πρωθυπουργό και ακολούθως τα στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ και τον Πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. (γράφημα A.3.β.). 27

Ειδικότερα σε ότι αφορά τον τύπο τόνο του λόγου που χρησιμοποιούν οι εκφωνητές και ρεπόρτερ κατά τις αναφορές τους στα πολιτικά πρόσωπα, η έρευνα κατέγραψε τα ακόλουθα: Ο τύπος τόνος του λόγου τον οποίο κατ εξοχήν υιοθετούν οι δημοσιογράφοι της ΕΤ3 είναι ουδέτερος περιγραφικός. Στο βαθμό όμως που χρησιμοποιούν θετικό αξιολογικό λόγο, τότε αυτός είναι συγκριτικά συχνότερος τον Πρωθυπουργό και τα πολιτικά στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ. Ο αρνητικός λόγος επίσης δεν χρησιμοποιείται εκτεταμένα. Στο βαθμό όμως που αυτό συμβαίνει τότε είναι συγκριτικά μεγαλύτερος τους αρχηγούς των κομμάτων της αντιπολίτευσης και τα ακολούθως τα πολιτικά πρόσωπα (κομματικά στελέχη, βουλευτές, υπουργούς) της Κυβέρνησης ΝΔ (γράφημα Α.3.γ.). 28

Η προβολή των πολιτικών προσώπων στο Mega Αντίθετα απ ότι συμβαίνει στη «συνολική προβολή των πολιτικών κομμάτων στις ειδήσεις», την οποία εξετάζουμε σε επόμενη ενότητα, στην περίπτωση των λεκτικών αναφορών (συχνότητα αναφορών) σε πολιτικά πρόσωπα, το Mega παρουσιάζει μια εικόνα η οποία προσεγγίζει αρκετά εκείνη του συνόλου των σταθμών και της ΝΕΤ. Τα στελέχη της Κυβέρνησης ΝΔ εμφανίζονται εδώ συχνότερα από τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ και ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ συχνότερα από τον Πρωθυπουργό, ενώ τα στελέχη του Συνασπισμού συχνότερα από εκείνα του ΚΚΕ. Εκεί που καταγράφεται διαφορά είναι στο γεγονός ότι ο Πρόεδρος του ΛΑΟΣ εμφανίζεται συχνότερα από τη Γ.Γ. του ΚΚΕ, αλλά και από τον Πρόεδρο του Συνασπισμού (γράφημα Α.4.α.). Πιο συγκεκριμένα, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τα δυο μεγάλο κόμματα σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων από τα μικρότερα κόμματα είναι 29,81:1, τιμή η οποία είναι η μεγαλύτερη υπέρ των δυο μεγαλύτερων κομμάτων, μεταξύ όλων των σταθμών. Ο λόγος της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από την Κυβέρνηση ΝΔ σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που εκπροσωπούν το ΠΑΣΟΚ, 29

είναι 1,03:1, τιμή η οποία είναι η δεύτερη μικρότερη (μετά από την αντίστοιχη στο Star) υπέρ της Κυβέρνησης ή η δεύτερη μεγαλύτερη υπέρ του ΠΑΣΟΚ, μεταξύ όλων των σταθμών. Ακόμα, ο λόγος της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το Συνασπισμό σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που ανήκουν στο ΚΚΕ, είναι 2,5:1, τιμή η οποία βρίσκεται κοντά στην αντίστοιχη το σύνολο των σταθμών. Τέλος, η αναλογία της προβολής των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από το «δεξιό πόλο» σε σχέση με την προβολή των πολιτικών προσώπων που προέρχονται από τον «αριστερό πόλο» είναι 1,0:1, τιμή η οποία είναι η δεύτερη χαμηλότερη υπέρ του «δεξιού πόλου» ή αντίστροφα η δεύτερη μεγαλύτερη υπέρ του «αριστερού πόλου», μετά την αντίστοιχη τιμή που καταγράφεται στο Star. Αναφορικά με τα ποιοτικά στοιχεία της προβολής των πολιτικών προσώπων στις ειδήσεις του Mega, η έρευνα κατέγραψε ότι και σε αυτόν το σταθμό, η στάση την οποία υιοθετούν συχνότερα οι εκφωνητές και ρεπόρτερ του σταθμού προς τα αναφερόμενα από αυτούς πολιτικά πρόσωπα είναι η ουδέτερη. Ωστόσο, καταγράφονται και κάποιες διαφοροποιήσεις, σε σχέση με τους σταθμούς που εξετάσαμε ως τώρα, οι οποίες εστιάζονται στη συχνότερη, απ ότι σε άλλους σταθμούς, χρήση αρνητικών θέσεων. Πιο συγκεκριμένα, σε όλες τις περιπτώσεις αναφοράς σε στελέχη του ΛΑΟΣ, η θέση των δημοσιογράφων του Mega είναι 30