بررسي سم يت تنفسي اسانس پوست ميوه نارنگي و اثر تشديدكنندگي دياتيل مالي ات و استون در كنترل حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات

DOI: http://dx.doi.org/10.22092/ijmapr.2014.6206 دوماهنامه علمي-پژوهشي تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران جلد 30 شمارة 2 صفحة 292-298 (1393) بررسي سم يت تنفسي اسانس پوست ميوه نارنگي و اثر تشديدكنندگي دياتيل مالي ات و استون در كنترل حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات مرضيه (Callosobruchus maculatus F. (Col.: Bruchidae)) 3 2 *1 مبكي سيدعلي صفوي و محمدحسن صفرعليزاده 1*- نويسنده مسي ول دانشجوي كارشناسيارشد گروه گياهپزشكي دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه ايران پست الكترونيك: m_mobki@yahoo.com 2- استاديار گروه گياهپزشكي دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه ايران 3- استاد گروه گياهپزشكي دانشكده كشاورزي دانشگاه اروميه ايران تاريخ دريافت: مرداد 1390 تاريخ اصلاح نهايي: مرداد 1391 تاريخ پذيرش: مرداد 1391 چكيده بسياري از گياهان تركيبهايي با خواص حشرهكشي دارند. در ساله يا شيميايي حشرات LC 95 LC 50 اخير استفاده از مشتقات گياهي بهعنوان جايگزين سموم در كنترل آفات بسيار مورد توجه قرار گرفتهاست. در اين تحقيق ابتدا سم يت تدخيني اسانس پوست ميوه نارنگي بمي عليه كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات Bruchidae)) (Callosobruchus maculatus.f (Col.: مورد بررسي قرار گرفت. سپس آزمايش در شرايط دمايي ± 1 27 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي ± 5 60 درصد و در تاريكي انجام شد. تمامي آزمايشها بر پايه طرح كامل تصادفي انجام گرديدند. مقادير و بهترتيب 88/93 و 205/54 ميكروليتر بر ليتر هوا محاسبه گرديد كه نشاندهنده سم يت مناسب اين اسانس عليه اين آفت انباري بود. اثر تشديدكنندگي دياتيل مالي ات و استون بر خاصيت حشرهكشي اسانس نارنگي عليه اين آفت نيز بررسي شد. LC 50 براي حشرات در معرض اسانس براساس تجزيه پروبيت 88/93 ميكروليتر بر ليتر هوا محاسبه شد و براي حشره در معرض تركيب اسانس و دياتيلمالي ات 54/54 ميكروليتر بر ليتر هوا بود. اثر تشديدكنندگي استون نيز در كشندگي اسانس نارنگي بررسي شد به اين منظور مقادير LC 25 اين آزمايش با مقدار LC 25 حاصل از تدخين اسانس نارنگي بهصورت تلفيقي عليه حشرات كامل آزمايش شد كه نتايج نشان داد كه استون و دياتيل مالي ات داراي خاصيت تشديدكنندگي معنيداري در سم يت تنفسي اسانس نارنگي عليه حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات ميباشند. واژههاي كليدي: اثر تشديدكنندگي اسانس نارنگي دياتيل مالي ات سوسك چهارنقطهاي حبوبات ).F Callosobruchus maculatus.((col.: Bruchidae) و انسان براي متداول آفتكشه مقدمه خطرات محيطزيست به همراه پيدايش مقاومت در آفات موجب شده كه در ساله اخير تلاشه زيادي براي كنترل ايمن عوامل خسارتزا به گياهان صورت بگيرد ) al., Park et 2003). تركيبهايي با منشا گياهي در مقايسه با سموم رايج كمخطر بسيار وي پيرامون محيطزيست و انسان براي ميباشند در موارد زيادي همين تركيبها توسط انسان بهعنوان داروهاي ضدسرفه ضدانگل داخلي ضدعفونيكننده ضدرماتيسم و غيره مصرف ميشوند 2001) al.,.(bouda et محصولات انباري بهخصوص حبوبات همواره در معرض خسارت ناشي از حشرات هستند و گاهي در انبارداري سنتي اين خسارت به صد درصد ميرسد (1997 al.,.(shaaya et يكي از مهمترين آفت انباري سوسك چهارنقطهاي حبوبات ) Callosobruchus (maculatus است كه به طيف وسيعي از حبوبات انباري

٢٩٣ دوماهنامه تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران جلد 30 شماره 2 شامل لوبيا چشمبلبلي باقلا نخود ماش و عدس خسارت ميزند. اين آفت علاوه بر خسارت مستقيم بر قوه ناميه بذرها اثر منفي گذاشته و در آلودگي شديد منجر به كاهش كيفيت بذر و رشد كپكها در محصول ميشود (باقري زنوز 1375). تحقيقات وسيعي در رابطه با اثر تركيبهاي گياهي روي مراحل مختلف زندگي اين آفت صورت گرفته است 2002) al.,.(ketoh et تندرست و همكاران (1389) اسانس پوست پرتقال را عليه حشرات بالغ Tribolium Val.) Rhizoperta domenica (F.) cunfusum (Du و (F.) Callosobruchus maculatus در شرايط آزمايشگاهي بررسي كردند. نتايج آنها نشان داد كه حشرات كامل Val.) Tribolium confusum (Du كمترين حساسيت را به اسانس داشتند. بررسي Boeke و همكاران (2004) نشان داد كه عصارهه يا تاتوره stramonium) (Datura آگاليا iva) (Agalia و قيچ لوبيايي ) Zygophillum (fabago 70 تا 100 درصد تلفات را روي سوسك چهارنقطهاي حبوبات ايجاد ميكند. سينرژيستها بهطور وسيعي براي غلبه بر مقاومت و كمك به كنترل گونهه يا مختلف آفات در مزرعه و مخصوصا دانهه يا انبار شده استفاده ميشوند 2000) Galley, (Lorini & زيرا سينرژيستها بر روي سيستمه يا آنزيمي كه در ايجاد تحمل در نسله يا حساس نقش دارند فعاليت بازدارندگي دارند (2010 al.,.(lopez et دياتيلمالي ات سينرژيس يت است كه مهاركننده قوي سيستم آنزيمي گلوتاتيون S ترانسفراز است (2010 al.,.(lopez et استون از متابوليته يا بدن انسان و شماري از پستانداران بوده و در خون و ادرار آنها وجود دارد 1997) al., (2002) Lee.(Tunc et دو استرين حساس و مقاوم از حشره بالغ Oryzaephilus Ylang-Ylang و Lavender كه به اسانس surinamensis مقاوم بودند را در معرض سينرژيست پيپرونيل بوتوكسايد قرار داد و سپس حشرات را در معرض غلظته يا 15 و 200 ميكروليتر بر ليتر هوا اسانس به مدت 12 و 24 ساعت قرار داد كه مقادير LT 50 و LC 50 در هر دو استرين مقاوم كاهش يافت 1988) Barceloux,.(Ellenhorn & بنابراين احتمال مسموميت از مصرف توده انبار شده پس از عمل تدخين با استون غيرمحتمل ميباشد. استون در دماي اتاق به سرعت تبخير شده و آتشگير است ويل در شرايط تدخين بهدليل غلظت پاي ني استون مورد استفاده احتمال آتشسوزي ناچيز ميباشد. در اين تحقيق سم يت تنفسي اسانس نارنگي و نيز خاصيت تشديدكنندگي دياتيلمالي ات و استون در سم يت تنفسي اسانس نارنگي عليه حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات بررسي ميشود. مواد و روشها پرورش حشره حشرات مورد آزمايش از اتاق پرورش حشرات بخش حشرهشناسي دانشگاه اروميه تهيه و روي لوبيا چشمبلبلي در دماي ± 1 27 درجه سلسيوس و رطوبت نسبي ± 5 %60 و در تاريكي پرورش داده شدند. تهيه اسانس نارنگي ميوهه يا تازه نارنگي از واريته نارنگي بمي از بازار ميوهفروشي اروميه تهيه گرديد. ميوهه يا تازه نارنگي به دقت شسته شدند و بعد پوست ميوهها به آرامي و با كمترين فشار از ميوهها جدا گرديد. پوسته يا تازه كنده شده روي پارچهاي در آزمايشگاه تحقيقاتي بخش حشرهشناسي در سايه و در دماي اتاق 25-27 درجه سلسيوس پهن شدند تا خشك شوند. بعد از يك هفته پوستها خشك شده و تا زمان اسانسگيري در محيط تاريك و خشك نگهداري شدند. براي حفظ روغنه يا فر ار پوست ميوهها بايد از دماي پاي ني براي خشك كردن آنها استفاده نمود. بهطور متوسط از يك كيلو ميوه تازه نارنگي 300 گرم پوست تازه بدست ميآيد و پس از خشك كردن مقدار 200 گرم پوست خشك شده باقي ميماند. براي اسانسگيري ابتدا پوسته يا خشك شده ميوه نارنگي بهوسيله آسياب برقي به حالت پودر درآورده شدند. اسانسگيري با دستگاه اسانسگير شيشهاي مدل كلونجر انجام گرديد. در هر نوبت اسانسگيري مقدار 45-50 گرم پودر پوست نارنگي همراه با 600 ميليليتر آب مقطر با استفاده از دستگاه كلونجر در دماي 100 درجه سلسيوس به روش تقطير با آب اسانسگيري شد. زمان اسانسگيري براي هر نمونه 2 ساعت بود و در هر بار اسانسگيري مقدار 1/5 ميليليتر اسانس پوست ميوه نارنگي گرفته شد. اسانس توليد شده در ظروف پلاستيكي درپوشدار تيره در داخل يخچال با دماي 4 درجه سلسيوس نگهداري شد.

) بررسي سم يت تنفسي اسانس پوست ميوه... 294 سم يت تنفسي اسانس نارنگي غلظته يا اصلي اسانس نارنگي با انجام آزمايشهاي مقدماتي روي اين آفت بدست آمد كه 70/54 58/06 106/8 86/80 و 135/48 ميكروليتر بر ليتر هوا در نظر گرفته شد. حشرات بالغ 1-3 روزه به تعداد 30 عدد در هر تيمار با سه تكرار و يك تيمار شاهد كه در آن كاغذ صافي به هيچ مادهاي آغشته نشد استفاده شد. زمان تيمارها 24 ساعت در نظر گرفته شد. در اين آزمايش ظروف شيشهاي با حجم 310 ميليليتر كه در مقابل ورود هوا غيرقابل نفوذ بودند بهعنوان محفظه تدخين انتخاب شدند. در ارزيا يب سم يت تدخيني از كاغذ صافي (واتمن شماره يك) با قطر 5 سانتيمتر در ديواره ظروف شيشهاي و ميكروسمپلر جهت اندازهگيري ميزان اسانس مصرفي در هر تيمار استفاده گرديد. حشرات در محفظهه يا استوانهاي به ارتفاع 5 و قطر 3 سانتيمتر كه از يك طرف با تور پارچهاي مش 40 پوشيده شده بودند قرار داده شدند و در ظروف شيشهاي بزرگتري به حالت معلق قرار گرفتند. حشرات تيمار شده در دماي ± 1 27 درجه سلسيوس و در شرايط تاريكي به مدت 24 ساعت قرار داده شدند. بعد از گذشت اين زمان تعداد تلفات حشرات كامل شمارش گرديد. بهمنظور اطمينان از مرگ حشرات كامل هر يك با نوك سوزن داغ تحريك شدند و در صورت عدم بروز واكنش مرده محسوب ميشدند (2011 al.,.(abdolmaleki et مرگ و مير در تيمار شاهد مشاهده نگرديد. مقادير LC 50 LC 25 و LC 95 با استفاده از نرمافزار SPSS 16 بدست آمدند. اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات براي تهيه محلول رقيق سينرژيست يك ميليليتر سينرژيست با 8 ميليليتر استون مخلوط گرديد سپس سطح داخلي كف و درب ظروف پتري 12 سانتيمتري به 1 ميليليتر از محلول رقيق سينرژيست آغشته گرديد و ظروف پتري به مدت 20 دقيقه در معرض هواي آزاد قرار گرفت تا استون بخار شود سپس حشرات به مدت يك ساعت در معرض سينرژيست قرار گرفتند. پس از قرار گرفتن حشرات در معرض سينرژيست آزمايش سم يت تدخيني اسانس با غلظته يا اصلي 35/48) 64/80 53/03 43/38 و 80/64 ميكروليتر بر ليتر هوا) كه با توجه به آزمايشهاي مقدماتي تعي ني شد انجام شد (2011 al., Davoudi et و مقادير LC 50 و با استفاده از نرمافزار SPSS 16 تعي ني گرديد. اثر سينرژيس يت استون غلظته يا اصلي استون با انجام آزمايشهاي مقدماتي روي اين آفات بدست آمد كه 89/87 67/38 50/51 38/70 و 122/58 ميكروليتر بر ليتر هوا در نظر گرفته شد. حشرات بالغ 1-3 روزه به تعداد 30 عدد در هر تيمار با سه تكرار و يك تيمار شاهد استفاده شد. زمان تيمارها 24 ساعت در نظر گرفته شد. ظروف شيشهاي با حجم 310 ميليليتر كه در مقابل ورود هوا غيرقابل نفوذ بودند بهعنوان محفظه تدخين انتخاب شدند. در ارزيايب سم يت تدخيني از كاغذ صافي (واتمن شماره يك) با قطر 5 سانتيمتر در ديواره ظروف شيشهاي و ميكروسمپلر جهت اندازهگيري ميزان استون مصرفي در هر تيمار استفاده گرديد. حشرات در محفظهه يا استوانهاي به طول 5 و عرض 3 سانتيمتر كه از يك طرف با تور پارچهاي 40 مش پوشيده شده بودند قرار داده شدند و در ظروف شيشهاي بهحالت معلق قرار گرفتند. تيمارها در دماي ± 1 27 درجه سلسيوس و در شرايط تاريكي به مدت 24 ساعت قرار داده شدند. بعد از گذشت اين زمان تعداد تلفات حشرات كامل شمارش گرديد. مقادير LC 50 LC 25 و LC 95 با استفاده از نرمافزار SPSS 16 بدست آمدند. غلظت معادل LC 25 حاصل از سم يت تنفسي استون را با غلظت معادل LC 25 حاصل از سم يت تنفسي اسانس نارنگي بر عليه حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات بهصورت تلفيقي با هم در سه تكرار در بازهي زماني 24 ساعته روي حشرات كامل اين آفت آزمايش شد. نتايج نتايج سم يت تنفسي اسانس نارنگي نتايج حاصل از آزمايشهاي زيستسنجي بر روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات و مقادير LC 25 LC 50 و LC 95 در جدول 1 اراي ه شدهاست. نتايج حاصل از تجزيه آماري دادهها نشان ميدهد شيب خط رگرسيو ين (b) بالا ميباشد كه نشاندهنده وابستگي شديد بين افزايش ميزان مرگ و مير و افزايش غلظت اسانس ميباشد. مقادير ضريب تغييرات بدست آمده نشاندهنده دقت بالا و قابلقبول آزمايشها است. نتايج بدستآمده از مقايسه ميانگين تلفات اين آفت در اثر سم يت تدخيني اسانس نارنگي با استفاده از آزمون توكي نشان ميدهد كه بين ميانگين تلفات ناشي از اسانس در زمان 24 ساعت با اطمينان %99 اختلاف معنيداري وجود دارد 391/58) = و = 0/000.(P F 5,11 LC 95

٢٩۵ دوماهنامه تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران جلد 30 شماره 2 نتايج اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات براساس نتايج حاصل از آزمايشهاي زيستسنجي بر روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات و مقادير LC 50 و LC 95 در جدول 2 اراي ه شدهاست. نتايج حاصل از تجزيه آماري دادهها نشان ميدهد كه اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات بهطور افزايندهاي بالا ميباشد زيرا با مقايسه جدولهاي 1 و 2 مشخص ميشود كه مقادير LC 50 و LC 95 حاصل از اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات در سم يت تدخيني اسانس نارنگي عليه اين آفت در مقايسه با مقادير LC 50 و LC 95 حاصل از سم يت تدخيني اسانس نارنگي عليه اين آفت از نظر آماري كاهش قابل ملاحظهاي را نشان دادهاست. نتايج بدست آمده از مقايسه ميانگينها با استفاده از آزمون توكي نشان ميدهد كه بين ميانگين تلفات ناشي از اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات در زمان 24 ساعت با اطمينان %99 نيز اختلاف معنيداري وجود دارد 514/81) = 5,11 F و = 0/000.(P ضريب سم يت يا نسبت سينرژيستيك از تقسيم مقدار LC 50 حاصل از سم يت تنفسي اسانس پوست ميوه نارنگي (88/93) به مقدار LC 50 حاصل از اثر سينرژيس يت دياتيلمالي ات در سم يت تدخيني اسانس پوست ميوه نارنگي (54/54) در اين آزمايش 1/63 بدست آمده است 2010) al.,.(lopez et اگر ضريب سم يت بيشتر از يك باشد سينرژيسم اتفاق افتاده است و ماده غيرسم ي يك سينرژيست ميباشد و يل اگر اين مقدار از يك كوچكتر باشد آنتاگونيسم اتفاق افتاده است (سرايلو 1376 خانجاني و پورميرزا 1380). در اين آزمايش با توجه به مقدار ضريب سم يت بدست آمده (1/63) اين نتيجه حاصل ميشود كه دياتيل مالي ات داراي فعاليت تشديدكنندگي روي عمل تدخيني اسانس پوست ميوه نارنگي ميباشد. نتايج اثر سينرژيس يت استون براساس نتايج حاصل از آزمايشهاي زيستسنجي بر روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات مقادير LC 50 LC 25 و LC 95 در جدول 3 محاسبه گرديد. نتايج حاصل از تجزيه آماري دادهها نشان ميدهد شيب خط رگرسيو ين (b) بالا ميباشد كه نشاندهنده وابستگي شديد بين افزايش ميزان مرگ و مير و افزايش در استون ميباشد. با توجه به بالاتر از %50 بودن درصد تلفات در اثر سينرژيس يت استون ميتوان نتيجه گرفت كه استون داراي اثر سينرژيس يت با اسانس نارنگي عليه اين آفت ميباشد (جدول 4). جدول 1- نتايج تجزيه پروبيت و پارامترهاي خط پروبيت حاصل از تا ثير اسانس پوست ميوه نارنگي روي حشرات كامل سوسك LC 50 * LC 95 * چهارنقطهاي حبوبات در مدت 24 ساعت LC 25 * Ρ X 2 شيب خط عرض از مبدأ cv 16/9-3/81±0 /96 4/52±0/50 0/83 0/844 63/07 (56/15-68/5) 205/54 (174/53-263/83) 88/93 (83/45-94/91) *: مقادير بر حسب ميكروليتر بر ليتر هوا ميباشد. جدول 2- نتايج تجزيه پروبيت و پارامترهاي خط پروبيت حاصل از تا ثير اسانس پوست ميوه نارنگي و سينرژيست دياتيل مالي ات روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات در مدت 24 ساعت LC 50 * LC 95 * Ρ X 2 شيب خط عرض از مبدأ cv 17/45-3/62 ± 0/91 4/96 ± 0/53 0/45 2/62 116/91 (101/14-145/15) 54/54 (51/46-57/90) * مقادير بر حسب ميكروليتر بر ليتر هوا ميباشد.

بررسي سم يت تنفسي اسانس پوست ميوه... 296 عرض از مبدأ -1/03 ± 0/66 جدول 3- نتايج تجزيه پروبيت و پارامترهاي خط پروبيت حاصل از تا ثير استون روي حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات در مدت 24 ساعت LC 50 * LC 95 * LC 25 * Ρ 0/94 X 2 0/37 42/72 (36/2-47/9) 216/85 (173/3-305/5) 68/52 (62/7-74/8) * مقادير بر حسب ميكروليتر بر ليتر هوا ميباشد. شيب خط 3/28 ± 0/37 جدول - 4 نتايج اثر سينرژيس يت درصد تلفات س ميت تنفسي استون (مقايسه درصد تلفات حشرات كامل سوسك چهارنقطهاي حبوبات در معرض استون با حشرات در معرض استون و اسانس نارنگي و حشرات در معرض اسانس نارنگي) در مدت 24 ساعت استون 24/11 اسانس نارنگي 26/14 استون و اسانس نارنگي 92/21 بحث با توجه به نتايج بدست آمده اسانس پوست نارنگي اثر حشرهكشي خوبي عليه سوسك چهارنقطهاي حبوبات داشته و جمعيت اين حشره را بهطور قابل قبولي كاهش داده است. با توجه به اينكه مقادير ضريب سم يت (نسبت سينرژيستيكي) براي سوسك چهارنقطهاي حبوبات 1/63 بدست آمده و اين مقدار بيشتر از يك ميباشد بنابراين دياتيلمالي ات داراي فعاليت تشديدكنندگي روي عمل تدخيني اسانس پوست ميوه نارنگي ميباشد. همچنين بكار بردن سينرژيست دياتيلمالي ات باعث كاهش دوز مصرفي اسانس نارنگي گرديده است و اثر سينرژيستي استون در سم يت تدخيني اسانس نارنگي با بدست آمدن درصد تلفات بالاي %50 در آزمايش سم يت تدخيني اسانس نارنگي به همراه استون و درصد تلفات پايين %50 در آزمايش سم يت تدخيني اسانس نارنگي در اين تحقيق ثابت شدهاست. Lopez و همكاران (2010) حشرات بالغ حساس و مقاوم سه گونه Rhizoperta domenica Sitophilus oryzae و Cryptolestes pusillus را در معرض سه سينرژيست دياتيلمالي ات پيپرونيلبوتوكسايد و S,S,S تريبوتيل فسفر تريتيوات و هشت مونوترپنوي يد به مدت 24 ساعت قرار دادند كه علاوه بر كنترل گونههاي مقاوم و حساس مقدارهاي LC 50 آنها كاهش يافت كه نشاندهنده اثر سينرژيستي در اين موارد است كه با نتايج اين تحقيق مطابقت دارد. مقدارهاي و محاسبه شده براي اسانس پوست تازه چهار گونه از مركبات بر عليه سوسك چهارنقطهاي حبوبات در زمان 24 ساعت كمتر از مقدار محاسبه شده در اين تحقيق است ) Abbar, Morrawej & 2008). همچنين مقدارهاي LC 50 محاسبه شده براي اسانس پوست ليمو عليه سوسك چهارنقطهاي حبوبات نشاندهنده سم يت تدخيني بالاي اسانس پوست ليمو نسبت به اسانس پوست نارنگي ميباشد (1995.(Don-pedro, تفاوت در مقدار اسانس مصرفي در اين تحقيق با تحقيقات مشابه ميتواند به دلايل تفاوت در حشرهي مورد آزمايش و شرايط اسانسگيري مربوط باشد. منابع مورد استفاده - باقري زنوز ا. 1375. آفات فرآوردهه يا انباري و روشه يا مبارزه (سختبالپوشان زيانآور محصولات غذايي و صنعتي) (جلد اول). مركز نشر سپهر تهران 359 صفحه. - تندرست ر. كريمپور ي. عبدالملكي ا. رزمي م. و شريفيان ا. 1389. بررسي سم يت تدخيني اسانس پوست پرتقال عليه حشرات كامل Tribolium cunfusem Callosobruchus maculatus و Rhizoperta domenica در شرايط آزمايشگاهي. خلاصه مقالات نوزدهمين كنگره گياهپزشكي ايران تهران -9 12 مرداد: 196. - خانجاني م. و پورميرزا ع.ا. 1380. سمشناسي. انتشارات دانشگاه بوعلي سينا همدان 275 صفحه. LC 95 LC 50

٢٩٧ دوماهنامه تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران جلد 30 شماره 2 - Ketoh, G.K., Glitoh, A.I. and Huignard, J., 2002. Susceptibility of the bruchid Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae) and its parasitoid Dinarmus basalis (Hymenoptera: Pteromalidae) to three essential oils. Journal of Economic Entomology, 95(1): 174-182. - Lee, S.E., 2002. Biological mechanisms conferring cross-resistance to fumigant toxicities of essential oil in a chlorpyrifos-methyl resistant strain of Oryzaephilus surinamensis L. (Coleoptera: Silvanidae). Journal of Stored Products Research, 38(2): 157-166. - Lopez, M.D., Contreras, J. and Pascual-Villalobos, M.J., 2010. Selection for tolerance to volatile monoterpenoids in Sitophilus oryzae (L.), Rhyzopertha dominica (F.) and Cryptolestes pusillus (Schonherr). Journal of Stored Products Research, 46: 52-58. - Lorini, I. and Galley, D.J., 2000. Effect of the synergists piperonyl butoxide and DEF in deltamethrin resistance on strains of Rhyzopertha dominica (F.). Anais da Sociedade Entomológica do Brasil, 29(4): 749-755. - Park, I.K., Lee, S.G., Choi, D.H., Park, J.D. and Ahn, Y.J., 2003. Insecticidal activities of constituents identified in the essential oil from leaves of Chamaecyparis obtusa against Callosobruchus chinensis (L.) and Sitophilus oryzae (L.). Journal of Stored Products Research, 39(4): 37-384. - Shaaya, E., Kostjukovski, M., Eilberg, J. and Sukprakarn, C., 1997. Plant oils as fumigants and contact insecticides for the control of stored-product insect. Journal of Stored Products Research, 33(1): 7-15. - Tunc, I., Erler, F., Dagli, F. and Calis, O., 1997. Insecticidal activity of acetone vapours. Journal of Stored Products Research, 33(2): 181-185. - سرايلو م.ح. 1376. سمشناسي حشرات (ترجمه). انتشارات دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي تهران 246 صفحه. - Abdolmaleki, A., Safavi, S.A., Safaralizadeh, M.H., Allahvaisi, S. and Sadeghi, G.R., 2011. Lethal effects of low atmosphere pressures on various developmental stages of Tribolium castaneum (Herbst) and Ephestia kuehniella (Zeller) under laboratory conditions. Egyptian Journal of Biological Pest Control, 21(2): 159-163. - Boeke, S.J., Banmgart, I.R., van Loon, J.J.A., van Huis, A., Dicke, M. and Kossou, D.K., 2004. Toxicity and repelence of African plant traditionally used for the protection of stored cowpea against Callosobruchus maculatus (Coleoptera: Bruchidae). Journal of Stored Products Research, 40(4): 423-428. - Bouda, H., Taponjou, L.A., Fontem, D.A. and Gumedzoe, M.Y.D., 2001. Effect of essential oils from leaves of Ageratum conyzoides, Lantana camara and Chromolaena odorata on the mortality of Sitophilus zeamais (Coleoptera, Curculionidae). Journal of Stored Products Research, 37(2): 103-109. - Davoudi, A., Shayesteh, N., Shirdel, D. and Hosseinzadeh, A., 2011. Effect of diethyl maleate on toxicity of linalool against two stored product insects in laboratory condition. African Journal of Biotechnology, 10(48): 9918-9921. - Don-Pedro, K.N., 1995. Investigation of single and joint fumigant insecticidal action of citrus peel oil components. Journal of Pesticide Scince, 46: 79-84. - Ellenhorn, M.J. and Barceloux, D.G., 1988. Medical Toxicology: Diagnosis and Treatment of Human Poisoning. Elsevier, New York, 1512p.

Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, Vol. 30, No. 2, 2014 298 Evaluation of fumigant toxicity of the essential oil of Citrus reticulata fruit peels and synergistic effect of diethyl maleate and acetone in the control of the adult cowpea weevils, Callosobruchus maculatus F. (Col.: Bruchidae) M. Mobki 1*, S.A. Safavi 2 and M.H. Safaralizadeh 2 1*- Corresponding author, MSc. Student, Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, Urmia University, Urmia, Iran E-mail: m_mobki@yahoo.com 2- Department of Plant Protection, Faculty of Agriculture, Urmia University, Urmia, Iran Received: August 2011 Revised: August 2012 Accepted: August 2012 Abstract Many plants have compounds with insecticidal properties. In recent years, certain compounds of plants with insecticidal properties have been considered as alternatives to chemical pesticides for pest control. In this study, the respiratory toxicity of tangerine essential oil was evaluated on the mortality rate of the adults of Callosobruchus maculatus F. (Col.: Bruchidae). The experiment was carried out at 27 ± 1 0 C and 60 ± 5% relative humidity in darkness. All experiments were based on CRD. LC 50 and LC 95 values for adults were 88.93 and 205.54 microliter per liter of air, respectively indicating the toxicity of tangerine essential oils on the studied pest. The insecticidal effect of essential oils of tangerine and acetone and synergistic effect of diethyl maleate were also assessed against cowpea beetle. LC 50 values for the insects exposed to essential oil alone and along with synergist were 88.93, and 54.54 microliter per liter of air, respectively based on probit analysis. To determine the synergistic effect of acetone on tangerine lethality, LC 25 values of both of them were calculated, combined and evaluated on insect host. Results showed that acetone and diethyl maleate had synergistic effects on tangerine essential oil. Key words: Callosobruchus maculatus F. (Col.: Bruchidae), diethyl maleate, synergistic effects, tangerine essential oil.