ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 1 οι ιερωμένοι

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 1 οι ιερωμένοι

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 2

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 3 ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣ Α του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1998 (Πλατεία Πάργης, Ιωάννινα) Από τις καλύτερες προτομές του ηπειρώτη γλύπτη Θόδωρου Παπαγιάννη (Ελληνικό Ιωαννίνων,1942). Η μορφή του ιεράρχη με το σοβαρό και στοχαστικό βλέμμα, το πλατύ καθαρό μέτωπο, τα έντονα χαραγμένα χαρακτηριστικά, την πλούσια επιβλητική γενειάδα, η λιτότητα της ενδυμασίας του πατριάρχη, χαρακτηρίζουν την προσωπικότητα του κορυφαίου ιερωμένου. Το παρουσιαστικό του είναι περισσότερο θεϊκό παρά ανθρώπινο. Ο Θ. Παπαγιάννης σε αυτό το έργο της ωριμότητας του παρουσιάζει τον Πατριάρχη Αθηναγόρα όχι εξιδανικευμένο, άλλο όπως πραγματικά ήταν. Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Αθηναγόρας (1886-1972) γεννήθηκε στο Βασιλικό των Ιωαννίνων και το κοσμικό του όνομα ήταν Αριστοκλής Σπύρου. Το 1903 εισήχθη στη Θεολογική Σχολή Χάλκης και 7 χρόνια αργότερα έγινε μοναχός και χειροτονήθηκε διάκονος. Το 1922 εξελέγη Μητροπολίτης Κέρκυρας, το 1930 Αρχιεπίσκοπος Βορείου και Νοτίου Αμερικής και το 1948 Οικουμενικός Πατριάρχης. Είναι ο μόνος προκαθήμενος της Ορθοδοξίας που δεν είχε τουρκική υπηκοότητα. Εργάστηκε με επιτυχία για την προσέγγιση Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 4 AΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝ μαρμάρινη προτομή, του Nικόλα, 1961 (Mονή Βελλάς Ιωαννίνων) AΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝ μαρμάρινη προτομή, του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1975 (Εμίν Αγά Ιωαννίνων) AΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝ του Χρήστου Λάμπρου, 2000 (Ρουψιά Πωγωνίου) Ο Σπυρίδων Βλάχος (1873-1956) γεννήθηκε στο Πωγώνι των Ιωαννίνων. Αποφοίτησε με άριστα από τη Μεγάλη του Γένους Σχολή και σε ηλικία μόλις 33 ετών αναδείχτηκε Μητροπολίτης Κόνιτσας. Εδιώχθη από τις τουρκικές αρχές, φυλακίστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά σώθηκε με προσωπική παρέμβαση του τότε Διαδόχου Κωνσταντίνου. Το 1914 συμμετείχε στην κυβέρνηση της Αυτόνομης Βορείου Ηπείρου, το 1916 εξελέγη Μητροπολίτης Ιωαννίνων και το 1948 Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Ήταν εξαιρετικά δραστήριος, πείσμων και αποφασιστικός και δεν δίσταζε να έρθει σε σύγκρουση με τους πολιτικούς σε εθνικά θέματα.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:36 μ Page 5 Είναι ένα από τα πρώιμα έργα του Παύλου Βρέλλη. Ήταν αυτό που εντυπωσίασε την τότε μικρή κοινωνία των Ιωαννίνων, αλλά και τον ίδιο το Δεσπότη. Έντονα φυσιογνωμικό έργο, που ξεπερνά την επιφανειακή απόδοση των χαρακτηριστικών του Σπυρίδωνα και τον παρουσιάζει όπως ακριβώς ήταν: επιβλητικός, αποφασιστικός και μεγαλοπρεπής. AΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ ΣΠΥΡΙΔΩΝ του Παύλου Βρέλλη, 1954 (Πλατεία Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος, Ιωάννινα)

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 6 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ μαρμάρινη προτομή, του Κυριάκου Ρόκου, 1972 (Πάρκο Λιθαρίτσια, Ιωάννινα) Ο Παντελεήμων Κοττύκος (1880-1969) εξελέγη Μητροπολίτης Αργυροκάστρου με την ανακήρυξη της Αυτοκέφαλης Ορθοδόξου Εκκλησίας της Αλβανίας το 1937. Γεννημένος στην Κορυτσά σπούδασε Θεολογία και Νομικά στην Αθήνα. Το 1941 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Μητρόπολή του και να έλθει στην Ελλάδα. Ουδέποτε -παρά την θέλησή του- επέστρεψε στη Βόρειο Ήπειρο, την οποία και υπεραγαπούσε. ΕΥΛΟΓΙΟΣ ΚΟΥΡΙΛΑΣ μαρμάρινη προτομή, του Γιώργου Χουλιαρά,1978 (Πάρκο Λιθαρίτσια, Ιωάννινα) Ο Ευλόγιος Κουρίλας (1880-1961) ήταν ο τελευταίος Μητροπολίτης Κορυτσάς. Βορειοηπειρωτικής καταγωγής σπούδασε Θεολογία και Φιλολογία στην Αθήνα και Γερμανία. Διατέλεσε καθηγητής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (1935-1939) και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1942-1949). Ανακυρήχτηκε Μητροπολίτης Κορυτσάς το 1937, αλλά σε δυο χρόνια εξορίστηκε. Από τότε έζησε στην Αθήνα.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 7 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ των Γιώργου Μήτση και Άλμπερτ Κάσι, 2000 (οδός Διονυσίου Φιλοσόφου, Ιωάννινα) Η προτομή του φλογερού ιερωμένου αποδίδεται από τους δυο καλλιτέχνες όχι μόνο με ρεαλιστικό, αλλά και ιδεαλιστικό τρόπο. Η μορφή του, με το σοβαρό -σχεδόν αυστηρό- βλέμμα, τα έντονα χαραγμένα χαρακτηριστικά, η πλούσια ατημέλητη γενειάδα του, τα προεξέχοντα μακριά μαλλιά του, προσδιορίζουν ένα πρόσωπο περισσότερο κοσμικό παρά θρησκευτικό, όπως πράγματι ήταν ο Διονύσιος. Το έργο θυμίζει την προτομή του Πλάτωνα την οποία φιλοτέχνησε το 1815 ο μεγάλος Παύλος Προσαλέντης. Ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (1541-1611) γεννήθηκε στην Παραμυθιά της Θεσπρωτίας. Σε μικρή ηλικία έγινε μοναχός και αμέσως έφυγε για Πάδοβα, Βενετία και Κωνσταντινούπολη, όπου σπούδασε Ιατρική, Φιλοσοφία, Λογική, Αστρονομία, Γραμματική και Ποίηση. Το 1593 εκλέγεται Μητροπολίτης Τρικάλων. Φλογερός πατριώτης ηγήθηκε δυο εξεγέρσεων αγροτών κατά των Τούρκων, μια στα Άγραφα το 1600 και μια στα Γιάννενα το 1611, τα οποία μάλιστα κατέλαβε. Όμως οι Τούρκοι επανήλθαν με ισχυρές δυνάμεις, συνέτριψαν τους επαναστάτες χωρικούς και έγδαραν ζωντανό τον Διονύσιο. Οι εκκλησιαστικοί του αντίπαλοι τον έλεγαν ειρωνικά Σκυλόσοφο. ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΙΕΡΕΜΙΑΣ Α του Γιάννη Καγιώργη, 1998 (Ζίτσα) Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιερεμίας Α (1480-1546) γεννήθηκε στη Ζίτσα. Το πατρικό του όνομα δεν διασώθηκε. Ασπάστηκε πολύ μικρός το μοναχισμό και μόνασε στο Άγιο Όρος. Σε ηλικία 39 ετών εξελέγη Μητροπολίτης Σόφιας και το 1522 Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ταξίδευσε σε πολλά μέρη του υπόδουλου Ελληνισμού, ενώ επίσης επισκέφτηκε και τους Άγιους Τόπους. Στην Ήπειρο ήρθε στα 1530, όπως μαρτυρεί μια επιγραφή που βρέθηκε στο ναό της Παρηγορήτισσας της Άρτας.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 8 ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ μαρμάρινο ανάγλυφο, της Ευδοκίας Παπαγεωργίου, 1998 (Πέραμα) Ο Κοσμάς ο Αιτωλός (1714-1779), γνωστός και ως Πατροκοσμάς, που γεννήθηκε στο Θέρμο της Αιτωλοακαρνανίας, πιστεύεται ότι είχε προφητικές ικανότητες. Έκανε σπουδές ανωτέρου επιπέδου (Θεολογία και Φιλοσοφία) στην Αθωνιάδα Σχολή του Αγίου Όρους. Στις διδαχές του απέτρεπε την χρήση της σλαβικής και αλβανικής γλώσσας και παρότρυνε τους γονείς να μαθαίνουν στα παιδιά τους ελληνικά. Με την κατηγορία ότι ήταν πράκτορας των Ρώσσων (!) θανατώθηκε από τους Αλβανούς κοντά στο Μπεράτι. ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ του Κωνσταντίνου Γεωργίου, 2008 (Ζίτσα)

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 9 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΣ oρειχάλκινο άγαλμα, tου Κώστα Παλαιολόγου, 2000 (Κόνιτσα) Ο γλύπτης Κώστα Παλαιολόγος (Ροδολίβος Σερρών 1939) φιλοτέχνησε τον ανδριάντα έξι χρόνια μετά το θάνατό του Σεβαστιανού. Το άγαλμα κινείται στους ακαδημαϊκούς τύπους, με έντονα κλασικιστικά στοιχεία. Ο καλλιτέχνης επικέντρωσε την προσοχή του στη στάση του Δεσπότη, στην πιστή απόδοση των χαρακτηριστικών του, στις κινήσεις των χεριών του και στη μορφολογία της φορεσιάς του. Ο Κ. Παλαιολόγος δουλεύει εξίσου καλά και το μάρμαρο, ενώ από τους ανδριάντες του πιο γνωστός είναι αυτός του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Πέλλα και τη Θεσσαλονίκη. Ο ανδριάντας του Σεβαστιανού έχει πολλές ομοιότητες με εκείνον του Μητροπολίτη της Σμύρνης Χρυσοστόμου, που έκανε ο Θανάσης Απάρτης και βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης, Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Βορείου Ηπείρου, Σεβαστιανός (το κατά κόσμο όνομά του ήταν Σωτήριος Οικονομίδης, 1922-1994) γεννήθηκε στην περιοχή της Καρδίτσας. Φοίτησε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές και πήρε πτυχίο από τη Θεολογική Σχολή Αθηνών. Το 1957 διορίστηκε ιεροκήρυκας στη Μητρόπολη Ιωαννίνων και σύντομα έγινε Αρχιμανδρίτης. Το 1967 εξελέγη Μητροπολίτης. Το όνομα του έγινε πανελληνίως γνωστό για τη μαχητικότητά του στη διεκδίκηση των δικαίων του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού. Δημιούργησε στην περιοχή του δύο οικοτροφεία για άπορους μαθητές, γηροκομείο, ανακαίνισε ιστορικές μονές, ανήγειρε Ναό του Αγίου Κοσμά, δημιούργησε Πνευματικό Κέντρο στην Κόνιτσα κ.ά. Έζησε μοναστική ζωή, απεχθανόμενος τις κοσμικές συνήθειες και πέθανε πάμπτωχος δίχως να αφήσει ίχνος προσωπικής περιουσίας.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 10 ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ ΣΑΜΟΥΗΛ του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1980 (Σούλι) Η καταγωγή του καλόγερου Σαμουήλ (1768-1803), πιθανότατα, ήταν από τη Στενή της Εύβοιας. Φέρεται ως μαθητής του Αγίου Κοσμά για 14 χρόνια. Στη συνέχεια κατέληξε στο Σούλι και μόνασε στο ναό της Αγίας Παρασκευής στο Κούγκι. Όταν ο Αλή Πασάς κατέλαβε το Σούλι, μετά από πολύμηνη πολιορκία, συνθηκολόγησε με τους Σουλιώτες με τη συμφωνία να φύγουν αυτοί από τα μέρη τους. Ο Σαμουήλ δεν δέχθηκε και κλείστηκε στην εκκλησία, αρνούμενος να αποχωρήσει. Όπως γράφει ο Πουκεβίλ περίμενε τους άντρες του Αλή να μπουν στο οπλοφυλάκειό του και τότε έβαλε φωτιά στην πυρίτιδα «ήτις μετ αυτού ανετίναξε και πολλούς των εχθρών». Το ολοκαύτωμα αυτό ενέπνευσε τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη στο ομώνυμο ποίημά του.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 11 ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΑΝΘΡΑΚΙΤΗΣ του Θόδωρου Παπαγιάννη, 1979 (Λύκειο Ανατολής) Ο θεολόγος, μαθηματικός και φιλόσοφος Μεθόδιος Ανθρακίτης (1660-1749) γεννήθηκε στα Γιάννενα όπου και σπούδασε, ενώ τελειοποίησε τη μόρφωσή του στη Βενετία, όπου υπηρέτησε και ως ιερέας στον Άγιο Γεώργιο των Ελλήνων. Αργότερα δίδαξε φιλοσοφία και μαθηματικά στην Καστοριά, στη Σιάτιστα και στα Γιάννενα. Εισήγαγε νεωτεριστικές μεθόδους στην ελληνική παιδεία και προσανατόλισε το φιλοσοφικό πρόγραμμά του στα ευρωπαϊκά συστήματα. Για το λόγο αυτό κλήθηκε να απολογηθεί στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αρνήθηκε όμως με αποτέλεσμα να του αφαιρεθεί η άδεια διδασκαλίας. Έτσι επέστρεψε στα Γιάννενα και ανέλαβε τη διεύθυνση της Επιφανείου Σχολής. Το κύριο έργο του περιλαμβάνει γεωμετρία, τριγωνομετρία, αστρονομία κ.α.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 12 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΡΟΥΣΑΣ ΝΑΘΑΝΑΗΛ μαρμάρινη προτομή, του Μιχαήλ Τόμπρου, 1925 (Δημοτικό Μουσείο, Ιωάννινα) Ο χαρισματικός και πολυβραβευμένος Μιχάλης Τόμπρος με τη λιτότητα των μορφών του και την τάση για σχηματοποίηση, έδωσε νέες κατευθύνσεις στη νεοελληνική γλυπτική. Χρησιμοποιεί με ιδιοφυή τρόπο στις προτομές του τα πλαστικά στοιχεία, που αποδίδουν τελικά τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του προσώπου που απαθανατίζει. Η παρατιθέμενη προτομή είναι από τα πρώιμα έργα του αλλά αποτυπώνει απόλυτα την γλυπτική του επάρκεια. Ο εικονιζόμενος Μητροπολίτης Προύσας Ναθαναήλ καταγόταν από την Πόβλα της Θεσπρωτίας και ήταν από τις μεγάλες μορφές του μικρασιατικού ελληνισμού. Στο στήθος του φέρει εκκλησιαστικά, αλλά και κοσμικά παράσημα.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 13 ΙΩΑΚΕΙΜ Γ Ο ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ γύψινο ανάγλυφο, του Βασιλείου Κουρεμένου, 1953 (Δημοτικό Μουσείο, Ιωάννινα) Ο Βασίλειος Κουρεμένος δεν ήταν μόνο μεγάλος αρχιτέκτονας αλλά και ταλαντούχος ζωγράφος και γλύπτης. Άλλωστε είχε στενή φιλία με τον Pablo Picasso, του οποίου όμως οι πίνακες δεν τον συγκινούσαν, γιατί ο ίδιος ήταν κλασικιστής. Ανάμεσα στα αρχιτεκτονικά του έργα είναι και η Αναγνωστοπούλειος Σχολή της Κόνιτσας. Περίφημη θεωρείται η πολυκατοικία που έκτισε στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτη στην Αθήνα -σε στυλ Art Deco- και η οποία απειλείται με κατεδάφιση χάριν της θέας του νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Ο Πατριάρχης Ιωακείμ Γ (1834-1912) διατηρούσε φιλικές σχέσεις με τον Κουρεμένο, που είχαν σαν αφετηρία την περίοδο που ο αρχιτέκτονας έζησε και εργάστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ιωακείμ δεν είχε πανεπιστημιακή μόρφωση, αλλά μπόρεσε να αναπληρώσει αυτό το κενό με την ευρύτητα της σκέψης του και την αγάπη για τα γράμματα. Το 1884 παραιτήθηκε αντιδρώντας στις τουρκικές απαιτήσεις να καταργηθούν τα προνόμια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εξελέγη για δεύτερη φορά Οικουμενικός Πατριάρχης το 1901 και επανήλθε στο θρόνο του, μέχρι το θανατό του.

ιερομενοι:layout 1 10/2/2009 10:37 μ Page 14