Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε τις ΜΣΕ στα αιγοπρόβατα

MEMO/03/157 Βρυξέλλες, 24Ιουλίου 2003 Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε τις ΜΣΕ στα αιγοπρόβατα Τι είναι οι Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες (ΜΣΕ); Οι ΜΣΕ είναι µια οικογένεια νόσων που προσβάλλουν τον άνθρωπο και τα ζώα και χαρακτηρίζονται από την εκφύλιση του εγκεφαλικού ιστού δίνοντάς του µια σπογγιόµορφη εµφάνιση. Στην οικογένεια αυτή περιλαµβάνονται νόσοι όπως η νόσος των Creutzfeldt Jakob (CJD) στον άνθρωπο, η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΣΕΒ) και η τροµώδης νόσος των αιγοπροβάτων. Ενώ η ΣΕΒ προσδιορίστηκε πολύ πρόσφατα, η τροµώδης νόσος ήταν γνωστή από αιώνες και µε βάση τα διαθέσιµα στοιχεία δεν θεωρείται ότι µεταδίδεται στον άνθρωπο ούτε και παρουσιάζει κίνδυνο για τον άνθρωπο. Ωστόσο, το σύνολο της νοµοθεσίας της ΕΕ για την πρόληψη της εξάπλωσης και της µετάδοσης της ΣΕΒ εφαρµόζεται και στα αιγοπρόβατα ως µέτρο προφύλαξης (π.χ. αφαίρεση του υλικού ειδικού κινδύνου, όπως π.χ. ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος µυελός από το 2000 και µετά, ηαπαγόρευση διατροφής των µηρυκαστικών µε κρεατοστεάλευρα θηλαστικών από το 1994). Υπάρχουν στοιχεία ή λόγοι υπόνοιας ότι τα αιγοπρόβατα µπορούν επίσης να προσβληθούν από τη ΣΕΒ; Στα πρόβατα που ζουν στο ύπαιθρο δεν διαπιστώθηκε ποτέ κρούσµα ΣΕΒ. Είναι γνωστό, ωστόσο, ότι σε ορισµένα πρόβατα δόθηκαν εν µέρει, στο Ηνωµένο Βασίλειο και αλλού, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ζωοτροφές που περιείχαν τον ίδιο τύπο µολυσµένου κρεατοστεαλεύρου που ήταν υπεύθυνο για την πρόκληση της ΣΕΒ στα βοοειδή. Το γεγονός αυτό οδήγησε τους επιστήµονες να ερευνήσουν κατά πόσο η ΣΕΒ ενδέχεται επίσης να έχει µολύνει τον πληθυσµό των µικρών µηρυκαστικών. Η χορήγηση κρεατοστεαλεύρων σε µηρυκαστικά απαγορεύεται από το 1994 στην ΕΕ και από τον Ιανουάριο του 2001 ισχύει πλήρης απαγόρευση της διατροφής των εκτρεφόµενων ζώων µε κρεατοστεάλευρα. Τα κρεατοστεάλευρα θεωρούνται ως η οδός µετάδοσης της ΣΕΒ εάν προέρχονται από υλικό µολυσµένων ζώων. Ήταν επίσης γνωστό από αρκετό καιρό ότι νόσος παρόµοια µε τη ΣΕΒ µπορεί να µεταδοθεί πειραµατικά σε πρόβατα, εάν διατραφούν µε υλικό που προέρχεται από εγκεφάλους αγελάδων που έχουν µολυνθεί από τη ΣΕΒ. Αυτή η τεχνικά προκληθείσα νόσος σε ερευνητικές δοκιµές δεν µπορεί να διακριθεί από την τροµώδη νόσο µε εξέταση των κλινικών συµπτωµάτων ή µε ταχείες δοκιµές στους εγκεφάλους. Μπορεί να διακριθεί µε βεβαιότητα από την τροµώδη νόσο µόνο µε τη χρήση µιας βιολογικής δοκιµασίας σε ποντίκια, µιας τεχνικής για δοκιµές που ίσως να χρειαστεί έως και 2 έτη έως ότου ολοκληρωθεί.

Ο περιορισµένος αριθµός βιολογικών δοκιµασιών σε ποντίκια που πραγµατοποιήθηκαν σε φυσικά κρούσµατα τροµώδους νόσου δεν έχουν καταφέρει µέχρι στιγµής να εντοπίσουν στέλεχος παρόµοιο µε τη ΣΕΒ και προς το παρόν δεν διαθέτουµε στοιχεία για την ύπαρξη της ΣΕΒ στον πληθυσµό των αιγοπροβάτων υπό φυσιολογικές συνθήκες. Όλα τα νέα στοιχεία εξετάζονται συνεχώς από τις επιστηµονικές επιτροπές της ΕΕ. A. Γενικα στοιχεια σχετικα µε τις µσε και τα αιγοπροβατα Πόσο ζουν τα αιγοπρόβατα; Τα αιγοπρόβατα είναι µηρυκαστικά µε σύντοµη διάρκεια οικονοµικής ζωής. Ανάλογα µε την προβλεπόµενη αγορά, τα περισσότερα αρνιά σφάζονται σε ηλικία µεταξύ 3 µηνών και 1 έτους υπάρχει περιορισµένη αγορά για αρνάκια γάλακτος ηλικίας λίγων εβδοµάδων. Κατά µέσο όρο τα θηλυκά αιγοπρόβατα σφάζονται σε ηλικία µεταξύ 6-7 ετών. Τα σφάγια αυτών των ενήλικων ζώων χρησιµοποιούνται συνήθως σε προϊόντα κρέατος για ανθρώπινη κατανάλωση ή σε ζωοτροφές για ζώα συντροφιάς. Πώς διατρέφονται τα αιγοπρόβατα; Τα αιγοπρόβατα που εκτρέφονται για την παραγωγή γάλακτος διατρέφονται συνήθως µε συµπυκνωµένα σιτηρέσια. Επίσης αποτελεί κοινή πρακτική η διατροφή µε συµπυκνωµένη τροφή των προβατίνων που γαλουχούν για λίγες εβδοµάδες µετά τον τοκετό. Η διατροφή µε διόδους (ένα σύστηµα διατροφής κατά το οποίο µόνο τα αρνάκια και όχι τα µεγαλύτερα ζώα µπορούν να έχουν πρόσβαση στη συµπυκνωµένη τροφή) των νεογνών αµνών µε ιδιαίτερα εύγεστα σιτηρέσια είναι επίσης συνήθης. Γενικά ωστόσο υπάρχει πολύ µικρότερη χρήση συµπυκνωµένων ζωοτροφών στον τοµέα της εκτροφής αιγοπροβάτων από ό,τι στον τοµέα εκτροφής βοοειδών. Τι γνωρίζουµε για την τροµώδη νόσο; Η τροµώδης νόσος είναι µία ΜΣΕ που προσβάλει τα αιγοπρόβατα. Η νόσος αυτή είναι γνωστή εδώ και σχεδόν 3 αιώνες. Υποθέτουµε ότι τροµώδης νόσος µπορεί να µεταδοθεί οριζοντίως, από το ένα ζώο στο άλλο, ή µέσω περιβαλλοντικών οδών ή καθέτως από την προβατίνα στο αρνί. Τα νεαρά αρνιά, ηλικίας µικρότερης των δώδεκα µηνών, µπορούν να προσβληθούν από τροµώδη νόσο, αλλά τα κλινικά σηµεία εµφανίζονται κυρίως σε ζώα ηλικίας 2-5 ετών. Τα κλινικά σηµεία είναι το επαναλαµβανόµενο τρίψιµο ή ξύσιµο του σώµατος, οι αλλαγές στη συµπεριφορά όπως κατάθλιψη, διέγερση ή επιθετικότητα και αλλαγές στη στάση και την κίνηση όπως το τρέµουλο και το παραπάτηµα, που οδηγούν τελικά στο θάνατο. Είναι όλα τα αιγοπρόβατα εξίσου ευπαθή στις ΜΣΕ; Όχι. Η έρευνα έχει δείξει ότι ορισµένοι γονότυποι προβάτων είναι ανθεκτικοί στην τροµώδη νόσο, ορισµένοι είναι µάλλον ευπαθείς και ενδιάµεσα υπάρχει ένα φάσµα γονότυπων που ποικίλλουν όσον αφορά το βαθµό ανθεκτικότητάς τους στη νόσο. Η αναλογία ανθεκτικών / ευπαθών γονότυπων ποικίλλει από φυλή σε φυλή. Η έως σήµερα διαθέσιµη έρευνα έχει επιδείξει επίσης παρόµοιο πρότυπο ανθεκτικότητας των προβάτων στην πειραµατικά προκληθείσα ΣΕΒ. Επί του παρόντος, λίγα στοιχεία είναι γνωστά για το γονότυπο και την ανθεκτικότητα στις αίγες. 2

Σε ποιες χώρες έχουν εµφανιστεί ΜΣΕ σε αιγοπρόβατα επί του παρόντος και πόσο συχνά; Τροµώδης νόσος έχει βρεθεί σε δώδεκα κράτη µέλη (Αυστρία, Βέλγιο, Φινλανδία, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Σουηδία, Ηνωµένο Βασίλειο και Ισπανία). Η ανία, το Λουξεµβούργο και η Πορτογαλία δεν έχουν ανακοινώσει κανένα κρούσµα τροµώδους νόσου. Έχουν ανακοινωθεί κρούσµατα σε 3 υποψήφιες χώρες - την Κύπρο, τη Ρουµανία και τη Σλοβακία. Επί πολλά έτη γινόταν τακτικά διάγνωση κλινικών κρουσµάτων της νόσου στην ΕΕ από κτηνοτρόφους και κτηνιάτρους. Ωστόσο, από την 1η Ιανουαρίου 2002 τα κράτη µέλη εφαρµόζουν εκτεταµένο πρόγραµµα ενεργητικών δοκιµών µε σκοπό να ανακαλύψουν πόσο συχνή είναι η τροµώδης νόσος στην ΕΕ. Τα µέχρι στιγµής αποτελέσµατα αποκαλύπτουν ότι η τροµώδης νόσος είναι πιο συχνή στα αιγοπρόβατα από ό,τι είναι η ΣΕΒ στα βοοειδή. Τα πλήρη αποτελέσµατα των δοκιµών που πραγµατοποιήθηκαν στην ΕΕ το 2002 διατίθενται στη διεύθυνση http://europa.eu.int/comm/food/fs/bse/testing/bse_results_en.html Τροµώδης νόσος έχει ανακοινωθεί στις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Βραζιλία και την Ιαπωνία. Από ό,τι γνωρίζουµε δεν υπάρχει στην Αυστραλία ή τη Νέα Ζηλανδία, που είναι χώρες µε µεγάλη παραγωγή προβάτων. Πόσα αιγοπρόβατα υπάρχουν στην ΕΕ και σε κάθε κράτος µέλος; Ο αριθµός των ζώων και των απογόνων τους ποικίλλει ανάλογα µε την εποχή του έτους (περισσότερα την άνοιξη µετά την εποχή των γεννήσεων) και ως εκ τούτου είναι δύσκολο να δοθούν ακριβή στοιχεία. Σύµφωνα µε στοιχεία της Eurostat το 2001 υπήρχαν συνολικά 90 εκατοµµύρια πρόβατα και 12 εκατοµµύρια αίγες στην ΕΕ, από τα οποία περίπου 65 εκατοµµύρια ήταν προβατίνες αναπαραγωγής και 9 εκατοµµύρια αίγες αναπαραγωγής. Τα στοιχεία των επιµέρους κρατών µελών, εφόσον είναι διαθέσιµα, παρατίθενται λεπτοµερώς παρακάτω: Κράτος µέλος Σύνολο προβάτων Σύνολο αιγών Βέλγιο 153.125 22.297 ανία 111.000 0.000 Γερµανία 2.115.000 160.000 Ελλάδα 9.060.000 5.450.000 Ισπανία 23.823.730 3.010.012 Γαλλία 9.244.000 1.242.000 Ιρλανδία 4.880.400 9.304 Ιταλία 10.951.800 1.327.400 Λουξεµβούργο 7.325 0.690 Κάτω Χώρες 1.230.000 232.000 Αυστρία 320.467 57.993 Πορτογαλία 3.459.350 561.102 Φινλανδία 66.500 6.500 Σουηδία 452.000 5.000 Ηνωµένο Βασίλειο 24.433.624 74.784 Σύνολο 90.308.321 12.159.082 3

B. Επιστηµονικεσ πληροφοριεσ σχετικα µε τισ µσε στα αιγοπροβατα Ποιες επιστηµονικές γνώµες διαθέτει επί του παρόντος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά µε το θέµα της ΣΕΒ στα πρόβατα; Οι πιο πρόσφατες γνώµες της επιστηµονικής συντονιστικής επιτροπής (ΕΣΕ) σχετικά µε το θέµα της ΣΕΒ σε µικρά µηρυκαστικά εκδόθηκαν τον Απρίλιο του 2002 http://europa.eu.int/comm/food/fs/sc/ssc/out257_en.pdf και http://europa.eu.int/comm/food/fs/sc/ssc/out256_en.pdf ενηµερώνοντας προηγούµενες γνώµες από τον Οκτώβριο του 2001 http://europa.eu.int/comm/food/fs/sc/ssc/out234_en.pdf το Φεβρουάριο του 2001 http://europa.eu.int/comm/food/fs/sc/ssc/out170_en.pdf και το Σεπτέµβριο του 1998 http://europa.eu.int/comm/food/fs/sc/ssc/out24_en.html Η γνώµη επαναβεβαιώνει την άποψη της ΕΣΕ ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για την παρουσία της ΣΕΒ σε µικρά µηρυκαστικά ελευθέρας βοσκής. Πραγµατοποιεί σειρά συστάσεων όσον αφορά το υλικό ειδικού κινδύνου, τη χρήση ταχέων δοκιµών, την εξατοµικευµένη ταυτοποίηση, τις διασταυρώσεις για την επίτευξη ανθεκτικότητας, την πιστοποίηση των κοπαδιών και µέτρα επιλεκτικής σφαγής. Περιγράφει επίσης ένα συνδυασµό προσεγγίσεων που θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί για την προστασία της δηµόσιας υγείας σε περίπτωση που επιβεβαιωθεί η παρουσία ΣΕΒ σε µικρά µηρυκαστικά ελεύθερης βοσκής. Πολλές από αυτές καθώς και άλλες συστάσεις της ΕΣΕ έχουν ήδη συµπεριληφθεί σε νοµοθεσία από την Επιτροπή (βλέπε το µέρος Γ σχετικά µε τη νοµοθεσία). Ποιες ερευνητικές δραστηριότητες σχετικά µε τις ΜΣΕ πραγµατοποιούνται σήµερα στην ΕΕ; Ενηµερωµένος κατάλογος των εθνικών ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά µε τις ΜΣΕ στην Ευρώπη θα δηµοσιευθεί σύντοµα (δηµοσιεύθηκε αρχικά τον Απρίλιο του 2001 σε απάντηση αιτήµατος του Συµβουλίου Υπουργών Έρευνας του Νοεµβρίου του 2000). Αυτός ο ενηµερωµένος κατάλογος περιέχει λεπτοµερή στοιχεία για ευρύ φάσµα ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά µε ΜΣΕ που πραγµατοποιούνται στα περισσότερα κράτη µέλη, συµπεριλαµβανοµένων οκτώ ερευνητικών σχεδίων που χρηµατοδοτούνται από την ΕΚ για την αντιµετώπιση των ΜΣΕ απευθείας στα πρόβατα. Τα σχέδια αυτά περιλαµβάνουν ευρωπαϊκό δίκτυο παρακολούθησης και ελέγχου των ΜΣΕ σε µικρά µηρυκαστικά (µε ιδιαίτερη έµφαση στην επιδηµιολογία, την παθολογία και σε διαγνωστικές δοκιµές), ένα άλλο σχέδιο που παρακολουθεί τα αποτελέσµατα των πολιτικών ελέγχου της τροµώδους νόσου σε γενετική βάση σε διάφορες χώρες και ένα σχέδιο που θα εξετάσει το πλήθος ερωτηµάτων που συνδέονται µε την απειλή της µόλυνσης µικρών µηρυκαστικών ελευθέρας βοσκής µε τη ΣΕΒ. Ένα άλλο σχέδιο αποσκοπεί στην ανάπτυξη της δοκιµής ανοσοτριχοειδούς ηλεκτροφόρησης (immunocapillary electrophoresis test - ICE) για τον εντοπισµό ΜΣΕ σε ιστούς και υγρά µικρών µηρυκαστικών όπου η πρόσβαση είναι εύκολη. Στο παρελθόν τα αποτελέσµατα των σχεδίων που χρηµατοδοτούνταν από την ΕΕ διαβιβάζονταν στην οµάδα ad-hoc για τις ΜΣΕ για να χρησιµεύσουν ως βάση για τη διατύπωση επιστηµονικών συµβουλών προς την Επιτροπή. Τα αποτελέσµατα του έργου που βρίσκεται υπό εξέλιξη θα δοθούν στη νεοϊδρυθείσα Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων για να διατηρηθεί αυτός ο σηµαντικός δεσµός. 4

Γ. Νοµοθεσια για την αντιµετωπιση της µσε στα αιγοπροβατα Τι νοµοθετικά µέτρα υπάρχουν για την αντιµετώπιση της ΣΕΒ στα αιγοπρόβατα; Παρά την απουσία στοιχείων που να αποδεικνύουν την παρουσία της ΣΕΒ σε πρόβατα υπό φυσιολογικές συνθήκες, µεγάλο τµήµα της νοµοθεσίας που εφαρµόζεται για τη ΣΕΒ στα βοοειδή ισχύει και για τα πρόβατα. Πρόκειται για ένα µέτρο προφύλαξης ενόψει των αναπάντητων ερωτηµάτων σχετικά µε την ύπαρξη ή όχι της ΣΕΒ σε πρόβατα. Έτσι, νοµοθετικά µέτρα όπως, παραδείγµατος χάρη, η απαγόρευση χορήγησης ζωοτροφών από κρεατοστεάλευρα, η αφαίρεση του υλικού ειδικού κινδύνου, η κοινοποίηση των κρουσµάτων, τα µέτρα επιτήρησης και οι κανόνες εµπορίας παρέχουν επίσης προστασία από την πιθανή παρουσία της ΣΕΒ στον πληθυσµό των προβάτων. Τα πιο σηµαντικά µέτρα είναι τα εξής: Απαγόρευση της χορήγησης κρεατοστεαλεύρων προέλευσης θηλαστικών σε µηρυκαστικά, συµπεριλαµβανοµένων των αιγοπροβάτων, το 1994. Ενισχύθηκε µε την πλήρη απαγόρευση της χορήγησης κρεατοστεαλεύρων σε οποιοδήποτε ζώο εκτροφής τον Ιανουάριο του 2001. Tα ζωικά απόβλητα που προέρχονται από αιγοπρόβατα πρέπει να καταστρέφονται βάσει των ίδιων προτύπων που εφαρµόζονται και για άλλα ζωικά απόβλητα (θερµική επεξεργασία σε 133 C και πίεση 3 bar επί 20 λεπτά, εκτός από το υλικό της κατηγορίας 3(χαµηλού κινδύνου) για παράδειγµα που προορίζεται για την παραγωγή ζωοτροφών για ζώα συντροφιάς). Αφαίρεση του υλικού ειδικού κινδύνου από τον Οκτώβριο του 2000. Ησπλήνα όλων των αιγοπροβάτων και το κρανίο (συµπεριλαµβανοµένου του εγκεφάλου και των µατιών), οι αµυγδαλές και o νωτιαίος µυελός των αιγοπροβάτων ηλικίας άνω των 12 µηνών ή στα οποία ένας µόνιµος κοπτήρας έχει ανατείλει από τα ούλα πρέπει να αφαιρούνται από την αλυσίδα των τροφίµων και να καταστρέφονται ως υλικό ειδικού κινδύνου. Για τα ζώα που σφάζονται από την 1η Οκτωβρίου 2003 θα προστεθεί στον κατάλογο αυτό και ο ειλεός. εν µπορεί να παραχθεί µηχανικά διαχωριζόµενο κρέας από οστά αιγοπροβάτων. Μέτρα για να διασφαλιστεί ότι το εισαγόµενο κρέας και τα προϊόντα κρέατος τηρούν επίσης τις σχετικές διατάξεις της ΕΕ (π.χ. αφαίρεση υλικού ειδικού κινδύνου). Τα αιγοπρόβατα που έχουν προσβληθεί από τροµώδη νόσο αποκλείονται από την αλυσίδα τροφίµων και ζωοτροφών. Ποια είναι τα τρέχοντα µέτρα για την πρόληψη της διάδοσης της τροµώδους νόσου; Ο κανονισµός 999/2001 σχετικά µε τις ΜΣΕ καθορίζει τους κανόνες του εµπορίου αιγοπροβάτων εντός της ΕΕ. Τα αιγοπρόβατα που προορίζονται για αναπαραγωγή πρέπει να προέρχονται από εκµετάλλευση που υπόκειται σε τακτικούς κτηνιατρικούς ελέγχους, όπου δεν έχει επιβεβαιωθεί κρούσµα τροµώδους νόσου επί τουλάχιστον 3 έτη και όπου πραγµατοποιείται δειγµατοληψία των προβατίνων που σφάζονται επιλεκτικά. Οι εισαγωγές πρέπει να παρέχουν ισοδύναµες εγγυήσεις. Από την 1η Οκτωβρίου 2003 τίθενται σε ισχύ νέοι κανόνες (βλέπε «Τι γίνεται µε τα άλλα ζώα στα κοπάδια όπου εµφανίζεται κρούσµα τροµώδους νόσου;») 5

Η οδηγία 92/102/ΕΟΚ του Συµβουλίου απαιτεί την ταυτοποίηση των αιγοπροβάτων που εγκαταλείπουν µια εκµετάλλευση προέλευσης µε ενώτια σήµανσης και δερµατοστιξίες που καθιστούν δυνατή την εξακρίβωση της εκµετάλλευσης προέλευσης των ζώων. Αυτή η απαίτηση ισχ ύει ακόµα και για µετακίνηση στο εσωτερικό κράτους µέλους. Απαιτείται επίσης η τήρηση αρχείου µε ενηµερωµένο κατάλογο των ζώων της εκµετάλλευσης και αρχείου των µετακινήσεων από και προς το αγρόκτηµα. Ορισµένα κράτη µέλη (Γαλλία, Ιρλανδία) ξεπέρασαν τις απαιτήσεις της νοµοθεσίας της ΕΕ, θεσπίζοντας εξατοµικευµένο σύστηµα ταυτοποίησης για τα πρόβατα. Μόνον όταν το ζώο µεταβαίνει από ένα κράτος µέλος σε ένα άλλο επιτρέπεται η αλλαγή της σήµανσης. Στην περίπτωση αυτή η αλλαγή από την παλιά στη νέα σήµανση πρέπει να καταχωριστεί στο αρχείο. Η Επιτροπή υπέβαλε πρόσφατα στο Συµβούλιο πρόταση νέου κανονισµού που διέπει την ταυτοποίηση των αιγοπροβάτων. Σύµφωνα µε την πρόταση αυτή θα γίνεται εξατοµικευµένη ταυτοποίηση κάθε ζώου µε δύο ενώτια και θα δίνεται η δυνατότητα στα κράτη µέλη να επιτρέπουν ηλεκτρονικό τρόπο ταυτοποίησης. Ο κωδικός ταυτοποίησης ενός ζώου παραµένει ο ίδιος εφ όρου ζωής. Άλλα κύρια στοιχεία της πρότασης αυτής είναι τα εξής: 1) κάθε εκµετάλλευση θα διατηρεί ενηµερωµένα αρχεία που θα καταγράφουν τις γεννήσεις, τις µετακινήσεις και τους θανάτους, 2)οι οµάδες των ζώων που µετακινούνται θα συνοδεύονται από έγγραφα µετακίνησης καθ όλη τη διάρκεια της µετακίνησης, 3)θα υπάρχει κεντρικό αρχείο µε όλες τις εκµεταλλεύσεις αιγοπροβάτων ενός κράτους µέλους και 4) θα δηµιουργηθεί κεντρική ηλεκτρονική βάση δεδοµένων µε όλες τις εκµεταλλεύσεις αιγοπροβάτων και σε δεύτερη φάση θα καταγράφει τις µετακινήσεις των οµάδων ζώων. (βλέπε επίσης το ανακοινωθέν τύπου IP/02/1915 του εκεµβρίου του 2002). Είναι αλήθεια ότι ορισµένα πρόβατα είναι ανθεκτικά στην τροµώδη νόσο και τι µέτρα λαµβάνονται για να αυξηθεί η ανθεκτικότητα στην τροµώδη νόσο στον πληθυσµό των προβάτων της ΕΕ; Γνωρίζουµε εδώ και πολλά χρόνια ότι τα πρόβατα ορισµένης γενετικής σύστασης είναι πιο ανθεκτικά από άλλα στην τροµώδη νόσο. Η διαφορά έγκειται στη σύσταση του γονιδίου που είναι υπεύθυνο για την πρωτεΐνη πρίον (παθολογική µορφή η οποία ευθύνεται για την πρόκληση τροµώδους νόσου). Πολλοί παράγοντες όπως η φυλή των προβάτων και το στέλεχος του παράγοντα παίζουν ρόλο στην ανθεκτικότητα αυτή. Γενικά, τα πρόβατα που φέρουν ένα αλληλόµορφο ARR (µισό γονίδιο) φαίνεται να έχουν αυξηµένη ανθεκτικότητα και τα πρόβατα που φέρουν δύο αλληλόµορφα ARR (τα πρόβατα ARR/ARR) φαίνεται να έχουν µεγάλη ανθεκτικότητα στην εµφάνιση της νόσου, αν και δεν γνωρίζουµε εάν η ανθεκτικότητα αυτή είναι απόλυτη. Οι εµπειρογνώµονες της Επιτροπής και των κρατών µελών αποφάσισαν τώρα ότι είναι καιρός να αυξηθεί το επίπεδο ανθεκτικότητας στα κοπάδια προβάτων της Κοινότητας. Από την 1η Ιανουαρίου 2004 τα κράτη µέλη θα εφαρµόσουν πρόγραµµα για την επιλογή των ανθεκτικών στην τροµώδη νόσο ατόµων στις πιο κοινές φυλές προβάτων τους. Στο πλαίσιο της προετοιµασίας για την εφαρµογή του προγράµµατος διεξάγεται τώρα µελέτη της κατανοµής των γονοτύπων στους καθαρόαιµους πληθυσµούς προβάτων κάθε κράτους µέλους. Το πρόγραµµα αναπαραγωγής έχει ως γενικό στόχο την αύξηση του ποσοστού του αλληλόµορφου ARR στον πληθυσµό των προβάτων και παράλληλα τη µείωση του ποσοστού των αλληλοµόρφων που συνεισφέρουν σε ευαισθησία στη νόσο. 6

Περιλαµβάνονται εγγυήσεις για την προστασία σπάνιων φυλών και φυλών µε φυσικό χαµηλό ποσοστό του αλληλόµορφου ARR και για την πρόληψη της ακούσιας επιλογής ανεπιθύµητων χαρακτηριστικών. Τα κράτη µέλη που πληρούν ορισµένα κριτήρια µπορούν να υποβάλλουν αίτηση προκειµένου να εξαιρεθούν από το πρόγραµµα. Τα κράτη µέλη που συµµετέχουν στο πρόγραµµα πρέπει από την 1η Ιανουαρίου 2004 να εφαρµόσουν επίσης πρόγραµµα αναγνώρισης του καθεστώτος ορισµένων κοπαδιών προβάτων ως ανθεκτικά στις ΜΣΕ. Στο επίπεδο Ι θα ανήκουν τα κοπάδια που αποτελούνται αποκλειστικά από πρόβατα µε γονότυπο ARR/ARR. Στο επίπεδο ΙΙ θα ανήκουν τα κοπάδια των οποίων τα αρνιά προέρχονται αποκλειστικά από κριάρια µε γονότυπο ARR/ARR, δηλαδή τα αρνιά έχουν εγγυηµένα τουλάχιστον ένα αλληλόµορφο ARR. Το πρόγραµµα έχει σκοπό να ενθαρρύνει τους αγρότες να διασταυρώσουν τα ζώα τους έτσι ώστε να γίνουν ανθεκτικά στην τροµώδη νόσο και να παρέχει µια γνωστή πηγή ανθεκτικών ζώων. εν υπάρχει περίπτωση το πρόγραµµα αναπαραγωγής να επιλέξει επίσης ανεπιθύµητα χαρακτηριστικά στον πληθυσµό των προβάτων; Μέχρι στιγµής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η αναπαραγωγή για ανθεκτικότητα στην τροµώδη νόσο προκαλεί οποιαδήποτε σοβαρά αρνητικά αποτελέσµατα στον πληθυσµό των προβάτων, αλλά η Επιτροπή και τα κράτη µέλη πρέπει να λαµβάνουν πάντα υπόψη αυτή την πιθανότητα. Η νοµοθεσία περιέχει διατάξεις που επιτρέπουν την αναθεώρηση του προγράµµατος εάν αποδειχθεί σοβαρό αρνητικό αποτέλεσµα. Επίσης, το πρόγραµµα παραµένει υπό αναθεώρηση σε σχέση µε την επιστηµονική έρευνα. Η Επιτροπή έχει ήδη δηλώσει ότι θα ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίµων (ΕΑΑΤ) να αξιολoγήσει τα αποτελέσµατα πειράµατος που διεξήχθη στο Ηνωµένο Βασίλειο και προκάλεσε ΣΕΒ σε πρόβατο ARR/ARR εισάγοντας µε ένεση µολυσµένο υλικό στον εγκέφαλο του ζώου καθώς και ένα πρόσφατο ύποπτο κρούσµα τροµώδους νόσου σε πρόβατο ARR/ARR στη Γερµανία. Θα ζητηθεί η γνώµη της ΕΑΑΤ σχετικά µε το αν τα αποτελέσµατα αυτά δικαιολογούν την αναθεώρηση των µέτρων αναπαραγωγής και εκρίζωσης. Τι συµβαίνει στα αιγοπρόβατα µε τροµώδη νόσο; Η νοµοθεσία της ΕΕ απαγορεύει στα αιγοπρόβατα που έχουν προσβληθεί από τροµώδη νόσο να εισέλθουν στις αλυσίδες διατροφής ή ζωοτροφών. Τα σφάγια των ζώων που έχει επιβεβαιωθεί ότι πάσχουν από τροµώδη νόσο πρέπει να καταστρέφονται µε καύση ή να θάβονται αφού υποβληθούν σε επεξεργασία υπό υψηλή θερµοκρασία για την άρση τυχόν µολυσµατικότητας. Τι γίνεται µε τα άλλα ζώα στα κοπάδια όπου εµφανίζεται κρούσµα τροµώδους νόσου; Έως τώρα κάθε κράτος µέλος ήταν ελεύθερο να αποφασίσει τι να κάνει µε τα άλλα ζώα στα µολυσµένα κοπάδια. Από την 1η Οκτωβρίου 2003, ωστόσο, τίθενται σε ισχύ νέοι κανόνες της ΕΕ. Όλα τα ζώα στα µολυσµένα κοπάδια αιγών πρέπει να φονεύονται. Για τα πρόβατα, τα κράτη µέλη µπορούν να επιλέξουν είτε να φονεύσουν όλα τα πρόβατα στην εκµετάλλευση είτε να εξακριβώσουν τον γονότυπο των προβάτων και να φονεύσουν µόνον τα πιο ευπαθή. Υπάρχουν επίσης κανόνες σχετικά µε την επανεισαγωγή ζώων σε µολυσµένες εγκαταστάσεις. Σε συνδυασµό µε αυτούς τους νέους κανόνες επιλεκτικής σφαγής θα επιτρέπεται η χωρίς περιορισµούς εµπορία των προβάτων αναπαραγωγής µε γονότυπο ARR/ARR (ζώα που θεωρούνται ανθεκτικά στην τροµώδη νόσο). 7

Όσον αφορά τις εισαγωγές τα αιγοπρόβατα που εισάγονται από τρίτες χώρες θα πρέπει να πληρούν πιο αυστηρές απαιτήσεις από ό,τι στο παρελθόν. Θα πρέπει να προέρχονται από κοπάδια που δεν ανέφεραν ποτέ κρούσµα τροµώδους νόσου εκτός εάν είναι πρόβατα µε γονότυπο ARR/ARR. Ακόµα και τα πρόβατα ARR/ARR πρέπει να προέρχονται από εκµετάλλευση που δεν είχε κανένα κρούσµα τροµώδους νόσου το τελευταίο εξάµηνο. Η ΕΕ συµµετέχει στη χρηµατοδότηση της εκρίζωσης του τροµώδους νόσου; Τα προγράµµατα εκρίζωσης της τροµώδους νόσου στα κράτη µέλη µπορούν να συγχρηµατοδοτηθούν από την ΕΕ δυνάµει της απόφασης 90/424/ΕΟΚ του Συµβουλίου. Τα πρώτα εθνικά προγράµµατα εκρίζωσης συγχρηµατοδοτήθηκαν το 1998. Το 2002 η Επιτροπή θα συµβάλει µε περισσότερα από 4 εκατοµµύρια ευρώ στο κόστος των µέτρων παρακολούθησης, εξακρίβωσης του γονότυπου και εκρίζωσης στην Κοινότητα.. Επιτηρηση και δοκιµες για µσε στα αιγοπροβατα Υπάρχει συστηµατική επιτήρηση των ΜΣΕ στα αιγοπρόβατα; Ναι. Η παρακολούθηση και η παθητική επιτήρηση του πληθυσµού των αιγοπροβάτων για την ύπαρξη τροµώδους νόσου αποτελεί απαίτηση της ΕΕ από το 1998. Η τροµώδης νόσος είναι υποχρεωτικά κοινοποιούµενη ζωονόσος από το 1993. Οι αγρότες πρέπει να κοινοποιούν όλες τις ύποπτες περιπτώσεις ΜΣΕ στα ζώα στις αρµόδιες αρχές των κρατών µελών. Οι ιστοί από πρόβατα ή αίγες για τα οποία υπάρχουν υπόνοιες ότι πάσχουν από τροµώδη νόσο ή οποιαδήποτε άλλη ΜΣΕ πρέπει να εξετάζονται στο εργαστήριο. Ο κανονισµός για τις ΜΣΕ απαιτεί επίσης από τα κράτη µέλη να διασφαλίζουν ότι οι κτηνίατροι, οι αγρότες και το σχετικό προσωπικό είναι εξοικειωµένοι µε τα κλινικά σηµεία και την επιδηµιολογία των ΜΣΕ και το προσωπικό των εργαστηρίων που διενεργεί ελέγχους πρέπει να είναι ικανό να ερµηνεύει τα εργαστηριακά ευρήµατα που συνδέονται µε ΜΣΕ. Επίσης πριν από τη σφαγή όλα τα πρόβατα υποβάλλονται σε επιθεώρηση προ της σφαγής από κτηνίατρο. Η ενεργητική επιτήρηση δείγµατος σφαγίων υγιών ζώων και ζώων υψηλού κινδύνου ηλικίας άνω των 18 µηνών µε τη χρήση της ταχείας δοκιµής για ΜΣΕ άρχισε να εφαρµόζεται τον Ιανουάριο του 2002. Χρησιµοποιούνται οι ίδιες δοκιµές µε εκείνες που χρησιµοποιήθηκαν για τον έλεγχο για ΣΕΒ στα βοοειδή, καθώς έχουν σχεδιαστεί για να αναγνωρίζουν ΜΣΕ (άρα και την τροµώδη νόσο). Οι έλεγχοι αυξήθηκαν σηµαντικά από την 1η Απριλίου 2002. Το 2002 ελέγχθηκαν περισσότερα από 370.000 ζώα. Τα αποτελέσµατα της επιτήρησης της τροµώδους νόσου στα αιγοπρόβατα στην ΕΕ από τον Ιανουάριο του 2002 διατίθενται στη διεύθυνση: http://europa.eu.int/comm/food/fs/bse/testing/bse_results_en.html. 8

Υπάρχει δοκιµή για τη διάκριση µεταξύ τροµώδους νόσου και ΣΕΒ; εν υπάρχει επικυρωµένη ταχεία δοκιµή που να µπορεί να κάνει τη διάκριση της ΣΕΒ από την τροµώδη νόσο στα αιγοπρόβατα. Προς το παρόν η βιολογική δοκιµασία σε ποντίκια είναι η µόνη επικυρωµένη δοκιµή που µπορεί να διακρίνει µεταξύ των δύο και απαιτούνται έως 2 χρόνια για την υλοποίησή της. Ωστόσο, βρίσκονται υπό εξέλιξη αρκετές βιοχηµικές δοκιµές που φαίνονται ικανές να διακρίνουν ανάµεσα στις δύο νόσους. Κατόπιν σύστασης της επιστηµονικής συντονιστικής επιτροπής (ΕΣΕ) η Επιτροπή ζήτησε από το κοινοτικό εργαστήριο αναφοράς (ΚΕΑ) για τις ΜΣΕ να δηµιουργήσει σύστηµα βάσει του οποίου τα θετικά κρούσµατα τροµώδους νόσου που προκύπτουν από τη συνήθη επιτήρηση στα κράτη µέλη θα µπορούν να υποβάλλονται σε δοκιµές για διάκριση µεταξύ των δύο νόσων µε χρήση συνδυασµού των δοκιµών αυτών. Τα τυχόν αποτελέσµατα που µοιάζουν µε ΣΕΒ θα αξιολογούνται στη συνέχεια από οµάδα εµπειρογνωµόνων υπό το συντονισµό του ΚΕΑ. 9