ΟΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ Τ.Ε.Φ.Α.Α. Η δυνατότητα για εργασιακή απασχόληση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δείκτες κοινωνικής καταξίωσης και αποδοχής του ατόμου από το κοινωνικό σύνολο. Η συμμετοχή στην παραγωγική διαδικασία είναι σημείο αναφοράς του ατόμου, όχι μόνο ως προς τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και ως προς τα μέλη του οικογενειακού και κοινωνικού του περιβάλλοντος. Το επάγγελμα είναι μια ταυτότητα για το άτομο και ταυτόχρονα το διαβατήριο για συμμετοχή σε όλες τις κοινωνικές διαδικασίες και εκδηλώσεις. Η σημερινή εποχή έχει σαν κύριο χαρακτηριστικό της τα υψηλά ποσοστά ανεργίας και ως επέκταση τον υψηλό βαθμό ανταγωνιστικότητας ανάμεσα στα άτομα, που επιθυμούν να εισέλθουν στον εργασιακό στίβο. Εξαιτίας της σπουδαιότητας της εργασίας, κυρίαρχος στόχος όλων των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (δημόσιων ή ιδιωτικών) είναι να παράσχει στους εκπαιδευόμενους τη μέγιστη δυνατή κατάρτιση, προκειμένου αυτοί να εφοδιαστούν με όλα τα χαρακτηριστικά εκείνα, που θα κάνουν επιτυχή την προσπάθειά τους να καλύψουν θέσεις εργασίας. Η κατάρτιση αυτή οφείλει να καλύπτει τρεις τομείς: α) θεωρητικές γνώσεις, β) πρακτική εξάσκηση και, γ) γνώση επαγγελματικών δεξιοτήτων. Η επιτυχία αυτών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων εξαρτάται, επίσης, από την ικανότητά τους να προσαρμόζονται στις ραγδαία μεταβαλλόμενες εργασιακές εξελίξεις και να οραματίζονται την μετεξέλιξη παλαιών επαγγελμάτων ή τη δημιουργία νέων, ούτως ώστε να προσανατολίζουν με αποτελεσματικό τρόπο τους σπουδαστές. Παρόλα αυτά, μια μελέτη που εκπονήθηκε από το Ευρωπαϊκό
Παρατηρητήριο της Απασχόληση στον Αθλητισμό το 1999 αποκάλυψε ότι δεν υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και στις αναμενόμενες επαγγελματικές ικανότητες, αλλά ούτε και προσαρμογή των εκπαιδευτικών συστημάτων σε συνθήκες πρόσβασης στην αγορά εργασίας. Το Ελληνικό Πανεπιστήμιο στη προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις, προσαρμόζει το πρόγραμμα σπουδών των σχολών του, ούτως ώστε να γίνει ανταγωνιστικό, χωρίς υποχρεωτικά να κάνει εκπτώσεις στο επιστημονικό του κύρος και την αποστολή του να παρέχει παιδεία στους νέους. Το Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, αφουγκραζόμενο όλες αυτές τις αλλαγές, έχει θέσει σαν αποστολή του τα εξής: 1. να καλλιεργεί και να προάγει την Επιστήμη της Φυσικής Αγωγής και του Αθλητισμού με βασική και εφαρμοσμένη έρευνα, 2. να παρέχει στους πτυχιούχους του τα απαραίτητα εφόδια, που θα εξασφαλίσουν την άρτια κατάρτισή τους για την επιστημονική και την επαγγελματική τους σταδιοδρομία, 3. να συμβάλλει στην πρόοδο του Ελληνικού Αθλητισμού και ταυτόχρονα να καλλιεργεί και να διαδίδει στο λαό την αθλητική ιδέα, 4. να συμβάλλει στη συνειδητοποίηση από το λαό της σημασίας της Φυσικής Αγωγής ως βασικού παράγοντα για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής (Οδηγός Προπτυχιακών Σπουδών Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού). Πέρα, λοιπόν, από τα παραδοσιακά επαγγέλματα στον αθλητικό χώρο, όπως είναι του προπονητή αθλημάτων και του καθηγητή φυσικής αγωγής, τα Τ.Ε.Φ.Α.Α. όλης της χώρας χρειάζεται να
συμπεριλάβουν ειδικεύσεις καινούργιες και ταυτόχρονα δομημένες με επιστημονικό τρόπο, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επιτυχία των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας μελλοντικά. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ιδρύσουν κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης με προγράμματα που να είναι επίκαιρα και να εναρμονίζονται με τη δυναμικότητα, που παρουσιάζει ο χώρος του αθλητισμού. Ο τομέας του αθλητισμού ενέχει μια δυναμική, η οποία μπορεί να οδηγήσει στην απορρόφηση ενός υψηλού ποσοστού ανέργων. Με νομικές ή άλλου είδους ρυθμίσεις, πρέπει να δοθεί πρωτοβουλία για ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας στον αθλητικό τομέα από ιδιωτικούς φορείς ή φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο τομέας του αθλητισμού στο σύνολό του αποτελείται από πρωτογενείς και δευτερογενείς οικονομικές δραστηριότητες, που είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή του ή δημιουργούνται από την ίδια την αθλητική δραστηριότητα. Πρωτογενής είναι ο τομέας του αθλητισμού, που περιορίζεται σε δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών, οι οποίες έχουν άμεση σχέση με την καθαυτό αθλητική δραστηριότητα, δηλαδή, με τη διάθεση εγκαταστάσεων ή εξοπλισμών και την πλαισίωση της αθλητικής πρακτικής (π.χ. αθλητικές ενώσεις, εμπορικές επιχειρήσεις παροχής αθλητικών υπηρεσιών κ.ο.κ.). Δευτερογενής είναι ο τομέας του αθλητισμού, που σχετίζεται με δραστηριότητες που προηγούνται και έπονται της καθαυτό αθλητικής δραστηριότητας (π.χ. βιομηχανία, εμπόριο, παιδεία, μεταφορές κ.ο.κ.). Όσον αφορά στον πρωτογενή τομέα του αθλητισμού οι πτυχιούχοι του Τ.Ε.Φ.Α.Α. μπορούν να εργαστούν: στον επαγγελματικό αθλητισμό ή στην οργάνωση και διοίκηση αθλητικών γεγονότων και αθλητικών
εγκαταστάσεων. Στο πρόγραμμα σπουδών των Τ.Ε.Φ.Α.Α. όλης της χώρας περιλαμβάνονται δύο σχετικοί Κύκλοι Σπουδών: α) Ο κύκλος Σπουδών Αθλητική Διοίκηση, που καλύπτουν σφαιρικά την αθλητική διοίκηση δίνοντας τη δυνατότητα στους πτυχιούχους να αποκτήσουν εργασιακή σχέση στο χώρο του αθλητισμού με νέα σύγχρονα επαγγέλματα, όπως Διευθυντής δημοτικών προγραμμάτων άθλησης, υπεύθυνος χορηγιών, στέλεχος μάρκετινγκ, στέλεχος τμήματος πωλήσεων εταιρίας αθλητικού μάρκετινγκ. Οι πτυχιούχοι αυτού του Κύκλου Σπουδών είναι ικανοί να χειριστούν θέματα μάνατζμεντ, μάρκετινγκ, διοίκηση ανθρώπινων πόρων, αθλητικών σχέσεων, νομικών αθλητικών θεμάτων, αγώνων και εγκαταστάσεων. β) Ο Κύκλος Σπουδών Ολυμπιακές Σπουδές, που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα των πτυχών της ιστορίας, της οργάνωσης, της λειτουργίας και του πνευματικού περιεχομένου των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι απόφοιτοι αυτού του κύκλου θα κληθούν να καλύψουν θέσεις σχετικές με την Ολυμπιακή Εκπαίδευση, την Οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων και την προβολή του υψηλού ιδεολογικού τους περιεχομένου. στον αγωνιστικό αθλητισμό, που αντιστοιχεί στην παράδοση του σωματειακού αθλητισμού. Στο πρόγραμμα σπουδών των Τ.Ε.Φ.Α.Α. όλης της χώρας περιλαμβάνονται ειδικεύσεις στα ολυμπιακά αθλήματα με κύριο στόχο την ανάλυση της τεχνικής και της τακτικής των ατομικών και ομαδικών αθλημάτων, καθώς και τη μελέτη της διδακτικής μεθοδολογίας στα διάφορα επίπεδα του αγωνιστικού και του σχολικού αθλητισμού, καθιστώντας έτσι τους πτυχιούχους σε προπονητές πρώτης κατηγορίας.
στο μαζικό αθλητισμό, που αντιπροσωπεύει ένα σύνολο δραστηριοτήτων, ένα μέρος των οποίων υλοποιούνται στα πλαίσια αθλητικών ενώσεων ή εμπορικών επιχειρήσεων, αλλά και εκτός οποιαδήποτε πλαισίωσης, στην ύπαιθρο ή σε εγκαταστάσεις ελεύθερης πρόσβασης. Οι αθλητικοί οργανισμοί, που στοχεύουν στην εξυπηρέτηση της αναψυχής του κοινού είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να θεωρηθούν πιο πρωτοποριακοί. Μάλιστα, έχει αποδειχτεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων που εργάζονται σε κέντρα κινητικής αναψυχής είναι πτυχιούχοι Τ.Ε.Φ.Α.Α., ενώ ο μέσος όρος ηλικίας των εργαζομένων είναι χαμηλότερος από το μέσο όρο σε άλλους φορείς εργασίας. Στο πρόγραμμα σπουδών των Τ.Ε.Φ.Α.Α. όλης της χώρας περιλαμβάνεται Κύκλος Σπουδών Ευρωστία και Υγεία με στόχο την ανάδειξη της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην άσκηση, στην ευρωστία και στην υγεία με ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο της ευρωστίας στην πρόληψη ασθενειών και τη διατήρηση της καλής υγείας. Οι απόφοιτοι του κύκλου αυτού μπορούν να εργαστούν σε θερινά και χειμερινά θέρετρα, σε γυμναστήρια, ιδιωτικά και τοπικής αυτοδιοίκησης. στον ειδικό αθλητισμό, που αντιστοιχεί σε μορφή άθλησης ομάδων του πληθυσμού, που παρουσιάζουν ειδικές δυσκολίες (π.χ. ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, κοινωνικά αποκλεισμένοι, εθνικές μειονότητες). Ο ρόλος που αποδίδεται στον αθλητισμό σε σχέση με την κοινωνική ένταξη μπορεί να συμβάλλει στην ενδυνάμωση αυτών των δραστηριοτήτων. Στο πρόγραμμα σπουδών των Τ.Ε.Φ.Α.Α. όλης της χώρας περιλαμβάνει Κύκλο Σπουδών Προσαρμοσμένη Κινητική Αγωγή με στόχο τη μελέτη των κινητικών διαταραχών και την
εκπαιδευτική αντιμετώπισή τους. Οι απόφοιτοι από το συγκεκριμένο κύκλο σπουδών μπορούν να εργαστούν σε ειδικά σχολεία, σε μονάδες Ειδικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, σε προγράμματα κινητικής αναψυχής, σε συλλόγους αθλητών με αναπηρίες ως προπονητές, σε προγράμματα αποκατάστασης και επανένταξης κ.λ.π. Ο δευτερογενής τομέας είναι πιο δύσκολος στην απορρόφηση πτυχιούχων Τ.Ε.Φ.Α.Α. μια και περιλαμβάνει δραστηριότητες, που απαιτούν πιο εξειδικευμένες γνώσεις, όπως κατασκευή αθλητικών εγκαταστάσεων, σταδίων, γυμναστηρίων, κολυμβητηρίων κ.λ.π., κατασκευή αθλητικού εξοπλισμού και ειδών, επιχείρηση διανομής, ειδικά μέσα επικοινωνίας κ.λ.π. Παρόλα αυτά περιλαμβάνει και δραστηριότητες στις οποίες θα μπορούσαν να ενταχθούν, όπως είναι ο τομέας της υγείας (κλινικές, υπηρεσίες αθλητιατρικής, κέντρα αποκατάστασης κ.ο.κ.), καθώς και δραστηριότητες της δημόσιας διοίκησης του αθλητικού τομέα. Συμπερασματικά, λοιπόν, προκειμένου να αναπτυχθεί ο αθλητικός τομέας με συνέπεια τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, χρειάζεται να παρθούν τα εξής μέτρα: 1. Ανάπτυξη της δραστηριότητας μέσω της οργάνωσης των σχέσεων ανάμεσα στους φορείς του αθλητισμού, δηλαδή, ανάπτυξη της αθλητικής δραστηριότητας με την προοπτική της επίτευξης θετικών κοινωνικών, πολιτιστικών και οικονομικών αποτελεσμάτων στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξαρτάται από την οικοδόμηση ενός συστήματος, που θα εξασφαλίζει σχέσεις συμπληρωματικότητας ανάμεσα στους σωματειακούς
φορείς, στους δημόσιους φορείς και τους επιχειρηματικούς φορείς. 2. Ενδυνάμωση των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στο σωματειακό αθλητισμό προς όφελος της κοινωνικής ανάπτυξης. 3. Οικοδόμηση ενός πρωτογενούς και ενός δευτερογενούς επαγγελματικού αθλητικού τομέα ως προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας της απασχόλησης στον αθλητισμό. 4. Βελτίωση της σχέσης κατάρτισης- απασχόλησης και της ικανότητας επαγγελματικής ένταξης στον πρωτογενή αθλητικό τομέα. Με εκτίμηση, Κουτσούκη Δήμητρα Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ Πανεπιστήμιο Αθηνών