بررسي تا ثير پارامترهاي عمليات حرارتي بعد از تغيير شكل بر خواص ريزساختاري و مكانيكي فولاد 9Cr-1Mo 2 1 1* مهرناز روزبهاني ويدا سليماني و بيتاله اقبالي 1- كارشناس ارشد دانشكده مهندسي مواد دانشگاه صنعتي سهند تبريز 2- استاديار دانشكده مهندسي مواد دانشگاه صنعتي سهند تبريز * mz_roozbahani@yahoo.com (تاريخ دريافت: 89/05/14 تاريخ پذيرش: 89/08/16) چكيده فولادهاي 9Cr-1Mo به لحاظ خواص مهندسي برجستهاي مثل ضريب انبساط حرارتي پايين مقاومت عالي در برابر تورم ناشي از تشعشع استحكام كششي بالا و مقاومت به خزش و... كاربردهاي وسيعي در صنايع گوناگون از قبيل: صنايع شيميايي پتروشيمي نيروگاهها راكتورهاي تا سيسات استراتژيك دارند. در اين پژوهش هدف ريختهگري آزمايشگاهي نوعي از اين فولادها و اصلاح ريزساختار حاصل از ريختهگري بود. پس از عمليات ذوب و آلياژسازي براي اصلاح ريزساختار غيرهمگن و درشتدانه نمونهها در دماي 1150 درجه سانتيگراد پيشگرم شده و تحت تغيير شكل گرم در دماي 650 درجه سانتيگراد تا كرنش 1/5 قرار گرفتند. نمونههاي تغيير شكل پلاستيك داده شده در سه منطقه فازي آستنيت آستنيت + فريت و فريت به مدت زمانهاي مختلف تحت عمليات حرارتي قرار گرفتند. با استفاده از بررسيهاي ريزساختاري و آزمايشهاي مكانيكي شرايط بهينه از نظر دستيابي به ريزساختار ريز و همگن متشكل از دانههاي ظريف فريت در كنار فاز پراكنده مارتنزيت مربوط به عمليات حرارتي در دماي 900 درجه سانتيگراد و نگهداري به مدت زمان 120 دقيقه تشخيص داده شد. واژههاي كليدي: عمليات حرارتي فولاد 9Cr-1Mo تغيير شكل گرم تحولات ريزساختاري. 1- مقدمه فولادهاي زنگنزن 9Cr-1Mo به طور وسيعي در تجهيزات توليد انرژي با استفاده از سوخت فسيلي ژنراتورهاي بخار صنايع پتروشيمي و تجهيزات شيميايي و مهندسي توربينهاي گازي و صنايع هواپيمايي و هوا- فضا و تجهيزات انرژي الكتريكي و اجزاي راكتورهاي همجوشي و شكافت هستهاي به كار برده ميشوند. اين فولادهاي مقاوم به حرارت معمولا %9 كروم %0/2-0/1 كربن حدود %2-1 عناصر ديرگداز مثل W Mo و مقادير جزي ي Nb V و... دارند. به اين دسته از فولادها فولادهاي

فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي / سال چهارم / شماره سوم / پاييز 1389 26 فريتي/ مارتنزيتي اطلاق ميشود زيرا با توجه به دياگرام استحاله سرد كردن پيوسته (CCT) اين فولادها حين سرد شدن در هوا از دماهاي نرماله كردن معمولي مارتنزيتي ميشوند در حالي كه سرد كردن نمونهها در كوره منجر به رخ دادن استحاله نفوذي و ايجاد ريزساختار فريتي ميشود [1 3 2 و 4]. كاربرد مواد فلزي و آلياژها مستلزم به كارگيري روشهاي فرآوري جديدي شامل شكلدهي و عمليات حرارتي و يا تلفيق آنها است. نياز به قطعات با استحكام مطلوب در دماي محيط و مشكلاتي كه در بحث شكلدهي و توليد قطعات در اين دماها به خاطر پايين بودن قابليت شكلپذيري عارض ميگردد تفكر استفاده از فرآيندهاي شكلدهي گرم بر مبناي اصل كاهش استحكام مواد و اغلب افزايش قابليت شكلپذيري آنها با افزايش دما را توسعه داده است. به علاوه توسعه روزافزون تكنولوژي و نياز آن به توليد قطعات با خواص متنوع نشان داده است كه در بسياري از موارد تنها فرآيندهاي شكلدهي نميتوانند تا مينكننده ويژگيهاي لازم در قطعات مهندسي باشند و از اين رو عمليات حرارتي پس از شكلدهي به منظور ايجاد خواص مورد نياز در قطعات صنعتي گسترش يافته است [5]. بنابراين بررسي اثرات اعمال تغيير شكل گرم و نيز عمليات حرارتي بعد از تغيير شكل بر تحولات ريزساختاري و خواص مكانيكي آلياژها در جهت بهينه كردن شرايط شكلدهي و عمليات حرارتي براي دستيابي به خواص مطلوب در محصولات نهايي داراي اهميت است [5]. در زمينه اثرات عمليات تغيير شكل گرم و عمليات آنيل پس از آن بر خواص و ريزساختار فولاد پركروم 9Cr-1Mo اطلاعات زيادي در دسترس نيست. در تحقيق حاضر ابتدا فولاد پركروم 9Cr-1Mo ريختهگري شد. با توجه به دو فازي بودن ريزساختار ريختگي (فريتي- مارتنزيتي) و اينكه بررسيهاي پيشين نشان داده كه در فولادهاي دوفازي فريتي- مارتنزيتي امكان بهبود داكتيليته و چقرمگي با ايجاد ريزساختاري با اندازه دانه خيلي ريز و توزيع يكنواختي از فازهاي فريت و مارتنزيت وجود دارد [6] در تحقيق حاضر سعي شده با انجام عمليات شكلدهي گرم و سپس آنيل در دما و مدت زمان مناسب چنين نتيجهاي حاصل شود. 2- روش تحقيق براي انجام تحقيق حاضر ابتدا تركيب شيميايي مناسب فولاد 9Cr-1Mo طراحي و محاسبه گرديد. سپس با تهيه مواد شارژ لازم عمليات ذوب و آلياژسازي در يك كوره القايي آزمايشگاهي انجام فوقگداز مناسب گرفت. مذاب به دست آمده با دماي داخل به قالبهاي ماسهاي Y شكل ريختهگري شد. ريزساختار نمونه ريخته شده از لحاظ نوع فازهاي تشكيلدهنده كسر حجمي فازها و مورفولوژي و نحوه توزيع آنها مورد بررسي قرار گرفت. به منظور اصلاح ريزساختار ريختگي غير همگن و درشت دانه از Y بلوك ريختهگري شده نمونههايي به ابعاد 55 mm 35 25 برش داده شد. اين قطعات در دماي 1150 درجه سانتيگراد پيشگرم شده و در دماي 650 درجه سانتيگراد از بزرگترين بعد توسط دستگاه پرس هيدروليك تحت تغيير شكل تا كرنش 1/5 قرار گرفتند. نمونهها بلافاصله پس از پايان تغيير شكل در آب كوي نچ شدند. آنگاه نمونههاي تغيير شكل پلاستيك داده شده در دماهاي مختلف مربوط به سه منطقه فازي فريت (800 درجه سانتيگراد) آستنيت + فريت (900 درجه سانتيگراد) و آستنيت (1000 درجه سانتيگراد) به مدت زمانهاي مختلف تحت عمليات حرارتي آنيل قرار گرفتند. براي بررسي تغييرات ريزساختاري پس از عمليات سمبادهزني و پوليش نمونهها با محلول ماربل اچ شدند و در نهايت ريزساختار توسط ميكروسكوپ نوري مورد بررسي قرار گرفت. سختي نمونهها از روش ويكرز و تحت بار اعمالي 30 Kg به دست آمد. از نمونههاي آنيل شده در 900 درجه سانتيگراد نمونههاي كشش با ابعادي مطابق استاندارد Jis Z2201 ساخته شدند و -4 آزمايش كشش با نرخ كرنش 1- S 10 3/4 و در دماي محيط انجام گرفت.

27 بررسي تا ثير پارامترهاي عمليات حرارتي بعد از تغيير شكل بر خواص ريزساختاري و مكانيكي فولاد 9Cr-1Mo شكل (1): تصاوير ميكروسكوپ از ريزساختار ريختگي فولاد.9Cr-1Mo شكل (2): تصوير ميكروسكوپ نوري از مقطع پرس شده. 3- نتايج و بحث پس از انجام مرحله ذوبريزي نتيجه تست كوانتومتري درصد عناصر موجود در تركيب فولاد را شامل %9/5 كروم %0/07 كربن %0/96 موليبدن 0/62 منگنز و %0/5 نيكل و مقادير جزي ي از عناصري چون V Al Si مشخص نمود. شكل (1) ريزساختار فولاد را در شرايط ريختگي نشان ميدهد. ريزساختار ريختگي دوفازي است كه فاز فريت با كسر حجمي %15 فاز مارتنزيت زمينه را احاطه كرده است. در شكل داده شده است. (2) ريزساختار نمونه فولادي پس از تغيير شكل نشان ريزساختار متشكل از فاز فريت در مرزهاي زمينه مارتنزيتي است كه با اعمال كرنش فاز فريت به صورت باندهايي موازي كه عمود بر جهت اعمال كرنش آرايش يافتهاند در زمينه مارتنزيتي مشاهده ميشود. حضور دانههاي ريز فريت در اين باندها و نيز تغيير در توزيع اندازه واحدهاي مارتنزيتي به خوبي مشهود است. براي اين فولاد دماي C 827 = A C3 = 907 C و دماي A C1 است پس تغيير شكل فولاد در منطقه تكفازي فريت انجام شده است. در اين شرايط تبلور مجدد آستنيت رخ نميدهد و انرژي حاصل از تغيير شكل در داخل نمونه ذخيره ميشود [7]. ظهور دانههاي ريز فريت در ريزساختار تغيير شكل يافته را ميتوان ناشي ازتبلور مجدد ديناميكي فريت در دماي تغيير شكل و استحاله تحت كرنش فريت دانست. در شكل (3) تحولات ريزساختاري اتفاق افتاده در جريان آنيل در دماي 800 درجه سانتيگراد و مدت زمانهاي مختلف نشان داده شده است. در اين دما فولاد 9Cr-1Mo در ناحيه تكفازي فريتي قرار ميگيرد. آنيل در ناحيه تكفازي فريتي سبب تجزيه مارتنزيت به فريت و كاربيد M 23 C 6 ميشود.[8] α'(martensite) M 23 C 6 + α(ferrite) ( 1) به نظر ميرسد كه پس از آنيل به مدت 30 دقيقه فرآيندهاي نرمشوندگي درون فاز فريت حاصل از تجزيه مارتنزيت به سرعت پيشرفت كرده و دانههاي تبلور مجدد يافته با مرزهاي موجدار در طول مرز واحدهاي مارتنزيتي جوانه زدهاند در بعضي از نقاط مرزدانههايي به صورت رگههاي ضعيفتري ديده ميشود و در بخشهاي ديگر مرزهاي موجدار با ظاهري مشخصتر ايجاد شدهاند. با افزايش زمان آنيل به 60 دقيقه تعداد اين مرزهاي موجدار افزايش يافته و توزيع يكنواختتري در تمام سطح نمونه مشاهده ميشود. در زمان نگهداري 120 دقيقه تقريبا در تمام ريزساختار دانههاي تبلور مجدد يافته فريتي و مرزهاي موجي شكل ديده ميشود. در مدت زمان آنيل 240 دقيقه دانههاي تبلور مجدد يافته درشتتر شده و نيز در باندهاي فريتي موجود از قبل دانههاي تبلور مجدد يافته فريتي مشاهده ميشود.

فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي / سال چهارم / شماره سوم / پاييز 1389 28 الف ب ج شكل (4): تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM) از نمونه آنيل شده در دماي C 800 به مدت 120 دقيقه. د شكل (3): تا ثير مدت زمان آنيل بعد از پرس گرم بر ريزساختار فولاد C 800. در دماي آنيل 9Cr-1Mo بنابراين ريزساختار دوفازي فريتي- مارتنزيتي فولاد 9Cr-1Mo پس از آنيل به مدت زمان 240 دقيقه در اين دما به ريزساختار كاملا فريتي استحاله پيدا كرده است (شكل 3 - د). حضور مرزدانههاي موجدار در نقاط مختلف نمونه نشاندهنده پيشرفت فرآيندهاي نرمشوندگي شده و انجام تبلور مجدد تحت 1 مكانيزم برآمده شدن مرز است [9]. اين مكانيزم شامل برآمده شدن بخشي از مرزدانه اوليه است كه باعث باقي ماندن ناحيه عاري از نابجايي در پشت مرز در حال مهاجرت ميشود. وقوع اين مكانيزم به ويژه در كرنشهاي پايين و متوسط مشاهده ميشود [9]. در جوانهزني توسط برآمدن مرز بخشي از مرز توسط ناخالصيها قفل ميشود يا اينكه مرزهاي فرعي به طور موضعي به واسطه حركت ناشي از كرنش مرز به طرف بيرون خم ميشوند و ناحيه پشت مرز مهاجرت كرده كه عاري از نابجاييها است به عنوان هسته عمل ميكند [8]. در نمونههاي آنيل شده در دماي 800 درجه سانتيگراد قفل شدن مرزها توسط رسوبات ) 6 M) 23 C ميتواند دليل رخ دادن اين مكانيزم باشد. مرزهاي آستنيت- فريت و مارتنزيت فريت مكانهاي ترجيحي جوانهزني كاربيدها هستند و به علاوه كاربيدها درون دانههاي فريت هم رسوب ميكنند [10]. در شكل (4) تصوير ميكروسكوپ الكتروني روبشي (SEM) نمونه آنيل شده به 120 دقيقه نشان داده شده است. در اين مدت زمان هنوز ساختار كاملا فريتي نشده است و ذرات رسوب كاربيد به وضوح مشاهده ميشوند. اين رسوبات در مرز مشترك باندهاي فريتي و فاز مارتنزيت به تعداد زياد موجود هستند و به تعداد كمتري درون فاز فريت رسوب يافتهاند. در اين نوع كاربيدها معمولا M عناصر Mo,Fe,Cr است. تغييرات سختي با افزايش زمان آنيل و ايجاد تحولات ريزساختاري در شكل (5) آورده شده است. كاهش سختي با

29 بررسي تا ثير پارامترهاي عمليات حرارتي بعد از تغيير شكل بر خواص ريزساختاري و مكانيكي فولاد 9Cr-1Mo الف ب شكل (5): تغييرات سختي نمونههاي آنيل شده در دماي C 800 با زمانهاي آنيل مختلف. افزايش زمان آنيل قابل مشاهده است. با استحاله زمينه مارتنزيتي به فريتي و نيز رخ دادن تبلور مجدد در زمينه فريتي به تدريج كاهش سختي مشاهده ميشود. رخ دادن تبلور مجدد فريت و آزاد شدن تنش سبب كاهش سختي شده و پس از زمان آنيل 240 دقيقه كمترين مقدار سختي (حدود 170) Hv حاصل شده است. در شكل در دماي داده شده است. (6) تحولات ريزساختاري اتفاق افتاده در جريان آنيل 900 درجه سانتيگراد و مدت زمانهاي مختلف نشان تغييراتي در باندهاي فريت اوليه اتفاق افتاده و به تدريج باندهاي فريتي اوليه خرد شدهاند. به علاوه دانههاي جديد فريت در ريزساختار ظاهر شده است. در نهايت در مدت زمان آنيل 240 دقيقه (شكل 6- د) دانههاي فريت به تعداد فوقالعاده زياد در ساختار به صورت تقريبا همگن ظاهر شدهاند. در دماي 900 درجه سانتيگراد فولاد 9Cr-1Mo در ناحيه دوفازي فريتي آستنيتي قرار دارد. خرد شدن باندهاي فريتي با افزايش زمان در محل برخورد دانهها رخ ميدهد. در نقطه اتصال سهگانه كه متشكل از يك مرزدانه و دو مرز بين فازي است داخل شدن فاز ثانويه در طول مرزدانهها در ساختار باند فريتي سبب شكسته شدن آن به اجزاي ريزتر ميشود. ج د شكل (6): تا ثير مدت زمان آنيل بعد از پرس گرم بر ريزساختار فولاد مطابق شكل C 900. در دماي آنيل 9Cr-1Mo (7) اين فرآيند توسط تنظيم زاويه تماس در نقطه اتصال سهگانه مرزدانه و مرز فازي آغاز ميشود. نيروي محركه براي پيشرفت بعدي به سمت ساختار كرويتر و شكسته شدن لايههاي فازي توسط كاهش انرژي سطحي فراهم ميشود [11]. ظهور دانههاي جديد فريت در ريزساختار با افزايش زمان آنيل مبين انجام استحاله آستنيت به فريت است.

فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي / سال چهارم / شماره سوم / پاييز 1389 30 الف شكل (7): طرح سادهاي از آرايش محل تماس دانههاي فريت آستنيت و كششهاي سطحي در نقطه اتصال سهگانه [11]. ب در فولادهاي دوفازي در صورت انجام آنيل در محدوده دمايي استحاله رقابتي بين فرآيندهاي نرمشوندگي و استحاله فازي جهت مصرف كردن نيروي محركه حاصل از تغيير شكل وجود دارد معمولا تحول فازي كل انرژي ذخيره شده ناشي از تغيير شكل در ساختار را مصرف كرده و بدينوسيله ميتواند وقوع تبلور مجدد را به طور كامل منتفي نمايد [5]. درصورت انجام تبلور مجدد آستنيت پس از سرد شدن تعادلي آستنيت به فريت استحاله مييابد و افزايش دانههاي فريت در ريزساختار توجيه ميشود اما به دليل سرد كردن غيرتعادلي نمونههاي آنيل شده (كوي نچ در آب) ظهور دانههاي فريتي به تعداد زياد در ريزساختار مبين انجام استحاله فازي آستنيت به فريت است كه اين استحاله با صرف انرژي ذخيره شده ناشي از تغيير شكل از انجام تبلور مجدد جلوگيري كرده است. در شكل در دماي (8) تحولات ريزساختاري اتفاق افتاده در جريان آنيل 1000 درجه سانتيگراد و مدت زمانهاي مختلف نشان داده شده است. نتيجه آنيل در اين دما تقريبا مشابه با دماي 900 درجه سانتيگراد است. چنانچه از تصاوير ميكروسكوپ نوري مشخص است در مدت زمان نگهداري 30 دقيقه ريزساختار متشكل از باندهاي فريتي در زمينه مارتنزيتي است و پس از 60 دقيقه دانههاي ريز فريت در زمينه شروع به جوانهزني كردهاند. ايجاد ساختار بمبو شكل و پس از آن مرواريدي شدن باندهاي فريتي موجود از قبل در زمانهاي آنيل بالاتر در اينجا نيز مشاهده ميشود. ج د شكل (8): تا ثير مدت زمان آنيل بعد از پرس گرم بر ريزساختار فولاد C 1000. در دماي آنيل 9Cr-1Mo افزايش زمان آنيل سبب ايجاد دانههاي جديد فريت بيشتري در زمينه مارتنزيتي شده است. اما مسا له مشخص اين است كه پس از زمان نگهداري 240 دقيقه ظهور دانههاي فريت به تعداد زياد در ساختار مشاهده نميشود و ساختار همگن مشابه با دماي 900 درجه سانتيگراد مشاهده نميشود علاوه بر اينكه در مدت زمان مشابه دانهها نيز درشتترند. با توجه به اينكه فولاد 9Cr-1Mo در دماي 1000 درجه سانتيگراد در ناحيه تكفازي آستنيت قرار دارد به نظر ميرسد

31 بررسي تا ثير پارامترهاي عمليات حرارتي بعد از تغيير شكل بر خواص ريزساختاري و مكانيكي فولاد 9Cr-1Mo شكل (9): تا ثير زمان آنيل بر ازدياد طول مجموع. فولاد در ناحيه تكفازي آستنيت سبب استحاله بازگشتي فريت به آستنيت شده است. مكانيزم ايجاد تغييرات در باندهاي فريتي (بمبو شكل شدن و سپس مرواريدي شدن) مشابه با دماي 900 درجه سانتيگراد است كه در اينجا مجددا ذكر نميشوند. البته دماي نگهداري بالاتر سبب درشتتر شدن دانه نسبت به دماي 900 درجه سانتيگراد شده است. باتوجه به اينكه توزيع ريزساختار همگني از آنيل در دماي 1000 درجه سانتيگراد حاصل نميشود به نظر ميرسد براي ايجاد ريزساختار مناسب از نظر ريزساختار و خواص مكانيكي دماي آنيل 1000 درجه سانتيگراد مناسب نميباشد. ريزساختار دوفازي ناشي از آنيل در دماي 900 درجه سانتيگراد با توزيع دانه همگنتر و ريزتر مناسبتر به نظر ميرسد پس خواص مكانيكي نمونههاي آنيل شده در مورد نمونههاي آنيل شده در اين دما در دماي محيط مورد بررسي قرار گرفت. در نمودار شكل (9) و (10) تغييرات استحكام تسليم و استحكام كششي نهايي و درصد ازدياد طول مجموع با افزايش زمان براي نمونههاي آنيل شده در دماي 900 درجه سانتيگراد در زمانهاي نگهداري 30 5 و 240 دقيقه آورده شده است. نمودار شكل (11) تغييرات سختي با دما را نشان ميدهد. خواص كششي و شكلپذيري فولادهاي دوفازي فريتي- مارتنزيتي متا ثر از پارامترهايي مثل كسر حجمي اجزاء اندازه و نحوه توزيع فازهاي تشكيلدهنده ريزساختار است [12]. شكل (10): تا ثير زمان آنيل بر استحكام تسليم و.UTS شكل (11): تغييرات سختي با افزايش دماي آنيل در دماي C 900. در مورد فولاد 9Cr-1Mo نتايج تست كشش مبين بهبود داكتيليته و چقرمگي با افزايش زمان آنيل است. از آنجا كه افزايش زمان آنيل افزايش مقدار فاز نرم فريت در ريزساختار و كاهش مقدار فاز سخت و ترد مارتنزيت را سبب شده تنش تسليم كاهش يافته و به تدريج ازدياد طول مجموع كه به عنوان معيار داكتيليته درنظر گرفته شده افزايش يافته است. بنابراين ريزساختار فولاد با توزيع همگن دانههاي فريت در زمينه مارتنزيت تمپر شده تركيب خوبي از استحكام و داكتيليته را اراي ه ميكند. كاهش سختي با افزايش زمان نگهداري در دماي 900 درجه سانتيگراد را ميتوان ناشي از افزايش مقدار فاز نرم فريت دانست. 4- نتيجهگيري در پژوهش حاضر پس از انجام مرحله ريختهگري فولاد 9Cr-1Mo مارتنزيتي فريتي به منظور بهبود خواص مكانيكي و

ريزساختاري فولاد حاصل پس از انجام يك مرحله شكلدهي فصلنامه علمي پژوهشي مهندسي مواد مجلسي / سال چهارم / شماره سوم / پاييز 1389 [2] R. L. Klueh, A. T. Nelson, "Ferritic / Martensitic Steels for Next Generation Reactors", Journal of Nuclear Materials, 371, pp. 37 52, 2007. [3] N. Parvathavarthini, S. Saroja and R. K. Dayal, "Infuence of Microstructure on the Hydrogen Permeability of 9%Cr-1%Mo Ferritic Steel", Journal of Nuclear Materials, 264, pp. 35-47, 1999. [4] G. Gupta, B. Alexandereanu and G. S. Was, "Grain Boundary Engineering of Ferritic-Martensitic Alloy T91", Metallurgycal and Materials Transactions A, Vol. 35A, pp. 717-719, 2004. 32 گرم (فورج گرم يك جهته) عمليات آنيل در منطقه تكفازي فريت (دماي (دماي 800 درجه سانتيگراد) دو فازي فريتي- مارتنزيتي 900 درجه سانتيگراد) و تكفازي آستنيتي (دماي 1000 درجه سانتيگراد) اجرا شد. يافتههاي حاصل از اين تحقيق به طور خلاصه عبارتند از: 1- ريزساختار تغيير شكل يافته متشكل از باندهاي فريتي در زمينه مارتنزيتي است. 2- آنيل در محدوده تكفازي فريتي سبب تبلور مجدد مارتنزيت و ايجاد ريزساختاري كاملا فريتي پس از مدت زمان نگهداري 240 دقيقه ميشود. 3- با افزايش زمان آنيل در محدوده تكفازي فريتي سختي به سبب استحاله مارتنزيت به فريت و فرآيندهاي نرمشوندگي كاهش مييابد. 4- آنيل در ناحيه دوفازي فريتي- آستنيتي (دماي 900 درجه سانتيگراد) سبب ايجاد ريزساختار همگني از دانههاي فريت در زمينه مارتنزيتي پس از زمان 240 دقيقه شده است. 5- افزايش زمان آنيل در دماي 900 درجه سانتيگراد (ناحيه دوفازي γ) + α سبب افزايش كسر حجمي فاز فريت و در مقابل كاهش فاز مارتنزيت ميشود. اين پديده ناشي از استحاله آستنيت به فريت است. 6- آنيل در دماي 1000 درجه سانتيگراد ريزساختار ناهمگني از دانههاي فريتي در زمينه مارتنزيتي ايجاد ميكند. 7- آنيل در دماي 900 درجه سانتيگراد علاوه بر ايجاد ريزساختار همگن بهبود خواص مكانيكي يعني بهبود همزمان چقرمگي و داكتيليته را سبب شده است. ك. دهقاني ا. مو مني متالورژي عمليات ترموديناميكي (جلد اول: دستهبندي مكانيزمهاي استحكامدهي و فرآيندهاي ترميم) انتشارات فدك ايستاتيس تهران 1386. [6] H. Luo, J. Sietsma and S. Van der Zwaag, "A Novel Observation of Strain-Induced Ferrite-to-Austenite Retransformation after Intercritical Deformation of C-Mn Steel", Metallurgycal and Materials Transaction A Vol. 35A, 2004. [7] T. Siwecki, G. Enberge, "Thermomechanical Processing in Teory, Modeling a Practice", Sweden, pp. 121-143, 1996. [8] B. K. Jha, P. Jha and C. D. Singh, "Process Technology for the Continuous Hot Band Annealing of 17%Cr Ferritic Stainless Steel", Journal of Materials Engineering and Performance, Vol. 11, No. 2, pp.180-186, 2002. [9] M. Natori, Y. Futamura, T. Tsuchiyama, S. Takaki, "Difference in Recrystallization Behavior between Lath Martensite and Deformed Ferrite in Ultralow Carbon Steel", Scripta Materialia, Vol. 53, pp. 603-608, 2005. [10] I. Shimizu, "Theories and Applicability of Grain Size Piezometers: The Role of Dynamic Recrystallization Mechanisms", Journal of Structural Geology, 30, pp. 899-917, 2008. [11] J. Keichel, J. Foct and G. Gottstein, "Deformation and Annealing Behavior of Nitrogen Alloyed Duplex Stainless Steels. Part II: Annealing", ISIJ International, Vol. 43, pp. 1788-1794, 2003. [12] A. Bag, K. K. Ray and E. S. Dwarakadasa, "Influence of Martensite Content and Morphology on Tensile and Impact Properties of High-Martensite Dual-Phase Steels", Metallurgical and Materials Transaction A, Vol. 30A, pp. 1193-1202, 1999. [5] 1- Bulging 6- پينوشت 5- مراجع [1] R. L. Klueh, D. R. Harries, "High-Chromium Ferritic and Martensitic Steels for Nuclear Applications, Chapter 2: Development of High (7 12%) Chromium Martensitic Steels", American Society for Testing and Materials, WesConshohocken, PA, 2001.