Eνα από τα σημαντικότερα θεσμικά ζητήματα που απασχολούσε αλλά και απασχολεί

Η ΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΣΤΕΛΕΧΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΜΕ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ (ΝΑΥΤΙΚΟΙ) 1 Tου Τρύφωνα Χαρ. Κοροντζή* Περίληψη Eνα από τα σημαντικότερα θεσμικά ζητήματα που απασχολούσε αλλά και απασχολεί την ελληνική Πολιτεία είναι η στελέχωση των πλοίων κατά κατηγορία με εργατικό δυναμικό (ναυτικούς) και ειδικότερα ο αριθμός, οι ειδικότητες, τα προσόντα που πρέπει να διαθέτουν κ.λπ.. Η δυναμική που έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια στις τεχνολογικές εξελίξεις στα πλοία και συνακόλουθα στις απαιτήσεις των προσόντων των ναυτικών σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελούσε και αποτελεί μία μεγάλη ναυτιλιακή δύναμη με δεδομένες τις κοινωνικές επιπτώσεις/συνέπειες επιβάλλει την κριτική προσέγγιση του ισχύοντος νομοκανονιστικού πλαισίου που διέπει την οργανική στελέχωση των πλοίων. Abstract One of the most important institutional items that occupied but also occupies the Greek State is the crewing of ships with labour force (seamen) and more specifically the number, the specialities, the qualifications that should allocate etg. The dynamic that has been developed during the last years in the technological developments in the ships and consecutive in the requirements of qualifications of seamen in combination that Greece constituted and constitutes a big shipping force with given the social repercussions/consequences imposes the critical approach of being in effect the legislation that conditions the organic crewing of ships. Εισαγωγή Το πλοίο αναμφίβολα συνιστά μία από τις σημαντικότερες επιχειρηματικές μονάδες, η λειτουργία της οποίας στηρίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες που διέπουν τόσο τη σύνθεσή του (αριθμός εργαζομένων, προσόντα που πρέπει να διαθέτουν σύμφωνα με την εθνική και διεθνή νομοθεσία κ.λπ.), όσο και το πλαίσιο λειτουργίας και ελέγχου των * Ο Τρύφωνας Χαρ.Κοροντζής είναι κάτοχος ΜΔΕ στη Δημόσια Πολιτική από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 55

εν λόγω στελεχών. Η Πολιτεία και μάλιστα σε μία χώρα σαν την Ελλάδα που διαθέτει έ- ναν στόλο ο οποίος σε χωρητικότητα καταλαμβάνει από τις πρώτες θέσεις παγκοσμίως σε συνδυασμό με τα έσοδα που αποφέρει, έχει συγκροτήσει συγκεκριμένο νομοθετικό πλαίσιο το οποίο καθορίζει τη σύνθεση από προσωπικό των πλοίων κατά κατηγορία πλόων που εκτελούν (ακτοπλοΐα, ποντοπόρος ναυτιλία, αλιεία κλ.π.). Αυτό το νομικό πλαίσιο θα προσεγγιστεί νομικά και θα καταβληθεί προσπάθεια να προσεγγιστούν κριτικά κενά και ελλείψεις που παρουσιάζει. Ανάλυση Η οργανική σύνθεση 2 του προσωπικού των πλοίων 3 καθορίζεται σύμφωνα με το άρθρο 87 παρ. 2 του Ν.Δ. 187/73 περί Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου (Α 261) είτε με Π.Δ. 4 είτε με Υ.Α. 56.Αρμόδια όργανα για τον έλεγχο της οργανικής σύνθεσης είναι τα όργανα του Λιμενικού Σώματος και οι Προξενικές Λιμενικές Αρχές. 7 Με την αριθ. 5221.3/3/03 Υ.Α. (Β 1261) 8 το δικαίωμα να υπογράφει με «Εντολή Υπουργού» τις αποφάσεις που προβλέπονται από τις ανωτέρω διατάξεις είχε μεταβιβαστεί στο Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας,Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής. 9 Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν 3469/2006 (Α 131), «Εθνικό Τυπογραφείο, Εφημερίδα της Κυβέρνησης και λοιπές διατάξεις» οι υπόψη κανονιστικές πράξεις δημοσιεύονται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Στο άρθρο 8 του ιδίου νόμου προβλέπεται ποιές πράξεις δε δημοσιεύονται ενώ στην παραγρ. 2 του εν λόγω άρθρου, ορίζεται ότι με Κ.Υ.Α. «μπορεί να καθορίζονται λεπτομέρειες εφαρμογής των διατάξεων του παρόντος άρθρου» και στην παραγρ. 3 ότι με Π.Δ. «μπορεί να εξαιρούνται από τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης» και άλλες δημοσιευμένες πράξεις για τις οποίες μπορεί να προβλεφθεί άλλο πρόσφατο μέσο δημοσίευσης. Σημειώνεται ότι ανάλογη διαδικασία δημοσίευσης προβλεπόταν και από τις διατάξεις του προγενέστερου καταργηθέντος Ν 301/76. Εν ολίγοις οι κανονιστικές πράξεις της παραγρ. 2 του άρθρου 87 του Ν.Δ. 187/73 σαφέστατα πρέπει να δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Από τη μέχρι τώρα ακολουθητέα διοικητική πρακτική 10 από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη/Γενική Γραμματεία Ναυτιλίας & Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας /Διεύθυνση Ναυτικής Εργασίας (Δ.Ν.ΕΡ.) έχει εκδοθεί μεγάλος αριθμός «AD HOC Αποφάσεων» με τις οποίες καθορίζονται ειδικές οργανικές συνθέσεις πλοίων (οργανική σύνθεση πληρώματος μικρότερη από την ισχύουσα με την προβλεπόμενη κατά περίπτωση κανονιστική πράξη και δη αυτών που έχουν δημοσιευτεί στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης - Φ.Ε.Κ.- όπως άλλωστε προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία), στις οποίες πολλές φορές έχουν συναινέσει τα ναυτεργατικά σωματεία προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού πλοίου (εννοείται ότι η συναίνεση αυτή δεν προσδίδει κανένα θεσμικό-νομικό κύρος στην εκδοθείσα πράξη, πλην ενδεχομένως της ικανοποίησης των ναυτεργατικών σωματείων ότι ερωτώνται αν συμφωνούν με την πρόθεση της διοίκησης να μειωθούν οι θέσεις των ναυτικών), ή για να μειωθεί το λειτουργικό κόστος του πλοίου κ.λπ. χωρίς να υπάρχει νομοθετική εξουσιοδότηση για την ανωτέρω έκδοση των πράξεων με ευνόητες νομικές συνέπειες ως προς την ισχύ τους, καθώς αυτές χαρακτηρίζονται κατά το διοικητικό δίκαιο ως ανυπόστατες πράξεις. 11, 12 Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες εγκρίσεις, έχουν ισχύ για ένα εξάμηνο ή σπανιότερα για ένα χρόνο, με κανόνα την εκ νέου αίτηση του πλοιοκτήτη ή εφοπλιστή με τη λήξη της για ανανέωσή της, αίτημα που κατά βάση ικανοποιείται. Έτσι με αυτήν 56 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

την τακτική, πέρα από το γεγονός ότι παραβιάζεται σαφέστατα η νομοθεσία, δημιουργείται μία κατάσταση πελατειακής φύσεως που έχει το χαρακτήρα της προσωρινότητας και της εκ νέου ανανέωσης για σύντομα χρονικά διαστήματα. Αυτονόητα τίθεται το ερώτημα, αφού υπάρχει η δυνατότητα κατά τη λανθασμένη άποψη της διοίκησης, της έγκρισης των ειδικών συνθέσεων (αναφέρομαι στο άρθρο 87 παραγρ. 2 του Ν.Δ. 187/73) ως ανωτέρω, γιατί δε χορηγείται έγκριση εις το διηνεκές αλλά έκαστη ανανεώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα; Και αν υποθέσουμε ότι όντως συντρέχουν λόγοι για καθορισμό οργανικής σύνθεσης μικρότερης της ισχύουσας, γιατί η διοίκηση δεν προβαίνει σε σύννομη τροποποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, αλλά ακολουθεί τέτοιες πρακτικές; Σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στην πρώτη παράγραφο έχει μεταβιβαστεί στο Γενικό Γραμματέα του Υ.Ε.Ν.Α.Ν.Π. (νυν Γενικό Γραμματέα Ναυτιλίας και Ασφάλειας Ναυσιπλοΐας) το δικαίωμα να υπογράφει τις Αποφάσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις του άρθρου 87 παραγρ.2 του Ν.Δ. 187/73 περί Κ.Δ.Ν.Δ. (Α 261). Κατά την ως άνω διάταξη είναι προφανές έχοντας υπόψη και τα ανωτέρω εκτεθέντα, ότι στο Γενικό Γραμματέα έχει μεταβιβαστεί το δικαίωμα υπογραφής έκδοσης κανονιστικών πράξεων (Υ.Α.) στα πλαίσια της νομοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 87 παραγρ. 2 του Ν.Δ. 187/73 που καθορίζουν την οργανική σύνθεση του προσωπικού των πλοίων και όχι έκδοσης κατά περίπτωση (AD HOC) ειδικών οργανικών συνθέσεων πληρώματος, οι οποίες άλλωστε δεν προβλέπονται στο συγκεκριμένο άρθρο. Οι τελευταίες υπάρχει η δυνατότητα να καθορισθούν βάσει του άρθρου 90 του ιδίου Ν.Δ., για περιπτώσεις που αναφέρονται στην εισηγητική έκθεση του υπόψη Ν.Δ. (ήτοι όταν το πλοίο πρόκειται να διενεργήσει πλου προς παροπλισμό, προς μετασκευή κ.λπ.) Σημειώνεται ότι σύμφωνα με την αριθ. 4222.1/7/97 Υ.Α. (Β 724) 13 και λαμβάνοντας υπόψη τον τότε ισχύοντα Οργανισμό του Υ.Ε.Ν. (Π.Δ. 259/88), η πιο πάνω αρμοδιότητα είχε μεταβιβαστεί στον Προϊστάμενο Κλάδου Προσωπικού Πλοίων του τότε Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Επισημαίνεται, ότι Προϊστάμενος Κλάδου Προσωπικού Πλοίων δεν προβλέπεται α- πό τον ισχύοντα Οργανισμό του Υ.Ε.Ν. (Π.Δ. 242/99 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει). Αντίθετα έχει καθορισθεί Επόπτης Κλάδου Γ, ήτοι επόπτης των Διευθύνσεων Ναυτικής Εργασίας και Ναυτικής Εκπαίδευσης ο οποίος σύμφωνα με διαταγή του Αρχηγού Λ.Σ. 14 ασκεί καθήκοντα Διευθυντή στις εν λόγω Διευθύνσεις, χωρίς ο ρόλος αυτός να προβλέπεται θεσμικά σε κάποια κανονιστική πράξη και κατά συνέπεια πιστεύω πως δεν υφίσταται η συγκεκριμένη θέση με ότι αυτό σημαίνει σε νομικό επίπεδο. Επιπρόσθετα ένας αριθμός «Υπουργικών Αποφάσεων» που έχουν εκδοθεί κατ ε- ξουσιοδότηση του άρθρου 87 παραγρ.2 του Ν.Δ. 187/73 (Α 261) παρόλο που δεν έχουν δημοσιευτεί στο Φ.Ε.Κ., με αποτέλεσμα ουσιαστικά και τυπικά να μην έχει εκδοθεί η κανονιστική πράξη καθώς η δημοσίευσή της που είναι απαραίτητο στοιχείο για την ολοκλήρωσή της δεν έχει υλοποιηθεί (επίσης οι ανωτέρω πράξεις χαρακτηρίζονται ως ανυπόστατες), να εφαρμόζονται από την ελληνική δημόσια διοίκηση και συγκεκριμένα το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Ενδεικτικά απαριθμώνται οι 70007/2566/14-8-1983, 70004/7043/5-11-1980, 70004/3006/30-4-1981,70004/7660/7-9-1984,70004/2591/5-4-85, 70151/8559/27-09-1978, 70004/3790/29-5-1985, 70004/4009/30-5-1985 κλπ. 15 Παράλληλα σε αρκετές περιπτώσεις το πρώην Υ.Ε.Ν. νυν Υ.Π.Π. τώρα έχει προβεί σε έκδοση «πράξεων» με τις οποίες καθορίζεται ειδική οργανική σύνθεση πληρώματος για πλοία συγκεκριμένης κατηγορίας, χαρακτηριστικών και πλόων, για τα οποία δεν υπάρ- EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 57

χει κανονιστικό πλαίσιο, ρυθμίζοντας την οργανική σύνθεση στελέχωσής τους κατά περίπτωση και περισσότερο στηριζόμενο σε μία εθιμική; διοικητική πρακτική (πράγμα που οφείλεται στις τεχνολογικές εξελίξεις των πλοίων, σε νέα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των πλοίων καθώς και στην έλλειψη διάθεσης του Υ.Π.Π. να ρυθμίσει το υπόψη θέμα κ.λπ). Στην προκειμένη περίπτωση όπως και στις προηγούμενες οι υπόψη πράξεις χαρακτηρίζονται κατά την άποψή μου, επίσης ως ανυπόστατες με ευνόητες νομικές συνέπειες. 16 Καταγράφεται, ότι οργανικές συνθέσεις πληρώματος πλοίων καθορίζονται όπως έ- χει ήδη περιγραφεί ανωτέρω και με τις εγκριτικές πράξεις νηολόγησης πλοίων κατά τις διατάξεις του άρθρου 13 του Ν.Δ. 2687/53 με ανάλογη τροποποίηση του όρου 8 αυτών. Η υλοποίηση αυτών συντελείται με Κ.Υ.Α. των αρμοδίων Υπουργών, η οποία δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ.. Η υπόψη νομοθεσία έχει σκοπό την προσέλκυση πλοίων στο ελληνικό νηολόγιο, παρέχοντας κίνητρα στους πλοιοκτήτες - εφοπλιστές ως προς τη φορολογία, την ελαστικοποίηση των συνθέσεων με την απασχόληση ναυτικών από τρίτες χώρες, και ταυτόχρονα τον περιορισμό των Eλλήνων ναυτικών σε συγκεκριμένο αριθμό επί του συνόλου της οργανικής σύνθεσης. 17 Τέλος μία αξιόλογη ακόμη παράμετρος η οποία δε λαμβάνεται υπόψη στον καθορισμό της οργανικής σύνθεσης των πλοίων, είναι οι διατάξεις του Π.Δ. 243/98 (Α 181) όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει. Συγκεκριμένα στο εν λόγω προεδρικό διάταγμα, το ο- ποίο έχει εκδοθεί και βάσει εξουσιοδοτικής διάταξης του Ν 1314/1983 (Α 2) με τον οποίο κυρώθηκε η Διεθνής Σύμβαση «Για πρότυπα εκπαίδευσης έκδοσης πιστοποιητικών και τήρησης φυλακών των ναυτικών» (έχοντας υπόψη το άρθρο 28 του Σ, το εν λόγω Π.Δ. έ- χει υπερνομοθετική ισχύ), καθορίζονται οι προϋποθέσεις απόκτησης αποδεικτικών ναυτικής ικανότητας και δικαιωμάτων υπηρεσίας στα πλοία. Ειδικότερα και π.χ. ναυτικός, κάτοχος πτυχίου Κυβερνήτη Α τάξης Ε.Ν., μπορεί να ασκεί μέσω των άλλων δικαιωμάτων, διακυβέρνηση Φ/Γ και Ε/Γ πλοίων μέχρι 500 και 400 ο.χ. 18 αντίστοιχα που εκτελούν παράκτιους πλόες. Σε περίπτωση που από την εθνική νομοθεσία προβλέπεται για κατηγορία πλοίου των ως άνω κόρων Κυβερνήτης Β τάξης, θα πρέπει η σύνθεση του πληρώματος να προσαρμοστεί στις διατάξεις του Π.Δ., ή- τοι να προβλεφθεί Κυβερνήτης Α τάξης Εμπορικού Ναυτικού. Δηλαδή στην περίπτωση που από την εθνική νομοθεσία περί στελέχωσης πλοίων για τον καθορισμό οργανικής σύνθεσης, προβλέπεται αποδεικτικό ναυτικής ικανότητας συγκεκριμένης τάξης, αλλά βάσει της ο.χ. του πλοίου (καταμέτρηση σύμφωνα με Δ.Σ. 69), η εν λόγω απαίτηση ικανοποιείται με αποδεικτικό της αμέσως ανώτερης ή κατώτερης τάξης που παρέχει στο ναυτικό το αντίστοιχο δικαίωμα διακυβέρνησης σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 243/98 όπως ισχύει, πρέπει η διακυβέρνηση του πλοίου να πραγματοποιείται από τον κάτοχο αυτού του δικαιώματος. Ομοίως ισχύει σε περιπτώσεις που αναφερόμαστε σε προϊστάμενο μηχανοστασίου. Τα παραπάνω πρακτικά σημαίνουν ότι οι συνθέσεις στελέχωσης πλοίων πρέπει να αλλάξουν, δηλαδή να εκδοθούν νέες, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του Π.Δ. 243/98. Ο Κ.Δ.Ν.Δ. στα άρθρα 88,89 και 90 19 επιτρέπει για ειδικούς λόγους την με ελλιπή κατά προσόντα ή κατ αριθμό σύνθεση του πληρώματος τον απόπλου του πλοίου καθώς και τον καθορισμό ειδικής σύνθεσης σε εξαιρετικές περιπτώσεις για την εκτέλεση μεμονωμένου πλου ή πλόων. Συγκεκριμένα στο άρθρο 88 του Κ.Δ.Ν.Δ. με τίτλο «ελλιπής κατά προσόντα σύνθεση» και στην παραγρ. 1 ορίζεται ότι επιτρέπεται κατ εξαίρεση και υπό την προϋπόθεση ότι δε δημιουργείται κίνδυνος για την ασφάλεια του πλου, ύστερα από αίτηση του πλοιάρχου και κατόπιν έγκρισης της λιμενικής ή προξενικής αρχής, η συμπλήρωση του πλη- 58 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

ρώματος: α) με ημεδαπούς ναυτικούς που δεν κατέχουν το απαιτούμενο αποδεικτικό ναυτικής ικανότητας, όταν: αα) δεν υπάρχουν Έλληνες ναυτικοί που κατέχουν το απαιτούμενο αποδεικτικό ναυτικής ικανότητας στο λιμένα προσόρμισης του πλοίου και τους πλησιέστερους προς αυτόν λιμένες, ή δεν είναι δυνατή η έγκαιρη από τους λιμένες αυτούς και χωρίς καθυστέρηση του πλοίου προσέλευσή τους και ββ) οι υπάρχοντες δεν προσφέρονται για εργασία ή προσφέρονται με όρους που είναι αντίθετοι στις διατάξεις για το μισθολόγιο και τους όρους εργασίας, β) με αλλοδαπούς ναυτικούς, όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της προηγούμενης περίπτωσης και δεν προσφέρονται Έλληνες ναυτικοί που στερούνται του προβλεπόμενου αποδεικτικού ναυτικής ικανότητας ή προσφέρoνται με όρους που είναι αντίθετοι στις διατάξεις για το μισθολόγιο και τους όρους εργασίας. Στο άρθρο 89 με τίτλο «Ελλιπής κατ αριθμό σύνθεση» και στην παραγρ. 1 ορίζεται ό- τι κατ εξαίρεση, επιτρέπεται ελλιπής κατ αριθμό σύνθεση του πληρώματος, ύστερα α- πό έγκριση της λιμενικής ή προξενικής αρχής, η οποία καταχωρίζεται στο ναυτολόγιο. Η έγκριση παρέχεται ύστερα από έγγραφη αίτηση του πλοιάρχου αν το πλοίο, λόγω υ- ποχρεώσεων που έχει αναλάβει από ναύλωση ή άλλης έκτακτης ανάγκης, πρέπει να α- ποπλεύσει μέσα σε διάστημα που δεν επιτρέπει, χωρίς επιζήμια καθυστέρηση του πλου, τη συμπλήρωση του πληρώματος με βάση την οργανική ή ελλιπή κατά προσόντα σύνθεση και υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει κίνδυνος για την ασφάλεια του πλοίου. Ειδική σύνθεση πληρώματος επιπρόσθετα επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά την κρίση του Υπουργού για εκτέλεση μεμονωμένου πλου ή πλόων κατά το άρθρο 90 του Κ.Δ.Ν.Δ. με τίτλο «ειδική σύνθεση πληρώματος». Οι εγκρίσεις της Λιμενικής Αρχής που παρέχονται κατά τα άρθρα 88,89 και 90 μνημονεύονται στο ναυτολόγιο 20 από τη Λιμενική ή Προξενική Αρχή. Σε κάθε άλλη περίπτωση πλην των οριζομένων στα άρθρα 88,89 και 90, απαγορεύεται ο απόπλους του πλοίου όταν αυτό δεν έχει την καθοριζόμενη προβλεπόμενη οργανική σύνθεση όπως κατά περίπτωση προβλέπεται από διάφορες κανονιστικές πράξεις. Οι εξαιρέσεις που εισάγονται με τις διατάξεις των άρθρων 88 και 89 και δη η γραμματική διατύπωση αυτών, προκαλούν προβλήματα κατά την εφαρμογή τους από τα στελέχη του Λ.Σ.. Αυτό γιατί στην πρώτη των περιπτώσεων (άρθρο 88 παραγρ. 1 Κ.Δ.Ν.Δ.) η Λιμενική Αρχή μετά από αίτηση του πλοιάρχου και με την προϋπόθεση ότι δε δημιουργείται κίνδυνος για την ασφάλεια του πλοίου, εγκρίνει τη συμπλήρωση του πληρώματος με μη προσοντούχους στην ελλιπή κατά προσόντα σύνθεση και επιτρέπει τον απόπλου με ελλιπή κατ αριθμό σύνθεση. Στην υπόψη διάταξη, δε διευκρινίζεται πως δε δημιουργείται κίνδυνος για την α- σφάλεια του πλοίου δηλαδή βάσει ποιών προϋποθέσεων σε σημείο που να καλύπτει την αντικανονικότητα της σύνθεσης του πληρώματος όπως και τί σημαίνει στην προκειμένη περίπτωση ασφάλεια του πλοίου. Στη δεύτερη περίπτωση (άρθρο 89 παραγρ. 1 Κ.Δ.Ν.Δ), η Λιμενική Αρχή παρέχει την έ- γκρισή της μετά από γραπτή αίτηση (ενώ στην πρώτη περίπτωση κάτι ανάλογο δεν ορίζεται), εάν το πλοίο λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων από ναύλωση ή από άλλη έκτακτη α- νάγκη πρέπει να αποπλεύσει σε διάστημα που δεν επιτρέπει χωρίς επιζήμια καθυστέρηση του απόπλου τη συμπλήρωση της σύνθεσης σύμφωνα με την οργανική σύνθεση. Στην υπόψη διάταξη επίσης δε διευκρινίζεται, ποιά είναι η έκτακτη ανάγκη που επιτρέπει στη Λιμενική Αρχή να εγκρίνει τον απόπλου του πλοίου με ελλιπή κατ αριθμό σύνθεση, καθώς επίσης δε διευκρινίζεται ποιά είναι εκείνη η προϋπόθεση που δεν προ- EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 59

καλεί κίνδυνο για την ασφάλεια του πλοίου σε σημείο που να καλύπτει την αντικανονικότητα της σύνθεσης του πληρώματος. Η γραμματική διατύπωση «εξαιρετικώς επιτρέπεται», σε συνδυασμό με τη χρήση ε- πίσης της λέξης «επιζήμια» προφανώς δημιουργούν την εντύπωση ότι η Λιμενική Αρχή υποχρεούται να εγκρίνει τον απόπλου, αρκεί ο διοικούμενος να επικαλεσθεί ότι διασφαλίζεται η ασφάλεια του πλοίου και επέρχεται η επιζήμια καθυστέρηση. Είναι προφανές ότι οι διατάξεις αυτές καταστρατηγούν τη διάταξη τόσο του άρθρου 92 του Κ.Δ.Ν.Δ., όπου επίσης χρησιμοποιείται ο όρος εξαιρετικές περιπτώσεις και κατά την κρίση του Υπουργού σημειώνεται ότι στα άρθρα 88 και 89 δεν εγκρίνει ο Υπουργός αλλά η Λιμενική Αρχή- καθώς και τη διάταξη του άρθρου 87 παραγρ. 2 βάσει της οποίας η οργανική σύνθεση των πλοίων καθορίζεται σύμφωνα με κανονιστικές πράξεις (Π.Δ. ή Υ.Α.). Μία ευνομούμενη πολιτεία θα έπρεπε να έχει διατυπώσει σαφή κριτήρια που να διαμορφώνουν πλαίσιο στο οποίο να δραστηριοποιείται το στέλεχος του Λιμενικού Σώματος με συνέπεια και ασφάλεια, αν όχι ο Υπουργός ο οποίος κατά την άποψή μου θα έπρεπε να λαμβάνει την απόφαση. Επισημαίνεται ότι και στην εισηγητική έκθεση του Ν.Δ. 187/1973, 21 δε δίνονται όχι μόνο σαφείς επεξηγήσεις για τη σκοπιμότητα διατύπωσης των υπόψη άρθρων αλλά σαφέστατα προκύπτει ότι κριτήριο για τα εν λόγω άρθρα αποτελούν οι οικονομικές κυρώσεις σε βάρος του πλοίου σε περίπτωση αδικαιολογήτου παρατάσεως της ελλιπούς κατά προσόντα και ιδία της ελλιπούς κατ αριθμόν σύνθεσης. Σαφέστατα το οικονομικό κίνητρο το οποίο στην προκειμένη περίπτωση ορίζεται, υπερτερεί της ασφάλειας του πλοίου. Επιπρόσθετα, στην εισηγητική έκθεση αναφέρεται πως «η προστασία των ελληνικών ναυτιλιακών συμφερόντων», 22 επέβαλε την προσαρμογή της διάταξης του άρθρου 89 στα ισχύοντα, στην περίπτωση της εγκρίσεως του απόπλου με ελλιπή κατ αριθμό σύνθεση από λιμένα του εξωτερικού ως και την περίπτωση της ελλιπούς κατά προσόντα συνθέσεως του πληρώματος (προφανώς εννοείται πάλι από λιμένα του εξωτερικού) χωρίς όμως αυτό να διατυπώνεται επί του νομοθετικού κειμένου. Σαφώς δηλαδή ελήφθη υ- πόψη το οικονομικό κριτήριο σε βάρος του κριτηρίου της ασφαλούς πλεύσης του πλοίου από άποψη συνθέσεως πληρώματος. Τέλος η κατά παρέκκλιση ειδική σύνθεση πληρώματος που καθορίζεται βάσει του άρθρου 90 του Κ.Δ.Ν.Δ. σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση πραγματοποιείται σε εξαιρετικές περιπτώσεις εκτέλεσης μεμονωμένου πλου (π.χ. πλους νεοαγορασθέντος πλοίου προς μετασκευή, πλους προς παροπλισμό) ή πλόων (π.χ. πλους προς παράδοση σε διαλυτές με ενδιάμεσες προσεγγίσεις προς εκφόρτωση) 23 οι οποίες επίσης δε διατυπώνονται στο νομικό κείμενο. Ο δε νομοθέτης αποφαίνεται ότι «ο εν προκειμένω κατά παρέκλισην καθορισμός ειδικής συνθέσεως πληρώματος, επιτυχώς εφαρμοσθείς επί μακρού, διευκολύνει το πλοίον χωρίς να δημιουργεί κινδύνους, λαμβανομένου υπ όψιν ότι υφίσταται πάντοτε η υ- ποχρέωσις επανδρώσεως εξασφαλιζούσης την ασφάλειαν του πλοίου» χωρίς να εξηγεί πως η ειδική σύνθεση εξασφαλίζει την ασφάλεια του πλου. Γιατί αν όντως συμβαίνει αυτό, δε θα χρειαζόταν η νομοθετική ρύθμιση για έκδοση κανονιστικών πράξεων που να καθορίζουν κατά κατηγορία πλοίου τη σύνθεση πληρώματος. Η απαγόρευση απόπλου που έχει επιβάλει η λιμενική ή προξενική αρχή αίρεται μόνο όταν αρθούν οι λόγοι που την επέβαλαν και ειδικότερα όταν αποκατασταθεί πλήρως η προβλεπόμενη σύνθεση πληρώματος σύμφωνα με την κατά περίπτωση αρμόδια σύννομη κανονιστική πράξη. Στην προκειμένη περίπτωση αναφερόμαστε σε παραβάσεις ου- 60 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

σιωδών διατάξεων και κανονισμών ασφαλείας των πλοίων και η απαγόρευση του απόπλου του πλοίου επιβάλλεται (άρθρο 42 Κ.Δ.Ν.Δ.) όχι για να διασφαλιστεί η είσπραξη του προστίμου (άρθρο 45 Κ.Δ.Ν.Δ.) μέτρο το οποίο κρίνει η Λιμενική Αρχή αν το επιβάλλει καθώς η κανονιστική πράξη αναφέρει «δύναται» αλλά για να διασφαλιστεί πλήρως η ασφάλεια πλοίου, επιβαινόντων και φορτίου. Στα ανωτέρω θα πρέπει να σημειωθούν οι υποχρεώσεις του Πλοιάρχου όπως αυτές πηγάζουν από το άρθρο 105 παραγρ. 1 του Κ.Δ.Ν.Δ. όσο και του άρθρου 39 του Κ.Ι.Ν.Δ., βάσει των οποίων ο πλοίαρχος κάθε πλοίου υπό ελληνική σημαία είναι υπεύθυνος για τη συγκρότηση του πληρώματός του υπό τη διακυβέρνηση του πλοίου λαμβάνοντας υπόψη του τις διατάξεις τις σχετικές με τις συμβάσεις των πληρωμάτων όσο και τις οδηγίες του εφοπλιστή ή και του αντιπροσώπου του. Σε περίπτωση απόπλου με ελλιπή σύνθεση επιβάλλονται οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 229 του Κ.Δ.Ν.Δ., διοικητικές 24 και οι πειθαρχικές σύμφωνα με τα άρθρα 246 και 249 παραγρ. 1 το ιδίου νομοθετήματος ενώ παράλληλα κινείται η διαδικασία επιβολής των διοικητικών κυρώσεων του άρθρου 45 για παραβίαση των διατάξεων του άρθρου 40 του ιδίου Ν.Δ.. 25 Παράλληλα για τους ναυτικούς που διαπιστώνεται ότι δεν επέβαιναν του πλοίου επιβάλλονται οι ποινικές κυρώσεις του άρθρου 205 και 208 Α του Κ.Δ.Ν.Δ.. Σε ότι αφορά την επιβολή ποινικών και συνακόλουθα πειθαρχικών κυρώσεων, ερωτήματα κατά την άποψή μου δημιουργεί το άρθρο 7 του Ν 2987/2002 (Α 27), «Τροποποίηση των διατάξεων του Ν 959/1979 «Περί Ναυτικής Εταιρείας» (ΦΕΚ 192 Α ) και ρύθμιση άλλων θεμάτων αρμοδιότητας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας».Ειδικότερα στο άρθρο 239 του Κ.Δ.Ν.Δ. προστέθηκε παραγρ. 4 στην οποία αναγράφονται τα ε- ξής: «4. Οι ποινικές κυρώσεις που προβλέπονται στα άρθρα 205,207 παράγραφος 1, 208, 210 παράγραφος 1 και 222, καθώς και στην παράγραφο 1 του άρθρου 4 του α.ν. 3276/1944 (Α ) επιβάλλονται μόνο αν: Α) τεθεί σε κίνδυνο η ασφάλεια: Προσώπων που επιβαίνουν ή όχι στο πλοίο, του πλοίου, του φορτίου ή της περιουσίας ή Β) προκληθεί ρύπανση ή άλλη ζημιά του θαλάσσιου περιβάλλοντος ή Γ) διαταραχθεί η τάξη ή τεθεί σε κίνδυνο η δημόσια υγεία». Κατά την άποψή μου η παραγρ. 1 έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την οργανική σύνθεση πληρώματος που καθορίζεται κάθε φορά από την οικεία κανονιστική πράξη. Δε νομίζω ότι υπάρχει πλους (πλην των εξαιρέσεων του άρθρου 90 του Κ.Δ.Ν.Δ. και βάσει της εισηγητικής έκθεσης του) που η ελλιπής σύνθεση σε αριθμό ή προσόντα των ναυτικών δεν επηρεάζει τον πλου. Εάν όντως δεν επηρεάζει η ελλιπής σύνθεση πλου ή πλόες θα πρέπει σε μόνιμη βάση να οριστεί σε αυτήν την κατεύθυνση οργανική σύνθεση πληρώματος. Συμπεράσματα Έχοντας λάβει υπόψη όλα τα ανωτέρω και για αποφυγή νομικών προβλημάτων με ευνόητες συνέπειες σήμερα αλλά και στο μέλλον και αποσκοπώντας στην επίλυση όλων των ανωτέρω, φρονώ πως πρέπει να εξεταστεί: Α. -Πιθανή τροποποίηση του άρθρου 90 του Ν.Δ. 187/73 περί Κ.Δ.Ν.Δ. (Α 261) 26 που θα επιτρέπει τη ρύθμιση των ως άνω περιγραφόμενων θεμάτων στο μέλλον κατά περίπτωση, δεδομένης της πρακτικής που διέπει τη δράση της δημόσιας διοίκησης στην Ελλάδα (πελατειακό κράτος) ενδεχομένως η τροποποίηση στη συγκεκριμένη περί- EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 61

πτωση η καλύτερα η εξαίρεση θα αποτελέσει τον κανόνα με νομιμοποίηση της «αυθαιρεσίας» της διοίκησης, καθώς αναδρομική ισχύ στα ήδη ισχύοντα δεν μπορεί να δοθεί με νομοκανονιστική πράξη. Εξ αυτού θεωρώ ότι το ισχύον νομικό πλαίσιο πρέπει να παραμείνει ως έχει και να εφαρμοστεί. Β. -Δημοσίευση στο Φ.Ε.Κ. των κανονιστικών πράξεων που δεν έχουν δημοσιευτεί αλλά εφαρμόζονται κακώς από τη δημόσια διοίκηση (θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι γενικότερες αρχές που διέπουν τη δράση της δημόσιας διοίκησης, όπως η αρχή της νομιμότητας, της χρηστής διοίκησης, της καλής πίστης κ.λπ. η παραβίαση των ο- ποίων πέρα από τις ποινικές, διοικητικές, πειθαρχικές ποινές 27 28 και κυρώσεις που ε- πιφέρουν στα στελέχη της δημόσιας διοίκησης, θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια και τα συμφέροντα των πολιτών τα οποία θεωρητικά διαφυλάττει η δημόσια διοίκηση) Γ. - ρύθμιση με την έκδοση κανονιστικών πράξεων των θεμάτων στελέχωσης για κατηγορίες πλοίων που δεν έχει γίνει ανάλογη ρύθμιση, προκειμένου πέραν του θεσμικού στοιχείου που ελλείπει, να αντιμετωπιστεί τεχνοκρατικά το έλλειμμα της δημόσιας διοίκησης με την εκπόνηση σχετικών μελετών Δ. -επαναφορά άμεσα των οργανικών συνθέσεων των πλοίων στα οποία έχει καθοριστεί οργανική σύνθεση πληρώματος, βάσει του προβλεπόμενου στην ισχύουσα νομοθεσία νομοκανονιστικού πλαισίου Ε. -εάν και εφόσον συντρέχει περίπτωση λόγω τεχνολογικών εξελίξεων αλλαγής των οργανικών συνθέσεων στελέχωσης των πλοίων, αυτή θα πρέπει να υλοποιηθεί με την έκδοση νέων κανονιστικών πράξεων όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία και τους κανόνες του διοικητικού δικαίου 29 ΣΤ.- εφαρμογή των διατάξεων του ΠΔ 243/98 όπως ισχύει Σημειώσεις 1. Βλέπε εισηγητική έκθεση του Ν.Δ. 187/1973 περί Κ.Δ.Ν.Δ., Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ όπως ισχύει σήμερα, Έκδοση του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Αθήνα, 1988, σελ. 156-158 «Σύνθεση προσωπικού πλοίων». Τα σχετικά άρθρα που ενδιαφέρουν στην παρούσα μελέτη είναι τα 87 έως και 92, ήτοι το Κεφάλαιο Ε. 2. Ως οργανική σύνθεση πληρώματος πλοίου καθορίζεται η αριθμητική δύναμη των ναυτικών που προβλέπεται από τις ισχύουσες διατάξεις, κατά βαθμό και ειδικότητα, η οποία θα πρέπει να είναι ναυτολογημένη στο πλοίο και να είναι απαραίτητη για την ασφάλεια του πλοίου, του φορτίου και των επιβαινόντων αλλά και για την τήρηση των διατάξεων που ισχύουν για κάθε κατηγορία πλοίου. 3. Υπάρχουν οι εξής δύο ορισμοί για την έννοια του πλοίου. Ο ένας ορισμός δίνεται από τον Κ.Δ.Ν.Δ. και δη την παραγρ. 1 του άρθρου 3 με θέμα «Έννοια του πλοίου». Ορίζεται «Πλοίον, κατά την έννοιαν του παρόντος Κώδικος, είναι παν σκάφος, προορισμένον όπως μετακινείται επί του ύδατος προς μεταφοράν προσώπων ή πραγμάτων, ρυμούλκησιν, επιθαλάσσιον αρωγήν, αλιείαν, αναψυχήν, επιστημονικάς έρευνας ή άλλον σκοπόν». Στον Κ.Ι.Ν.Δ. (Ν 3816/1958) στο άρθρο 1 δίνεται ο ορισμός του πλοίου. Συγκεκριμένα: «Πλοίον, κατά την έννοιαν του παρόντος νόμου, είναι παν σκάφος χωρητικότητος καθαράς τουλάχιστον δέκα κόρων προωρισμένον όπως κινείται αυτοδυνάμως εν θαλάσση. Αι διατάξεις των τρίτου, τέταρτου, έκτου, εβδόμου, δωδεκάτου, δέκατου τρίτου και δεκάτου τετάρτου τίτλων του παρόντος Νόμου εφαρμόζονται αναλόγως και επί παντός άλλου ναυπηγήματος». Για την έννοια του πλοίου βλ. Αντάπασης Αντώνης, Το ελληνικό πλοίο και το προσωπικό του από τη σκοπιά του κοινοτικού δικαίου, Ινστιτούτο Αιγαίου του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου, Ρόδος, 1996, σελ. 19-68. 62 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

Επίσης η έννοια του πλοίου κυρίως όταν επιβάλλεται απαγόρευση απόπλου σύμφωνα με τα άρθρα 720, 992,1011, 1012 και 1013 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προσιδιάζει περισσότερο στην έννοια του Κ.Ι.Ν.Δ.. Κατά την άποψή μου η έννοια του πλοίου κατά τον Κ.Δ.Ν.Δ. είναι ευρύτερη και η παρούσα εργασία αναπτύσσεται με βάση αυτή την έννοια. Βλ. Αντάπαση Α., σελ. 115 και επόμενες Έχουν εκδοθεί δύο Κανονισμοί Εργασίας επί πλοίων που αναφέρονται σε πλοία φορτηγά και πλοία επιβατηγά. Ο πρώτος είναι το Β.Δ. 806/1970 (Α 275) και ο δεύτερος το Β.Δ. 683/1960 (Α 158). 4. Ενδεικτικά βλέπε τα: Π.Δ. 177/1974 (Α 64), 581/1977 (Α 191), Π.Δ. 230/1984 (Α 85), Π.Δ. 238/1987 (Α 102), Π.Δ. 237/1987 (Α 102), Π.Δ. 382/1978 (Α 80), Π.Δ. 16/2004 (Α 9), Π.Δ. 232/2005 (Α 280) κ.λπ. 5. Παρατίθεται η παραγρ. 2 του άρθρου 87 του Ν.Δ. 187/73 (Α 261 ) περί Κ.Δ.Ν.Δ. με θέμα «Σύνθεσις προσωπικού των πλοίων». Συγκεκριμένα: «2. Η οργανική σύνθεσις του προσωπικού των πλοίων καθορίζεται δια Π. Διαταγμάτων. Κατ εξαίρεσιν αυτή καθορίζεται δι υπουργικών αποφάσεων: Α) επί πλοίων ενεργούντων πλόας εν τη ημεδαπή μεταξύ λιμένων ή όρμων κειμένων εντός του αυτού κόλπου ή εντός δύο συνεχόμενων κόλπων ή εις παρακείμενας ακτάς Β) επί πλοίων αναψυχής εκτελούντων τακτικούς πλόας συνολικής διαρκείας μικροτέρας του εικοσιτετραώρου και Γ) επί πλοίων εφοδιασμένων δι αυτόματων συσκευών και μηχανημάτων Ενδεικτικές είναι οι εξής Υ.Α. 3511.1/30/2004 (Β 1948), 2311.4/301/1995 (Β 10), 2311.4/122/1997 (Β 367), 3511.1/ 8/2003 (Β 573) κ.λπ. Επιπρόσθετα πέραν των ανωτέρω κανονιστικών πράξεων που καθορίζουν τη σύνθεση των πληρωμάτων υπάρχει και η οργανική σύνθεση που προβλέπεται στο άρθρο 8 της εγκριτικής πράξης που έχει εκδοθεί και δημοσιευθεί με Κ.Υ.Α. για κάθε πλοίο που νηολογείται σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.Δ. 2687/1953. 6. Για τη δραστηριοποίηση ΕΠΙΒΑΤΗΓΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ (Ε/Γ Τ/Ρ), ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΙΩΝ (Κ/Ζ) και ΦΟΡΤΗΓΩΝ (Φ/Γ), ΔΕΞΑΜΕΝΟΠΛΟΙΩΝ (Δ/Ξ), υπό κοινοτική σημαία στις εσωτερικές θαλάσσιες μεταφορές ισχύουν οι διατάξεις του αριθ. 3577/92 Κανονισμού του Συμβουλίου της Ε.Ε., η αριθ. C -288/02 Απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που αφορά ερμηνεία του Κανονισμού 3577/92 και η Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ερμηνεία των διατάξεων του Κανονισμού [ COM (2003) 595 τελικό της 22ας Δεκεμβρίου 2003]. Για το υπόψη θέμα έχει εκδοθεί η αριθ. 1151.65/1/2005 από 4-2-2005 Εγκύκλιος Υ.Ε.Ν./Δ.Ν.Π.Α. 3ο Δ.Ν.ΕΡ. 1ο- Δ.Θ.Σ. 4ο. Επιπρόσθετα χρήζει περαιτέρω επεξεργασίας από τη Διοίκηση το άρθρο 166 του Κ.Δ.Ν.Δ., όπως τροποποιήθηκε με το Π.Δ. 344/03 (Α 314) και συγκεκριμένα η παράγραφος 4 αυτού. Κατά την ά- ποψή μου: 1.- Τα θέματα για τις θαλάσσιες μεταφορές καμποτάζ ρυθμίζονται από τις διατάξεις του 3577/72 Κανονισμού του Συμβουλίου και ειδικότερα από το άρθρο 3 παρ. 1 και 2 του υπόψη Κανονισμού ρυθμίζονται θέματα στελέχωσης. 2.- Σύμφωνα με τα ανωτέρω για το νησιωτικό καμποτάζ εφαρμόζεται ως προς τη στελέχωση η νομοθεσία του κράτους υποδοχής (HOST STATE REGIME), ή σε περίπτωση ηπειρωτικού καμποτάζ και προκειμένου για Φ/Γ Δ/Ξ πλοία μικρότερης των 650 μονάδων υπολογισμένων σύμφωνα με τη Δ.Σ.1969 που εκτελούν μεταφορές μεταξύ λιμένων της ηπειρωτικής γραμμής τότε επίσης στα θέματα στελέχωσης εφαρμόζεται μόνο η ελληνική νομοθεσία [δυνητική άσκηση δικαιώματος]. Παράλληλα σημειώνεται το άρθρο 9 του πιο πάνω Κανονισμού σύμφωνα με το οποίο «πριν από τη θέσπιση νομοθετικών, κανονιστικών ή διοικητικών διατάξεων κατ ε- φαρμογή του παρόντος κανονισμού, τα κράτη μέλη ζητούν τη γνώμη της Επιτροπής. Ενημερώνουν την Επιτροπή σχετικά με τα μέτρα που θεσπίζονται κατά τον τρόπο αυτό». 3.- Οι προβληματισμοί που δημιουργούνται σε σχέση με την εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 166 κατά την άποψή μου είναι: EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 63

α.- αν επιλεγεί η περίπτωση της στελέχωσης πλοίων που εκτελούν νησιωτικό καμποτάζ ή η- πειρωτικό ως αναγράφεται στην ως άνω παραγρ. 2, βάσει απαιτήσεων της σημαίας που φέρουν ενδεχομένως υπάρχει παραβίαση των διατάξεων του Καν. 3577/92 με ευνόητες ενδεχομένως ταυτόχρονες συνέπειες στα επίπεδα στελέχωσης ελληνικών πλοίων (τονίζεται ότι η μέχρι στιγμής διοικητική πρακτική έχει δείξει ότι συγκεκριμένα πλοία από συγκεκριμένη εταιρεία δραστηριοποιούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς να εφαρμόζονται σε αυτά οι ισχύουσες διατάξεις όπως έχουν γνωστοποιηθεί στις Λιμενικές Αρχές με την παραπάνω εγκύκλιο). β.- αν επιλεγεί η περίπτωση εφαρμογής της νομοθεσίας του κράτους υποδοχής, μπορεί να μην διατίθενται πλοία που θα εξυπηρετήσουν τις ανάγκες που παρουσιάζονται στα πλαίσια των ό- ρων της παραγρ. 4 του άρθρου 166 του Κ.Δ.Ν.Δ. 4.- Προτείνεται η εξέταση έκδοσης κανονιστικής πράξης ως προβλέπεται από το άρθρο 166 του Κ.Δ.Ν.Δ. με τις εξής προϋποθέσεις: α.- να ορίζεται ποιος φορέας θα πιστοποιεί την ανεπάρκεια προσφοράς πλοίων από αυτά που έχουν δικαίωμα εκτέλεσης νησιωτικού καμποτάζ ή ηπειρωτικού κατά περίπτωση καμποτάζ (Άρθρο 166 Κ.Δ.Ν.Δ. παραγρ. 1) β.- να εξειδικευτεί ποια θα είναι τα εμπορεύματα ειδικών κατηγοριών γ.- η έγκριση διενέργειας πλόων με στελέχωση σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κράτους της σημαίας να δίνεται για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (π.χ. όχι μεγαλύτερο των δέκα ημερών) και όχι πάνω από ορισμένο αριθμό ετησίως (π.χ. τρεις φορές) Πρέπει να σημειωθεί ότι πρόσφατα η Πολιτεία έθεσε υπό διαβούλευση νομοθετική πρόταση για ρύθμιση του καθεστώτος μεταφορών από τα Κρουαζιερόπλοια 7. Bλ. άρθρο 10 παρ. 2 Π.Δ. 320/2001 (Α 217). Ειδικότερα οι Λιμενικές Αρχές Εσωτερικού (Κεντρικά Λιμεναρχεία Λιμεναρχεία Υπολιμεναρχεία Λιμενικοί Σταθμοί) ασκούν αρμοδιότητα γενικής αστυνόμευσης των λιμένων, των χωρικών υδάτων και των ελληνικών πλοίων στην περιοχή ευθύνης τους. Εξασφαλίζουν την υγιεινή και την τάξη στους χώρους δικαιοδοσίας τους. Λαμβάνουν μέτρα για την καταπολέμηση της λαθρεμπορίας, αρχαιοκαπηλίας, λαθρομετανάστευσης, διακίνησης ναρκωτικών. Εφαρμόζουν τις διατάξεις για τις θαλάσσιες συγκοινωνίες. Ελέγχουν την εφαρμογή των Κανονισμών ασφαλείας ναυσιπλοΐας, μεριμνούν για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, ελέγχουν και παρακολουθούν τα ναυτικά ατυχήματα στην περιοχή τους. Εξασφαλίζουν την τάξη και την ασφάλεια στα εμπορικά πλοία. Εφαρμόζουν τις διατάξεις για τα νηολόγια και τα ναυτικά υποθηκολόγια. Μεριμνούν για την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ρύπανσης του θαλασσίου περιβάλλοντος. Εξασφαλίζουν την προστασία του αιγιαλού, της παραλίας και της θάλασσας από την εκτέλεση κάθε είδους έργων που αλλοιώνουν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους. Εφαρμόζουν τις κείμενες διατάξεις για το θαλάσσιο τουρισμό, την αστυνόμευση της θαλάσσιας αλιείας και ασκούν κάθε άλλη αρμοδιότητα που προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία. Σε ό,τι αφορά την περιφέρεια δικαιοδοσίας των Λιμενικών Αρχών, στο άρθρο 2 παραγρ. 2 του «Κανονισμού Υπηρεσίας Λιμενικών Αρχών» ο οποίος κυρώθηκε με την αριθ. 1220.3/01/01 από 04-04-2001 Απόφαση Υ.Ε.Ν.Α.Ν.Π., ορίζεται ότι «η περιφέρεια δικαιοδοσίας κάθε Κεντρικού Λιμεναρχείου Λιμεναρχείου Υπολιμεναρχείου περιλαμβάνει τους λιμένες και όρμους μετά της κατά νόμο χερσαίας περιοχής και τα παράλια εν γένει μετά της αντιστοίχου χωρικής θαλάσσης, υφαλοκρηπίδας και Θαλάσσιας Οικονομικής Ζώνης όπως οι περιοχές αυτές καθορίζονται από τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις. Ο ορισμός αυτός είναι ευρύτερος του Π.Δ. 242/99 με αξιοσημείωτο το γεγονός ότι αναφέρεται στην υφαλοκρηπίδα αλλά και στη Θαλάσσια Οικονομική Ζώνη που δεν έχει όμως οριστεί από την Ελλάδα. Οι Λιμενικές Αρχές Εξωτερικού (Προξενικά Λιμεναρχεία) εφαρμόζουν την ισχύουσα νομοθεσία σε θέματα ασφάλειας των ελληνικών πλοίων και των πληρωμάτων τους στην περιοχή ευ- 64 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

θύνης τους, επιλύουν ναυτεργατικές διαφορές, παρεμβαίνουν όταν απαιτείται στις οικείες τοπικές Αρχές για προώθηση θεμάτων σχετικών με τα ελληνικά πλοία και τα πληρώματά τους Επιπρόσθετα σύμφωνα με το Ν 3566/2007 (Α 117), [Κύρωση του Κώδικα του «Οργανισμού του Υπουργείου Εξωτερικών»] και ειδικότερα τα άρθρα 51 και 60 οι άμισθες ή οι έμμισθες Προξενικές Αρχές ασκούν τις αρμοδιότητες των λιμενικών αρχών σε παράκτιες προξενικές αρχές, όπου δεν υπάρχει προξενικός λιμενάρχης, και εφόσον δεν αντίκειται στη νομοθεσία του κράτους υποδοχής, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου. 8. Το περιεχόμενο της υπόψη Υ.Α. είναι το ακόλουθο: «Μεταβιβάζουμε με την παρούσα στο Γενικό Γραμματέα Υ.Ε.Ν. το δικαίωμα να υπογράφει με «Εντολή Υπουργού» τις αποφάσεις που προβλέπονται από τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 87 «Περί Κώδικος Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου» (Α 261) και αφορούν στον καθορισμό της οργανικής σύνθεσης του προσωπικού των πλοίων. 9. Eφεξής μετά τη δημοσίευση του Π.Δ. 50/2010 Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας & Ναυτιλιακής Πολιτικής 10. Αμφιβάλω αν πρόκειται για διοικητική πρακτική. Αναφερόμαστε μόνο σε πρακτική.σύμφωνα με τον καθηγητή Θ. Παναγόπουλο,Υπαλληλικό Δίκαιο, ΣΤ έκδοση,αναθεωρημένη και Συμπληρωμένη, Σταμούλης, Αθήνα, 2003, και στη σελίδα 60 ορίζεται ότι: «η διοικητική πρακτική αφορά την ομοιόμορφη και συστηματική εφαρμογή στην πράξη κανόνων, που διέπουν τη λειτουργία της Διοικήσεως χωρίς όμως κανονιστική ρύθμιση, η οποία συντελεί στην ορθή ερμηνεία των νόμων, αλλά δεν αποτελούν πηγή του δικαίου, καθ όσον δεν περιέχουν νομικούς κανόνες». Στην προκειμένη όμως περίπτωση υπάρχουν νομικοί κανόνες οι οποίοι πρέπει να εφαρμοστούν, όπως και γενικότερες αρχές του διοικητικού δικαίου που διέπουν τη δράση της δημόσιας διοίκησης. Δεν μπορεί να υπάρξει διοικητική πρακτική κάνοντας ορθή ερμηνεία των νόμων, καθώς υπάρχει νομικό πλαίσιο. Αλίμονο αν για την καταστρατήγηση της νομοθεσίας καθιερώνονταν διοικητικές πρακτικές. Η διοικητική πρακτική αναφέρεται σε απλούς διοικητικούς κανόνες εσωτερικής υπηρεσίας. 11. Για το υπόψη θέμα δηλαδή περί ανυπόστατων πράξεων υπάρχει ευρύτατη αναφορά σε υπάρχουσα βιβλιογραφία. Ενδεικτικά σύμφωνα με τον Κόρσο Δ, Διοικητικό Δίκαιο, Γενικό Μέρος, Τρίτη Έκδοση, Αθήνα Κομοτηνή, Αντ. Σάκκουλα, 2005, σελ. 448-450 «Οι ανυπόστατες διοικητικές πράξεις δεν χρήζουν προσβολής επί ακυρώσει (εντός ορισμένης προθεσμίας), ούτε υπάρχει νομικό στάδιο ανακλήσεως αυτών (εντός ευλόγου χρόνου) (ΣΕ 2386/1970). Εν τούτοις το Σ.τ.Ε. δεν αποστέργει ενίοτε όχι να κηρύξει άκυρη (και μη ούσα) την ανυπόστατη διοικητική πράξη αλλά να βεβαιώσει, άλλως να διακηρύξει δι αποφάσεως το ανυπόστατο αυτής. Και δη προς το σκοπό όπως καθοδηγήσει τη Διοίκηση καθώς και τους πολίτες προς τον ανήφορο της νομιμότητας (ΣΕ 1748/1981)[ επί παραπομπής σε 759/1981, Α Τμήμα το Τμήμα είχε δεχθεί ότι είναι απορριπτέα ως απαράδεκτη αίτηση ακυρώσεως στρεφόμενη κατά Διοικητικής Πράξης ανυπόστατου, όπως είναι η κανονιστική υπουργική πράξη χρήζουσα δημοσιεύσεως (δια της Ε.τ.Κ.) και μη δημοσιευθείσα] 12. Στον Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου, ο.π., σημ. 01, στη σελίδα 70 όπου περιγράφεται το άρθρο 87 παραγρ. 2, στο κανονιστικό πλαίσιο που περιγράφεται και έχει εκδοθεί κατ εξουσιοδότησή του, αναφέρονται μόνο κανονιστικές πράξεις που έχουν δημοσιευτεί στο Φ.Ε.Κ., και καμία (Ε) καμία που δεν έχει δημοσιευτεί, παρόλο που οι τελευταίες εφαρμόζονταν αλλά και εφαρμόζονται από τη διοίκηση, όπως ενδεικτικά κατωτέρω περιγράφονται. Κατά την άποψή μου, σημειολογικά αυτή η περιγραφή έχει μεγάλη σημασία. 13. Θέμα της υπόψη Υ.Α. είναι: «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων και του δικαιώματος υπογραφής σε Διοικητικά και Οικονομικά θέματα με εντολή Υπουργού, στο Γενικό Γραμματέα, τον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος, τους Υπαρχηγούς του Λιμενικού Σώματος, Προϊστάμενους των Κλάδων, Διευθύνσεων, Τμημάτων και Υπηρεσίας Προμηθειών Λ.Σ., του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ). EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 65

14. Αριθ. πρωτ.: 1114/51/07 από 4-4-07 Υ.Ε.Ν./Δ.Π.Λ.Σ. α.αξίζει να σημειωθεί εδώ, ότι ενώ από τις διατάξεις του Π.Δ. 242/99 «περί Οργανισμού Εμπορικής Ναυτιλίας» όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, προβλέπονται Προϊστάμενοι Κλάδων (Κλαδάρχες), ο Αρχηγός Λ.Σ. με διαταγή του, Ω.Π. 171120/04-06), όρισε οι Προϊστάμενοι Κλάδων στην υπηρεσιακή αλληλογραφία του ΥΕΝ, να αναγράφονται ως Διευθυντές Κλάδων. Απορίας άξιον είναι πώς με διαταγές; (και με ποιό νομικό έρεισμα εκδιδόμενες) καταστρατηγούνται διατάξεις νόμων. 15. Βλ. Παπαχατζή, Γ. Σύστημα του ισχύοντος στην Ελλάδα Διοικητικού Δικαίου, έκδοση έβδομη, Αθήνα 1991, 170-175 16. Βλ. Παπαχατζή, Γ.: ο.π., σημ. 15, σελ. 168-170. 17. Σύμφωνα με το Π.Δ. 12/93 (Α 5) όπως εν μέρει τροποποιήθηκε με το Π.Δ. 315/95 (Α 171) με θέμα «Περί προσβάσεως σε θέσεις εργασίας επί Ελληνικών Εμπορικών Πλοίων, ναυτικών, υπηκόων Κρατών Μελών των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και αναγνωρίσεως θαλάσσιας υπηρεσίας που διανύεται από Έλληνες ναυτικούς σε πλοία που φέρουν σημαία Κράτους Μέλους των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, προς απόκτηση αποδεικτικών ναυτικής ικανότητας», καθορίζεται στο άρθρο 2 ότι υπήκοοι των κρατών μελών έχουν την ίδια δυνατότητα προσβάσεως σε θέσεις εργασίας επί Ελληνικών Εμπορικών Πλοίων με εκείνη που επιφυλάσσεται από τις σχετικές διατάξεις της Ελληνικής Νομοθεσίας για τους Έλληνες ναυτικούς εξαιρούμενης της θέσεως του πλοιάρχου και του νόμιμου αναπληρωτή του. Αυτό γιατί σύμφωνα με τις διατάξεις του Κ.Δ.Ν.Δ., ο Πλοίαρχος έχει ειδικά καθήκοντα που μπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Ληξιαρχικά, συμβολαιογραφικά και τα αστυνομικά ανακριτικά. Σε ότι αφορά τους υπηκόους των Κ-Μ της Ε.Ε. και δη τους Ρουμάνους και τους Βούλγαρους, η πρόσβασή τους στον τομέα των μισθωτών υπηρεσιών (εξαρτημένη εργασία) αντιμετωπίζονται ως υπήκοοι τρίτων χωρών έως την 31-12-2008 (αριθ. 1151.65/2007 από 23 Μαρτίου 2007 εγκύκλιος Υ.Ε.Ν./Δ.Ν.Π.Α. 3ο). Σε περίπτωση που δεν προσφέρονται προσοντούχοι ναυτικοί υπήκοοι Κράτους Μέλους της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ./Ε.Ζ.Ε.Σ. επιτρέπεται η ναυτολόγηση υπηκόου τρίτης χώρας (Κεφ. ΙV παραγρ. 2 της αριθ. 1151.65/1/2005 από 4-2-2005 εγκυκλίου Υ.Ε.Ν./Δ.Ν.Π.Α. 3ο- Δ.Ν.ΕΡ. 1Ο Δ.Θ.Σ. 4Ο). Ερώτημα γεννάται πώς η μη προσφορά ναυτικών προσοντούχων σε επίπεδο ΕΕ, πιστοποιείται; 18. Κόροι καταμέτρησης σύμφωνα με τη Δ.Σ. 1969. Στο Π.Δ. 243/98 όπως έχει τροποποιηθεί και ι- σχύει, για την εφαρμογή του στο άρθρο 8 υπάρχει αντιστοιχία μεταξύ κ.ο.χ. (εθνική νομοθεσία) και οχ (διεθνής νομοθεσία) καθώς επίσης ίππων και κιλοβάτ. Η ολική χωρητικότητα του πλοίου αποτελεί σύμφωνα με την εθνική μας νομοθεσία κριτήριο για τον καθορισμό του δικαιώματος εργασίας επί πλοίων των κατόχων ορισμένων αποδεικτικών ναυτικής ικανότητας, καθώς και για τον καθορισμό της οργανικής σύνθεσης πληρώματος των πλοίων κατ εφαρμογή των σχετικών διατάξεων της νομοθεσίας. Σε περίπτωση που τα πλοία δεν καταμετρηθούν για οποιοδήποτε λόγο σύμφωνα με τους εθνικούς κανονισμούς, τότε για τον προσδιορισμό της οργανικής τους σύνθεσης θα ληφθεί υπόψη η χωρητικότητα που αναφέρεται στο πιστοποιητικό καταμέτρησής τους σε ο.χ. και θα τύχουν ανάλογης εφαρμογής οι διατάξεις για τον προσδιορισμό της οργανικής σύνθεσης πληρώματος (σχετική η αριθ. 2311.10/21/94 από 12-07-1994 εγκύκλιος διαταγή Υ.Ε.Ν./Δ.Ν.ΕΡ. 1ο ). 19. Σύμφωνα με το άρθρο 4 της αριθ. 4222.1/7/97 Υ.Α.(Β 724) «Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων και του δικαιώματος υπογραφής σε Διοικητικά και Οικονομικά θέματα με εντολή Υπουργού, στο Γενικό Γραμματέα, τον Αρχηγό του Λιμενικού Σώματος, τους Υπαρχηγούς του Λιμενικού Σώματος, Προϊσταμένους των Κλάδων, Διευθύνσεων, Τμημάτων και Υπηρεσίας Προμηθειών Λ.Σ., του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας (ΥΕΝ) και ειδικότερα στην ενότητα «3. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΚΛΑΔΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΛΟΙΩΝ», εδ. δ., ο καθορισμός συνθέσεως πληρώματος πλοίου προς εκτέλεση μεμονωμένου πλου ή πλόων που καθορίζεται στο άρθρο 90 του Κ.Δ.Ν.Δ. ως αρμοδιότητα έχει μεταβιβαστεί στον εν λόγω Κλαδάρχη. Η προαναφερόμενη όμως θέση με τη σύνταξη του Οργανισμού του Υ.Ε.Ν. (βλ. σημ. 10,11,25, 32) έχει καταργηθεί χωρίς να έχει προβλεφθεί ποιό θεσμικό όργανο θα την ασκεί. Από άποψη Διοικητικής Πρακτικής η εν λόγω αρμοδιότητα ασκείται από τον Επόπτη του Κλάδου 66 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

Γ (Ε.Κ.Γ.), θέση που όπως αναφέρθηκε πιο πάνω δεν προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία. Κατά συνέπεια οι περιπτώσεις καθορισμού συνθέσεων από τον Ε.Κ.Γ. στη βάση του άρθρου 90 του Κ.Δ.Ν.Δ., συνιστούν πράξεις ανυπόστατες. 20. Βλ. Καμβύση Δ., Ιδιωτικόν Ναυτικόν Δίκαιον, Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα Κομοτηνή, 1982, σελ. 146 και επόμενες, Παμπούκη Κιάντου Α., Ναυτικό Δίκαιο, Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1989, σελ. 136, 144 21. Bλ. Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ όπως ισχύει σήμερα, ο.π., σημ.01,σελ. 157 22. Bλ. Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ όπως ισχύει σήμερα, ο.π., σημ. 01σελ. 175 23. Βλ. Ο ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ όπως ισχύει σήμερα, ο.π., σημ. 01, σελ. 176 24. Βλ. ενότητα «ασφάλεια πλοίων» σελ. 152-154. Ειδικότερα οι κυρώσεις που προβλέπονται από το άρθρο 45 του Κ.Δ.Ν.Δ. όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, επιβάλλονται αφού βεβαιωθεί παράβαση για παράβαση όρων της σύννομης κανονιστικής πράξης που προβλέπει την οργανική σύνθεση του πλοίου, σε συνδυασμό με το άρθρο 40 παραγρ. 1, εδ.ζ. 25. Για την ασφάλεια των πλοίων βλ. Άρθρο 31 Ν.Δ. 187/1973 (Α 61) περί Κ.Δ.Ν.Δ. «Ικανότης πλοίου προς ασφαλή πλουν» «Πλοίον ελληνικόν, δεν δύναται να χρησιμοποιηθεί προς εκπλήρωσιν του προορισμού του, εάν δεν διαπιστωθεί, ότι είναι ικανόν προς ναυσιπλοίαν και εφοδιασμένον δια των οικείων πιστοποιητικών ασφαλείας» και Άρθρο 41 Ν.Δ. 187/1973 (Α 61) περί Κ.Δ.Ν.Δ. «Έλεγχος πλοίων υπό ξένας σημαίας» «1. Απαγορεύεται εις πλοία υπό ξένας σημαίας να παραλαμβάνουν επιβάτας εξ ελληνικών λιμένων εάν δεν συμμορφούνται προς τας περί ασφαλείας των πλοίων διατάξεις. 2. Δια Π. Διαταγμάτων εκδιδομένων μετά γνώμην του Συμβουλίου Εμπορικού Ναυτικού επιτρέπεται η επέκτασις της εφαρμογής των διατάξεων των υπό της Ελλάδος κυρουμένων και α- ναφερομένων εις την ασφάλειαν της ναυσιπλοίας διεθνών συμβάσεων ως και των διατάξεων του παρόντος κεφαλαίου, επί παντός φορτηγού καταπλέοντος εις ελληνικούς λιμένας». Κάθε πλοίο είτε υπό ελληνική σημαία, είτε υπό ξένη σημαία πρέπει να πληροί τις προϋποθέσεις των άρθρων 31 έως 45 του Κ.Δ.Ν.Δ. που συγκροτούν το Κεφάλαιο Δ με θέμα «Ασφάλεια πλοίων». Επιπρόσθετα πρέπει να τηρούν τις κανονιστικές πράξεις (Π.Δ., Υ.Α.) που έχουν εκδοθεί κατ εξουσιοδότηση των εν λόγω άρθρων. Επίσης πρέπει να τηρούν τις διατάξεις της Διεθνούς Σύμβασης «περί ασφάλειας της ανθρώπινης ζωής εν θαλάσση, 1974» όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει καθώς και τις διατάξεις των Π.Δ. και Υ.Α. που έχουν εκδοθεί κατ εξουσιοδότησή της Ακόμη τα πλοία ελέγχονται και επιθεωρούνται και με τους Κανονισμούς της Συμβάσεως για τη γραμμή φορτώσεως καθώς και με τις διατάξεις των Οδηγιών της Ε.Ε. που έχουν κυρωθεί με Π.Δ. και Υ.Α.. 26. Πρέπει να αναφερθεί ότι επιτρέπεται πλους με ελλιπή κατά προσόντα σύνθεση, ή κατά αριθμό βάσει των άρθρων 88 και 89 του Ν.Δ. 187/73 (Α 261), περί Κ.Δ.Ν.Δ., σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπως ειδικότερα αναλύεται στα εν λόγω άρθρα. 27. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το άρθρο 259 του Ποινικού Κώδικα για παράβαση καθήκοντος. Η έννοιά του προϋποθέτει δολία προαίρεση και τελεί σε συνάρτηση με ιδιοτελή πρόθεση ή με πρόθεση βλάβης των συμφερόντων του κράτους ή ενός τρίτου. Κατά την άποψή μου για τα ως ανωτέρω, δηλαδή τις ανυπόστατες πράξεις το συγκεκριμένο αδίκημα θεμελιώνεται για όσους συντάσσουν και συμφωνούν - υπογράφουν τις υπόψη πράξεις [σχετικό είναι και το άρθρο 8 της αριθ. 4222.1/7/97 Υ.Α. (Β 724)]. 28. Ερώτημα τίθεται για την εφαρμογή των ανυπόστατων πράξεων από τις Λιμενικές Αρχές. Υπάρχει υποχρέωση υπακοής ή όχι στις διαταγές που εκδίδει το ΥΕΝ; Το θέμα είναι ευρύτατο και έχει απασχολήσει κατά κόρον το Διοικητικό Δίκαιο. Πιστεύω λαμβάνοντας παράλληλα υ- πόψη και το άρθρο 21 περί προσταγής του Ποινικού Κώδικα [βλ. Ραφτόπουλου Π., Ποινικό EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 67

Δίκαιο, Γενικό και Ειδικό Μέρος (Θεωρία και Πράξη), Αθήνα 2001, σελ. 94-106], ο δημόσιος υπάλληλος έχει δικαίωμα αλλά και υπηρεσιακή υποχρέωση να ελέγχει τη συνταγματικότητα και τη νομιμότητα της εκδοθείσας διαταγής του προϊστάμενου και συγκεκριμένα: (α) από την άποψη της καθ ύλην και της κατά τόπον αρμοδιότητας και του διατάσσοντος και του διατασσόμενου (β) από πλευράς τήρησης των νομίμων τύπων της διαδικασίας, τόσο ως προς την έκδοση της διαταγής όσο και ως προς τη διατασσόμενη πράξη και (γ) από άποψη συμφωνίας του ουσιαστικού περιεχομένου της διαταγής και της διατασσόμενης πράξης προς συναφείς κανόνες δικαίου, που είναι διατυπωμένοι είτε στο σύνταγμα, είτε σε νόμους, είτε σε διατάγματα, είτε σε άλλες κανονιστικές πράξεις που έχουν εκδοθεί κατ εξουσιοδότηση του νόμου. Βλ. για το ίδιο θέμα«πειθαρχία, υποχρεώσεις, περιορισμοί και δικαιώματα εργαζομένων στο χώρο της δημόσιας τάξης και ασφάλειας», περιοδικό «Επιθεώρηση Εργασιακών Σχέσεων» (τριμηνιαία επιθεώρηση εργασιακών σχέσεων), τεύχος 55, σελ. 75-96 29. Στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να γίνει αξιοποίηση της τεχνογνωσίας που προσφέρει το Συμβούλιο Εμπορικού Ναυτικού βάσει των διατάξεων του Ν 3141/1955 ( Α 43) Η αναφερόμενη στο κείμενο. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Το αναφερόμενο στο κείμενο νομοκανονιστικό πλαίσιο. 68 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN