Εισηγητής : Κων/νος Τσουμάνης Νομικός Σύμβουλος Σ.Π.Ε.Δ.Ε.Θ. & Κ.Μ. (Ζητήματα εργατικού δικαίου) Θεσσαλονίκη 23 Μαρτίου 2014 Α. Ο θεσμός της μονομερούς επιβολής συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης και η επιφυλακτική αντιμετώπιση του από τα πολιτικά δικαστήρια Ο θεσμός της μονομερούς επιβολής εκ μέρους του εργοδότη συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης στους εργαζόμενους της επιχείρησης, ο οποίος προβλέπεται από την διάταξη του άρθρου 2 παρ. εδάφιο τέταρτο του Ν.3846/2010 (όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 παρ.3 Ν.3899/2010,ΦΕΚ Α 212/17.12.2010), έχει αξιοποιηθεί τα τελευταία έτη από αρκετές εργοληπτικές επιχειρήσεις, προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα, όπως η μείωση του κύκλου εργασιών, ο περιορισμός των εσόδων κλπ. Οι νόμιμες προϋποθέσεις για την μονομερή επιβολή του εν λόγω συστήματος απασχόλησης είναι οι εξής: α) περιορισμός των δραστηριοτήτων του εργοδότη, β) ενημέρωση και διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εργαζομένων, χωρίς να είναι απαραίτητο να καταλήξουν σε συμφωνία, γ) η διάρκεια της να μην είναι μεγαλύτερη από τους εννέα μήνες ανά έτος και δ) η συμφωνία (όταν πρόκειται για συμβατική εκ περιτροπής εργασία) ή η απόφαση του εργοδότη (όταν αυτή επιβάλλεται μονομερώς) να κοινοποιηθεί εντός οκτώ ημερών στην Επιθεώρηση Εργασίας. Στην πράξη, η κατ αρχήν ευχερής επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης και ο τυπικός έλεγχος των αρμοδίων γραφείων του Σ.ΕΠ.Ε. ως προς την συνδρομή των ουσιαστικών προϋποθέσεων για την επιβολή του, σε συνδυασμό με την ούτως ή άλλως γενικόλογη και εν πολλοίς αόριστη διατύπωση της σχετικής διάταξη, έχει οδηγήσει τα αρμόδια πολιτικά Δικαστήρια (και επί του παρόντος κυρίως τα Πρωτοδικεία, λόγω του προσφάτου της σχετικής ρύθμισης) σε ιδιαίτερα αυστηρό έλεγχο των προϋποθέσεων υπό τις οποίες επιβλήθηκε κατά περίπτωση το μέτρο. Ενδεικτικά αναφέρω τα εξής βασικά νομολογιακά συμπεράσματα: -«Με δεδομένο ότι η επιβολή του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας προβλέπεται αντί της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, προκύπτει ότι ο περιορισμός της δραστηριότητας του εργοδότη πρέπει να είναι τέτοιος, που θα οδηγούσε σε απολύσεις, για οικονομικοτεχνικούς λόγους. Προϋποτίθεται δηλαδή η από τον περιορισμό της δραστηριότητας του εργοδότη πρόκληση πλεονάζοντος προσωπικού λόγω της μείωσης της διαθέσιμης εργασίας. Προκύπτει ακόμη ότι ο περιορισμός της δραστηριότητας δεν δικαιολογεί την επιβολή συστήματος εκ περιτροπής εργασίας αν είναι εντελώς ασήμαντος. Θα πρέπει αντιθέτως να πρόκειται για σημαντικό περιορισμό» -«δεν επιτρέπεται κατ` αρχήν η καταγγελία της σύμβασης κατά τη διάρκεια της επιβολής συστήματος εκ περιτροπής εργασίας» [Μ.Πρ. Κεφαλληνίας 34/2013]
-«Επειδή δίνεται στον εργοδότη κατ εξαίρεση το δικαίωμα να επέμβει στο περιεχόμενο των συμφωνιών των συμβάσεων που έχει με το προσωπικό του και να τις αλλάξει με τρόπο επαχθή για τους εργαζομένους, οι προϋποθέσεις για την άσκηση του είναι αυστηρές και για να εφαρμοστεί πρέπει ο περιορισμός της οικονομικής δραστηριότητας να είναι πολύ σοβαρός με μόνιμα χαρακτηριστικά, όχι όταν απλώς μια επιχείρηση έχει ταμειακές δυσχέρειες ή όταν υπάρχει άσχημη συγκυρία στην αγορά» [Μ.Πρ. Θήβας 173/2013] Με δεδομένη λοιπόν την αυστηρότητα με την οποία αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα τα πολιτικά δικαστήρια το εν λόγω μέτρο, επισημαίνω τα ζητήματα, στα οποία πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή από τις επιχειρήσεις (πέραν των καθαρά τυπικών προϋποθέσων), ώστε να αποφεύγεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό ο κίνδυνος κήρυξης από το δικαστήριο ως άκυρης της μονομερούς επιβολής του συστήματος εκ περιτροπής εργασίας: -Η επιχείρηση θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδείξει σημαντική και δραστική μείωση δραστηριότητας (π.χ. μείωση τζίρου, αριθμού εκτελούμενων συμβάσεων κλπ.), η οποία καθιστά τον αριθμό των εργαζομένων δυσανάλογα μεγάλο προς την διαθέσιμη εργασία, και όχι απλώς πρόσκαιρη ταμειακή δυσχέρεια ή μείωση κερδών -Το μέτρο θα πρέπει να έχει συλλογικό χαρακτήρα και να μην επιβάλλεται μεμονωμένα σε κάποιους εργαζόμενους -Κατά τη διάρκεια εφαρμογής του συστήματος δεν θα πρέπει να γίνονται απολύσεις (σε αυτήν την περίπτωση τίθεται ζήτημα νομιμότητας της απόλυσης και όχι της επιβολής του μέτρου) -Θα πρέπει να προηγείται εκτενής και αναλυτική διαβούλευση με τους εργαζόμενους και να μην περιορίζεται ο εργοδότης σε συνοπτική ενημέρωση του προσωπικού. Β. Τήρηση Βιβλίου Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού στην εκτέλεση οικοδομικών και τεχνικών έργων. Με αφορμή τις ιδιαίτερα επαχθείς κυρώσεις που προβλέπονται πλέον για τις παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας- ειδικά σε ό,τι αφορά την αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασίαεπισημαίνεται ότι οι επιχειρήσεις που εκτελούν οικοδομικά και τεχνικά έργα υποχρεούνται στην τήρηση Βιβλίου Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού, σύμφωνα με το άρθρο 33 του Ν.1386/1989, το οποίο θα πρέπει να επιδεικνύεται στα ελεγκτικά όργανα του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και κάθε άλλη αρμόδιας αρχής (Ι.Κ.Α., ΟΑΕΔ, Αστυνομία κλπ). Η μη τήρηση ή μη επίδειξη του εν λόγω βιβλίου αποτελεί παράβαση της εργατικής νομοθεσίας και επισύρει την επιβολή διοικητικών και ποινικών κυρώσεων. Το Βιβλίο Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού δεν χρειάζεται πλέον θεώρηση και οι επιμέρους λεπτομέρειες σύνταξης και
συμπλήρωσης του ρυθμίζονται στην υπ αριθμ. 1801/1989 απόφαση Υπουργείου Εργασίας (ΦΕΚ 569/Β/2-8-1989), το κείμενο της οποίας παρατίθεται αυτούσιο κατωτέρω: «Αριθ. 1801 Υποχρέωση τήρησης Βιβλίου Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού στην εκτέλεση οικοδομικών και τεχνικών έργων. Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Eχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του άρθρου 33 του Ν. 1836/1989 "προώθηση της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης και άλλες διατάξεις". 2. Τις διατάξεις του Ν. 1558/1985 "Κυβέρνηση και Κυβερνητικά Όργανα". 3. Τις διατάξεις του Π.Δ. 1156/1977 "Περί Οργανισμού του Υπουργείου Εργασίας". 4. Την ανάγκη μεγαλύτερης προστασίας από την ήδη υπάρχουσα των εργαζομένων στις πάσης φύσεως οικοδομικές εργασίες και στα τεχνικά έργα", αποφασίζουμε: 1.Κάθε εργοδότης, που εκτελεί οποιαδήποτε οικοδομική εργασία ή τεχνικό έργο, υποχρεούται να τηρεί Βιβλίο Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού, το οποίο αποτελείται: Α. Από ένα διπλό φύλλο στο οποίο αναγράφονται τα πλήρη στοιχεία του έργου και του υπόχρεου, που θεωρείται από την αρμόδια Επιθεώρηση Εργασίας, ή αν δεν υπάρχει από την οικεία Αστυνομική Αρχή. Το πρώτο από τα αντίτυπα υπέχει θέση υπεύθυνης δήλωσης και κρατείται στην Επιθεώρηση Εργασίας. Το δε δεύτερο παραμένει στο στέλεχος. Στην υπεύθυνη δήλωση αναγράφονται οι παρακάτω ενδείξεις: Βιβλίο Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού του αριθ άδειας Οικοδομικού/Τεχνικού Έργου στην Πόλη...οδός.......αριθ, για οικοδομικές εργασίας ειδικότητας........το οποίο έχει απογραφεί στο Υπ/μα ΙΚΑ με αριθ. μητρώου Α. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ Β. ΕΡΓΟΛΑΒΟΥ Γ. ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ Ονοματεπώνυμο, `Ονομα Πατέρα, Τόπος γέννησης, Χρόνος γέννησης, Δ/νση κατοικίας, Α.Δ.Τ./εκδούσα αρχή.. Υπογραφή. ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΣΤΕΓΑΣΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Επωνυμία, Δ/νση Υπογραφή Ημερομηνία. Θεωρήθηκε με αριθ. πρωτ... Ο επόπτης εργασίας. την././. (σημ: δεν χρειάζεται πλέον θεώρηση) Β. Από τριάντα ένα (31) το ελάχιστον φύλλα τριπλά, που φέρουν τις ενδείξεις: Το πρώτο "υποβάλλεται στο ΙΚΑ", το δεύτερο "φύλλο ελέγχου", το δε τρίτο "παραμένει στο στέλεχος" και αναγράφονται τα παρακάτω στοιχεία: Οριζοντίως Ημερήσιο Δελτίο της.απασχολούμενου προσωπικού στο με αριθ. αδείας.. Οικοδομικού Έργου Στήν πόλη.. οδός.. αριθ... για οικοδομικές εργασίες
ειδικότητας.. το οποίο έχει απογραφεί στο Υπ/μα ΙΚΑ με ΑΓΜ Επωνυμία (μόνο για Εστεγασμένες επιχ/σεις). Διεύθυνση (μόνο για Εστεγασμένες επιχ/σεις) Αριθ. Πρωτ. θεώρησης.. :. Καθέτως Αύξων αριθμός, ονοματεπώνυμο απασχολούμενου, A.M. ΙΚΑ εργαζομένου - ειδικότητα. Μικτό ημερομίσθιο, ώρες εργασίας έναρξης - λήξη. Ημέρα αναπαύσεως, υπογραφή εργαζομένου, υπογραφή εργοδότη, παρατηρήσεις. 2.Ο εργοδότης με τη χρησιμοποίηση χημικού χάρτου (καρμπόν), συμπληρώνει στα τρία φύλλα όλες τις ενδείξεις, κάθε μέρα μέχρι τις 8.00` ώρας. Τα φύλλα αυτά υπογράφονται στις αντίστοιχες ενδείξεις της από τους εργαζόμενους και από τον εργοδότη. Για κάθε υπόχρεο και κάθε έργο τηρείται και από ένα βιβλίο Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού. Το βιβλίο, συμπληρούμενο ως ανωτέρω, τηρείται στον τόπο εκτέλεσης του έργου με ευθύνη του εργοδότη και τίθεται στη διάθεση, όταν αυτό ζητείται, των υπαλλήλων, του Υπουργείου Εργασίας, των Αστυνομικών Αρχών, των μικτών Επιτροπών Ελέγχου του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) και του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ). Το πρώτο από τα αντίτυπα, συνυποβάλλεται στο Τπ/μα ΙΚΑ εκτέλεσης του Έργου, με τις μηνιαίες μισθοδοτικές καταστάσεις, το δεύτερο αντίτυπο αποκόπτεται κατά τον έλεγχο από τα όργανα που διενήργησαν αυτόν, το δε τρίτο παραμένει στο στέλεχος και φυλάσσεται από τον υπόχρεο για δύο έτη από το πέρας του Έργου. Σε περίπτωση που συνεργείο εργολάβου ή υπεργολάβου απασχολείται σε Περισσότερα τεχνικά έργα την ίδια ημέρα, το απασχολούμενο προσωπικό αναγράφεται με τα πλήρη στοιχεία στο βιβλίο της πρώτης οικοδομής, ή του τεχνικού έργου, στα βιβλία δε των επόμενων οικοδομών ή τεχνικών έργων αναφέρονται τα ονομ/πώνυμα των απασχολούμενων με την ένδειξη ότι απασχολήθηκαν και στο με ΑΓΜ έργο Τπ/μα ΙΚΑ Οι απασχολούμενοι στην κοπή, τέντωμα, μέτρημα, γύρισμα κ.λπ. του σιδηρού οπλισμού για την κατασκευή οπλισμένου Σκυροδέρματος του έργου, εφόσον δεν είναι μόνιμο προσωπικό οικονομικής μονάδας (μάντρας), αλλά παρέχουν εξαρτημένη εργασία στον υπόχρεο για την τήρηση του παρόντος, καταχωρούνται στα Ημερήσια Δελτία του έργου έστω και αν απασχολούνται για τις εργασίες αυτές σε χώρους εκτός του έργου. Στη στήλη παρατηρήσεις αναγράφεται η διεύθυνση του χώρου απασχόλησης τους. Στο χώρο απασχόλησης τηρείται από τον υπόχρεο απλή κατάσταση που εμφανίζει τα ονοματεπώνυμα των εργαζομένων, την διεύθυνση του εκτελούμενου έργου και τις υπογραφές εργαζομένων και εργοδότη. Στο βιβλίο αυτό και για όσες ημέρες απασχολούνται στο Έργο καταχωρούνται επίσης και οι απασχολούμενοι στις μη οικοδομικές εργασίες (ηλεκτρολογικά, υδραυλικά κ.λπ.), οι οποίοι είναι μόνιμο προσωπικό εστεγασμένων επιχ/σεων από τις οποίες και ασφαλίζονται. 3.Σε περίπτωση που για την μισθοδοσία των εργαζομένων χρησιμοποιείται μηχανογράφηση το προβλεπόμενο από την προηγούμενη παράγραφο Βιβλίο Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού, μπορεί να αντικαθίσταται με μηχανογραφημένες καταστάσεις, που θα περιέχουν όλα τα στοιχεία του Βιβλίου. Σε έργα που η προσέλευση και η αποχώρηση του προσωπικού ελέγχεται με κάρτα επισημάνσεως, δεν είναι αναγκαία η υπογραφή εργοδότη και εργαζομένων σε καθημερινή βάση, απαιτείται όμως σε εβδομαδιαία βάση. Ως προς τα λοιπά οι παράγραφοι 1,2 ισχύουν και για τις περιπτώσεις αυτές. 4. Για την εφαρμογή της απόφασης αυτής νοούνται:
α) Ως οικοδομικές εργασίες και τεχνικά έργα: Κάθε οικοδομική ή άλλη εργοταξιακή κατασκευή ορισμένης χρονικής διάρκειας όπως εκσκαφή, ανέγερση προσθήκη, επισκευή και καθαίρεση. β) Ως υπόχρεος εργοδότης για την προμήθεια, τήρηση και υποβολή του εν λόγω βιβλίου: Χ -Ο κύριος του έργου που απασχολεί, με σχέση εξαρτημένης εργασίας προσωπικό, στην εκτέλεση με αυτεπιστασία οποιασδήποτε οικοδομικής εργασία ή τεχνικού έργου, Ο εργολάβος ή ο υπεργολάβος, που απασχολεί, με σχέση εξαρτημένης εργασίας προσωπικό, στην εκτέλεση οποιασδήποτε οικοδομικής εργασίας ή τεχνικού έργου - Ο εργολάβος και υπεργολάβος σε περίπτωση συνύπαρξης αυτών - Ο υπεύθυνος της εστεγασμένης επιχ/σης, για τις μη οικοδομικές εργασίες που εκτελούνται στο Έργο. 5. Η εφαρμογή της παρούσης σε ό,τι αφορά την ευθύνη του εργοδότη για την προμήθεια, θεώρηση, τήρηση ή πλημμελή τήρηση του Βιβλίου Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού, ανατίθεται στους υπαλλήλους, του Υπουργείου Εργασίας και των οικείων Αστυνομικών Αρχών, καθώς και στις μικτές Επιτροπές Ελέγχου. Ο έλεγχος για την διαπίστωση απασχόλησης επιδοτούμενων ανέργων ανατίθεται στους υπαλλήλους του ΟΑΕΔ, ο δε έλεγχος για την διαπίστωση μη επικόλλησης ενσήμων για όλες τις ημέρες που πραγματικά απασχολήθηκαν οι εργαζόμενοι, ανατίθεται στους υπαλλήλους του ΙΚΑ. Κάθε παράβαση που διαπιστώνεται μεμονωμένα από τις παραπάνω υπηρεσίες κοινοποιείται άμεσα στις άλλες. 6. Από την ισχύ της παρούσας για τις οικοδομικές εργασίες και τα τεχνικά έργα: α) δεν απαιτείται θεώρηση πίνακα ωρών εργασίας και αναπαύσεως προσωπικού β) δεν υποχρεούνται στην τήρηση του εν λόγω βιβλίου οι εργοδότες - ιδιοκτήτες, για μικροεπισκευές των κατοικιών τους, όταν δεν απαιτείται άδεια οικοδομικών εργασιών και εφόσον δεν απασχολούν περισσότερους του ενός εργαζομένους. 7.Οι παραβάτες των διατάξεων της παρούσας απόφασης υπόκεινται στις διοικητικές και ποινικές κυρώσεις, που προβλέπονται από τις παραγράφους 3 και 4 του άρθρου 30 του Ν. 1836/ 1989. Η απόφαση αυτή, που η ισχύ της αρχίζει από τη δημοσίευση της στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης τεύχος Β`.» Σημ: Η παρούσα είχε καταργηθεί με το άρθρο 20 παρ.9 Ν.1976/1991,το οποίο όμως (άρθρο 20) καταργήθηκε στη συνέχεια, από τότε που ίσχυσε, με το άρθρο 4 παρ.8 Ν.2556/1997.Σύμφωνα με το έγγραφ.11073/23.10.2000 Υπ.Εργασίας "η άποψη της αρμόδιας Δ/νσης του Υπουργείου με την σύμφωνη γνώμη του Νομικού Συμβουλίου είναι ότι επανέρχονται σε ισχύ οι διατάξεις του άρθρου 33 Ν.1836/1989 και η αριθ.1801/1989 απόφαση Υπ.Εγασίας (596/Β/2.8.89),με τις οποίες προβλέπεται η υποχρέωση Τήρησης Βιβλίου Ημερησίων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού στην εκτέλεση οικοδομικών και τεχνικών έργων, καθώς και άλλες λεπτομέρειες που συνδέονται με αυτή την υποχρέωση". Γ. Ειδικό Βιβλίο Τροποποίησης Ωραρίου και Υπερωριών Κατά το άρθρο 14 παρ. 2 του Ν.4225/2014 (ΦΕΚ Α' 2/07/01/2014), με τον οποίο αντικαταστάθηκε η παρ. 1 του άρθρου 80 του Ν. 4144/2013, είναι υποχρεωτική πλέον η τήρηση
ειδικού βιβλίου τροποποίησης ωραρίου και υπερωριών. Επισημαίνεται ότι, μέχρι αντίθετης ρύθμισης, το εν λόγω βιβλίο πρέπει να τηρούν και οι επιχειρήσεις που εκτελούν οικοδομικά και τεχνικά έργα, ασχέτως της τήρησης Βιβλίου Ημερήσιων Δελτίων Απασχολούμενου Προσωπικού, δεδομένου ότι δεν έχει εισαχθεί σχετική εξαίρεση. Η σχετική διάταξη έχει ως εξής: «1.Α. Κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας εργαζομένων, καθώς και η νόμιμη κατά την ισχύουσα νομοθεσία υπερωριακή απασχόληση καταχωρείται υποχρεωτικά πριν την έναρξη πραγματοποίησής της στο Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών που τηρείται από τον εργοδότη, χωρίς να απαιτείται θεώρησή του από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΣΕΠΕ. Β. Το Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών ισχύει για όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες εν γένει και μπορεί να τηρείται με τη μορφή ημερολογίου ή μηχανογραφημένων σελίδων, που φέρουν τα στοιχεία της επιχείρησης, εκμετάλλευσης ή του εν γένει εργοδότη και την ένδειξη «Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών». Γ. Το Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών πρέπει να τηρείται στο χώρο εργασίας, να διατηρείται από τον εργοδότη επί μια πενταετία από τη συμπλήρωσή του και να τίθεται στη διάθεση των ελεγκτικών οργάνων, προς έλεγχο, οσάκις ζητείται. Δ. Στο Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών αναγράφονται σε ξεχωριστές στήλες: α) το ονοματεπώνυμο και η ειδικότητα του μισθωτού, β) η ώρα έναρξης και λήξης του ωραρίου εργασίας, γ) η τροποποίηση που επέρχεται στο ωράριο εργασίας, δ) η ημερομηνία πραγματοποίησης της τροποποίησης ή της υπέρβασης του νομίμου ωραρίου, ε) η ώρα έναρξης και λήξης της υπέρβασης του νομίμου ωραρίου, στ) η αιτία για την οποία πραγματοποιείται η υπερωριακή απασχόληση, ζ) η ημερομηνία χορήγησης αναπληρωματικής ανάπαυσης (ΡΕΠΟ), όπου απαιτείται, η) η υπογραφή του εργαζομένου. Ε. Αν διαπιστωθεί, από τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα, ότι έχει επέλθει τροποποίηση ωραρίου εργασίας εργαζομένου ή ότι εργαζόμενος απασχολείται υπερωριακώς χωρίς η τροποποίηση αυτή ή η υπερωριακή απασχόληση να έχουν καταχωρηθεί κατά τα ανωτέρω στο Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών επιβάλλονται με πράξη του αρμόδιου οργάνου, σε βάρος του εργοδότη, κυρώσεις, σύμφωνα με τα άρθρα 24 και 28 του ν. 3996/2011, όπως ισχύουν. Κάθε αλλαγή ή τροποποίηση του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας, καθώς και η υπερωριακή απασχόληση εργαζομένου είναι νόμιμες μόνον εφόσον καταγραφούν στο Ειδικό Βιβλίο τροποποίησης ωραρίου εργασίας και υπερωριών. ΣΤ. Ο εργοδότης υποχρεούται να γνωστοποιεί στο ΣΕΠΕ ηλεκτρονικά, στο πληροφοριακό σύστημα του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, «ΕΡΓΑΝΗ», εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου κάθε μήνα, το σύνολο των νομίμων, σύμφωνα με τα παραπάνω, υπερωριών, που πραγματοποιήθηκαν, ανά εργαζόμενο, κατά τον προηγούμενο μήνα. Σε περίπτωση μη τήρησης της υποχρέωσης αυτής επιβάλλονται από τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα, σε βάρος του εργοδότη, κυρώσεις, σύμφωνα με το άρθρο 24 του ν. 3996/2011, όπως ισχύει.
Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας δύναται να ρυθμίζεται κάθε όρος και αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσης. Από την έναρξη ισχύος της παρούσης κάθε άλλη αντίθετη διάταξη παύει να ισχύει.» ΚΩΝ/ΝΟΣ ΤΣΟΥΜΑΝΗΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ