Η μετανάστευση των νέων και η οικονομική κρίση.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Η μετανάστευση των νέων και η οικονομική κρίση. Η περίπτωση των νέων της Ελλάδας Υποβληθείσα στον Καθηγητή Καρασαββόγλου Αναστάσιο Από την σπουδάστρια ΝΤΟΒΟΛΗ ΠΟΛΥΞΕΝΗ (4ο χλμ Κοζάνης - Καστοριάς, Κοζάνη) Έναρξη: 1.4.213 Παράδοση: 1.11.213 Καβάλα 213

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ABSTRACT... 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 2 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ... 3 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ... 4 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ... ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 9 1.1 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ... 9 1.2 ΑΕΠ... 1 1.3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ... 11 1.4 ΑΝΕΡΓΙΑ... 19 1. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ... 2 1.6 "ΣΚΙΩΔΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ"... 22 1.7 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ... 23 1.8 ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 2 1.9 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ... 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 BRAIN DRAIN... 3 2.1 ΟΡΙΣΜΟΣ BRAIN DRAIN... 3 2.2 ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ... 32 2.3 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 33 ΚΕΦΑΛΑΤΟ 3 ΤΟ BRATN DRAIN ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ... 3 3.1 ΤΟ BRAIN DRAIN ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ... 3 3.2 ΤΟ BRAIN DRAIN ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ... 37 3.3 ΤΟ BRAIN DRAIN ΣΤΗΝ ΑΣΙΑ... 37 3.4 ΤΟ BRAIN DRAIN ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ... 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΑΝΕΡΓΙΑ. BRAIN DRAINERS & BRAIN GAINERS... 38 4.1 ΑΝΕΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ... 38 4.2 ΕΙΣΟΔΟΣ "ΜΥΑΛΩΝ" ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 4 4.3 ΕΚΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ... 43.1 ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 43.2 ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ... 44.3 ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 44.4 ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗΣ... 4. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ... 46.6 ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 46

.7 ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6... 48 6.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ... 48 6.2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ & ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ... 6.3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ... 61 6.4 ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ... 62 6.4.1. Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΕΧΟΥΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΖΗΤΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ... 62 6.4.1.1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ... 63 6.4.1.2. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 63 6.4.1.3. ΜΕΣΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΑ ΤΡΙΑ ΕΤΗ... 64. 6.4.1.4. ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΧΡΟΝΙΚΟΔΙΑΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ... 64 6.4.2 ΥΨΗΛΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 6 6.4.2.1 ΜΕΣΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ... 6 6.4.2.2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ... 66 6.4.2.3 ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ... 66 6.4.3 ΔΙΝΩ ON-LINE ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ... 67 6.4.3.1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ... 67 6.4.3.2 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΤΗΤΑ... 68 6.4.4 ΣΤΕΛΝΩ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΕ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ... 69 6.4.4.1 ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 69 6.4.4.2 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ... 69 6.4. ΕΧΩ ΒΡΕΘΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΜΟΥ... 7 6.4..1 ΗΛΙΚΙΑ... 7 6.4..2 ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΜΑ ΠΟΥ ΜΕΙΝΑΤΕ ΣΕ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ... 71 6.4.6 ΕΧΩ ΣΠΟΥΔΑΣΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ... 71 6.4.6.1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ... 71 6.4.6.2 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΤΗΤΑ... 72 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 73 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ... 76 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1... 8 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΦΥΛΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΗΛΙΚΙΑ ΣΑΣ; ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΟΝΙΜΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ : ΜΕΝΩ ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΑΝΗΚΕΤΕ; ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΑΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑ; ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΑΝ ΕΙΣΤΕ ΑΝΕΡΓΟΣ, ΠΟΣΗ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΝΕΡΓΙΑΣ (ΣΕ ΜΗΝΕΣ);

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΑΝΕΡΓΙΑΣ; ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΣΟ ΕΤΗΣΙΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΑΣ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 3 ΕΤΗ; ΠΙΝΑΚΑΣ 12: ΑΝ ΕΡΓΑΖΕΣΤΕ, ΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΙΣΧΥΕΙ; ΠΙΝΑΚΑΣ 13: ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 14: ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΘΑ ΚΑΤΑΤΑΣΣΑΤΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΑΣ; ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΟΙΟ ΗΤΑΝ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΜΕΙΝΑΤΕ ΣΕ ΜΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ; ΠΙΝΑΚΑΣ 16: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...[ΑΜΕΙΒΟΜΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΩ] ΠΙΝΑΚΑΣ 17: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.. [ΤΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΜΟΥ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ] ΠΙΝΑΚΑΣ 18: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.. [ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 19: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.. [ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΩ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΗΔΗ ΔΙΑΘΕΤΩ] ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 21: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΕΡΕΥΝΑ] ΠΙΝΑΚΑΣ 22: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΕΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(ωράριο, ένσημα, συμπεριφορά αφεντικού, τήρηση νομοθεσίας κ.τ.λ)] ΠΙΝΑΚΑΣ 23: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[ Ο Ι ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ ΔΕΝ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΗ ΜΟΥ] ΠΙΝΑΚΑΣ 24: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Τ Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ(διατήρηση θέσης εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα)] ΠΙΝΑΚΑΣ 26: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[ Ο Ι ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ] ΠΙΝΑΚΑΣ 27: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. [ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΕΙΝΑΙ ΥΨΗΛΗ] ΠΙΝΑΚΑΣ 28: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΑΝΟΧΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 29: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΙΣΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. [ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΣΗ ΕΥΝΟΕΙ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 31: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Ε Χ Ω ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΩ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ, ΑΠΟΚΤΩΝΤΑΣ ΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΟΜΟΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ] ΠΙΝΑΚΑΣ 32: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[ Ο Ι ΓΝΩΣΕΙΣ ΜΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ, ΣΥΝΗΘΩΣ,ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΟΥ]

ΠΙΝΑΚΑΣ 33: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...[ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ(κοινωνική, πολιτική, οικονομική, θεσμική)εξαιτειασ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 34: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Τ Ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.[Τ Ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 36: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Θ Α ΑΜΕΙΒΟΜΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΩ] ΠΙΝΑΚΑΣ 37: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Τ Α ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΜΟΥ ΘΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΙ] ΠΙΝΑΚΑΣ 38: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[ Ο Ι ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ (ένσημα, παροχές, επιδόματα, κτλ) ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 39: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Μ Π Ο ΡΩ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΣΩ ΤΙΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΗΔΗ ΔΙΑΘΕΤΩ] ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π ΑΡΧ ΕΙ ΠΡΟΟΠΤΚΗ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 41: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΕΡΕΥΝΑ] ΠΙΝΑΚΑΣ 42: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΕΝΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ(ωράριο, ένσημα, συμπεριφορά αφεντικού, τήρηση νομοθεσίας, κτλ)] ΠΙΝΑΚΑΣ 43: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[ Ο Ι ΕΡΓΟΔΟΤΕΣ ΔΕΝ ΠΡΟΤΙΜΟΥΝ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΥΠΗΡΕΣΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΚΗ ΜΟΥ] ΠΙΝΑΚΑΣ 44: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Τ Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ(διατήρηση θέσης εργασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα)] ΠΙΝΑΚΑΣ 46: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[ Ο Ι ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ] ΠΙΝΑΚΑΣ 47: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ. [ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΕΙΝΑΙ ΥΨΗΛΗ] ΠΙΝΑΚΑΣ 48: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΑΝΟΧΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 49: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΩΝ ΑΝΕΡΓΩΝ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΙΣΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ : ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ. [ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΥΝΟΕΙ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ] ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Ε Χ Ω ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΒΕΛΤΙΩΘΩ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ, ΑΠΟΚΤΩΝΤΑΣ ΕΠΑΦΕΣ ΜΕ ΑΤΟΜΑ ΠΑΡΟΜΟΙΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ] ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[ Ο Ι ΓΝΩΣΕΙΣ ΜΟΥ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟΥΝ, ΣΥΝΗΘΩΣ, ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΟΥ] ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Υ Π Α ΡΧ ΕΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ (κοινωνική, πολιτική, οικονομική, θεσμική) ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ]

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.. [ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ : ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ.[Τ Ο ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟ] ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ; (Έχω συγγενείς και φίλους στο εξωτερικό). ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ;(έχω βρεθεί στο εξωτερικό στο πλαίσιο σπουδών μου Erasmus, συνέδρια, φοιτητικές εκδηλώσεις) ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ, ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ;(έχω σπουδάσει στο εξωτερικό) ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ; (προτιμώ τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του εξωτερικού) ΠΙΝΑΚΑΣ 61: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ; (τομείς όπως η τεχνολογία, η πληροφορική, η οικονομία κτλ έχουν μεγαλύτερη ζήτηση στο εξωτερικό) ΠΙΝΑΚΑΣ 62: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ;(τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα είναι υψηλά) ΠΙΝΑΚΑΣ 63: ΑΝ ΕΞΕΤΑΖΕΤΕ ΤΗΝ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ,ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ ΑΥΤΗ ΣΑΣ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ;(Ο/Η σύντροφος μου είναι στο εξωτερικό) ΠΙΝΑΚΑΣ 64: ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;(επισκέπτομαι συχνά ιστοσελίδες εύρεσης εργασίας στο εξωτερικό) ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;(έχω στείλει το βιογραφικό μου σε εταιρείες στο εξωτερικό) ΠΙΝΑΚΑΣ 66: ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;(δίνω συνεντεύξεις on-line σε εταιρείες του εξωτερικού) ΠΙΝΑΚΑΣ 67: ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;(έχω δεσμούς με άτομα που δουλεύουν στο εξωτερικό και μπορούν να με βοηθήσουν να αποκατασταθώ επαγγελματικά) ΠΙΝΑΚΑΣ 68: ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΠΙΛΕΓΕΤΕ ΓΙΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ;(έχω την επιθυμία να επισκεφτώ χώρες, ώστε να ζυγίσω τις προοπτικές εργασίας και τρόπου ζωής) ΠΙΝΑΚΑΣ 69: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΩ ΕΚΕΙ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 146 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΦΥΛΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΔΕΣΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΜΑΙ SITE ΓΙΑ ΕΥΡΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΩ ΕΚΕΙ ΠΙΝΑΚΑΣ : ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΕΥΡΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΔΕΣΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 9: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 11: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 12: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 13: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΠΟΛΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 14: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΑΥΞΗΜΕΝΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΙΣ ΠΡΟΟΠΤΚΕΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 16: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 17: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΠΟΛΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 18: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 19: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ 21: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΝΕΛΙΞΗ ΠΙΝΑΚΑΣ 22: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΕΥΡΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 23: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΕΥΝΟΙΚΟΤΕΡΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 24: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 26: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΟΧΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 27: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 28: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΤΡΟΠΟΥΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 29: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΑΥΞΗΜΕΝΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 31: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 32: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΜΕΣΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΜΕ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 33: ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΕΥΡΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΜΗΝΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 34: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ ΝΑ ΠΑΡΑΜΕΙΝΩ ΕΚΕΙ ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΩ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΛΟΓΩ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΓΚΥΡΙΩΝ

ABSTRACT There is much talk today about the economic crisis in our country, and the brain drain, is the tendency of young people to find job abroad. This research s topic is interesting, as a field of continuous research and future developments. The purpose of this study is to investigate the reasons for the "migration" of young people from Greece. For the successful fulfillment of this purpose, it was decided to perform a survey collecting primary empirical data with the method of the survey (collection questionnaires). The questionnaire that was created for the purposes of this survey, was completed by 4 individuals, who were selected by the method of non-random sampling and represent the profile of different kinds of Greeks (age, level of education, sex). The empirical data, that was collected, were analyzed using the SPSS statistical test 17. (Statistical Package for Social Sciences). More specifically, various measures of descriptive statistics, some non- parametric tests, while applied and correlation analysis to determine the existence of correlation between certain research variables. The results provide interesting information on economic statement on Greece, abroad and the reasons, why the Greeks decide to move abroad and the evolution of brain drain in the world and in Greece. 1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για την οικονομική κρίση στη χώρα μας, και το brain drain, δηλαδή την τάση των νέων ανθρώπων να αναζητούν εργασία στο εξωτερικό. Το συγκεκριμένο ερευνητικό αντικείμενο παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον, μιας και αποτελεί πεδίο συνεχούς έρευνας και μελλοντικής εξέλιξης. Σκοπός της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση των λόγων της «μετανάστευσης» των νέων από την Ελλάδα. Για την επιτυχέστερη εκπλήρωση του συγκεκριμένου σκοπού αποφασίσθηκε η πραγματοποίηση έρευνας συλλογής πρωτογενών εμπειρικών δεδομένων με την μέθοδο της δημοσκόπησης (συλλογή ερωτηματολογίων/ Το ερωτηματολόγιο που δημιουργήθηκε για τους σκοπούς της παρούσας έρευνας συμπληρώθηκε από 4 άτομα που επιλέχθηκαν με τη μέθοδο της μη τυχαίας δειγματοληψίας και αντιπροσωπεύουν το προφίλ πολλών ομάδων Ελλήνων (ηλικία, επίπεδο σπουδών, φύλλο). Τα εμπειρικά δεδομένα που συλλέχθηκαν αναλύθηκαν με τη βοήθεια του στατιστικού τεστ S.P.S.S. 17. (Statistical Package for Social Sciences). Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν διάφορα μέτρα της περιγραφικής στατιστικής, ορισμένα μη παραμετρικά τεστ, ενώ εφαρμόστηκε και η ανάλυση συσχετίσεων για τη διαπίστωση ύπαρξης συσχέτισης μεταξύ ορισμένων ερευνητικών μεταβλητών. Τα αποτελέσματα παρέχουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα, το εξωτερικό, τους λόγους που οι Έλληνες αποφασίζουν να μετακινηθούν στο εξωτερικό και την εξέλιξη του φαινομένου του brain drain στο κόσμο και την Ελλάδα. 2

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ Α.Δ.Ε.Δ.Υ. Α.Ε.Π ΓΣ.Ε.Ε. Ε.Γ.Τ.Σ. Εν Δ.Σ.Κ. Ε.Κ.Τ. Ε.Σ.Σ.Δ IMF PSI Ανώτατη Διοίκηση Ένωσης Δημοσίων Υπαλλήλων Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Γ ενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατία International Monetary Fund Private Sector Involvement 3

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2: ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 213 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3: ΣΚΙΩΔΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4: ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ : ΑΚΑΘ. ΔΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ & ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΥΣ, ΕΛΛΑΔΑ 211-21 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6: ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΜΕΣΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 23-212 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 7: ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΞΑΕ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 23-212 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 8: ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 4

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΑΕΠ 29-213 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ : ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΟΙΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 8: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ, ΦΥΛΟ, ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ & ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑΣ ΜΕ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Την τελευταία πενταετία, η οικονομική κρίση μπήκε για τα καλά στις ζωές των Ελλήνων και των Ευρωπαίων. Τα αποτελέσματα αυτής της κρίσης είναι οικονομικά, πολιτικά, θεσμικά, κοινωνικά και πολιτισμικά. Επίσης, ένα ακόμα αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης το οποίο άρχισε να αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις είναι το φαινόμενο του brain drain. Σε αυτή την εποχή των ραγδαίων εξελίξεων για την οικονομική ευημερία και την ανθρωπότητα το φαινόμενο του brain drain είναι μια πληγή τόσο για τις αναπτυσσόμενες όσο και για τις ανεπτυγμένες χώρες ης Ευρώπης. Οι καταρτισμένοι και εξειδικευμένοι νέοι όλης της Ευρώπης βρίσκονται σε μια διαρκή μετακίνηση τόσο στα ευρωπαϊκά κράτη όσο και σε άλλες χώρες, η μετακίνηση αυτή έχει άμεση σχέση με την αναζήτηση καλύτερης εργασίας και ποιότητας ζωής. Με αποτέλεσμα κάποιες χώρες να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της υπερβολικής συγκέντρωσης ατόμων με εξειδίκευση. Από την άλλη πλευρά άλλες χώρες αντιμετωπίζουν και το φαινόμενο έλλειψης ατόμων με εξειδίκευση. Η παρούσα εργασία αφορά τις σύγχρονες εξελίξεις της εποχής και ασχολείται με δυο βασικά προβλήματα που ταλανίζουν την Ευρώπη, αυτό της οικονομικής κρίσης και αυτό του brain drain. Τα προβλήματα αυτά αναπτύσσονται παράλληλα σε αυτή την εργασία καθώς το φαινόμενο του brain drain είναι άμεσα συνυφασμένο με την οικονομική κρίση. 6

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα οι brain drainers αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο εξ αιτίας της έντονης αβεβαιότητας που επικρατεί στο οικονομικό περιβάλλον. Η μια επιχείρηση κλείνει μετά την άλλη, οι θέσεις εργασίας εξανεμίζονται, οι τιμές των βασικών αγαθών ανατιμούνται καθημερινά, οι τράπεζες αδυνατούν να παραχωρήσουν δάνεια και κατακρατούν χρήματα πελατών. Αυτά τα γεγονότα, άλλα και πολλά ακόμα οδηγούν τους νέους αυτής της χώρας σε αγανάκτηση, απόγνωση και ίσως και σε δρόμους φυγής. Η αβεβαιότητα λοιπόν που επικρατεί στην ελληνική οικονομία οδηγεί ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων να αναρωτιέται: «Να αφήσω τη χώρα μου και να φύγω στο εξωτερικό;», βέβαια προκύπτουν και άλλες πολλές ερωτήσεις, καθώς επίσης και ακόμα περισσότερες απαντήσεις. Όπως φαίνεται στην παρούσα έρευνα, αλλά και από άλλες όπως αυτή του κ. Λαμπριανίδη Λ., το ποσοστό των νέων Ελλήνων που σκέπτεται να εγκαταλείψει την Ελλάδα είναι αρκετά μεγάλο, κάτι το οποίο ήταν αναμενόμενο. Βέβαια το ανησυχητικό είναι ότι το ποσοστό αυτό έχει την τάση να αυξάνεται. Το brain drain σε αυτή την εργασία ερευνάτε κυρίως σε άτομα νεαρής ηλικίας, δηλαδή έως και 3 ετών και άτομα των οποίων το εκπαιδευτικό επίπεδο είναι τουλάχιστον πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Η μικρή ερευνητική προσέγγιση του αντικειμένου του brain drain, η μεγάλη σημασία του φαινομένου και η έντονη παγκόσμια κινητικότητα των νέων αποτέλεσαν τους βασικότερους λόγους ενασχόλησης με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Οι επιμέρους στόχοι της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι οι εξής: Η οικονομική κρίση η οποία ερευνήθηκε με τη βοήθεια διαφόρων οικονομικών μεγεθών πχ. το Α.Ε.Π, την ανεργία, τον πληθωρισμό, την καταναλωτική συμπεριφορά, τη σκιώδη οικονομία και τα ισοζύγια πληρωμών. Διερεύνηση του φαινομένου του brain drain, καθώς και τις αιτίες που το 7

προκαλούν και το κάνουν τόσο σύνθετο. Παρουσίαση του φαινομένου στη Ευρώπη και τον κόσμο, ομάδες ατόμων που αφορά πιο έντονα, και τέλος οι συνθήκες ζωής στις χώρες υποδοχής και αποστολής brain drainers. Ανάδειξη της Ελλάδας ως χώρα αποστολής brain drainers και προσέγγιση των αιτιών ώστε να εξετάσουμε αν η εκπαίδευση και η ανεργία είναι σημαντικοί παράγοντες ώστε οι ερωτώμενοι να εγκαταλείψουν την Ελλάδα. Διερεύνηση με τη βοήθεια εμπειρικής έρευνας και ανάπτυξη αποτελεσμάτων των προτιμήσεων Ελλήνων. Η εμπειρική έρευνα αυτή ασχολήθηκε με την πολιτική, οικονομική, πολιτισμική κατάσταση που πιστεύουν οι Έλληνες ότι επικρατεί στην χώρα τους αλλά και το εξωτερικό. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων πραγματοποιήθηκε τόσο δευτερογενής, όσο και πρωτογενής έρευνα. Η δευτερογενής έρευνα συμπεριέλαβε μια εκτενή βιβλιογραφική ανασκόπηση διαφόρων ερευνών, μελετών, βιβλίων και περιοδικών που σχετίζονται με το προς διαπραγμάτευση θέμα. Η πρωτογενής έρευνα υλοποιήθηκε με την δημιουργία ενός ερωτηματολογίου το οποίο συμπληρώθηκε από χρήστες του διαδικτύου από διάφορες ηλικιακές ομάδες. Η επεξεργασία των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκε με την χρήση του στατιστικού πακέτου S.P.S.S. ("Statistical Package for Social Sciences). Τα βασικότερα ευρήματα που προκύπτουν από αυτήν την πτυχιακή εργασία είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι ένα γόνιμο περιβάλλον για την εκπαίδευση, την υγεία και την εύρεση εργασίας, η πολιτική κατάσταση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό δεν ευνοεί την ανάπτυξη συνθηκών για τη μείωση της ανεργίας. Τέλος, με τον συνδυασμό των αποτελεσμάτων της έρευνας μας δόθηκε η ευκαιρία να αναλύσουμε τους λόγους και τους τρόπους εύρεσης εργασίας που επέλεξε το δείγμα του ερωτηματολογίου. Ιδιαίτερο ρόλο έπαιξε επίσης το μορφωτικό επίπεδο, ο τόπος διαμονής, η ηλικία και η επαγγελματική κατάσταση ώστε διερευνηθεί και να αναλυθεί η στάση των Ελλήνων απέναντι στο φαινόμενο του brain drain. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 8

1.1 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Η οικονομική κρίση είναι ένα γεγονός που ταλανίζει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και όλη την Ευρώπη και είναι δύσκολο να οριστεί. Πολλοί έχουν προσπαθήσει να δώσουν έναν ορισμό, χαρακτηρίζοντας την ως ένα από τα μείζονα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση, με διαφορετική ένταση όμως σε κάθε χώρα. Για να οριστεί η κρίση, συνήθως χρησιμοποιούνται οι έννοιες από τη θεωρία των οικονομικών διακυμάνσεων. Επίσης, έννοιες όπως οι περιφερικές ανισότητες, οι εξαγωγές και οι εισαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας, τα ισοζύγια πληρωμών, οι επενδύσεις κ.α. θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το βάθος της κρίσης στην καθημερινότητα μας. Τα κύρια χαρακτηριστικά της οικονομικής κρίσης και ύφεσης στην χώρα μας υποστηρίζεται ότι αναφέρονται στο έλλειμμα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας, που με τη σειρά του ανάγεται στο δημόσιο έλλειμμα, στο δημόσιο χρέος (με την μεγάλη συμμετοχή του εξωτερικού χρέους) και στο εσωτερικό έλλειμμα. Σε αυτά πρέπει όμως να προσθέσουμε την έντονη ανισοκατανομή του εισοδήματος, την υψηλή ανεργία (η πραγματική ανεργία ανέρχεται σε 27,4%, τα νέα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της ανεργίας με τις σοβαρές αρνητικές προοπτικές για την δεκαετία 21-22, την τεχνολογική και καινοτομική υποβάθμιση της παραγωγικής βάσης της χώρας, την απαξίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού. Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση και εισέρχεται τώρα σε μια μακρά περίοδο υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου των μεσαίων εισοδηματικών τάξεων και απαξίωσης μεγάλων τμημάτων του παραγωγικού και ανθρώπινου δυναμικού της. Με τη βοήθεια των μεγεθών που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε πόσο έντονο είναι αυτό το φαινόμενο και πόσο επηρεάζει τη ζωή των νέων ανθρώπων, οι οποίοι αν και καταρτισμένοι επιστημονικά αναγκάζονται να καταφύγουν στην έσχατη λύση της μετανάστευσης λόγω της ελλιπούς προσφοράς εργασίας στη χώρα τους. 9

1.2 ΑΕΠ Όπως είναι λογικό, το ΑΕΠ είναι το άμεσα επηρεαζόμενο στοιχείο εν μέσω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει την χώρα μας και όχι μόνο. Τα αποτελέσματα της κρίσης επέφεραν τρομερές αλλαγές στο ΑΕΠ της Ελλάδας. Ως ΑΕΠ(Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν) λοιπόν ορίζεται η συνολική αξία σε χρηματικές μονάδες όλων των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγει μια οικονομία σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, συνήθως ένα έτος. Στον παρακάτω πίνακα αποτυπώνεται το ΑΕΠ για τα έτη 29 έως και 213, καθώς και οι διακυμάνσεις των τρεχουσών τιμών μαζί με τα ποσοστά επί τοις εκατό αντίστοιχων αλλαγών ανά έτος. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΑΕΠ, 29-213 (τα μεγέθη είναι σε εκατ. ευρώ, τρέχουσες τιμές) Μη εποχιακά στοιχεία διορθωμένα στοιχεία Έτος Τρέχουσες τιμές Ποσοστό % διαφορών με το προηγούμενο έτος 29 6.38 2.7 21 4.71-8.9 211 1.139-6. 212 47.267-7.6 213 4.8-6.9 ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ www.statistics.gr Με βάση τα μη εποχιακά στοιχεία διορθωμένα στοιχεία, τα οποία και αφορούν το ΑΕΠ της Ελλάδας εν μέσω κρίσης (σε σταθερές τιμές 2) αυτό διαμορφώθηκε κατά το 4ο τρίμηνο του 21 στις -8,9%. Η ποσοστιαία μεταβολή είναι της τάξεως των 6,2 μονάδων σε σχέση με το 4ο τρίμηνο του 29 και μάλιστα με πτωτική τάση(-). Ανάμεσα στο έτος 29 και 21 παρατηρείται η μεγαλύτερη απόκλιση σε ποσοστά, γεγονός που υποδεικνύει την απαρχή της οικονομικής κρίσης στον ελλαδικό, και όχι μόνο, χώρο. Η αγορά μας επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό και αυτό φαίνεται από την 1

αρνητική πορεία(-8,9%) του ΑΕΠ. Οι παράγοντες είναι ποικίλοι: η οικονομική κρίση, έπειτα η αδυναμία καινοτομίας στο χώρο παράγωγης εξαιτίας των περιορισμένων χρηματικών διαθεσίμων (σχεδόν μηδαμινά), οι αυξημένες εισαγωγές αγαθών κάθε είδους(πχ. ένδυσης, διατροφής, πετρελαίων, πλοίων κ. άλλα) σε σχέση με τις εξαγωγές στη χώρα μας. Εν συνεχεία, το 4ο τρίμηνο του 211 παρουσιάζεται μια μείωση της τάξεως των 2.4 μονάδων σε σχέση με το 4ο τρίμηνο του 21. Η οικονομική δυσχέρεια της Ελλάδας δεν παύει να υφίσταται και το επόμενο έτος, παρόλα αυτά η ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ μικραίνει. Αυτό συμβαίνει γιατί σιγά σιγά η χώρα αναδομείται και ανταπεξέρχεται στα δεδομένα της οικονομικής ανέχειας. Τέλος κατά το 4ο τρίμηνο του 212 παρουσιάζεται μια μείωση κατά 1.1 μονάδες σε σχέση με το 4ο τρίμηνο του 211.Οι ρυθμοί της ελληνικής βιομηχανίας ανακτώνται, οι εισαγωγές μας από άλλες χώρες του εξωτερικού άρχισαν να μειώνονται και σε αντίθεση με τις εξαγωγές, οι οποίες αυξήθηκαν κατά το 212. 1.3 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, τον Ιούλιο του 212 το Εμπορικό Ισοζύγιο παρουσίασε τα εξής στοιχεία: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ 21 211 212 ΙΣΟΖΥΓΙΟ καυσίμων -28.279,6-27.229,1-19.619, ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ χωρίς καύσιμα -8.627,2-11.126,9-1.22, ΙΣΟΖΥΓΙΟ πλοίων -19.62,4-16.12,1-9.399,1 ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ χωρίς καύσιμα και πλοία -3.621,3-3.261,2-1.42,6 Εξαγωγές αγαθών -16.31,1-12.84,9-8.36,4 εκ των οποίων: 17.81, 2.23,6 22.2,6 Καύσιμα Πλοία (πωλήσεις) 4.9, 6.187,7 7.426,4 Λοιπά αγαθά 798,6 74,7 737,8 Εμπορεύματα 11.332,9 13.288,2 13.86, Εισαγωγές αγαθών 1.446,1 1.363,1 1.712,2 εκ των οποίων: 4.361, 47.49,6 41.639,7 11

Καύσιμα Πλοία (αγορές) 13.77,1 17.314,6 17.646,3 Αγαθά 4.419,9 4.1,9 1.78,4 ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ www. statistics. gr Το έλλειμμα του Εμπορικού Ισοζυγίου περιορίστηκε κατά 836 εκατ. ευρώ, λόγω του περιορισμού του ελλείμματος του Ισοζυγίου των Αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων κατά 389 εκατ. ευρώ, καθώς και της μείωσης των καθαρών πληρωμών για αγορές πλοίων και καυσίμων κατά 3 και 142 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Το Εμπορικό Έλλειμμα εκτός καυσίμων και πλοίων περιορίστηκε κυρίως λόγω της σημαντικής μείωσης της δαπάνης για εισαγωγές κατά 346 εκατ. ευρώ ή 1,8%, καθώς οι εισπράξεις από εξαγωγές αυξήθηκαν μόνο κατά 43 εκατ. ευρώ ή 3,9%. Ειδικότερα, το έλλειμμα του Εμπορικού Ισοζυγίου περιορίστηκε κατά 4, δις ευρώ, λόγω της μείωσης του εμπορικού ελλείμματος εκτός καυσίμων και πλοίων κατά 2,4 δις ευρώ (ή 3,4%) και του περιορισμού των καθαρών πληρωμών για αγορές πλοίων κατά 1, δις ευρώ, ενώ οι καθαρές πληρωμές για εισαγωγές καυσίμων μειώθηκαν ελαφρά (κατά 71 εκατ. ευρώ ή 1,1%). Οι εισπράξεις από εξαγωγές αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων αυξήθηκαν κατά,9%, ενώ οι πληρωμές για αντίστοιχες εισαγωγές μειώθηκαν με πολύ ταχύτερο (υπερδιπλάσιο) ρυθμό (12,8%). Η αύξηση του πλεονάσματος του Ισοζυγίου Υπηρεσιών στο επτάμηνο οφείλεται κυρίως στην άνοδο των καθαρών εισπράξεων από υπηρεσίες μεταφορών και δευτερευόντως στη μείωση των καθαρών πληρωμών για "λοιπές" υπηρεσίες, ενώ οι καθαρές εισπράξεις από ταξιδιωτικές υπηρεσίες περιορίστηκαν. Ειδικότερα, οι ταξιδιωτικές δαπάνες στην Ελλάδα από μη κατοίκους μειώθηκαν κατά 7,% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 211, αντικατοπτρίζοντας και τη μείωση των αφίξεων μη κατοίκων με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,2% (σύμφωνα με τα στοιχεία της "έρευνας συνόρων" της Τράπεζας της Ελλάδος). Ταυτόχρονα όμως, οι ταξιδιωτικές δαπάνες στο εξωτερικό από κατοίκους Ελλάδος περιορίστηκαν κατά 1,6%, με αποτέλεσμα η μείωση των καθαρών εισπράξεων να περιοριστεί στα 17 εκατ. ευρώ. Την ίδια περίοδο, οι ακαθάριστες εισπράξεις από υπηρεσίες μεταφορών (κυρίως από την εμπορική ναυτιλία) παρέμειναν σχεδόν στάσιμες (-,9%), αλλά οι αντίστοιχες 12

πληρωμές μειώθηκαν κατά 13,%, με αποτέλεσμα οι καθαρές εισπράξεις να αυξηθούν κατά 14 εκατ. ευρώ. Το έλλειμμα του Ισοζυγίου των Εισοδημάτων μειώθηκε κατά 2,8 δις ευρώ σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 211, κυρίως λόγω της δραστικής μείωσης των καθαρών πληρωμών για τόκους επί των τίτλων του Δημοσίου που κατέχουν κάτοικοι του εξωτερικού, η οποία οφείλεται στην εφαρμογή του PSI, καθώς και στη χρονική μετατόπιση της καταβολής των τόκων που αφορούν δάνεια του μηχανισμού στήριξης μέσω της ΕΚΤ, λόγω αναπροσαρμογής του επιτοκίου, όπως έχει αναφερθεί στο δελτίο τύπου για τα στοιχεία του μηνός Ιουνίου 212. Τέλος, το ισοζύγιο των τρεχουσών μεταβιβάσεων παρουσίασε πλεόνασμα 1,1 δις ευρώ, μεγαλύτερο κατά 88 εκατ. ευρώ από ότι την αντίστοιχη περίοδο του 211. Η εξέλιξη αυτή οφείλεται στη μείωση των καθαρών μεταβιβαστικών πληρωμών των λοιπών τομέων (που αφορούν κυρίως μεταναστευτικά εμβάσματα) κατά 129 εκατ. ευρώ, ενώ, οι καθαρές μεταβιβαστικές εισπράξεις του τομέα της γενικής κυβέρνησης (κυρίως από την ΕΕ) περιορίστηκαν κατά 42 εκατ. Ευρώ. 13

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ 21 211 212 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ( Σ.Β.1 - ΙΒ.2) 13.248, 14.629,6 14.721,4 Εισπράξεις 28.477,8 28.69,2 27.18,8 Ταξιδιωτικό 9.611,3 1.4,7 1.24,9 Μεταφορές 1.418,4 14.96,6 13.287,4 Λοιπές υπηρεσίες 3.448,1 4.7,9 3.796, Πληρωμές 1.229,4 13.979,6 12.387,4 Ταξιδιωτικό 2.16, 2.266, 1.843,9 Μεταφορές 8.1,4 7.234,4 6.328, Λοιπές υπηρεσίες 4.917,9 4.478,7 4.21, ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΩΝ (ΙΓ.1 - ΙΓ.2) -7.673,8-8.94,8-3.61,7 Εισπράξεις 4.9,3 3.322,1 3.274,6 Αμοιβές,μισθοί 199,7 188, 2,8 Τόκοι, μερίσματα,κέρδη 3.89,6 3.134,1 3.73,7 Πληρωμές 11.683,1 11.916,9 6.336,3 Αμοιβές,μισθοί 377,6 47, 468, Τόκοι, μερίσματα,κέρδη 11.3, 11.447,.868,4 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (ΙΔ.1 - ΕΔ.2) 198,9 6,8 1.431, Εισπράξεις 4.64,3 4.43,.12,6 Γενική Κυβέρνηση 3.188, 3.24,9 4.6,2 Λοιποί τομείς 1.46,8 1.18,1 1.6,4 Πληρωμές 4.4,4 3.874,2 3.694,1 14

Γενική Κυβέρνηση 2.86,4 2.48,4 2.647,9 Λοιποί τομείς 1.9, 1.388,8 1.46,2 ΠΗΓΗ: ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Το πλεόνασμα του Ισοζυγίου Υπηρεσιών αυξήθηκε κατά 13.248 εκατ. ευρώ λόγω της ανόδου των καθαρών εισπράξεων από υπηρεσίες μεταφορών και της βελτίωσης του ταξιδιωτικές υπηρεσίες, εξελίξεις οι οποίες αντιστάθμισαν τον περιορισμό των καθαρών εισπράξεων από λοιπές υπηρεσίες. Ειδικότερα, σε σύγκριση με το 21, οι ταξιδιωτικές δαπάνες στην Ελλάδα από μη κατοίκους μειώθηκαν κατά 413 εκατ. Ευρώ και οι αντίστοιχες δαπάνες στο εξωτερικό από κατοίκους Ελλάδος μειώθηκαν κατά 313 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα να περιοριστούν οι καθαρές εισπράξεις κατά 1 εκατ. ευρώ. Οι ακαθάριστες εισπράξεις από υπηρεσίες μεταφορών (κυρίως από την εμπορική ναυτιλία) παρουσίασαν πτώση κατά 2.131 εκατ. ευρώ και οι αντίστοιχες πληρωμές μειώθηκαν κατά 1.827 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα να αυξηθούν οι καθαρές εισπράξεις κατά 34 εκατ. ευρώ. Το έλλειμμα του Ισοζυγίου Εισοδημάτων μειώθηκε κατά 7.673 εκατ. ευρώ, σχεδόν εξ ολοκλήρου λόγω της μείωσης των καθαρών πληρωμών για τόκους μερίσματα και κέρδη η οποία, με την σειρά της, οφείλεται κυρίως στη μείωση (κατά 736 εκατ. ευρώ) των καθαρών πληρωμών τόκων επί των τίτλων του Δημοσίου που κατέχουν οι κάτοικοι του εξωτερικού μετά τη συμμετοχή των ιδιωτών στην περικοπή του δημόσιου χρέους. Τέλος, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Μεταβιβάσεων παρουσίασε έλλειμμα 399 εκατ. Ευρώ το21, έναντι πλεονάσματος 1.431 εκατ. ευρώ το 212, κυρίως επειδή καταγράφηκαν καθαρές μεταβιβαστικές πληρωμές του τομέα της γενικής κυβέρνησης (κυρίως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση), έναντι καθαρών μεταβιβαστικών εισπράξεων τον Ιούλιο του 211. (Υπενθυμίζεται ότι οι ακαθάριστες τρέχουσες μεταβιβάσεις από την ΕΕ περιλαμβάνουν κυρίως τις καταβολές από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) καθώς και τις καταβολές από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, ενώ οι τρέχουσες μεταβιβάσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνουν τις αποδόσειςπληρωμές της Ελλάδος στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό.) 1

ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ (Π.1-112) 21 211 2112 Εισπράξεις 2.71, 2.671,8 2.327,6 Γενική Κυβέρνηση 2.36,2 2.932,7 2.64,6 Λοιποί τομείς 2.239,3 2.798, 2.486, Πληρωμές 116,9 134,2 78,6 Γενική Κυβέρνηση 284,7 26,8 237,1 Λοιποί τομείς 1,8 12,7 13,7 ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧΟΥΣΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΩΝ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΩΝ( Ι + ΙΙ) ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΧΡΗΜ/ΚΩΝ ΣΥΝ/ΓΩΝ ( ΙΥ Α+ΙΥΒ+ΙΥΓ+ΙΥΔ ) 268,9 248,1 223,3 2.71, 2.671,8 2.327,6 ΑΜΕΣΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ * -927, -42,6 2.322,4 Κατοίκων στο εξωτερικό -1.176,2-1.274,9 3,4 Μη κατοίκων στην Ελλάδα 249,2 822,3 2.292, ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΧΑΡΤΟΦΥΛΑΚΙΟΥ * -2.8, -19.778,3-99.93,9 Απαιτήσεις 13.278,7 4.139, -8.86,1 Υποχρεώσεις -34.133,6-23.917,3-41.817,8 ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ * 42.38,8 38., 11.744,1 Απαιτήσεις 7.68,7 7.638,7 13.863,4 Υποχρεώσεις 34.88,2 3.411,3 87.88,7 ( Δάνεια Γ ενικής Κυβέρνησης ) 29.978,2 39.873,9 19.93,9 ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ * * -927, -42,6 2.322,4 ΠΗΓΗ: ΤΡΑΠΕΖΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, τον Ιούλιο του 212 το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών παρουσίασε, για πρώτη φορά από το Μάιο του 21, πλεόνασμα, το οποίο διαμορφώθηκε 642 εκατ. ευρώ, έναντι ελλείμματος 88 εκατ. ευρώ τον Ιούλιο του 211. 16

Το επτάμηνο Ιανουαρίου-Ιουλίου του 212 το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών περιορίστηκε κατά 7,4 δις ευρώ ή 3,3% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 211 και διαμορφώθηκε σε 6, δις ευρώ. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά πρωτίστως τη σημαντική μείωση του εμπορικού ελλείμματος εκτός καυσίμων κατά 3,9 δις ευρώ, τη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου εισοδημάτων κατά 2,8 δις ευρώ, καθώς και την αύξηση των πλεονασμάτων του Ισοζυγίου Υπηρεσιών (κατά 486 εκατ. ευρώ) και Τρεχουσών Μεταβιβάσεων (κατά 88 εκατ. ευρώ). Εν συνεχεία για την καλύτερη κατανόηση των ισοζυγίων και πως αυτά αναλύονται, παρουσιάζεται μια σύμπτυξη κάποιων ισοζυγίων που αφορούν κυρίως την πρόοδο της αγοράς στα πλοία και στα καύσιμα. Οι πίνακες είναι οι ακόλουθοι, καθώς και η ανάλυση τους: ΠΙΝΑΚΑΣ : ΙΣΟΖΎΓΙΟ ΠΛΟΙΩΝ 21 211 212 Ισοζύγιο πλοίων -1962,4-1612,1-9399,1 Εξαγωγές πλοίων 49, 6187,7 7426,4 Εισαγωγές πλοίων 1377,1 17314,6 17646,3 ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ iwww.statistics.gr) Όπως παρατηρούμε τον πίνακα βλέπουμε ότι κατά τα έτη 21 έως 212 το ισοζύγιο των πλοίων ακολουθεί μια καθοδική τάση μεγάλης κλίμακας. Οι αρνητικές τιμές υποδηλώνουν και στιγματίζουν την γενικότερη κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης. Η απώλεια υψηλών χρηματικών ποσών δημιούργησε ελλείμματα στον προϋπολογισμό του κράτους. Βέβαια σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε ο τρόπος διαχείρισης της υπάρχουσας οικονομικής δυσχέρειας με συνεχής επαφές με το εξωτερικό και την αποδοχή βοήθειας από μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά η ισχύουσα εμπορική πολιτική των κυβερνήσεων, που επιτάσσει σκληρές διαπραγματεύσεις και όριο χρηματικών συναλλαγών ώθησε σε ένα εμπορικό τέλμα την ελληνική ναυτιλία. Παρόλα αυτά οι εξαγωγές πλοίων από το 21 και έπειτα φαίνεται να ανακάμπτουν γεγονός που φανερώνει ότι όλο και περισσότεροι είναι οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται και επενδύουν στη ναυτιλία και στο ελληνικό προϊόν. Έτσι, άμεσα επηρεάζονται και οι εισαγωγές πλοίων στον ελλαδικό χώρο, είτε σε μορφή πλοίου, είτε επένδυσης ή ακόμη και χρηματοδότησης ή και ενοικίασης των 17

πλοίων. Τα έσοδα από μια τέτοια εκμετάλλευση ενός πλωτού σκάφους είναι υψηλά και υπολογίσιμα κέρδη. Είναι λογικό πως η αδυναμία διαχείρισης των εισαγωγών αλλά και των εξαγωγών ανακύπτει εξ ολοκλήρου από την οικονομική κρίση. Η Ελλάδα αποτελούσε κινητήρια δύναμη στις αγορές του εξωτερικού κάποτε, που εξαιτίας της άριστης γεωγραφικής της θέσης μπορούσε να προσελκύσει επενδύσεις στον τομέα της ναυτιλίας και όχι μόνο. Τώρα πλέον το ασταθές οικονομικό περιβάλλον και η πολιτική αστάθεια καθιστά δύσκολη την υλοποίηση οποιουδήποτε σχεδίου. Ακόμη, μια περαιτέρω ανάλυση θα γίνει και για το ισοζύγιο καυσίμων, που αποτελεί με τη σειρά του σημαντικό λόγω επιλογής του ελλαδικού χώρου για επενδύσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΚΑΥΣΙΜΩΝ 21 211 212 Ισοζύγιο καυσίμων -28279,6-27229,1-19619, Εξαγωγές καυσίμων 1781, 223,6 222,6 Εισαγωγές καυσίμων 4361, 4749,6 41639,7 ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ www.statistics.gr Στο παραπάνω ισοζύγιο παρουσιάζεται η πορεία των εισαγωγών και εξαγωγών στα καύσιμα κατά τα έτη 21, 211 και 212. Οι τιμές όπως φαίνεται εδώ, όπως και στο ισοζύγιο πλοίων, ακολουθεί αρνητικές τιμές και μάλιστα με αριθμητική καθοδική τάση. Από -28279,6 το έτος 21 φτάνει στα -19619, το 212, φτάνοντας η μείωση τα 866,6 εκατομμύρια ευρώ. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονισθεί ότι οι εξαγωγές σε τρίτες χώρες αυξήθηκε, γεγονός που προσφέρει στην Ελλάδα αρκετά έσοδα δημιουργώντας ένα αξιόλογο πλεόνασμα. Η σταδιακή αύξηση των εξαγωγών από 1781, το 21 σε 222,6 το 212 δίνει την ελπίδα ότι τελικά ακόμη η Ελλάδα είναι υπολογίσιμη δύναμη αλλά και αξιόπιστη στους διεθνής κύκλους. Τώρα, όσον αφορά και τις εισαγωγές εκεί κατά τα έτη 21 και 211 παρουσιάζεται μια αύξηση των εισαγωγών, κάτι που δείχνει την δύναμη που κατείχε η Ελλάδα. Το μεσοδιάστημα αυτό η Ελλάδα προβαίνει σε αγορές, αξιοποιώντας απόλυτα τους οικονομικούς πόρους που μέχρι τότε διέθετε. Έπειτα το 212 το σκηνικό της αγοράς αλλάζει, καθώς κατά το 18

διάστημα εκείνο πλήττεται εμφανώς η ελληνική επικράτεια από την οικονομική κρίση και τα όποια σχέδια της για διεθνή πορεία και καθίδρυση στο χώρο των πετρελαίων, βρίσκουν εμπόδια.(πηγή: www.imerisia.gr) Τέλος, ολοκληρώνοντας την ανάλυση των συνδυαστικών πινάκων των ισοζυγίων πλοίων και καυσίμων θα πρέπει να τονισθεί, ότι οι εξαγωγές αλλά και οι εισαγωγές σε μια χώρα εκφράζουν την οικονομική δυνατότητα και ευχέρεια της εξεταζόμενης χώρας. Η πολιτική αστάθεια, η κοινωνική και οικονομική υπανάπτυξη μαζί με το ασταθές φορολογικό περιβάλλον, με τους συχνούς φόρους και δυσβάστακτους, πολλές φορές, καθώς και η κλιμακωτή εξέλιξη των αγορών δημιουργούν ένα όχι και τόσο πρόσφορο έδαφος για επενδύσεις στον ελλαδικό χώρο. Έχει αποδειχτεί βέβαια, ότι λόγω των καλών σχέσεων μας με τους τριγύρω λαούς μας, η Ελλάδα μπορεί και πάλι να ορθώσει το ανάστημα της και να ανακηρυχθεί ξανά υπολογίσιμη δύναμη. 1.4 ΑΝΕΡΓΙΑ Ανεργία είναι η κατάσταση ενός ατόμου, που ενώ είναι ικανό, πρόθυμο και διαθέσιμο να απασχοληθεί, δε μπορεί να βρει εργασία. Ορίζεται ως το πηλίκο των ανέργων μιας περιοχής προς το συνολικό εργατικό δυναμικό σε αυτήν και εκφράζεται ως ποσοστό επί της εκατό του εργατικού δυναμικού της συγκεκριμένης περιοχής. Η ΕΛ-ΣΤΑΤ έκρινε ιδιαίτερα σημαντικό να δοθεί μια σαφής εικόνα των εξελίξεων όσον αφορά στην απασχόληση και ιδιαίτερα την ανεργία εκπονώντας αναλυτική έρευνα για την Απασχόληση στην Ελλάδα. Το ποσοστό 27,4%, το οποίο εκτινάχθηκε σε επίπεδα ρεκόρ για τη χώρα το πρώτο τρίμηνο του 213 φανερώνει το μέγεθος του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες σήμερα. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ : ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 19

Πιο συγκεκριμένα το πρώτο τρίμηνο του 213 ο αριθμός των απασχολούμενων ανήλθε σε 3.9.921 άτομα και των ανέργων σε 1.3.237. Το προηγούμενο τρίμηνο το ποσοστό ήταν 26,% και το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους 22,6%. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως η ανεργία είναι ένα μείζονα προβλήματα της κοινωνίας. Το παραπάνω διάγραμμα μας δείχνει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν οι νέοι μεταξύ 1-24 ετών, με ποσοστό που αγγίζει το 6%, ακολουθούν οι νέοι μεταξύ 2-29 ετών με ποσοστό 41%, υποθέτοντας ότι τα άτομα αυτά είναι συνήθως άτομα που έχουν τελειώσει κάποιο πανεπιστήμιο και έχουν γνώσεις και εξιδήκευση καταλαβαίνουμε την λαϊκή έκφραση, «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της.» 1. ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ Ο πληθωρισμός ορίζεται ως μια συνεχής και αισθητή αύξηση στο γενικό επίπεδο/δείκτη τιμών και έχει ως αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση της αγοραστικής δύναμης του χρήματος. Η πορεία της οικονομικής δραστηριότητας στην παγκόσμια οικονομία χαρακτηρίζεται από τη διαδοχική εμφάνιση περιόδων στις οποίες επιτυγχάνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με σχετικά υψηλό πληθωρισμό και περιόδων στασιμότητας με πληθωρισμό σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Ο δείκτης τιμών καταναλωτή και ο εναρμονισμένος δείκτης τιμών καταναλωτών είναι 2

αυτοί που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη λειτουργία του πληθωρισμού στη καθημερινότητα μας. Τα παρακάτω διαγράμματα συγκρίνουν τους δείκτες αυτούς στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Όπως φαίνεται η εξελικτική πορεία του γενικού δείκτη τιμών ακολουθεί μια καθοδική τάση με το πέρας των χρόνων. Είναι φανερή η επίδραση της οικονομικής κρίσης στον καθορισμό των τιμών τόσο των αγαθών, όσο και των υπηρεσιών στην αγορά. Πιο αναλυτικά, η μέση ετήσια μεταβολή του ΓΔΤΚ κινείται σε θετικές τιμές(από το έως και το ) σε αντίθεση όμως με την ετήσια μεταβολή, η οποία παίρνει ακόμη και αρνητικές τιμές(ξεκινά από το + και φτάνει κοντά στο -1).Στον πίνακα εδώ φαίνεται διαγραμματικά η εξέλιξη του ΓΔΤΚ: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2: ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 213 ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΜΙΚΗΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΑΡΧΗ(WWWW.STATISTICS.GR) Η εξέλιξη του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή με βάση το έτος 29=1,, του μηνός Ιουλίου 213 έχει ως εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ 7: ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ Σύγκριση μέσου έτους ετήσιου δείκτη ανά έτος, με τον αντίστοιχο δείκτη προηγούμενου ΕΤΗ ΜΕΣΟΣ ΕΤΗΣΙΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ % 29 1. 1.2 21 14.713 4.7 21

211 18.2 3.3 212 19.824 1. ΠΗΓΗ.ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ www.statistics.gr Από τη σύγκριση του Γενικού Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Γ.Δ.Τ.Κ) του μηνός Ιουλίου 213, προς τον αντίστοιχο Δείκτη του Ιουλίου 212, προκύπτει μείωση,7%, έναντι αύξησης 1,3%, που σημειώθηκε κατά την ίδια σύγκριση του έτους 212 προς το 211. Ο Γενικός Δείκτης κατά το μήνα Ιούλιο 213, σε σύγκριση με τον Ιούνιο 213, παρουσίασε μείωση 1,7%, έναντι μείωσης 1,4% που σημειώθηκε κατά την αντίστοιχη σύγκριση του προηγούμενου έτους. Ο μέσος Δείκτης του δωδεκαμήνου Αυγούστου 212 - Ιουλίου 213, σε σύγκριση προς τον ίδιο Δείκτη του δωδεκαμήνου Αυγούστου 211 - Ιουλίου 212, παρουσίασε αύξηση,3%, έναντι αύξησης 2,1%, που σημειώθηκε κατά τα αντίστοιχα προηγούμενα δωδεκάμηνα. 1.6 «ΣΚΙΩΔΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» Η «σκιώδης οικονομία», είναι επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα της ελληνικής πραγματικότητας και είναι γνωστή ως «παραοικονομία». Στην Ελλάδα αγγίζει το ποσοστό του 24,3% και είναι σε μεγάλο βαθμό αφορολόγητη. Η παραοικονομία δεν είναι μόνο η μαύρη αγορά. Μπορεί να περιλαμβάνει περιπτώσεις, όπως είναι η εργασία στο σπίτι κατά την οποία οι εργοδότες πληρώνουν συνήθως σε μετρητά. Το παρακάτω διάγραμμα μας δείχνει ότι το 211 η Ελλάδα ερχόταν πρώτη σε ποσοστό παραοικονομίας με την Ιταλία να την ακολουθεί με ποσοστό 21,2%, την Πορτογαλία και την Ισπανία με ποσοστό 19,4 και 19,2 αντίστοιχα, τη Γερμάνια με ποσοστό 13,7% και τέλος τη Γάλλια με 11%. Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι ότι η ελληνική οικονομία χάνει την ικανότητα της να συλλέξει έσοδα, γιατί ένα μεγάλο ποσοστό συναλλαγών γίνονται μέσω άλλων δίαυλων με αποτέλεσμα το ποσοστό του ΑΕΠ της να μειώνεται. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3: ΣΚΙΩΔΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (%) 22

ΠΗΓΗ: 'Μ'ψ'Μ. marketbet.gr 1.7 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ Η μεγάλη άνοδος του ΑΕΠ ανά κάτοικο στην Ελλάδα, μέχρι το 28, οφειλόταν κυρίως στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, δηλαδή στην ταχεία αύξηση του ΑΕΠ ανά απασχολούμενο στην Ελλάδα ως ποσοστό του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 1 πιο αναπτυγμένων χωρών μελών (σε ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης). Ομοίως, η πτώση του δείκτη σύγκλισης της διετίας 21-211 οφείλεται στο μεγαλύτερο μέρος της στην υποχώρηση της παραγωγικότητας που συνοδεύει την μείωση του βαθμού χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού, η οποία με την σειρά της οφείλεται στην μειωμένη ζήτηση. Το επίπεδο παραγωγικότητας στην Ελλάδα ανήλθε θεαματικά σε σύγκριση με το αντίστοιχο μέσο σταθμισμένο επίπεδο των 3 αναπτυγμένων χωρών, με τις οποίες πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος των ανταλλαγών της χώρας (με εξαίρεση το πετρέλαιο) μέχρι και το 29. Κατά το 21-211, ωστόσο, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η πορεία αυτή, της ταχύτερης αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας στην Ελλάδα έναντι των άλλων αναπτυγμένων χωρών, σταμάτησε και υποχώρησε περίπου κατά 3%. Αυτές οι εξελίξεις σχετίζονται, πέραν των επιπτώσεων της κρίσης, και με το γεγονός ότι η παραγωγικότητα στην Ελλάδα ακολουθούσε, ήδη πριν το 29, 23

μακροχρόνια τάση επιβράδυνσης. Σε αυτήν την επιβράδυνση προστέθηκαν οι επιπτώσεις της κρίσης και το 29-21 η υποχώρηση της παραγωγικότητας της εργασίας υπήρξε μεγάλη (αθροιστικά -2% το 29-21). Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα θα αυξηθεί το 211 κατά,3%. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4: ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ποτραγογικότητα ε ρ γ α σ ία ς Σ υ ν ο λ ικ ή ε ρ γ α σ ία (ώ ρ ε ς ) ΠΗΓΗ: ECΟFIN.(http://ec.europa.eu) Εξετάζοντας την παραγωγικότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατανοούμε ότι εάν δεν υπάρξουν αποφασιστικές πολιτικές η δυνητική ανάπτυξη είναι πιθανόν ότι θα παραμείνει ασθενής την επόμενη δεκαετία (Η δυνητική ανάπτυξη αντιστοιχεί σε μία έννοια διατηρήσιμης αναπτυξιακής τάσης με συνθήκες στο σκέλος της προσφοράς που διορθώνουν τις βραχυπρόθεσμες κυκλικές διακυμάνσεις της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ.). Την περίοδο 211-2, ο μέσος ρυθμός δυνητικής ανάπτυξης προβλέπεται να κινηθεί γύρω στο 1/% στην ΕΕ-27 εφόσον δεν υπάρξουν αλλαγές στην ακολουθούμενη πολιτική. Ο ρυθμός αυτός είναι σημαντικά χαμηλότερος συγκριτικά με εκείνους που παρατηρήθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι ήταν, επιπλέον, πολύ χαμηλότεροι εκείνων που σημειώθηκαν στις ΗΠΑ. 24

1.8 ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η οικονομική κρίση στη Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι έντονα συνυφασμένη με τη τραπεζική κρίση. Στο διάγραμμα παρουσιάζονται οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας το διάστημα 211-21 με βάση τις εκτιμήσεις της πρόσφατης έκθεσης του IMF (International Monetary Fund) για την ελληνική οικονομία. Παρουσιάζονται επίσημοι πηγές κάλυψης αυτών των αναγκών. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ : ΑΚΑΘΑΡ. ΔΑΝΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ & ΠΗΓΕΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΥΣ 211-21 2

ΠΗΓΗ: IMF, 211.(http://www.ineobservatory.gr ) Πιο συγκεκριμένα, στην αριστερή στήλη για κάθε έτος απεικονίζονται οι ακαθάριστες δανειακές ανάγκες, οι οποίες προσδιορίζονται κατά κύριο λόγο από το άθροισμα των τόκων, των χρεολυσίων και του πρωτογενούς ελλείμματος(όταν αυτό υπάρχει, βλ. 211). Στη δεξιά στήλη απεικονίζονται οι πηγές κάλυψης αυτών των αναγκών: το πρωτογενές πλεόνασμα -όταν αυτό υπάρχει, βλ. 213, 214, 21 (το 212 το πλεόνασμα αυτό ήταν πολύ κοντά στο )-, το δάνειο από τον χρηματοπιστωτικό μηχανισμό της Τρόικας, τα έσοδα από αποκρατικοποιήσεις, το ποσό που καλύπτεται μέσω του προγράμματος ανταλλαγής ομολόγων (Private Sector Involvement - PSI), το οποίο αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής της 26ης-27ης Οκτωβρίου, και το δάνειο μέσω αγορών (ουσιαστικά μέσω βραχυπρόθεσμων τίτλων). Στα λοιπά ποσά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, τα χρήματα που θα δοθούν για ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και για παροχή ρευστότητας στους ιδιώτες που θα συμμετάσχουν στο PSI. Γι αυτόν το λόγο ήταν ιδιαίτερα υψηλά το 212, όταν το ελληνικό Δημόσιο κατέβαλε περίπου 3 δις ευρώ για ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών και επιπλέον 3 δις ευρώ περίπου προκειμένου να δώσει μέσω της παροχής ρευστότητας κίνητρα στους ιδιώτες για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων. 26

Τα ποσά αυτά καλύφθηκαν κατά κύριο λόγο με δανεισμό από το μηχανισμό στήριξης της Τρόικας. Η μείωση των δανειακών υποχρεώσεων μέσω PSI μέχρι το 21 θα είναι σωρευτικά ίση με 8 δις ευρώ περίπου. Ωστόσο, η Ελλάδα θα χρειαστεί να επιτύχει πολύ υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα και να συγκεντρώσει περίπου 4 δις από τις αποκρατικοποιήσεις μέχρι το 21 προκειμένου να μη χρειαστεί να προχωρήσει σε νέα μείωση του χρέους ή σε υψηλότερο δανεισμό από το μηχανισμό στήριξης της Τρόικας. 1.9 Επενδύσεις Η Ελλάδα, την εποχή αυτή ταλανίζεται από την οικονομική κρίση, η οποία έχει ως συνέπεια την καταστολή των επενδύσεων στον ελλαδικό χώρο. Λόγω της οικονομικής αστάθειας το έδαφος δεν είναι καθόλου πρόσφορο, καθώς οι συχνές εναλλαγές και μεταρρυθμίσεις αλλά και η κλιμακωτή παλινδρόμηση σε κάθε τομέα, είτε κοινωνικό, είτε οικονομικό, είτε θεσμικό θέτει άμεσα σε κίνδυνο οποιαδήποτε σχέδιο για επιχειρηματική επέκταση των επιχειρήσεων. Τα ποσοστά κάποτε ήταν υψηλά, αλλά μετά το 27 ακολούθησαν καθοδική τάση επιβεβαιώνοντας την δυσχέρεια της Ελλάδας. Η υλοποίηση της ανάπτυξης και εξέλιξης μιας επένδυσης αποτέλεσε για πολλούς έναυσμα, αλλά εν μέσω κρίσης θεωρείται απλώς ως αυτοκτονία. Παρόλα αυτά, το επενδυτικό σκηνικό στο εσωτερικό της Ελλάδας αλλάζει από το 21 όπου παρά την έντονη οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα κατά το έτος, οι επιδόσεις της ως προς την προσέλκυση ξένων επενδύσεων ήταν ικανοποιητικές κατά το 212 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι συνολικές (ακαθάριστες) εισροές κεφαλαίων στη χώρα το έτος 212 ανήλθαν σε 2,9 δις Ευρώ, ενώ οι καθαρές εισροές έφθασαν τα 2,3 δις Ευρώ. Πιο κάτω φαίνονται αναλυτικά οι συνολικές αλλά και οι καθαρές εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα κατά την περίοδο 23-212(σε εκατομμύρια ευρώ). ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6: ΕΙΣΡΟΕΣ ΑΜΕΣΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 23-212 27

23 21 2 266 27 2QS ZOW 21 21V 212 * EuvéA ikjéî; EtflpûÎÇ Kc&ap-iÇ, Eidpoî^. 21, 211: Αναθεωρημένα στοιχεία, 212: Προσωρινά στοιχεία ΠΗΓΗ: ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Οι συνολικές (ακαθάριστες) εισροές ξένων επενδυτικών κεφαλαίων, που στην ουσία αντικατοπτρίζουν την πραγματική επίδοση της χώρας στην προσέλκυση επενδύσεων, σημείωσαν το 212 αύξηση κατά,8 %, παρά την ένταση της οικονομικής κρίσης κατά το έτος αυτό και την αρνητική δημοσιότητα της χώρας στο εξωτερικό. Σημαντικό μέρος της αύξησης αυτής οφείλεται σε μεγάλη επένδυση στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι συνολικές εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων μειώθηκαν μεν στα έτη 21, 212 σε σύγκριση με τον όγκο της προ κρίσεως περιόδου 26-28, ωστόσο παραμένουν στα επίπεδα της περιόδου 23-2, παρά τις όποιες διακυμάνσεις. Το 212 βελτιώθηκε σημαντικά η σχέση των ξένων επενδύσεων που προσανατολίζονται στην ίδρυση & αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (4.698,8 εκατ. Ευρώ) σε σύγκριση με τα επενδυθέντα ποσά για εξαγορές & συγχωνεύσεις (4,1 εκατ. Ευρώ). Η διαφορά μεταξύ συνολικών και καθαρών εισροών ΞΑΕ στην Ελλάδα κατά το 212 αφορούσε κυρίως σε αποπληρωμές δανείων προς τις μητρικές, καθώς και σε 28

εξαγορές επιχειρήσεων σε άλλες χώρες (σε αρκετά μικρότερο βαθμό). Η ταχεία προώθηση μεταρρυθμίσεων και η μείωση των τιμών παραγωγικών συντελεστών, που είχε σαν συνέπεια η οικονομική κρίση στη χώρα, δημιουργούν αξιόλογες επενδυτικές ευκαιρίες. Η προβλεπόμενη αξιοποίηση δημόσιας περιουσίας εξάλλου καθώς και του φυσικού πλούτου (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) αναμένεται να ενισχύσουν το επενδυτικό πλαίσιο της χώρας. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας (γεωπολιτικά, κλιματολογικά, ιστορικά κλπ.) που ευνοούν τις επενδύσεις σε πολλούς κλάδους δεν εθίγησαν από την οικονομική κρίση και προσφέρονται για αξιοποίηση. Τέλος, το μεγάλο ζητούμενο πάντως κατά γενική ομολογία παραμένει η δημιουργία ενός ασφαλούς και ευνοϊκού επενδυτικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα, που θα προσφέρει χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, πρόσβαση στη χρηματοδότηση, χωρίς αιφνιδιασμούς και γραφειοκρατικά εμπόδια. Χώρες προέλευσης επενδυτικών κεφαλαίων Στις χώρες με την ισχυρότερη επενδυτική παρουσία στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια συγκαταλέγονται κλασσικές χώρες εξαγωγής κεφαλαίου, όπως η Γ ερμανία, η Γ αλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, και η Ιταλία, ενώ αξιόλογη παρουσία έχει και η Κύπρος. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 7: ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΞΑΕ ΑΝΑ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 23-212, (Συνολική Αξία: 4.62,2 εκατ. Ευρώ) 29