ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2012 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΣΥΝΟΨΗ ΕΤΗΣΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ 2012 Ανάδοχος: ICAP GROUP A.E. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013 Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΤΠΑ ICAP GROUP Α.Ε. [Επιλογή ημερομηνίας] Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 2. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 7 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΜΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 7 2.1.1 Βασικά μεγέθη... 8 2.1.2 Επιχειρηματικότητα - Χαρακτηριστικά του Έλληνα Επιχειρηματία... 13 2.1.3 Χρήση τεχνολογιών Πληροφορικής... 16 2.1.4 Πρόσβαση στη χρηματοδότηση... 17 2.1.5 Διεθνοποίηση... 20 2.1.6 Καινοτομία... 21 2.1.7 Ανταγωνιστικότητα... 22 2.1.8 Γραφειοκρατία... 23 2.1.9 Αξιολόγηση της θέσης της Ελλάδας μέσω του Small Business Act... 24 2.2 ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ... 26 2.2.1 Απλοποίηση της γραφειοκρατίας... 26 2.2.2 Στήριξη ρευστότητας και διευκόλυνση πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση... 28 2.2.3 Κίνητρα για επενδύσεις: ανταγωνιστικότητα, κατάρτιση, εξωστρέφεια και καινοτομία... 30 2.2.4 Φορολογική μεταρρύθμιση και λοιπές θεσμικές παρεμβάσεις... 32 3. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ... 34 3.1 ΟΙ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 34 3.2 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΜΕ... 35 3.2.1 Ανανεωμένη Στρατηγική της Λισσαβόνας για Ανάπτυξη και Απασχόληση... 35 3.2.2 Ευρώπη 2020... 36 3.2.3 Πρωτοβουλία Small Business Act for Europe (SBA)... 36 3.2.4 Μείωση κανονιστικών επιβαρύνσεων για τις ΜΜΕ... 38 3.2.5 Παροχή δεύτερης ευκαιρίας Κανονισμός περί αφερεγγυότητας επιχειρήσεων... 39 3.2.6 Πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση... 39 3.2.7 Πρόσβαση των ΜΜΕ στις αγορές και παροχή επιχειρηματικής πληροφόρησης... 40 3.2.8 Επιχειρηματικότητα και καινοτομία... 42 3.2.9 Νέες πολιτικές κατευθύνσεις... 43 4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΔΕΚΑ ΚΛΑΔΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ, ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ, ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ... 46 4.1 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ... 47 4.2 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΩΝ ΚΛΑΔΩΝ... 52 5. ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ... 57 Σελ. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 6. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ ΣΕ ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΜΜΕ... 74 7. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 91 Σελ. 3

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 2.1: Εξέλιξη βασικών μεγεθών ΜΜΕ στην Ελλάδα... 9 Διάγραμμα 2.2: Πλήθος επιχειρήσεων, θέσεις απασχόλησης, προστιθέμενη αξία και κύκλος εργασιών των Ελληνικών ΜΜΕ (2012 εκτιμήσεις)... 12 Διάγραμμα 2.3: Αριθμός επιχειρήσεων (*)... 12 Διάγραμμα 2.4: Θέσεις απασχόλησης στις επιχειρήσεις (*)... 12 Διάγραμμα 2.5: Προστιθέμενη αξία των επιχειρήσεων (*)... 13 Διάγραμμα 2.6: Εξέλιξη βασικών δεικτών επιχειρηματικότητας (*)... 14 Διάγραμμα 2.7: Αιτίες διακοπής / αναστολής επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων (*)... 14 Διάγραμμα 2.8: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες επιχειρηματικότητας... 16 Διάγραμμα 2.9: Ποσοστό επιχειρήσεων με μόνιμη σύνδεση στο διαδίκτυο... 17 Διάγραμμα 2.10: Δείκτες βαθμού απορρόφησης ΤΠΕ (ηλεκτρονικές πωλήσεις / αγορές)... 17 Διάγραμμα 2.11: Κυριότερα αποτελέσματα της έρευνας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (περίοδος αναφοράς Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2012) 19 Διάγραμμα 2.12: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες διεθνοποίησης... 21 Διάγραμμα 2.13: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες καινοτομίας... 22 Διάγραμμα 2.14: Η επίδοση της Ελλάδας έναντι της ΕΕ στους δέκα τομείς του SBA -2012... 24 Διάγραμμα 3.1: Βασικά μεγέθη επιχειρήσεων (ΕΕ-27, εκτιμήσεις 2012, % του συνόλου της NFBE).. 35 Διάγραμμα 4.1: Χρηματοοικονομικοί δείκτες σε δέκα κλάδους υπηρεσιών, εμπορίου, κατασκευών και ενέργειας... 51 Διάγραμμα 6.1: Κατηγορίες φορέων... 76 Διάγραμμα 6.2: Τρόποι εμπλοκής των φορέων με τις ΜΜΕ (ανά κατηγορία φορέα)... 77 Διάγραμμα 6.3: Είδος παρεχόμενων ενισχύσεων... 78 Διάγραμμα 6.4: Αποτελεσματικότητα των δράσεων ενίσχυσης... 79 Σελ. 4

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 6.5: Κυριότερα προβλήματα κατά την υλοποίηση δράσεων ενίσχυσης... 81 Διάγραμμα 6.6: Κυριότεροι περιοριστικοί παράγοντες της τρέχουσας επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΜΜΕ... 83 Διάγραμμα 6.7: Αξιολόγηση νομοθεσίας για τις ΜΜΕ... 84 Διάγραμμα 6.8: Αξιολόγηση σημαντικότερων εθνικών πρωτοβουλιών / νομοθετικών ρυθμίσεων (μέσοι όροι απαντήσεων, κλίμακα 1: καθόλου σημαντικό 5: πολύ σημαντικό)... 86 Διάγραμμα 6.9: Αξιολόγηση ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της κατάστασης των ΜΜΕ στην Ελλάδα, (μέσοι όροι απαντήσεων, κλίμακα 1: καθόλου σημαντικό 5: πολύ σημαντικό)... 88 Διάγραμμα 6.10: Κυριότερα εμπόδια των ΜΜΕ για τη πραγματοποίηση εξαγωγών και για διεθνοποίηση... 89 Διάγραμμα 6.11: Κυριότερα εμπόδια των ΜΜΕ για την πραγματοποίηση καινοτομιών... 90 Διάγραμμα 6.12: Βαθμός ευελιξίας και προσαρμογής των ΜΜΕ στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον... 90 Σελ. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν παραδοτέο αποτελεί τη σύνοψη της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2012 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα» η οποία εκπονείται για λογαριασμό της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας, στο πλαίσιο υλοποίησης των δράσεων του Εθνικού Παρατηρητηρίου ΜΜΕ. Στη παρούσα έκθεση συνοψίζονται τα βασικότερα σημεία και ευρήματα που προέκυψαν από μια σειρά παραδοτέων που έχει εκπονήσει η Ανάδοχος εταιρεία, τα οποία αφορούν στην παρουσίαση και ανάλυση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στη λειτουργία και ανάπτυξη των ΜΜΕ, στην αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασής τους και στη διερεύνηση των προοπτικών εξέλιξης και της συμβολής τους σε κλαδικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, στα εν λόγω παραδοτέα αποτυπώθηκαν προτάσεις και δράσεις για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ λαμβάνοντας υπόψη τις προτεραιότητες και οδηγίες της Ε.Ε., τις απόψεις και προτάσεις του επιχειρηματικού κόσμου, τις επιπτώσεις της παρούσας οικονομικής συγκυρίας, τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη μελέτη επιλεγμένων καλών πρακτικών της Ε.Ε., καθώς και τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας που διεξήχθη από τον Ανάδοχο σε φορείς που εμπλέκονται με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πιο συγκεκριμένα τα παραδοτέα που συνοψίζονται στην παρούσα έκθεση είναι: Α Ενότητα: Η Μικρομεσαία Επιχείρηση στην Ελλάδα Β Ενότητα: Οι εξελίξεις στο Επιχειρηματικό Περιβάλλον Γ Ενότητα: Κλαδική και Δικτυακή Διάσταση της Επιχειρηματικής Δραστηριότητας των ΜΜΕ στην Ελλάδα Δ Ενότητα: Δράσεις ενίσχυσης της Επιχειρηματικότητας και Ανταγωνιστικότητας των ΜΜΕ Έκθεση αποτελεσμάτων και πορισμάτων της έρευνας των φορέων και εκπροσώπων των ΜΜΕ. Σελ. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΜΕ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Όπως τονίστηκε και στην Ετήσια Έκθεση για το 2011, η σημαντική θέση που κατέχουν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις επιβεβαιώνεται από μια σειρά σημαντικών ευρωπαϊκών και εθνικών πρωτοβουλιών που έχουν αναληφθεί με σκοπό την ενίσχυση τους. Μεταξύ αυτών, αξίζει να επισημανθεί η Στρατηγική της Λισαβόνας στο πλαίσιο της οποίας, κυρίως από το 2005, προτάθηκε η εφαρμογή ενός πλαισίου ενεργειών για την ενίσχυση της ικανότητας των ΜΜΕ να επιβιώνουν στην αγορά, να αναπτύσσονται και να δημιουργούν θέσεις εργασίας, καθώς και η στρατηγική «Ευρώπη 2020» για τη δεκαετία 2011-2020 στο πλαίσιο της οποίας, η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος κυρίως για τις ΜΜΕ, περιλαμβάνεται σε μία εκ των επτά εμβληματικών πρωτοβουλιών που έχουν προταθεί για την επίτευξη προόδου σε κάθε προτεραιότητα της αναπτυξιακής στρατηγικής. Αξίζει επίσης να σημειωθεί η «Πράξη για τις Μικρές Επιχειρήσεις» στην Ευρώπη (Small Business Act -SBA)» 1, η οποία αποτελεί την κορυφαία ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, εισάγοντας δέκα αρχές για την καθοδήγηση, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο με στόχο την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, παρά τη συνεχιζόμενη ύφεση στην οποία βρίσκεται η χώρα και το αυξανόμενο ποσοστό των επιχειρηματιών που διακόπτουν τη δραστηριότητά τους, συνεχίζουν να αποτελούν πάνω από το 99% του συνόλου των επιχειρήσεων, ενώ συμμετέχουν σημαντικά τόσο στην δημιουργία θέσεων απασχόλησης όσο και στην προστιθέμενη αξία. Η ανάλυση αυτών των βασικών μεγεθών, αλλά και άλλων ποσοτικών δεδομένων που αποδεικνύουν τη σημαντική συνεισφορά των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην ελληνική οικονομία και θα παρουσιαστούν στη συνέχεια, έχουν αντληθεί από τη βάση δεδομένων για τη διάρθρωση των επιχειρήσεων (Eurostat - Structural Business Statistics) και χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο της Ετήσιας Έκθεσης 2012 για την αποτύπωση της θέσης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. 1 Ανακοίνωση της Επιτροπής: «Προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις, Μια «Small Business Act» για την Ευρώπη» [COM(2008) 394] τελικό, 25/6/2008 Σελ. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1.1 Βασικά μεγέθη Η πορεία εξέλιξης των βασικών μεγεθών που προσδίδουν τη θέση των ελληνικών ΜΜΕ, όπως αυτή αποτυπώνεται στο πλαίσιο της ετήσιας Ευρωπαϊκής Έκθεσης για το έτος 2012 2, φαίνεται στο σχήμα 2.1, από το οποίο προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα: Πτωτική πορεία εμφανίζει ο αριθμός των επιχειρήσεων από το 2009, οπότε έγιναν εμφανή τα αποτελέσματα της κρίσης με τη μεγαλύτερη μείωση να εμφανίζεται το 2010 (4,89% σε σχέση με το προηγούμενο έτος). Ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης για τα έτη 2006-2012 διαμορφώνεται σε 1,46%, ενώ σε απόλυτους αριθμούς το ίδιο διάστημα στην Ελλάδα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μειώθηκαν κατά 69.897. Οι εκτιμήσεις του αριθμού των επιχειρήσεων για το 2013, εμφανίζονται ελαφρώς βελτιωμένες σε σχέση με το 2012, αν και θα εξακολουθούν να βρίσκονται σε κατώτερα επίπεδα σε σχέση με το 2005. Η απασχόληση στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έχει μειωθεί δραστικά, ωστόσο κυμαίνεται στα ίδια σχεδόν επίπεδα με το 2005, σημειώνοντας απώλεια από το 2006-2012 κατά 189.232 περίπου θέσεις εργασίας, ενώ ο μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης το ίδιο διάστημα διαμορφώθηκε σε 1,45%. Ο αριθμός των θέσεων απασχόλησης άρχισε να μειώνεται σταδιακά από το 2009, ενώ το 2010 καταγράφηκε η μεγαλύτερη μείωση (4,26%), η οποία σε απόλυτους αριθμούς εκφράζεται σε 95.723 χαμένες θέσεις εργασίας. Για το 2013 οι προβλέψεις δείχνουν σχεδόν αμελητέα αύξηση στις θέσεις εργασίας (0,63%). Σε όρους προστιθέμενης αξίας η μεγαλύτερη μείωση παρουσιάστηκε το 2011 (4,38%). Ο μέσος ετήσιος αριθμός μείωσης το διάστημα 2006-2012 διαμορφώθηκε σε 0,89%. Το 2012 παρατηρείται μείωση κατά 1,14% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ για το 2013 εκτιμάται αύξηση κατά 5,91%, σημειώνοντας βελτίωση με τα αντίστοιχα μεγέθη του 2005, αλλά μείωση σε σχέση με το 2008. Ο κύκλος εργασιών των ΜΜΕ σύμφωνα με τις εκτιμήσεις για το έτος 2012 φαίνεται ότι συρρικνώθηκε σχεδόν κατά το ήμισυ σε σχέση με το 2005. Η μέση ετήσια μείωση του κύκλου εργασιών το διάστημα 2006-2012 διαμορφώθηκε σε 13,58%, ενώ οι απώλειες στον κύκλο εργασιών το ίδιο διάστημα ανέρχονται περίπου σε 130 δις ευρώ. Για το 2013 σύμφωνα με τις προβλέψεις της Cambridge Econometrics αναμένεται βελτίωση στον κύκλο εργασιών που ανέρχεται στο 5,36%. 2 Annual Report on EU Small and Medium sized Enterprises 2012 / Cambridge Econometrics Σελ. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.1: Εξέλιξη βασικών μεγεθών ΜΜΕ στην Ελλάδα (Δείκτης 2005 = 100, εκτιμήσεις από το 2010 και μετά) 115 100 85 70 55 40 2005 2006 2007 2008 2009 2010 (ε) 2011 (ε) 2012 (ε) 2013 (ε) Αριθμός επιχειρήσεων Θέσεις απασχόλησης Προστιθέμενη αξία Κύκλος εργασιών (ε): εκτιμήσεις)δ Πηγή: Annual Report on EU Small and Medium sized Enterprises 2012 / Cambridge Econometrics Ειδικά για το έτος 2012, τα βασικά μεγέθη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων διαμορφώθηκαν ως εξής: Ο αριθμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μειώθηκε περαιτέρω φτάνοντας σε επίπεδα κατώτερα και από το 2005. Η απώλεια που σημειώθηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος διαμορφώθηκε στο 0,93%. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις κυριάρχησαν αριθμητικά στο σύνολο των τομέων οικονομικής δραστηριότητας αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 96,6% του συνόλου των επιχειρήσεων, με εξαίρεση τους τομείς της «παροχής νερού, επεξεργασίας λυμάτων, διαχείρισης αποβλήτων» και «παροχής ηλεκτρικού ρεύματος», οι οποίοι κατά 86,5% και 75,8% αντίστοιχα κυριαρχούνται από μικρές επιχειρήσεις. Η απώλεια των θέσεων απασχόλησης το 2012 διαμορφώθηκε στο 1,59% σε σχέση με το 2011. Το 85,09% των θέσεων απασχόλησης προήλθε από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ πάνω από το 50% των θέσεων προέρχεται από τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (56,6%). Ακολούθησαν οι επιχειρήσεις που απασχολούν από 10-49 άτομα οι οποίες κατέχουν το 17,3% του συνόλου των θέσεων εργασίας και 20,3% των θέσεων εργασίας των ΜΜΕ. Στους περισσότερους κλάδους της οικονομίας οι πολύ μικρές επιχειρήσεις δημιούργησαν περίπου το 40% - 60% των θέσεων εργασίας. Εξαίρεση αποτέλεσαν οι τομείς «ενημέρωσης και επικοινωνίας», «παροχής νερού, επεξεργασίας λυμάτων, διαχείρισης αποβλήτων» και Σελ. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 «παροχής ηλεκτρικού ρεύματος» όπου πάνω από τις μισές θέσεις εργασίας δημιουργούνται από τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η παραγωγικότητα των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων εξακολούθησε το 2012 να μην συμβαδίζει με τα μεγέθη που σχετίζονται με τον αριθμό των επιχειρήσεων και τις αντίστοιχες θέσεις απασχόλησης, αφού οι ΜΜΕ συμβάλουν μόλις με ποσοστό 69,7% στην δημιουργία της συνολικής προστιθέμενης αξίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πολύ μικρές επιχειρήσεις συμβάλλουν κατά 33,8% στη προστιθέμενη αξία που δημιουργείται από το σύνολο των επιχειρήσεων, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις που αποτελούν μόλις το 0,1% του συνόλου των επιχειρήσεων συμβάλουν κατά 30,3% περίπου στην προστιθέμενη αξία. Στο σύνολο των κλάδων της ελληνικής οικονομίας οι πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν κατέχουν υψηλό μερίδιο στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας (σε έξι από τους 12 εξεταζόμενους κλάδους η συμβολή των πολύ μικρών επιχειρήσεων διαμορφώνεται περίπου στο 40%-50% της συνολικής προστιθέμενης αξίας). Ο κύκλος εργασιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων το 2012 σημείωσε απώλειες της τάξεως του 1,09% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Την ίδια αναντιστοιχία σε σχέση με τον αριθμό και τις θέσεις εργασίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων παρουσιάζει και ο κύκλος εργασιών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εφόσον αυτές συμβάλουν κατά 65,78% στον κύκλο εργασιών που δημιουργείται από το σύνολο των επιχειρήσεων, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις να δημιουργούν μόλις το 30% σχεδόν του κύκλου εργασιών, ποσοστό αισθητά μικρότερο από το αντίστοιχο των μεγάλων επιχειρήσεων. Ως προς τη κλαδική διάρθρωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων παρατηρούνται τα εξής: Παρόλο που οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στον τομέα του χονδρικού και λιανικού εμπορίου υπέστησαν συρρίκνωση την περίοδο 2006-2013 (1,32%) εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό του συνόλου των επιχειρήσεων (36,9%). Σημαντική μείωση πραγματοποιήθηκε και στον τομέα της μεταποίησης, η οποία σύμφωνα με τις εκτιμήσεις για το 2013 θα ξεπεράσει τις 20.000 επιχειρήσεις, ενώ αύξηση κατά 9,4% στον αριθμό των επιχειρήσεων παρουσιάζει ο τομέας παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού ο οποίος όμως διαχρονικά συγκεντρώνει εξαιρετικά μικρό αριθμό μικρομεσαίων επιχειρήσεων (0,01%). Ο μεγαλύτερος μέσος ετήσιος ρυθμός μείωσης στον αριθμό των ΜΜΕ κατά την περίοδο 2006-2013 εμφανίζεται στον τομέα της διαχείρισης Σελ. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ακίνητης περιουσίας (4,89%), ο οποίος υπέστη σημαντική συρρίκνωση το 2010 (κατά 8,53%), ενώ από το 2011 και μετά η μείωση συνεχίζεται με σαφώς χαμηλότερους ρυθμούς Οι τομείς οικονομικής δραστηριότητας που υπέστησαν την μεγαλύτερη συρρίκνωση θέσεων εργασίας την περίοδο 2006-2013 είναι ο τομέας παροχής νερού με την μέση ετήσια μείωση να αγγίζει το 12,35% και ο τομέας των ορυχείων - λατομείων με 7,02%. Στον τομέα του χονδρικού και λιανικού εμπορίου εκτιμήθηκε μείωση των θέσεων απασχόλησης, κατά 2,40% το έτος 2012, ενώ για το 2013 προβλέπεται μικρή αύξηση (0,28%). Ο τομέας των κατασκευών (που αντιπροσωπεύει το 13% των ΜΜΕ) το 2012 υπέστη σημαντική συρρίκνωση στις θέσεις εργασίας, κατά 3,02% ενώ σε απόλυτους αριθμούς η μείωση μεταξύ των ετών 2008-2013 αντιστοιχεί σε 61.603 θέσεις εργασίας. Εξετάζοντας τη μεταβολή της προστιθέμενης αξίας ανά οικονομική δραστηριότητα, η μεγαλύτερη μείωση σημειώνεται το 2012 στον τομέα επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων (4,37%), ενώ ακολουθεί ο τομέας παροχής υπηρεσιών εστίασης και καταλύματος με 2,24%. Την μεγαλύτερη μείωση στη μέση ετήσια παραγωγικότητα για το χρονικό διάστημα 2006-2013 εμφανίζει ο τομέας ορυχείων και λατομείων (8,94%), ενώ ακολουθούν οι τομείς κατασκευών και διαχείρισης ακίνητης περιουσίας (αντίστοιχα κατά 7,31% και 7%). Σημαντική είναι η αύξηση της μέσης ετήσιας παραγόμενης προστιθέμενης αξίας της περιόδου 2006-2013 για τους τομείς: α) του τομέα ενημέρωσης και επικοινωνίας (15,18%), β) του τομέα διοικητικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων (11,43%) και γ) του τομέα παροχής νερού και επεξεργασίας λυμάτων (10,13%). Στον τομέα των επαγγελματικών, επιστημονικών και τεχνικών δραστηριοτήτων σημειώθηκε η μεγαλύτερη συρρίκνωση του κύκλου εργασιών το 2012 (2,97%), ενώ ακολουθεί ο τομέας παροχής νερού, επεξεργασίας λυμάτων και διαχείρισης αποβλήτων (2,60%). Σημαντική είναι επίσης η μείωση του μέσου ετήσιου κύκλου εργασιών της περιόδου 2006-2013 για τους τομείς α) χονδρικό και λιανικό εμπόριο (19,19%), β) μεταφοράς και αποθήκευσης (12,49) και γ) δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης (7,40). Συνοψίζοντας θα μπορούσαμε να πούμε ότι παρά τη σημαντική συμβολή των ΜΜΕ στην ελληνική οικονομία, το 2012 οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις στην Ελλάδα κατέγραψαν σημαντικές απώλειες: είναι λιγότερες κατά 7.138 σε σχέση με το προηγούμενο έτος καταγράφοντας απώλεια περίπου 33.400 θέσεων εργασίας. Η ετήσια απώλεια στον κύκλο εργασιών των ΜΜΕ το 2012 ανήλθε στο 1,09%. Σελ. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Τα βασικά μεγέθη των ΜΜΕ για το έτος 2012 παρουσιάζονται στο ακόλουθο σχήμα. Διάγραμμα 2.2: Πλήθος επιχειρήσεων, θέσεις απασχόλησης, προστιθέμενη αξία και κύκλος εργασιών των Ελληνικών ΜΜΕ (2012 εκτιμήσεις) Πηγή: Annual Report on EU Small and Medium sized Enterprises 2012 / Cambridge Econometrics Στα ακόλουθα διαγράμματα απεικονίζονται διαχρονικά τα βασικότερα μεγέθη (αριθμός επιχειρήσεων, αριθμός προσωπικού που απασχολείται σε αυτές και προστιθέμενη αξία), των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα σε σύγκριση με τα αντίστοιχα μεγέθη της ΕΕ. Διάγραμμα 2.3: Αριθμός επιχειρήσεων (*) Διάγραμμα 2.4: Θέσεις απασχόλησης στις επιχειρήσεις (*) Σελ. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.5: Προστιθέμενη αξία των επιχειρήσεων (*) Δείκτης: 2005 = 100, από το 2010 και μετά είναι εκτιμήσεις Πηγή: SBA Fact Sheets (GREECE 2012) 2.1.2 Επιχειρηματικότητα - Χαρακτηριστικά του Έλληνα Επιχειρηματία Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας των Ελλήνων επιχειρηματιών αρχικών σταδίων 3 αποτυπώνονται στην ετήσια έκθεση για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα που διεξάγεται από το Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) ως ελληνικός εταίρος του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας(GEM) για το έτος 2011-2012 4. Ειδικότερα ο δείκτης επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων το 2011 άγγιξε το 8% του πληθυσμού, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος κατά 2,7 ποσοστιαίες μονάδες. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στους νέους επιχειρηματίες έναντι των επίδοξων, το ποσοστό των οποίων διπλασιάστηκε (από 2% το 2010 αυξήθηκε σε 4,4% το 2011). Μικρότερης έντασης το 2011 ήταν η αύξηση στην καθιερωμένη επιχειρηματικότητα η οποία ανήλθε στο 15,8% του πληθυσμού και διαχρονικά τα έτη 2005-2011 παρουσιάζει μικρότερες διακυμάνσεις, καθώς και η συνολική επιχειρηματικότητα που διαμορφώθηκε στο 23,4% του πληθυσμού, ποσοστό όμοιο με αυτό του 2009. 3 Στους επιχειρηματίες αρχικών σταδίων περιλαμβάνονται: α) οι επίδοξοι επιχειρηματίες δηλαδή τα άτομα εκείνα που έχουν ήδη υλοποιήσει προκαταρκτικές ενέργειες στην κατεύθυνση έναρξης ενός νέου εγχειρήματος, ή που έχουν μόλις ιδρύσει επιχείρηση που λειτουργεί για χρονικό διάστημα όχι μεγαλύτερο από τρεις μήνες β) οι νέοι επιχειρηματίες δηλαδή τα άτομα εκείνα που είναι ιδρυτές ιδιοκτήτες μιας νέας επιχείρησης η οποία λειτουργεί για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών και μικρότερο των σαράντα δύο. Οι καθιερωμένοι επιχειρηματίες είναι άτομα που είναι ιδιοκτήτες ή συμμετέχουν στην ιδιοκτησία νέας επιχείρησης με λειτουργία μεγαλύτερη από σαράντα δύο μήνες. Η συνολική επιχειρηματικότητα περιλαμβάνει τους επιχειρηματίες αρχικών σταδίων και τους καθιερωμένους επιχειρηματίες. 4 «Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα 2011-2012, Η εξέλιξη των δεικτών της επιχειρηματικότητας στη διάρκεια της κρίσης», Ιανουάριος 2013, Παρατηρητήριο Επιχειρηματικότητας του ΙΟΒΕ, ελληνικός εταίρος του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικότητας Σελ. 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Τα κίνητρα που ωθούν τους επιχειρηματίες αρχικών σταδίων στη επιχειρηματική δραστηριότητα αποτυπώνονται μέσω του δείκτη επιχειρηματικότητα ευκαιρίας που το 2011 συγκεντρώνει μόλις το 36,8%, ποσοστό που τον καθιστά έναν από του χαμηλότερους μεταξύ των χωρών καινοτομίας 5 και του δείκτη επιχειρηματικότητα ανάγκης ο οποίος τα έτη οικονομικής ευημερίας στην Ελλάδα (2003-2007) σταδιακά μειωνόταν, ενώ από το 2008 και μετά σημείωσε σαφή άνοδο κυμαινόμενος από 31,2% το 2008 μέχρι 25,4% το 2011. Χαρακτηριστική ένδειξη της οικονομικής ύφεσης της χώρας αποτελεί ο δείκτης διακοπής της επιχειρηματικής δραστηριότητας που το 2010 εμφανίζει την μεγαλύτερη έξαρση αγγίζοντας το 3,3% του πληθυσμού ηλικίας 18-64 ετών, ενώ το 2011 μειώνεται στο 3% καταγράφοντας ωστόσο μια από τις υψηλότερες επιδόσεις ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας. Βασικότεροι λόγοι διακοπής / αναστολής της επιχειρηματικής δραστηριότητας αποτελούν σύμφωνα με την έρευνα η έλλειψη κερδοφορίας αλλά και η συνταξιοδότηση, ενώ υψηλό είναι και το ποσοστό των επιχειρηματιών (16,4% του πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών) που δηλώνει προσωπικούς λόγους ως αιτία για διακοπή της δραστηριότητας του. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2011 μόνο το 7,3% του πληθυσμού δηλώνει ως σημαντική αιτία διακοπής / αναστολής της επιχειρηματικής δραστηριότητας την έλλειψη ρευστότητας, παρά την γενικότερη χρηματοπιστωτική στενότητα που αντιμετωπίζει η χώρα, ποσοστό ελαφρά αυξημένο σε σχέση με το αντίστοιχο του 2010. 25 Διάγραμμα 2.6: Εξέλιξη βασικών δεικτών επιχειρηματικότητας (*) Διάγραμμα 2.7: Αιτίες διακοπής / αναστολής επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων (*) 20 15 10 5 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Επίδοξη επ/κότητα Νέα επ/κότητα Επ/κότητα αρχικών σταδίων Καθιερωμένη επ/κότητα Συνολική επ/κότητα (*) ως ποσοστό πληθυσμού ηλικίας 18-64 ετών Πηγή: Ετήσια Έρευνα για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα ΙΟΒΕ - GEM 5 Χώρες καινοτομίας: Σιγκαπούρη, Ιαπωνία, Κορέα, Ισπανία, Πορτογαλία, Φιλανδία, Βέλγιο, Ταιβάν, Γερμανία, Ην.Βασίλειο,Ολλανδία,Σουηδία,ΗΠΑ,Νορβηγία,Αυστραλία,Τσεχία,Ην.Αρ.Εμιράτα,Σλοβενία,Ελβετία,Ιρλανδία Σελ. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η γυναικεία επιχειρηματικότητα την περίοδο 2007-2011 παρουσιάζει ανάλογη εξέλιξη της επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων με σημαντικές διακυμάνσεις. Έτσι η μεγαλύτερη έξαρση παρουσιάζεται το 2008, ενώ το 2011 το 6% των γυναικών στη χώρα μας βρισκόταν στο αρχικό στάδιο κάποιου τύπου επιχειρηματικής δραστηριοποίησης, ποσοστό αισθητά αυξημένο σε σχέση με το προηγούμενο έτος (3,7%). Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2011 η Ελλάδα κατέλαβε την 6η θέση ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας ως προς τη συμμετοχή των γυναικών στην επιχειρηματικότητα αρχικών σταδίων. Και στις γυναίκες ισχυρότερο κίνητρο για την έναρξη επιχειρηματικής δραστηριότητας αποτελεί η ανάγκη έναντι της ευκαιρίας. Εξετάζοντας την επιχειρηματικότητα με βάση την ηλικιακή ομάδα, η ετήσια έκθεση για την Επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα για το 2011, κατέδειξε ότι η αυξανόμενη ανεργία των νέων προφανώς ώθησε τα δύο φύλλα να ξεκινήσουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα σε μικρότερες ηλικίες που κυμαίνονται από 25 έως 34 ετών (γυναίκες 28,3%, άνδρες 35,4%). Αξίζει να σημειωθεί ότι διαχρονικά οι γυναίκες ενεργοποιούνται επιχειρηματικά σε μεταγενέστερη ηλικία από τους άντρες, δηλαδή στις ηλικίες 35-44 έναντι των ηλικιών 25-34 όπου καταγράφονταν τα μεγαλύτερα ποσοστά ανδρικής επιχειρηματικότητας αρχικών σταδίων. Από το 2010 και μετά η μέση ηλικία κατά την οποία τα δύο φύλλα ενεργοποιούνται επιχειρηματικά συγκλίνει σημαντικά. Η επίδοση των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε διάφορους δείκτες της επιχειρηματικότητας αποτυπώνονται στο ενημερωτικό δελτίο της πρωτοβουλίας Small Business Act για το 2012. Σύμφωνα με το εν λόγω δελτίο, η συνολική εικόνα των ΜΜΕ στην Ελλάδα εμφανίζεται κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ωστόσο εξετάζοντας τους επιμέρους δείκτες παρατηρούμε σημαντικές αποκλείσεις. Έτσι υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες οι Έλληνες να είναι αυτοαπασχολούμενοι (κατά 29% της συνολικής απασχόλησης έναντι 14% στην ΕΕ-27), εφόσον αυτό το είδος σχέσης εργασίας είναι το πλέον προτιμώμενο. Ωστόσο μόλις τρεις στους δέκα ενήλικες πιστεύουν ότι έχουν τη δυνατότητα για αυτοαπασχόληση, ενώ πολλοί επιχειρηματίες έχουν ξεκινήσει τη δική τους επιχείρηση λόγω έλλειψης εναλλακτικών επιλογών και όχι από επιθυμία να αξιοποιήσουν μια ευκαιρία (39% στην Ελλάδα έναντι 55% στην ΕΕ-27). Τέλος η αντίληψη που έχουν οι ερωτηθείσες ΜΜΕ για την προσοχή που δίνουν τα μέσα ενημέρωσης στην επιχειρηματικότητα βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Σελ. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.8: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες επιχειρηματικότητας Υπολογίζονται οι τυπικές αποκλίσεις - μέσος όρος ΕΕ=0 Πηγή: SBA Fact Sheets (GREECE 2012) 2.1.3 Χρήση τεχνολογιών Πληροφορικής Για την αποτύπωση της χρήσης Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στις ΜΜΕ χρησιμοποιούνται στατιστικά στοιχεία που προκύπτουν από την αξιολόγηση της πρωτοβουλίας i2010 6. Έτσι ως προς το βαθμό ανάπτυξης της ευρυζωνικότητας, το 2012 το ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων που απασχολούν 50-249 άτομα και διαθέτουν μόνιμη σύνδεση στο Internet κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα (92%), πλησιάζοντας κατά πολύ τα αντίστοιχα ποσοστά των μεγάλων επιχειρήσεων. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις ελληνικές μικρές επιχειρήσεις το 2012 υπολείπεται σημαντικά αυτό της ΕΕ (88%)και ανέρχεται στο 77%. Αναφορικά με το βαθμό απορρόφησης των ΤΠΕ το 2012 οι Ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξακολουθούν να υπολείπονται σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ειδικότερα ως προς την πραγματοποίηση ηλεκτρονικών πωλήσεων και την πραγματοποίηση αγορών με τη χρήση Internet. Ειδικά οι μεσαίες επιχειρήσεις παρουσιάζουν εξαιρετικά αρνητικές επιδόσεις (9% και 5% αντίστοιχα έναντι 21% στην ΕΕ-27). 6 Πηγή: Eurostat, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/information_society Σελ. 16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.9: Ποσοστό επιχειρήσεων με μόνιμη σύνδεση στο διαδίκτυο 100% 80% 60% 40% 20% 73% 97% 98% 91% 92% 77% 50% 40% 30% 20% 10% Διάγραμμα 2.10: Δείκτες βαθμού απορρόφησης ΤΠΕ (ηλεκτρονικές πωλήσεις / αγορές) 7% 12% 9% 21% 13% 35% 6% 15% ΕΛΛΑΔΑ 21% ΕΕ-27 5% 5% 33% 0% 2011 2012 Μικρές (10-49) Μεσαίες (50-249) Μεγάλες (250+) 0% Μικρές (10-49) Μεσαίες (50-249) Μεγάλες (250+) Μικρές (10-49) Μεσαίες (50-249) Μεγάλες (250+) Επιχειρήσεις με ηλεκτρονικές πωλήσεις Επιχειρήσεις με ηλεκτρονικές αγορές Στοιχεία 2012 Πηγή: Eurostat, Information society statistics Σε σχέση με τον βαθμό χρήσης του διαδικτύου από το απασχολούμενο προσωπικό, στις μεσαίες επιχειρήσεις πάνω από το 80% των υπαλλήλων που διαθέτουν Η/Υ έχουν και σύνδεση στο διαδίκτυο. Το αντίστοιχο ποσοστό για τις μικρές επιχειρήσεις για το 2012 ήταν 85% (παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 2011 κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες). Στη χρήση του internet για συναλλαγές με το Δημόσιο οι ελληνικές μεσαίες επιχειρήσεις κατέχουν ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό (96% έναντι 95% στην ΕΕ -27), ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των μικρών επιχειρήσεων φτάνει το 86%. Αντίθετα ως προς τη προσφορά υπηρεσιών / προϊόντων μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων προσφορών / e-tendering οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σημειώνουν τα χαμηλότερα ποσοστά (μόλις το 6% των μικρών επιχειρήσεων, και το 12% των μεσαίων). 2.1.4 Πρόσβαση στη χρηματοδότηση Ένα βασικό μέσο αξιολόγησης των πολιτικών ενίσχυσης της ρευστότητας και διευκόλυνσης της πρόσβασης σε χρηματοδότηση των ΜΜΕ, αποτελεί η μελέτη των αποτελεσμάτων μίας σειράς από έρευνες και εκθέσεις για την ελληνική επιχειρηματικότητα, έτσι όπως έχουν πραγματοποιηθεί από διεθνείς φορείς. Ειδικότερα σύμφωνα με την ετήσια έκθεση ανταγωνιστικότητας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum, WEF) 7 και της αντίστοιχης έρευνας που πραγματοποιείται στα στελέχη των επιχειρήσεων (Executive Opinion Survey): 7 World Economic Forum (2013) «The Global Competiveness Report 2012-2013», Geneva Σελ. 17

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 η πρόσβαση στη χρηματοδότηση αναδεικνύεται ο δεύτερος πιο προβληματικός παράγοντας ανάπτυξης της ελληνικής επιχειρηματικότητας για το 2012 (όπως ίσχυε και το 2011), συγκεντρώνοντας 19,8% των απαντήσεων 8, έναντι 13,8% το 2011, η ευκολία πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό κατέλαβε μέση τιμή 1,7 σε κλίμακα 1 (μηδενική ευκολία) 7 (μεγάλη ευκολία), με την Ελλάδα να κατατάσσεται στην 138 η θέση σε σύνολο 144 χωρών, έναντι της ευνοϊκότερης 111 ης θέσης σε σύνολο 142 χωρών που κατείχε το 2011. Επιπλέον, τα βασικότερα αποτελέσματα της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), που δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο 2012 9, σχετικά με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ (SAFE) που διεξήχθη σε 7.514 επιχειρήσεις (εκ των οποίων το 93% απασχολούν λιγότερο από 250 εργαζόμενους), συνοψίζονται στα εξής: η πρόσβαση σε χρηματοδότηση αποτελεί τον δεύτερο πιο περιοριστικό παράγοντα για την επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα την περίοδο αναφοράς (Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2012), συγκεντρώνοντας το 31% των απαντήσεων, ενώ ο πρώτος είναι η εύρεση πελατών (συγκεντρώνοντας το 32% των απαντήσεων), πιο έντονο είναι το πρόβλημα πρόσβασης στη χρηματοδότηση για τις μικρές επιχειρήσεις (με προσωπικό 10-49 άτομα), όπου 4 στις 10 επιχειρήσεις τον θεωρούν τον πιο σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα της δραστηριότητάς τους, η ανάγκη για τραπεζικό δανεισμό παρουσιάζεται αυξημένη φτάνοντας το 36% σε αντίθεση με την ευρωζώνη όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 18%, το 37% των επιχειρήσεων δεν αιτούνται χρηματοδότησης σε κάποια τράπεζα λόγω έλλειψης εσωτερικών κεφαλαίων και το 16% λόγω πιθανής απόρριψης, η πλειονότητα των επιχειρήσεων (77%) απάντησε ότι δε χρησιμοποίησε τραπεζικά δάνεια επιδοτούμενα από το δημόσιο (με τη μορφή εγγυήσεων, επιδοτούμενων επιτοκίων κλπ.), καθώς αυτή η μορφή χρηματοδότησης δεν είναι σχετική με την επιχείρηση (δηλ. είναι μη εφαρμόσιμη), 8 Ανάμεσα σε 15 παράγοντες οι ερωτηθέντες έπρεπε να διαλέξουν τους πέντε πιο προβληματικούς για την ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας στην χώρα τους και στη συνέχεια να τους βαθμολογήσουν σε κλίμακα 1 (πιο προβληματικός) 5 (λιγότερο προβληματικός). Στο κείμενο αναφέρεται το σταθμισμένο (βάσει βαθμολογίας) ποσοστό απαντήσεων 9 Survey on the access to finance of small and medium sized enterprises in the Euro Area (April to September 2012) European Central Bank, November 2012 Σελ. 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 η πρόσβαση σε χρηματοδότηση επιδοτούμενη από το δημόσιο (συμπεριλαμβανομένων και των εγγυήσεων) για την πλειονότητα (53%) των ελληνικών ΜΜΕ κρίθηκε μη εφαρμόσιμη, ενώ το 34% απάντησε ότι αυτή επιδεινώθηκε, το 11% ότι παρέμεινε σταθερή και μόνο το 1% ότι αυτή βελτιώθηκε την περίοδο αναφοράς, το 49,27% των ΜΜΕ ανέφερε ότι η προθυμία των τραπεζών να χορηγήσουν δάνεια έχει επιδεινωθεί το τελευταίο έτος, ενώ το 41,7% ανέφερε επιδείνωση και στην προθυμία των προμηθευτών για τη χορήγηση πιστώσεων. Τα αποτελέσματα της έρευνας αντικατοπτρίζουν τη σοβαρή επιδείνωση των πιστωτικών συνθηκών, τις αυξημένες επισφάλειες και τη δυσχέρεια του τραπεζικού συστήματος να εξυπηρετήσει τη χρηματοδότηση των ΜΜΕ, καθώς και τη μείωση της ζήτησης κεφαλαίων από τις ΜΜΕ λόγω οικονομικής συγκυρίας. Διάγραμμα 2.11: Κυριότερα αποτελέσματα της έρευνας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (περίοδος αναφοράς Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2012) (α) Πιο περιοριστικός παράγοντας της τρέχουσας (β) Πορεία της πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό επιχειρηματικής δραστηριότητας (γ) Ανάγκη τραπεζικού δανεισμού δ) Υποβολή αιτήματος τραπεζικού δανεισμού Σελ. 19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.11: Κυριότερα αποτελέσματα της έρευνας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση (περίοδος αναφοράς Απρίλιος 2012 Σεπτέμβριος 2012) (ε) Χρήση τραπεζικών δανείων επιδοτούμενων από το (στ) Πορεία της πρόσβασης σε χρηματοδότηση δημόσιο επιδοτούμενη από το δημόσιο Πηγή: ECB, Survey on the access to finance of small and medium-sized enterprises in the euro area 2012-2013 2.1.5 Διεθνοποίηση Σύμφωνα με τους δείκτες διεθνοποίησης όπως αυτοί αποτυπώνονται στο ενημερωτικό δελτίο της πρωτοβουλίας Small Business Act για το 2012 10, η Ελλάδα εμφανίζεται σε εξαιρετικά δυσμενή θέση σε σχέση με το ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ειδικότερα, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος χρόνος που απαιτείται για τις εισαγωγές είναι 11 ημέρες, στην Ελλάδα ο αντίστοιχος χρόνος είναι 25 ημέρες. Το ίδιο αρνητική είναι η θέση της Ελλάδας ως προς το χρόνο που απαιτείται για τις εξαγωγές σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (20 ημέρες στην Ελλάδα έναντι 11 ημέρες κατά μέσο όρο στην ΕΕ-27). Όσον αφορά στο κόστος που απαιτείται για τις εξαγωγές και εισαγωγές αλλά και στον αριθμό των απαιτούμενων διαδικασιών, οι επιδόσεις της Ελλάδας παρουσιάζουν ελαφρώς καλύτερη εικόνα, αλλά και πάλι βρίσκονται κάτω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Εξετάζοντας το σύνολο των δεικτών διεθνοποίησης για το 2012 σε σχέση με το 2011, παρατηρείται ότι παρέμειναν σταθερά αρνητικοί χωρίς καμία εικόνα βελτίωσης, ενώ αντίθετα οι μέσοι όροι της ΕΕ-27 ελαφρώς βελτιώθηκαν. 10 SBA Fact Sheets (GREECE 2012) Σελ. 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.12: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες διεθνοποίησης Υπολογίζονται οι τυπικές αποκλίσεις - μέσος όρος ΕΕ=0 Πηγή: SBA Fact Sheets (GREECE 2012) 2.1.6 Καινοτομία Για την αξιολόγηση του βαθμού καινοτομίας στις Ελληνικές ΜΜΕ χρησιμοποιείται το ενημερωτικό δελτίο SBA για το 2012 11. Σύμφωνα με τα στοιχεία του δελτίου, η Ελλάδα παρουσιάζει σημαντικά καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στις πωλήσεις καινοτομιών νέων για την αγορά, ή νέων για την εταιρεία, με τον κύκλο εργασιών να ανέρχεται στο 26% ποσοστό διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ευρώπης. Αντίθετα αρνητική είναι η θέση των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ως προς το βαθμό κατάρτισης των εργαζομένων σε θέματα καινοτομίας (21% έναντι 58% στην ΕΕ-27), ως προς την πραγματοποίηση ηλεκτρονικού εμπορίου καθώς και στη συμμετοχή τους σε ερευνητικά προγράμματα. 11 Βλέπε σημείωση 8 Σελ. 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διάγραμμα 2.13: Απόκλιση από το μέσο όρο (ΕΕ-27) στους δείκτες καινοτομίας Υπολογίζονται οι τυπικές αποκλίσεις - μέσος όρος ΕΕ=0 Πηγή: SBA Fact Sheets (GREECE 2012) 2.1.7 Ανταγωνιστικότητα Η θέση της Ελλάδας σε θέματα ανταγωνιστικότητας, παρουσίασε επιδείνωση το 2012 έναντι του 2011 σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης του World Economic Forum (WEF) 12 για την παγκόσμια ανταγωνιστικότητα. Ο σύνθετος δείκτης της Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας για την Ελλάδα διαμορφώθηκε σε 3,9 το 2012 (σε κλίμακα από 1 7, με το 1 να αντιπροσωπεύει το λιγότερο επιθυμητό αποτέλεσμα). Επιπλέον, το 2012 η Ελλάδα κατατάσσεται στην 96η θέση ανάμεσα σε 144 χώρες βάσει της συνολικής της ανταγωνιστικότητας, σημειώνοντας πτώση κατά 6 θέσεις σε σχέση με το προηγούμενο έτος και αποτελώντας τη χώρα με τη μικρότερη κατάταξη ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ-27. Καθοριστικός παράγοντας της αρνητικής επίδοσης της Ελλάδας είναι η συνεχόμενη κρίση χρέους και κατά συνέπεια η αστάθεια του μακροοικονομικού της περιβάλλοντος (144η θέση). Για τον ίδιο λόγο, η αποδοτικότητα και η εμπιστοσύνη στις χρηματοοικονομικές αγορές εμφανίζεται μειωμένη 12 World Economic Forum The Global Competiveness Report 2012-2013 και The global competitiveness report 2011-2012, Geneva, Switzerland Σελ. 22

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 (132η θέση το 2012 έναντι 110η θέση το 2011), ενώ η αξιολόγηση των δημοσίων θεσμών της εξακολουθεί να κατατάσσεται χαμηλά (111η θέση). Από την άλλη πλευρά κινητήρια δύναμη για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, εκτιμάται ότι είναι η σχετικά υψηλή εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού της χώρας και η υψηλή τεχνολογική ετοιμότητα. 2.1.8 Γραφειοκρατία Στην τελευταία έκθεση επιχειρηματικότητας της Παγκόσμιας Τράπεζας Doing Business 2013 13 η Ελλάδα κατατάσσεται στην 146 η θέση σε σύνολο 185 χωρών (μετά την προσθήκη στο δείγμα δύο επιπλέον οικονομιών: Μπαρμπάντος και Μάλτα), στη θεματική ενότητα «Σύσταση επιχείρησης». Το χρονικό διάστημα που απαιτείται στην Ελλάδα για την σύσταση μιας επιχείρησης είναι 11 ημέρες, επίδοση η οποία παρουσιάζει στασιμότητα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά 14. Σταθερές τιμές το τρέχον έτος σε σχέση με το προηγούμενο, καταγράφει και ο αριθμός των διαδικασιών για τη σύσταση μιας εταιρείας (11 ημέρες) γεγονός το οποίο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έκθεσης, δείχνει ότι δεν αναλήφθηκε καμία πρωτοβουλία σε εθνικό επίπεδο για την επίτευξη του στόχου «ίδρυση επιχείρησης σε μια μέρα με μία διαδικασία». Το κόστος ίδρυσης μιας επιχείρησης αυξήθηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος και διαμορφώθηκε στα 4.500, ενώ το ελάχιστο καταβεβλημένο κεφάλαιο για την ίδρυση επιχειρήσεων ανήλθε το τρέχον έτος σε 24,4% του κατά κεφαλήν εισοδήματος, έναντι 22,8% το 2011. Επιπλέον, στην Ετήσια Έκθεση Ανταγωνιστικότητας για το 2013 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ 15 (World Economic Forum-WOF), η γραφειοκρατία καταγράφεται ως ο πλέον προβληματικός παράγοντας για την επιχειρηματικότητα για το έτος 2012, εφόσον συγκέντρωσε το 21% των απαντήσεων των στελεχών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στο δείγμα της έρευνας (Executive Opinion Survey). Την πρώτη θέση είχε καταλάβει και στην αντίστοιχη έρευνα που είχε πραγματοποιηθεί για το έτος 2011 συγκεντρώνοντας αντίστοιχο ποσοστό (22%). 13 World Bank (2013), Doing Business 2013: Smarter Regulations for Small and Medium-Size Enterprises, Washington 14 Σημειώνεται ότι η Παγκόσμια Τράπεζα εξετάζει διαχρονικά συγκεκριμένη μορφή εταιρείας. Ειδικότερα εξετάζεται ΕΠΕ, με αρχικό κεφάλαιο δέκα φορές το ακαθάριστο εθνικό κατά κεφαλήν εισόδημα και ελάχιστο καταβεβλημένο κεφάλαιο 22,8% του κατά κεφαλήν εισοδήματος. 15 World Economic Forum (2013) «The Global Competiveness Report 2012-2013», Geneva Σελ. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1.9 Αξιολόγηση της θέσης της Ελλάδας μέσω του Small Business Act Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρησιμοποιεί το εργαλείο «SME Performance Review» προκειμένου να παρακολουθεί και να αξιολογεί τις επιδόσεις κάθε κράτους -μέλους κατά την εφαρμογή της πρωτοβουλίας Small Business Act. Η αξιολόγηση κάθε κράτους μέλους καταγράφεται στα ενημερωτικά δελτία για την πρωτοβουλία, τα οποία επικαιροποιούνται ετησίως με στόχο να συμβάλλουν στην συνολική αξιολόγηση των εθνικών πολιτικών ΜΜΕ και όχι να αποτελέσουν μονόπλευρη και μοναδική πηγή άντλησης συμπερασμάτων. Για την εν λόγω αξιολόγηση η ΕΕ χρησιμοποιεί 62 επιμέρους δείκτες, τους οποίους ομαδοποιεί στις δέκα αρχές του SBA, δημιουργώντας δέκα αντίστοιχους σύνθετους δείκτες. Οι επιδόσεις των κρατών μελών συγκρίνονται με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ επιχειρείται διαχρονική σύγκριση των στοιχείων (όπου αυτό είναι εφικτό). Τα συνοπτικά αποτελέσματα της επισκόπησης των δέκα αρχών του SBA για την Ελλάδα για το έτος 2012, παρουσιάζονται στο ακόλουθο διάγραμμα. Διάγραμμα 2.14: Η επίδοση της Ελλάδας έναντι της ΕΕ στους δέκα τομείς του SBA -2012 Σημείωση: Το διάγραμμα απεικονίζει τη θέση της Ελλάδας σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ για τις δέκα αρχές του SBA. Οι επιμέρους τιμές εκφράζουν τους μέσους όρους για όλους τους διαθέσιμους δείκτες κάθε αρχής. Η κλίμακα κυμαίνεται από το 0: ελάχιστη τιμή ή χειρότερη επίδοση έως το 1: ανώτερη τιμή ή καλύτερη επίδοση. Ο μέσος όρος της ΕΕ βρίσκεται ανάμεσα στις δύο αυτές ακραίες τιμές και απεικονίζεται στο διάγραμμα με τη γκρίζα λωρίδα. Πηγή: SBA Fact Sheet, Greece 2012 Σύμφωνα με τα στοιχεία που αποτυπώνονται στο ενημερωτικό δελτίο του 2012, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ σε πέντε από τους δέκα τομείς. Η επίδοση αυτή της Ελλάδας για το Σελ. 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τρέχον έτος είναι σαφώς βελτιωμένη με την αντίστοιχη για το 2011 όπου η Ελλάδα υπερέβαινε τον ευρωπαϊκό μέσο όρο μόνο σε μία από τις δέκα εξεταζόμενες αρχές («Δεύτερη Ευκαιρία»). Σελ. 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.2 ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ Στο πλαίσιο συμμόρφωσης των εθνικών πολιτικών με τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ελληνική πολιτεία έχει υιοθετήσει μια σειρά από μέτρα με βασικό σκοπό την ενσωμάτωση των κανόνων που επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο ελληνικό ρυθμιστικό πλαίσιο, αλλά και την περαιτέρω υποβοήθηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά οι κυριότερες και πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες και τα μέτρα που αναλήφθηκαν σε εθνικό επίπεδο (κυρίως κατά το έτος 2012). 2.2.1 Απλοποίηση της γραφειοκρατίας Για την απλοποίηση της γραφειοκρατίας σε θέματα που αφορούν στη σύσταση και λειτουργία των ελληνικών ΜΜΕ θεσπίστηκαν νομοθετικές διατάξεις και έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες όπως: Ν. 4093/2012 - Κατάργηση του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων: με το εν λόγω πολυνομοσχέδιο εισάγονται, μεταξύ άλλων, ρυθμίσεις που στοχεύουν στη μείωση των γραφειοκρατικών επιβαρύνσεων που σχετίζονται με την υποχρέωση των εταιρειών για φορολογική απεικόνιση των συναλλαγών τους. Οι βασικότερες αλλαγές που εισήχθησαν με τη ψήφιση του νομοσχεδίου συνοψίζονται στα εξής: Καταργείται η θεώρηση των βασικών βιβλίων Β' και Γ' κατηγορίας, καθώς και του βιβλίου αποθήκης Καταργείται ο Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων και αντικαθίσταται με τον Κώδικα Φορολογικής Απεικόνισης Συναλλαγών Καταργείται πλήθος γνωστοποιήσεων στις φορολογικές αρχές Καταργείται η υποχρέωση τήρησης ηλεκτρονικού φακέλου ελέγχου ανά διαχειριστική περίοδο κ.α. Το πολυνομοσχέδιο τέθηκε σε ισχύ από 1/1/2013 και τροποποιήθηκε με τον Ν. 4111/2013, ενώ επιπλέον εξειδικεύτηκε με τις ερμηνευτικές αποφάσεις ΠΟΛ.1004/4.1.2013 και ΠΟΛ.1018/4.2.2013. Σελ. 26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ν. 4013/2011 16 - Ηλεκτρονικές Δημόσιες Συμβάσεις: Ο εκσυγχρονισμός του συστήματος δημοσίων συμβάσεων ξεκίνησε το 2011 με τη ψήφιση του εν λόγω νόμου και τη σύσταση της ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, οι αρμοδιότητες της οποίας σχετίζονται με τη διασφάλιση της διαφάνειας, της αποτελεσματικότητας, της συνοχής και εναρμόνισης των διαδικασιών ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων προς το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο. Στον ίδιο νόμο προβλέπεται η δημιουργία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων, δηλαδή ενός ηλεκτρονικού συστήματος στο οποίο καταχωρίζονται όλα τα στοιχεία που αφορούν στη διαδικασία σύναψης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων. Συμπληρωματικά των ανωτέρω ρυθμίσεων εισήχθη σε δημόσια διαβούλευση, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, το Σχέδιο Νόμου για τη σύσταση του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων (Ε.Σ.Η.ΔΗ.Σ.). Η εν λόγω διαβούλευση διήρκησε το χρονικό διάστημα 23/11/2012-3/12/2012. Πρόκειται για ένα νέο πληροφοριακό σύστημα που σκοπεύει στη δραστική περιστολή της κρατικής σπατάλης και της γραφειοκρατίας σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας διοίκησης. Στις 4 Φεβρουαρίου 2013 ξεκίνησε η υποχρέωση καταχώρησης από τα υπουργεία στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημοσίων Συμβάσεων, των στοιχείων που αφορούν σε δημόσιες συμβάσεις, ενώ η υποχρέωση καταχώρησης για τους ΟΤΑ αρχίζει στις 2-5-2013 και για τους λοιπούς υπόχρεους στις 2-4-2013. Απλοποίηση αδειοδότησης τεχνικών επαγγελμάτων: Σε συνέχεια του νέου συστήματος αδειοδότησης που θεσμοθετήθηκε με τον Ν. 3982/2011 17, η Διεύθυνση Υποστήριξης Βιομηχανιών της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας, προχώρησε στην έκδοση πέντε Προεδρικών Διαταγμάτων τα οποία σχετίζονται με τη διαδικασία αδειοδότησης τεχνικών επαγγελμάτων. Πρόκειται για Π.Δ. με τα οποία γίνεται ο καθορισμός προσόντων για τα εξής επαγγέλματα: α) της κατασκευής, συντήρησης και επισκευής υδραυλικών εγκαταστάσεων (Π.Δ. 112/2012 /ΦΕΚ Α' 197/17-10-2012), β) του χειρισμού μηχανημάτων τεχνικών έργων (Π.Δ. 113/2012 /ΦΕΚ Α' 198/17-10-2012), γ) της κατασκευής, συντήρησης, επισκευής και επιτήρησης της λειτουργίας των εγκαταστάσεων καύσης υγρών και αερίων καυσίμων (Π.Δ. 114/2012 /ΦΕΚ Α' 199/17-10-2012), δ) των τεχνικών βιομηχανικών εγκαταστάσεων (Π.Δ. 115/2012 /ΦΕΚ Α' 200/17-10-2012) και ε) των επιθεωρητών σε μεταποιητικές ή συναφείς εγκαταστάσεις (Π.Δ. 126/2012 /ΦΕΚ Α' 227/16-11-2012). 16 Ν. 4013/2011 «Σύσταση ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων και Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων Αντικατάσταση του έκτου κεφαλαίου του ν. 3588/2007 (πτωχευτικός κώδικας) Προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης και άλλες διατάξεις (ΦΕΚ 204/ Α /15-09-2011) 17 Ν.3982/2011 «Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων και άλλες διατάξεις». Σελ. 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Διευκόλυνση Ίδρυσης Επιχειρήσεων: Με την από 12/12/2012 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου 18 προβλέπονται ρυθμίσεις που στοχεύουν στην περαιτέρω απλοποίηση των διαδικασιών που απαιτούνται για την ίδρυση επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα στο άρθρο 6 της εν λόγω πράξης προβλέπονται οι κάτωθι ρυθμίσεις οι οποίες αποσκοπούν αφενός στη διευκόλυνση του επιχειρείν και αφετέρου στη βελτίωση της θέσης της Ελλάδας στο διεθνή ανταγωνισμό: Μειώνεται το ελάχιστο όριο κεφαλαίου που απαιτείται για την ίδρυση των ΑΕ σε 24.000 ευρώ (από 60.000 που ήταν τώρα) και των ΕΠΕ σε 2.400 ευρώ (από 4.500 ευρώ) Από 1ης Ιανουαρίου του 2015 καταργείται η υποχρεωτική εγγραφή στα Επιμελητήρια (η εγγραφή καθίσταται προαιρετική). 2.2.2 Στήριξη ρευστότητας και διευκόλυνση πρόσβασης των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση Κατά το έτος 2012 συνεχίστηκε η υλοποίηση πρωτοβουλιών που στόχο έχουν τη στήριξη της ρευστότητας των μικρομεσαίων επιχειρηματιών, οι περισσότερες από τις οποίες είχαν ήδη ξεκινήσει τα προηγούμενα έτη. Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ ΑΕ) Το Ταμείο συστήθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 ενώ πρόσφατα προωθήθηκαν μία σειρά από πρωτοβουλίες για την απεμπλοκή των κονδυλίων του ΕΤΕΑΝ και την επιπλέον ενίσχυση της ρευστότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ειδικότερα: Τροποποιήθηκε ο οδηγός του Προγράμματος «Εγγύηση και Επιδότηση Επιτοκίου Δανείων Κεφαλαίου Κίνησης Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων», σύμφωνα με τον οποίο τίθεται σε ισχύ η αναδιάρθρωση δανείων που έχουν ήδη χορηγηθεί με εγγύηση του ΕΤΕΑΝ και επιτρέπεται η επέκταση της αποπληρωμής τους μέχρι το Μάιο του 2014 18 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «Έγκριση των Σχεδίων των Συμβάσεων Τροποποίησης της Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Ε.Τ.Χ.Σ.), της Ελληνικής Δημοκρατίας, του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Τ.Χ.Σ.) και της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), με τίτλο «Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης», της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ε.Τ.Χ.Σ., της Ελληνικής Δημοκρατίας και της ΤτΕ, με τίτλο «Σύμβαση Διευκόλυνσης Διαχείρισης Υποχρεώσεων ΣΙΤ» και της Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης μεταξύ του Ε.Τ.Χ.Σ., της Ελληνικής Δημοκρατίας και της ΤτΕ, με τίτλο «Διευκόλυνση αποπληρωμής Τόκων Ομολόγων», παροχή εξουσιοδοτήσεων για την υπογραφή των Συμβάσεων και άλλες επείγουσες διατάξεις», ΦΕΚ 240/Α /12-12-2012 Σελ. 28

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Προωθείται νέο πρόγραμμα με τίτλο «Επιχειρηματική Επανεκκίνηση» το οποίο αφορά συνεπένδυση αρχικού ύψους 225 εκ από το Ταμείο Επιχειρηματικότητας και 225 εκ. από πόρους τραπεζών για την παροχή κεφαλαίων κίνησης ειδικού σκοπού ή/και δανείων επενδυτικού σκοπού προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις Μειώθηκαν τα δικαιολογητικά που απαιτούνται σε προγράμματα που διαχειρίζεται το ΕΤΕΑΝ στο 50%, ώστε να περιοριστούν γραφειοκρατικά προβλήματα και να επιταχυνθεί η απορρόφηση (όπως στο «Εξοικονομώ κατ' οίκον», με μείωση των δικαιολογητικών έως 50%, το Ταμείο Ενάλιο που αφορά την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες, και το λεγόμενο Ταμείο Εγγυοδοσίας (ΤΕ-ΤΕΠΙΧ)) Τέθηκε σε πλήρη εφαρμογή το πρόγραμμα εγγύησης για έκδοση εγγυητικών επιστολών που απευθύνεται στους προμηθευτές των μεσαίων, μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, συνολικής αξίας μέχρι 90 εκατ. ευρώ Αποφασίστηκε η εξυγίανση και ενίσχυση της ΕΤΕΑΝ Α.Ε., εφόσον στις περιπτώσεις καταπτώσεων εγγυητικών επιστολών το ταμείο θα αποζημιώνει τις τράπεζες με μετρητά και όχι με ομόλογα (για κάθε ένα ευρώ εγγύησης, θα δίνεται ένα ευρώ αποζημίωσης κι όχι ομόλογα αξίας τεσσάρων ευρώ που ίσχυε παλαιότερα) Με υπουργική απόφαση αυξήθηκε ο προϋπολογισμός του ΤΕΠΙΧ κατά 80 εκ. με σκοπό την υποστήριξη μικρών επιχειρήσεων των νησιών που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού Στο Ταμείο Εγγυοδοσίας (ΤΕ-ΤΕΠΙΧ), το οποίο λειτουργεί ως χωριστή χρηματοδοτική μονάδα με ίδια κεφάλαια του Ταμείου Επιχειρηματικότητας με σκοπό την παροχή εγγυήσεων σε δάνεια που παρέχονται με ευνοϊκούς όρους σε επιλέξιμες επιχειρήσεις, έχουν δεσμευτεί 150 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Επιχειρηματικότητας, με δυνατότητα τριπλάσιας παροχής εγγυήσεων, δηλαδή μέχρι 450 εκατ. ευρώ. Πρόγραμμα JEREMIE Στο πλαίσιο της Κοινοτικής πρωτοβουλίας JEREMIE ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες για τη σύσταση ταμείων επιχειρηματικού κινδύνου (Venture capital), μέσω των οποίων θα χρηματοδοτούνται από πόρους του ΕΣΠΑ, επιχειρήσεις στους τομείς Πληροφορικής και Επικοινωνιών με κονδύλια συνολικού ύψους 55 εκατ. ευρώ. Τα προγράμματα venture capital που ενεργοποιήθηκαν είναι: Σελ. 29

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 α) το πρόγραμμα Early Stage (κεφάλαια επιχειρηματικού ρίσκου πρώιμου σταδίου), προϋπολογισμού 35 εκ. ευρώ, που επενδύουν στο μετοχικό κεφάλαιο γρήγορα αναπτυσσόμενων εταιρειών β) το πρόγραμμα Seed capital (κεφάλαια σποράς, προϋπολογισμού 20 εκ. ευρώ), με σκοπό τη χρηματοδότηση νέο-ιδρυόμενων εταιριών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, για τα πρώτα βήματά τους. Στο πλαίσιο του προγράμματος συνεχίζουν να υλοποιούνται τα υπόλοιπα προγράμματα που χορηγούν δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις με ευνοϊκούς όρους και επιδοτούμενο επιτόκιο, η ζήτηση των οποίων έχει δεκαπλασιαστεί μετά την αλλαγή του σχετικού Κανονισμού που επέτρεψε τη χορήγηση δανείων για κεφάλαια κίνησης, εκτός από τη χρηματοδότηση επενδύσεων. Διαθέσιμο τέλος θα είναι και ένα νέο προϊόν δανειοδότησης με επιμερισμό ρίσκου αρχικού ύψους 25 εκ (δημόσια δαπάνη) για χορήγηση δανείων έως 500.000 σε ΜΜΕ που δραστηριοποιούνται σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) Με την έγκριση νέου χρηματοδοτικού εργαλείου δίνεται η δυνατότητα στην Τράπεζα να στηρίξει με ποσό ύψους έως 500 εκατ. ευρώ τη χρηματοδότηση του εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδος. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να καλυφθεί το κενό που δημιουργήθηκε από την αναδίπλωση των εμπορικών τραπεζών. Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται να προστεθεί στη συνεισφορά ύψους 900 εκατ. ευρώ της ΕΤΕπ προς την ελληνική οικονομία το 2012, από την οποία επωφελήθηκαν επενδύσεις στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και της εκπαίδευσης, καθώς και μικρές επιχειρήσεις. 2.2.3 Κίνητρα για επενδύσεις: ανταγωνιστικότητα, κατάρτιση, εξωστρέφεια και καινοτομία Στο πλαίσιο παροχής κινήτρων προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ώστε να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να αναπτυχθούν στους τομείς της τεχνολογίας, της καινοτομίας και της εξωστρέφειας, πραγματοποιήθηκαν πρωτοβουλίες όπως: 1. Παροχή κινήτρων επενδύσεων μέσω της υλοποίησης δράσεων ενισχύσεων στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 με στόχο την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της Ε&Α, την ενίσχυση συγκεκριμένων τομέων της οικονομίας καθώς και την ενίσχυση πρωτοβουλιών στον τομέα της Σελ. 30