Ο Ισραηλιτικός κόσμος στα χρόνια του Χριστού Η Ιερουσαλήμ όπως φαινόταν από το Όρος των Ελαιών, την εποχή του Χριστού. Το σημείο Α υποδηλώνει τη θέση όπου σταυρώθηκε ο Ιησούς, έξω από τα τείχη της πόλης. Στο σημείο Β εικονίζεται ο Ναός της πόλης, ο οποίος χτίστηκε από τον Ηρώδη στη θέση του παλιού Ναού του Σολομώντα. Μακέτα από το μουσείο Bible Lands της Ιερουσαλήμ
Πώς ήταν ο Ναός της Ιερουσαλήμ στα χρόνια του Χριστού; Στα χρόνια του Χριστού έχουμε τον Ναό του Ηρώδη. Μακέτα της Ιερουσαλήμ (βρίσκεται στο Μουσείο του Ισραήλ) όπως ήταν την εποχή του Ιησού Χριστού μέχρι που καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 μ.χ.
Η προϊστορία του Ναού
Ο Ναός του Σολομώντα Ο Ναός οικοδομήθηκε από τον βασιλιά Σολομώντα το 962-955 π.χ. ολόκληρος από λευκές πέτρες, που λαξεύτηκαν στον τόπο εξόρυξης και όχι στον χώρο του ναού. Εκτός από πέτρα χρησιμοποιήθηκε ξύλο και χρυσός. Καταστράφηκε από τον στρατηγό του βασιλιά Ναβουχοδονόσορα Ναβουζαρδάν το 587 π.χ.
Ο Ναός του Ζοροβάβελ Ο δεύτερος Ναός ανοικοδομήθηκε όταν ο Πέρσης βασιλιάς Κύρος το 538 π.χ. κυρίεψε τη Βαβυλώνα και επέτρεψε να επιστρέψουν οι Ισραηλίτες στην πατρίδα τους και να ανοικοδομήσουν το Ναό τους, πάνω στον χώρο, που αυτός προϋπήρχε. Ο ναός ολοκληρώθηκε το 516 π.χ., επί της βασιλείας του Δαρείου Α. Το όνομα που πήρε ο ναός οφείλεται στο όνομα του αρχηγού των εξόριστων αιχμαλώτων στην Βαβυλώνα, του Ζοροβάβελ. Ο νέος ναός είχε μια διαφορά με τον παλιό σημαντική εκτός των άλλων κατασκευαστικών. Το Άγιο των Αγίων τώρα ήταν άδειο και δεν ήταν τίποτα παραπάνω παρά οι πέτρες πάνω στις οποίες υπήρχε κάποτε η Κιβωτός της Διαθήκης. Σε αυτόν τον βράχο θυμιάτιζε ο ιερέας μια φορά τον χρόνο στην γιορτή του εξιλασμού. Ο ιερός βράχος (es- Sakhra) όπως φαίνεται σήμερα μέσα στον περικαλλή θόλο του Βράχου. Κάποτε εδώ αναπαύονταν η Κιβωτός της Διαθήκης.
Ο Ναός του Ηρώδη Αποτελεί ανακαίνιση και επέκταση του δεύτερου Ναού. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 20 π.χ., στα χρόνια του Ηρώδη του Μεγάλου, και τελείωσαν το 65 μ.χ., δηλαδή διάρκεσαν 85 χρόνια! Το τραγικό είναι ότι πέντε χρόνια μετά, δηλαδή το 70 μ.χ., κατά τη διάρκεια μιας επανάστασης, οι Ρωμαίοι λεηλατούν την πόλη και καταστρέφουν το Ναό. Σε αυτόν τον ναό στα Άγια των Αγίων δεν υπήρχαν ιερά αντικείμενα. Ο ναός του Ηρώδη έμοιαζε πολύ με τον παλαιότερο του, ναό του Σολομώντα αλλά ήταν μεγαλύτερος, πλουσιότερος και περικαλλέστερος.
Ο Ναός της Ιερουσαλήμ, όπως τον ανακαίνισε ο Ηρώδης
Η καταστροφή της Ιερουσαλήμ και του ναού από τους Ρωμαίους το 70 μ.χ.
Ο χώρος του Ναού σήμερα
Το τείχος των Δακρύων
Kotel at night after Shabbat
Τα μέρη του Ναού 1. Το Ιερό: α) πρόναος, β) Άγια, γ) Άγια των Αγίων. 2. 2. Αυλές: α) ειδωλολατρών, β) γυναικών, γ) ιερέων και ισραηλιτών ανδρών.
Πώς πρόσφεραν θυσίες στο Ναό; Στον ειδικό χώρο των θυσιών προσφέρονταν από τους ιερείς πρωί και απόγευμα θυσίες : αιματηρές (ζώα) & αναίμακτες (καρποί). Πολυάριθμοι ιερείς και λευίτες φρόντιζαν για την καλύτερη τέλεση της λατρείας. Φορούσαν ειδική λευκή ενδυμασία, σύμβολο καθαρότητας. Από σεβασμό προς την ιερότητα του Ναού κυκλοφορούσαν ξυπόλητοι.
Οι πιστοί και οι προσκυνητές τι έκαναν στο Ναό; Συμμετείχαν ενεργά στη λατρευτική ζωή: εξαγνισμοί, καθαγιασμοί, περιτομή, θυσίες, προσφορά θυμιαμάτων, προσευχές.
Οι ευσεβείς Ισραηλίτες τι σκέφτονταν και τι αισθάνονταν για τον Ναό; Ο Ναός ήταν το κατοικητήριο του Θεού, δηλαδή ένα κομμάτι του ουρανού, που ακουμπούσε στη γη. Όνειρο κάθε Ισραηλίτη ήταν να βρεθεί έστω και μία φορά στη ζωή του ως προσκυνητής στο Ναό της Ιερουσαλήμ και να λάβει μέρος στις λατρευτικές εκδηλώσεις που γίνονταν εκεί. O Ιησούς ανέτρεψε αργότερα την πιο πάνω αντίληψη. Ο Θεός είναι παντού και πάντοτε παρών και γεμίζει τα σύμπαντα (βλ. προσευχή: "Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε... ό πανταχοῦ παρών καὶ τὰ πάντα πληρῶν...").
Η σύνθεση της κοινότητας των πιστών Ισραηλιτών (από τη βάση προς την κορυφή) ήταν: Οι απλοί ευσεβείς άνθρωποι και οι «προσήλυτοι» (ανήκαν σε άλλη θρησκεία & ασπάστηκαν τη θρησκεία των Ισραηλιτών αργότερα.). Οι λευίτες (απόγονοι του Λευί, βοηθοί των ιερέων, φρόντιζαν για την καθαριότητα την φρούρηση & την τάξη στο ναό), οι ιερείς (απ την οικογένεια του Ααρών) και οι νομοδιδάσκαλοι ή γραμματείς ή ραβίνοι (μορφωμένοι Ισραηλίτες που γνώριζαν την εβραϊκή γλώσσα & μπορούσαν να διαβάσουν τα κείμενα του Νόμου στο πρωτότυπο). Ο αρχιερέας του Ναού. Εκπροσωπούσε τον λαό στον Ρωμαίο επίτροπο («ηγεμόνα»), είχε την εποπτεία στη λατρεία του Ναού και ήταν ο πρόεδρος του Μεγάλου Συνεδρίου.
Το Μεγάλο Συνέδριο Το Μεγάλο Συνέδριο (Σανχεντρίν), ήταν το ανώτατο θρησκευτικό, νομοθετικό διοικητικό και δικαστικό όργανο των Εβραίων. Αποτελούνταν από 71 μέλη, αυτά ήταν ο αρχιερέας του έτους (πρόεδρος) οι αρχιερείς προηγούμενων ετών, εκπρόσωποι των Φαρισαίων, των γραμματέων, των Σαδδουκαίων και πρεσβυτέρων (=αρχηγών επιφανών οικογενειών). Διέθετε μεγάλη δύναμη σ όλα τα θέματα της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής.
Ιερείς, υπηρεσίες και οικονομικά του Ναού Οι ιερείς στα χρόνια του Χριστού υπολογίζονται σε μερικές χιλιάδες (με κοινωνικές διαφορές μεταξύ τους). Η ιεροσύνη τους ήταν ανεξάλειπτη. Υπεύθυνοι για τη λατρεία, τη διοίκηση των οικονομικών και εποπτεία του Ιερού ήταν οι πρωθιερείς, οι αρχιλευίτες και τρεις ταμίες. Στο θησαυροφυλάκιο φυλάσσονταν τεράστια ποσά σε κέρματα, άκοπα τεμάχια πολυτίμων μετάλλων, κοσμήματα, ιδιωτικές καταθέσεις. Το ταμείο του Ναού ήταν ένα είδος τράπεζας. Πηγές εσόδων του Ναού: α) πώληση μέρους κρεάτων των θυσιαζόμενων ζώων, β) πρώτοι καρποί, "δεκάτη" από αγρούς και κοπάδια, γ) έκτακτες εισφορές για ευχές, από αφιερώματα και δωρεές, δ) καταβολή "δίδραχμου" (από κάθε άρρενα Ισραηλίτη της χώρας και της Διασποράς).
Ποιες ήταν οι βασικές αρχές της Ισραηλιτικής πίστης; Η ομολογία στον έναν και αληθινό Θεό. Η υπακοή στο Νόμο του Θεού. Ο Ναός στην Ιερουσαλήμ, που ένωνε όλους τους Ισραηλίτες. Η αχώριστη ενότητα λαού και θρησκείας.
Η αξία του Νόμου για τους Ισραηλίτες Οι Ισραηλίτες ήταν περήφανοι για το Νόμο του Θεού και για την υποχρέωσή τους να τον τηρούν. Η υπακοή στο Νόμο του Θεού δεν ήταν αποτέλεσμα φόβου, αλλά σεβασμού και αγάπης γι' αυτόν. Σοβαρό ζήτημα για τους Ισραηλίτες ήταν η σωστή ερμηνεία του Νόμου. Ο Νόμος μεταξύ των άλλων επέβαλλε την τήρηση του Σαββάτου και τη συμμετοχή στις μεγάλες γιορτές (Πάσχα, Σκηνοπηγία, Πεντηκοστή κ.ά.).
Με τον καιρό η τήρηση του Νόμου έγινε για το λαό ένα δυσβάστακτο φορτίο, γιατί οι γραμματείς πρόσθεταν σωρεία διατάξεων που ρύθμιζαν τις λεπτομέρειες της ζωής τους.
Τι ήταν οι Συναγωγές; Τι περιλαμβάνει η λατρεία σε αυτές; Οι συναγωγές ήταν κυρίως τόποι σύναξης των Ισραηλιτικών κοινοτήτων, υπενθύμιση και καλλιέργεια της πίστης και της ενότητάς τους. Δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της Βαβυλώνιας αιχμαλωσίας όπου οι Ισραηλίτες έπρεπε να έχουν ένα τόπο προσευχής και λατρείας αφού βρίσκονταν μακριά από το Ναό. Μετά την επιστροφή συναγωγές ιδρύθηκαν παντού, ακόμη και στην Ιερουσαλήμ. Η λατρεία στη συναγωγή περιλάμβανε: ομιλία, ομολογίες πίστης, προσευχές, αναγνώσματα από την Πεντάτευχο και τους Προφήτες (όχι θυσίες).
Θρησκευτικές και πολιτικές ομάδες και παρατάξεις: Γραμματείς, Φαρισαίοι, Σαδδουκαίοι, Ζηλωτές, Εσσαίοι, Ηρωδιανοί, Σικάριοι, Σαμαρείτες, Μαθητές Ιωάννη του Βαπτιστή. ΕΡΩΤΗΜΑ Γιατί πουθενά στην Καινή Διαθήκη δεν αναφέρονται Εσσαίοι, ενώ οι ιδέες τους είναι σχεδόν παντού; Πιθανό είναι πως αφομοιώθηκαν μετά το 67 μ.χ. τόσο γρήγορα με τις χριστιανικές παραφυάδες στην Παλαιστίνη, έτσι που οι μετά το 70 μ.χ. συγγραφείς της Κ. Διαθήκης δεν τους ξεχωρίζουν από τους χριστιανούς, ενώ αναφέρουν άλλα θρησκευτικά κινήματα.
Ποιοι ήταν οι Φαρισαίοι Κίνημα λαϊκών με ηγέτες ικανούς ραβίνους. Η πίστη τους στηριζόταν στον Νόμο και στους Προφήτες. Σέβονταν τις παραδόσεις, αλλά ήταν ανοιχτοί και προοδευτικοί στα θρησκευτικά ζητήματα. Προσπαθούσαν να τηρούν με ακρίβεια όλες τις εντολές του Θεού και να ζουν με συνέπεια την πίστη τους στην καθημερινή ζωή. Κάποτε έφταναν σε θρησκευτικές υπερβολές. Απέναντι στους Ρωμαίους ήταν επιφυλακτικοί έως εχθρικοί. Όμως δεν υιοθετούσαν επαναστατικές πρακτικές εναντίον τους. Διακρίνονταν τόσο για την υποκρισία τους όσο και για τη στενότητα των αντιλήψεών τους. Έδιναν μεγάλη σημασία στους εξωτερικούς λατρευτικούς τύπους της εκδήλωσης της θρησκείας τους, περιφρονώντας όλους τους άλλους, πιστεύοντας πως έτσι μόνο αυτοί ήταν "καθαροί". Οι δε τρόποι της εξωτερίκευσης της λατρείας τους έφθαναν τις περισσότερες φορές μέχρι του γελοίου (μεγάλες επιδεικτικές προσευχές, πλατιά φυλακτήρια και κράσπεδα των ιματίων, εξωτερική καθαρότητα, νηστεία δις της εβδομάδας). Πλην ολίγων (Νικόδημος, Γαμαλιήλ) όλοι ήσαν υποκριτές, πονηροί και άρπαγες και γι αυτό συνάντησαν τη δίκαιη αγανάκτηση του Ιησού.
Ποιοι ήταν οι Σαδδουκαίοι; Η αριστοκρατία του ιερατείου. Ζούσαν μόνο στην Ιερουσαλήμ και στην γύρω περιοχή. Οι περισσότεροι αρχιερείς και τα μέλη του Μεγάλου Συνεδρίου προέρχονταν από αυτούς. Στηρίζονταν μόνον στην Πεντάτευχο, που την εξηγούσαν κατά γράμμα. Ενώ ήταν πολύ συντηρητικοί, απέρριπταν τις θρησκευτικές παραδόσεις. Ανέχονταν τους κατακτητές και συνεργάζονταν με τους Ρωμαίους. Γι» αυτό και δεν ήταν αγαπητοί στον λαό. Από το 70 μ.χ. και εξής δεν ξαναεμφανίστηκαν ποτέ.
Το θρησκευτικό πολιτικό κίνημα των Ζηλωτών Οι Ζηλωτές αποτελούσαν μια μικρή θρησκευτική ομάδα φανατικών Ιουδαίων που αποκόπηκε από την ομάδα των Φαρισαίων. Χαρακτηρίζονταν για την ιδιαίτερα θερμή τους πίστη στο Θεό. Μισούσαν και πολεμούσαν με τα όπλα τους Ρωμαίους. Δεν παραδέχονταν καμία ανθρώπινη εξουσία παρά μόνο αυτή του Θεού και προτιμούσαν να υποστούν τα φρικτότερα βασανιστήρια παρά να αναγνωρίσουν κάποια ανθρώπινη εξουσία. Πίστευαν ότι με τους ένοπλους απελευθερωτικούς αγώνες τους θα συντελούσαν στο να έρθει η Βασιλεία του Θεού γρηγορότερα.
Τα ερείπια του κάστρου της Μασάντα που αλώθηκε από τους Ζηλωτές Εβραίους κατά την εξέγερσή τους εναντίον των Ρωμαίων. Αργότερα, από εκεί ψηλά το 73 μ.χ., 960 Ιουδαίοι προτίμησαν να αυτοκτονήσουν ομαδικά παρά να πέσουν στα χέρια των Ρωμαίων.
Ο Ιησούς έδρασε κυρίως στη Γαλιλαία. Ποια ήταν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Γαλιλαίας; Ήταν η βόρεια επαρχία με κέντρο τη λίμνη Γενησαρέτ, γύρω από την οποία βρισκόταν η Καπερναούμ, η Ναζαρέτ και το όρος Θαβώρ. Οι Ισραηλίτες της Γαλιλαίας ήταν στην πίστη τους άνθρωποι απλοί, ζωντανοί, γενναίοι και δημιουργικοί. Εκτός από τον Ιούδα, όλοι οι μαθητές του Ιησού ήταν Γαλιλαίοι Από εδώ ξεκίνησε ο Ιησούς, εδώ εκφώνησε την «επί του Όρους ομιλία», εδώ μεταμορφώθηκε, εδώ συναντήθηκε με 500 μαθητές και μαθήτριές του μετά την Ανάσταση.
Περιγράψτε την Καπερναούμ Η πόλη αυτή είχε 1.000-2.000 κατοίκους. Σε αυτή δίδαξε πολλές φορές ο Χριστός, διηγήθηκε τις πιο ωραίες παραβολές και έκανε πολλά θαύματα. Στην πόλη αυτή κάλεσε τους πρώτους μαθητές του: τον Πέτρο, τον Ανδρέα, τον Ιάκωβο, τον Ιωάννη και τον τελώνη Ματθαίο. Ερείπια της Καπερναούμ Η συναγωγή της Καπερναούμ
Σε ποια πόλη μεγάλωσε ο Ιησούς; Περιγράψτε την. Η Ναζαρέτ ήταν ένα μικρό αγροτικό και ποιμενικό χωριό 150-200 κατοίκων. Ο Χριστός και ο θετός πατέρας του Ιωσήφ ήταν ξυλουργοί και οικοδόμοι. Έφτιαχναν ξύλινες κατασκευές (έπιπλα, κάρα, εργαλεία), τις οποίες πουλούσαν και σε άλλες πόλεις της Γαλιλαίας, όπως στη Γιαφία, ή Γαβά, σε απόσταση 2-3 χμ. από τη Ναζαρέτ, και στη μεγαλύτερη πόλη Σέπφωρις (25.000 χιλιάδες κάτοικοι). Στις πόλεις αυτές ο Χριστός είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη λατρεία στις συναγωγές και να γνωρίσει τη ζωή των πόλεων.
This picture is over a hundred years old from Nazareth
Το Θαβώρ σήμερα
Επεξεργασία Πώς ήταν ο Ναός της Ιερουσαλήμ την εποχή του Χριστού; Ο Ναός ήταν χτισμένος πάνω στο πλάτωμα ενός λόφου της αγίας πόλης. Πρόκειται όμως για τον Τρίτο Ναό. Η προϊστορία του είναι η εξής: Ο πρώτος Ναός είχε χτιστεί το 962-955 π.χ. από τον βασιλιά Σολομώντα. Το 587 π.χ. τον κατέστρεψαν οι Βαβυλώνιοι και πήραν μαζί τους πολλούς αιχμαλώτους. Ο δεύτερος Ναός ανοικοδομήθηκε το 515 π.χ., όταν ο Πέρσης βασιλιάς Κύρος κυρίεψε τη Βαβυλώνα και επέτρεψε να επιστρέψουν οι Ισραηλίτες στην πατρίδα τους. Ο τρίτος Ναός. Πρόκειται για ριζική ανακαίνιση του δεύτερου Ναού. Το τεράστιο αυτό έργο το ξεκίνησε το 20 π.χ. ο βασιλιάς Ηρώδης ο Μέγας. Τον Αύγουστο του 70 μ.χ., οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν, έκαψαν και κατεδάφισαν τον Ναό στη διάρκεια επανάστασης του λαού (66-72 μ.χ).
Τι ήταν ο Ναός για τους Ισραηλίτες; Τον Ναό τον θεωρούσαν ως κατοικητήριο του Θεού (δηλ. κατοικία, σπίτι του Θεού). Κατεξοχήν ήταν γι' αυτούς ο τόπος που διάλεξε ο ίδιος ο Θεός για να κατοικήσει ανάμεσα στους ανθρώπους. Όνειρο και επιθυμία κάθε Ισραηλίτη ήταν να βρεθεί μια φορά τουλάχιστον στη ζωή του στον Ναό αυτόν και να συμμετάσχει στις λατρευτικές εκδηλώσεις που γίνονταν εκεί.
Ποια ήταν η θρησκευτική σύνθεση των Ισραηλιτών την εποχή του Χριστού; α) Οι απλοί ευσεβείς άνθρωποι και οι «προσήλυτοι» (= όσοι άφησαν τη θρησκεία τους και δέχτηκαν την ισραηλιτική). β) Οι λευίτες, οι ιερείς και οι νομοδιδάσκαλοι (οι ραβίνοι, οι τότε θεολόγοι). γ) Ο αρχιερέας του Ναού. Είχε την εποπτεία στη λατρεία του Ναού και ήταν ο πρόεδρος του Μεγάλου Συνεδρίου.
Ποιες ήταν οι θρησκευτικές ομάδες την εποχή του Χριστού; Οι Φαρισαίοι. Κίνημα λαϊκών με ηγέτες ικανούς ραβίνους. Σέβονταν τις παραδόσεις. Προσπαθούσαν να τηρούν με ακρίβεια όλες τις εντολές του Θεού και να ζουν με συνέπεια την πίστη τους στην καθημερινή ζωή. Κάποτε έφταναν σε θρησκευτικές υπερβολές. Απέναντι στους Ρωμαίους ήταν επιφυλακτικοί έως εχθρικοί. Είχαν μεγάλη εκτίμηση από τον λαό στις συναγωγές των επαρχιών. Όμως αυτοί περιφρονούσαν τον λαό. Οι Σαδδουκαίοι. Η αριστοκρατία του ιερατείου. Ζούσαν μόνο στην Ιερουσαλήμ και στην γύρω περιοχή. Οι περισσότεροι αρχιερείς και τα μέλη του Μεγάλου Συνεδρίου προέρχονταν από αυτούς. Στηρίζονταν μόνον στην Πεντάτευχο, που την εξηγούσαν κατά γράμμα. Ενώ ήταν πολύ συντηρητικοί, απέρριπταν τις θρησκευτικές παραδόσεις. Ανέχονταν τους κατακτητές και συνεργάζονταν με τους Ρωμαίους. Γι' αυτό και δεν ήταν αγαπητοί στον λαό. Οι Ζηλωτές. Έμοιαζαν στην ευσέβεια με τους Φαρισαίους. Μισούσαν όμως και πολεμούσαν και με όπλα τους Ρωμαίους. Πίστευαν ότι με τους ένοπλους απελευθερωτικούς αγώνες τους θα συντελούσαν στο να έρθει η Βασιλεία του Θεού γρηγορότερα.
Τι είναι η Συναγωγή; Οι Υπήρχαν παντού Συναγωγές, ακόμα και στην Ιερουσαλήμ. Σε αυτές δεν προσφέρονταν θυσίες. Η λατρεία εκεί περιλάμβανε: Προσευχές, ομολογίες πίστης, αναγνώσματα από την Πεντάτευχο και τους Προφήτες και ομιλία. Οι Συναγωγές ήταν κυρίως τόποι σύναξης των Ισραηλιτικών κοινοτήτων, υπενθύμιση και καλλιέργεια της πίστης και της ενότητάς τους.