ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 10 ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Αγροτική μεταρρύθμιση β. Κίνημα στο Γουδί γ. Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920). Μονάδες 15 Απαντήσεις: α. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 42: «Καθώς η κατοχή γης κοινωνικές συνθήκες.», δίνοντας το ιστο- ρικό πλαίσιο της βιομηχανικής επανάστασης και του 19 ου αιώνα για Ευρώπη και Ελλάδα. β. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 86-87, «Το 1909 συντελείται μέσω της Βουλής.». (Προαιρετικά θα μπορούσε κανείς να εντάξει και το υπόλοιπο της παραγράφου (έως σελ. 88: «τις επιδιώξεις του.» γ. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 96, «Η Συνθήκη των Σεβρών απτή πραγματικότητα.» και σελ. 144, «μεταξύ άλλων όριζε της περιοχής στην Ελλάδα.». ΘΕΜΑ Α2 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας την λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση: α. Η πολιτική και κοινωνική επιρροή των σοσιαλιστικών ομάδων και των εργατικών ομαδοποιήσεων, στο τέλος του 19ουαιώνα, ήταν σαφώς μεγαλύτερη στην Ελλάδα από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές. β. Στο τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης (στην Κρήτη) και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών. γ. Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την Κωνσταντινούπολη. δ. Το Μάιο του 1927 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία άρχισε τη λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα. ε. Μετά την διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών προσφύγων ανέλαβε να εισπράξει η Εθνική Τράπεζα. Μονάδες 10 Απαντήσεις: Λ, Σ, Σ, Σ, Λ. ΘΕΜΑ Β1 Να αναφερθείτε: α) στην οργάνωση των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, σε επίπεδο ηγεσίας, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα (μονάδες 7) και β) στους λόγους για τους οποίους δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα, κατά την ίδια περίοδο. (μονάδες 6) Μονάδες 13 α. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 84: «Η οργάνωση των κομμάτων εκλογικής τους περιφέρειας.». β. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 84: «Αντίθετα με άλλες χώρες ενεργού πληθυσμού.». Προαιρετικά μπορούσε να γραφεί ο ορισμός των ταξικών κομμάτων, όπως αυτός υπάρχει στο γλωσσάριο του σχολικού εγχειριδίου. ΘΕΜΑ Β2 Να αναφερθείτε: α) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου για το ποντιακό ζήτημα, κατά το συνέδριο Ειρήνης (1918-1919) 1919) στο Παρίσι (μονάδες 6) και β) στις ενέργειες του Μητροπολίτη Αμάσειας Γερμανού Καραβαγγέλη, κατά το 1921, για το ίδιο ζήτημα. (μονάδες 6) Μονάδες 12 Προαιρετικά θα μπορούσε να γίνει μια μικρή εισαγωγή από την σελ. 249 του σχολικού εγχειριδίου: «Από τους Έλληνες του ιστορικού Πόντου Καραβαγγέλης».

α. Σχολ. εγχειρίδιο, σελ. 251: «Η πρόταση του Ελ. Βενιζέλου (μπορούμε να την αναφέρουμε εισαγωγικά) υ- πέρ του λαού σας». β. Σχολ. εγχειρίδιο,, σελ. 252: «Παρά το αρνητικό κλίμα του ίδιου έτους». ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να αναφερθείτε: α) στις εκλογικές αναμετρήσεις του Νοεμβρίου 1910 (αμέσως μετά την παραίτηση Δραγούμη) και του Μαρτίου του 1912, καθώς και στον συσχετισμό των πολιτικών δυνάμεων που προέκυψαν από αυτές (μονάδες 15) και β) στην στάση του Βενιζέλου ως πρωθυπουργού της Ελλάδας στο Κρητικό ζήτημα μέχρι και τις 12 Οκτωβρίου 1912. (μονάδες 10) Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α [ ] Στις 6 Οκτωβρίου [1910] ορκίσθηκε η κυβέρνηση υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος ανέλαβε και τα υπουργεία των Στρατιωτικών και των Ναυτικών [ ] Στις 8 Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός ανέπτυξε στο κοινοβούλιο τις βασικές κυβερνητικές θέσεις. [ ] Όταν [ ] στις 9 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε η συζήτηση γύρω από τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβερνήσεως, [ ] ο νέος πρωθυπουργός έσπευσε να επιζητήσει την ψήφο εμπιστοσύνης [ ]. Όταν διαπιστώθηκε η έλλειψη απαρτίας 1 [ ] ο Βενιζέλος υπέβαλε στο βασιλιά την παραίτησή του και εισηγήθηκε [ ] τη διάλυση του σώματος. [ ] Και ο Γεώργιος Α, διαισθανόμενος το εντεινόμενο λαϊκό ρεύμα υπέρ του Βενιζέλου δε δίστασε να δεχθεί την εισήγηση του πρωθυπουργού. Στις 12 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε [ ] η προκήρυξη νέων εκλογών [ ]. Η πρωτοβουλία του ανώτατου άρχοντα προκάλεσε τη ζωηρή αντίδραση των παλαιών κομμάτων. Ο Γ. Θεοτόκης, ο Δ. Ράλλης και ο Κ. Μαυρομιχάλης, επικεφαλής των τριών ισχυρότερων κομματικών σχηματισμών, αποφάσισαν να καταγγείλουν τη βίαιη διάλυση της βουλής και να απόσχουν από την επικείμενη εκλογική αναμέτρηση. Η ερμηνεία της δραματικής αποφάσεως των τριών ηγετών ήταν εντούτοις στην ουσία συνυφασμένη λιγότερο με την καταγγελία της βασιλικής πρωτοβουλίας και περισσότερο με τη συνειδητοποίηση του πολιτικού αδιεξόδου όπου είχαν περιπέσει.[ ]Έτσι σε θέση αδυναμίας, η ηγεσία του παλαιού πολιτικού κόσμου κατέφυγε στο μέτρο της αποχής, με την ελπίδα ότι στο άμεσο μέλλον θα ήταν δυνατό να επιχειρήσει την τελική αναμέτρηση σε πεδίο περισσότερο πρόσφορο. Διερωτάται κανείς αν ο παλαιός πολιτικός κόσμος είχε καταστεί ανίκανος να σταθμίσει τη βαρύτητα των νέων καθοριστικών παραγόντων της ελληνικής δημόσιας ζωής ή αν είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στην πιθανή φθορά της νέας κυβερνήσεως. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ : Νεώτερος Ελληνισμός από το 1881 ως το 1913,Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000 2, σ. 273-274. ΚΕΙΜΕΝΟ Β [ ] Ο Βενιζέλος και οι Φιλελεύθεροι και πάλι θριάμβευσαν. [εκλογές Μαρτίου 1912] [ ] Τα παλιά κόμματα, τα οποία είχαν απόσχει στις εκλογές [ Νοέμβριος 1910], τώρα κατόρθωσαν να αναδείξουν βουλευτές μόνο εκεί όπου αποδεδειγμένα οι υποψήφιοί τους ήταν προσωπικότητες πρώτου μεγέθους. Και πάλι, όμως, πολλοί αρχηγοί μόλις και μετά βίας πέτυχαν να εκλεγούν, ενώ άλλοι, όπως ο Δ. Ράλλης και ο Α. Ζαΐμης, κατάφεραν να καταλάβουν κάποια έδρα στη νέα Βουλή μόνο σε αναπληρωματικές εκλογές, σε άλλες περιοχές. [ ] Στη νέα Βουλή [ ] άσκησαν την αντιπολίτευση οι παλιοί ηγέτες Γ. Θεοτόκης, Δ. Ράλλης, Κ. Μαυρομιχάλης και οι νέοι πολιτικοί ηγέτες Δ. Γούναρης, Π. Τσαλδάρης και λίγο αργότερα ο Ν. Δημητρακόπουλος. Η Βουλή αυτής της περιόδου υπήρξε εκείνη που επί ημερών της η Ελλάδα θριάμβευσε, αν και άρχισε το έργο της κάτω από δραματικές, πραγματικά, συνθήκες, που είχε δημιουργήσει η τελευταία ανάφλεξη του Κρητικού Ζητήματος. Η Κρήτη σκόπιμα είχε διενεργήσει εκλογές την ίδια μέρα με την Ελλάδα, με σκοπό να αποστείλει τους εκπροσώπους της στη νέα ελληνική Βουλή, αφού μετά το κίνημα των Νεότουρκων το νησί είχε κηρύξει την ένωση με την Ελλάδα. Μάλιστα, τα αποτελέσματα ήταν εντελώς διαφορετικά από αυτά στην Ελλάδα, καθώς το κόμμα του Ε. Βενιζέλου εξέλεξε μόνο 23 βουλευτές σε σύνολο 69. Η Τουρκία όμως παραμόνευε για να βρει αφορμή και να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας. 1 απαρτία: ο αριθμός στην σύνθεση μελών (συνέλευσης, συμβουλίου κ.λπ. που απαιτείται, προκειμένου να θεωρηθεί έγκυρη μια συνεδρίαση ή το αποτέλεσμά της.

Ο Βενιζέλος, βλέποντας ότι δεν ήταν καιρός για πολεμικές περιπέτειες, αρνήθηκε κατηγορηματικά στους βουλευτές από την Κρήτη να εισέλθουν στην ελληνική Βουλή. [ ] Η άρνηση αυτή δεν ήταν καθόλου εύκολη για τον παλαιό αγωνιστή και επαναστάτη. Τέσσερις μέρες παρέμεινε κλεισμένος στο ξενοδοχείο «Φρύνη» του Παλαιού Φαλήρου, στο οποίο διέμενε. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.5: 1882-1974, 1974, National Geographic, σ. 42. Σχεδιάγραμμα α) Ιστορικές γνώσεις από το σχολικό εγχειρίδιο σελ. 90: «Ο Βενιζέλος μεταρρυθμιστικό ρυθμιστικό του έργο και στοιχεία από όλο το Κείμενο Α και από το Κείμενο Β, «Ο Βενιζέλος Ν. Δημητρακόπουλος». β) Ιστορικές γνώσεις από το σχολικό εγχειρίδιο σελ. 219, «Αλλά ο Βενιζέλος ένοπλα τμήματα» και «Εκείνο που 12 Οκτωβρίου 1912». Μπορείτε να κάνετε εισαγωγή από τις σελ. 218-219, «Λίγους μήνες ασφαλέστερα». Στοιχεία από το κείμενο Β, «Η Βουλή στο οποίο διέμενε.» Αναλυτικά α) Ο Ελευθέριος Βενιζέλος εξελέγη βουλευτής χωρίς να συμμετέχει στην προεκλογική αναμέτρηση του Αυγούστου του 1910. Συσπείρωσε γύρω του εκσυγχρονιστές βουλευτές και ίδρυσε το κόμμα Φιλελευθέρων στις 22 Αυγούστου από μέλη της Εθνοσυνέλευσης. Ο Βενιζέλος πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρνηση μετά την παραίτηση Δραγούμη στις 6 Οκτωβρίου του 1910. Όπως επιβεβαιώνει και το απόσπασμα από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, η κυβέρνηση Βενιζέλου ορκίσθηκε στις 6 Οκτωβρίου και ο νέος πρωθυπουργός ανέλαβε και τα υπουργεία των Στρατιωτικών και των Ναυτικών Δύο μέρες μετά, στις 8 Οκτωβρίου, ο Βενιζέλος ανέπτυξε τις βασικές κυβερνητικές του θέσεις. Μία ημέρα αργότερα, στις 9 Οκτωβρίου, όταν ολοκληρώθηκε η συζήτηση επί των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης, ο Βενιζέλος ζήτησε την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής. Επειδή όμως αντιμετώπιζε προβλήματα με την εξασφάλιση ψήφου εμπιστοσύνης, σε συνεννόηση με τον βασιλιά Γεώργιο Α προχώρησε σε διάλυση της Βουλής και προκήρυξη νέων εκλογών. Σύμφωνα με το παράθεμα, όταν διαπιστώθηκε η έλλειψη απαρτίας στην Βουλή, ο Βενιζέλος υπέβαλε την παραίτησή του στον Γεώργιο Α και εισηγήθηκε την διάλυση της Βουλής. Ο Γεώργιος Α διαισθανόμενος και αυτός το μεγάλο λαϊκό ρεύμα που είχε ο Βενιζέλος δέχτηκε την εισήγηση του Πρωθυπουργού. Στις 12 Οκτωβρίου δημοσιεύτηκε η προκήρυξη των εκλογών. Αυτό το διάβημα αναστάτωσε τα παλαιά κόμματα τα οποία θεωρώντας αντισυνταγματική την κίνηση του Βασιλιά αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910. Όπως μας αναφέρει το παράθεμα, αυτή η πρωτοβουλία του Γεωργίου Α προκάλεσε την έντονη νη αντίδραση των εκπροσώπων των παλαιών κομμάτων. Ο Γεώργιος Θεοτόκης, ο Δημήτριος Ράλλης και ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, που ήταν οι επικεφαλής των τριών μεγαλύτερων κομμάτων, αποφάσισαν να προβούν στην καταγγελία της βίαιης διάλυσης της Βουλής και στην αποχή από τις επικίνδυνες εκλογές. Η απόφαση αυτή των τριών ηγετών φαίνεται ότι έχει περισσότερο σχέση με την συνειδητοποίηση του πολιτικού αδιεξόδου στο οποίο είχαν βρεθεί τα παλαιά κόμματα και λιγότερο με την ίδια την καταγγελία της πρωτοβουλίας του Βασιλιά. Μάλλον από θέση αδυναμίας, οι ηγέτες των παλαιών κομμάτων κατέφυγαν στην αποχή, ελπίζοντας ότι στο άμεσο μέλλον θα μπορούσαν να διεκδικήσουν με καλύτερους όρους την ψήφο του ελληνικού λαού. Όπως μας αναφέρει χαρακτηριστικά η πηγή, διερωτάται κανείς αν η παλαιά πολιτική τάξη δεν μπορούσε πια να σταθμίσει την αλλαγή στην ελληνική δημόσια ζωή ή αν τελικά ήλπιζε σε μία ενδεχόμενη φθορά της κυβέρνησης Βενιζέλου. Το ρεύμα που είχε το κόμμα του Βενιζέλου φάνηκε στις επόμενες εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν μέρος όλες οι πολιτικές δυνάμεις. Ανέδειξε 146 βουλευτές, ενώ τα άλλα κόμματα μόνο 36. Όπως επιβεβαιώνει και το παράθεμα από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κ. Παπαρηγόπουλου, ο Βενιζέλος και οι φιλελεύθεροι θριάμβευσαν και πάλι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912. Τα παλαιά κόμματα τα οποία απείχαν στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910 αυτήν την φορά κατάφεραν να εκλέξουν βουλευτές μόνο στις περιφέρειες όπου οι υποψήφιοί τους ήταν σημαντικές προσωπικότητες. Όμως πολλοί αρχηγοί των παλαιών κομμάτων εκλέχτηκαν με μεγάλη δυσκολία, ενώ άλλοι, όπως ο Δημήτριος Ράλλης και ο Αλέξανδρος Ζαΐμης, μπόρεσαν να εκλεγούν μόνο σε αναπληρωματικές εκλογές σε άλλες περιφέρει- ες. Στην νέα βουλή που προέκυψε, αντιπολίτευση άσκησαν οι παλαιοί ηγέτες, όπως ο Γεώργιος Θεοτόκης, ο Δημήτριος Ράλλης, ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, και οι νέοι πολιτικοί ηγέτες, όπως ο Δημήτριος Γούνα- ρης, ο Παναγής Τσαλδάρης και λίγο αργότερα ο Ν. Δημητρακόπουλος.

β) Λίγους μήνες μετά την ανάληψη προεδρίας της κρητικής κυβέρνησης από τον Ελ. Βενιζέλο, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, που έλεγχε τα ελληνικά πολιτικά πράγματα μετά την επανάσταση στο Γουδί (1909), τον κάλεσε στην Αθήνα, για να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας (Σεπτέμβριος 1910). Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε στους Κρήτες αμφιθυμικά αισθήματα. Οι περισσότεροι εξέφρασαν φόβους για την απουσία ενός ανδρός, που γνώριζε περισσότερο από κάθε άλλον να κινείται στους λαβύρινθους της ευρωπαϊκής διπλωματίας και να σώζει τις εθνικές υποθέσεις σε κρίσιμες περιστάσεις, ενώ άλλοι πίστευαν ότι από την νέα θέση του θα μπορούσε να λύσει το κρητικό ζήτημα ταχύτερα και ασφαλέστερα. Αλλά ο Βενιζέλος, ως πρωθυπουργός της Ελλάδας, με το οξύτατο πολιτικό του αισθητήριο, γνώριζε ότι δεν είχε φτάσει ακόμα το πλήρωμα του χρόνου. Στις επίμονες παρακλήσεις των συμπατριωτών του Κρητών, απαντούσε αρνητικά και φαινόταν δυσάρεστος. Η σταθερή άρνησή του να επιτρέψει την είσοδο Κρητών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο προκάλεσε στην Κρήτη ισχυρές αντιδράσεις. Αναταραχή εκδηλώθηκε στα τέλη του 1911 και συγκροτήθηκε πάλι στο νησί επαναστατική συνέλευση (3 Ιανουαρίου1912), ενώ άρχισαν να οργανώνονται και ένοπλα τμήματα. Η ελληνική βουλή που προέκυψε από τις εκλογές του Μαρτίου του 1912 ήταν εκείνη με την οποία η Ελλάδα πέτυχε τους μεγαλύτερους εθνικούς θριάμβους της, αν και το έργο της ξεκίνησε κάτω από δραματικές συνθήκες εξαιτίας του κρητικού ζητήματος, όπως μας αναφέρει ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Στην Κρήτη σκόπιμα είχαν διενεργηθεί εκλογές την ίδια μέρα με την Ελλάδα, γιατί οι Κρητικοί είχαν σκοπό να στείλουν εκπροσώπους τους στη νέα ελληνική βουλή, αφού είχε προηγηθεί και η κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα μετά το κίνημα των Νεότουρκων. Τα αποτελέσματα ήταν όμως πολύ διαφορετικά σε σχέση με αυτά στην Ελλάδα, αφού το κόμμα του Ελ. Βενιζέλου εξέλεξε μόνο 23 βουλευτές υτές σε σύνολο 69. Από την άλλη πλευρά η Τουρκία, περίμενε την αφορμή για να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας. Ο Βενιζέλος, όπως αναφέρεται και παραπάνω, αρνήθηκε για μια ακόμη φορά να εισέλθουν οι Κρήτες βουλευτές στην ελληνική Βουλή, πιστεύοντας ότι δεν ήταν ακόμη ο καιρός για πολεμικές περιπέτειες. Ο Παπαρρηγόπουλος αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η άρνηση αυτή ήταν πολύ δύσκολη για τον Βενιζέλο που παρέμεινε κλεισμένος τέσσερις ημέρες στο ξενοδοχείο «Φρύνη» του Παλαιού Φαλήρου όπου διέμενε. Εκείνο που δεν κατόρθωσε να λύσει η διπλωματία, το έλυσε ο πόλεμος. Ευθύς μετά την έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων (Οκτώβριος 1912) οι πύλες του ελληνικού Κοινοβουλίου άνοιξαν για τους Κρήτες βουλευτές, που έγιναν δεκτοί με εκδηλώσεις απερίγραπτου πατριωτικού ενθουσιασμού. Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων ανέγνωσε Ψήφισμα, σύμφωνα με το οποίο «η η Ελλάς αποδέχεται όπως του λοιπού ενυπάρχη κοινόν Κοινοβούλιον δια το ελεύθερον Βασίλειον και διά την νήσον Κρήτην». Αλλά ο Βενιζέλος δεν προχώρησε περισσότερο, για να μην διαταράξει τις σχέσεις του με τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις, εν όψει και του πολέμου που είχε αρχίσει. Αρκέστηκε να αποστείλει στην Κρήτη ως Γενικό Διοικητή τον φίλο του Στέφανο Δραγούμη, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 12 Οκτωβρίου 1912. ΘΕΜΑ Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τον πίνακα και τα κείμενα που σας δίνονται, να παρουσιάσετε: α) τις επιπτώσεις από την άφιξη και την εγκατάσταση των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας (μονάδες 13) και β) την συμβολή τους στην αγροτική οικονομία της χώρας. (μονάδες 12) Μονάδες 25 ΚΕΙΜΕΝΟ Α [ ] Στη Θράκη, όπου ο ελληνικός πληθυσμός είχε υποστεί δραστική μείωση μετά τη βουλγαρική κατοχή το 1913, η εγκατάσταση των προσφύγων ήταν άμεση προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος. Το 1924, το ελληνικό στοιχείο έφτασε το 62,1% του πληθυσμού, ενώ, τέσσερα χρόνια αργότερα ένας στους τρεις κατοίκους της Θράκης ήταν πρόσφυγας. [ ] Όπως επισήμανε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος σε λόγο του το 1929, «δεν υπήρξε ποτέ εθνικόν ελληνικόν κράτος εξίσου μεγάλον, όπως αυτό το οποίον έχουμε σήμερον ( ) και μάλιστα τόσον ομοιογενές». Γιώργος Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες», στο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ 1770-2000, τ. 7ος, Ελληνικά γράμματα, Αθήνα 2003, σ. 92.

ΚΕΙΜΕΝΟ Β [ ] Οι κυβερνήσεις [ ] εκτελούν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, κυρίως σε τρεις περιοχές, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και της Θεσσαλονίκης: διευθετούν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων και μεγάλων ποταμών, όπως του Αξιού, του Στρυμόνα κλπ., που με τις πλημμύρες τους νέκρωναν τις παρόχθιες γαίες σε μεγάλο βάθος, αποξηραίνουν λίμνες [ ] και τις γαίες τις παραδίδουν σε ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς. Ο Γερμανός Stephan Ronhart [ ] γράφει «Σήμερα η Ελλάδα, αφότου δέχθηκε στο έδαφός της τα πλήθη των προσφύγων, περικλείει στα σύνορά της ένα σχεδόν απόλυτα ομογενή από άποψη γλώσσας και θρησκείας λαό 6.550.000 ψυχών». Και σε άλλο σημείο: «Ο ελληνισμός σώζοντας τους πρόσφυγές του από την καταστροφή και την εξουθένωση έσωσε ο ίδιος τον εαυτό του και ανορθώθηκε πάλιν ηθικά, ενώ σύγχρονα συναρμολόγησε σφικτά ολόκληρο τον εθνικό του κορμό [ ]». Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, σ. 383-385 στο Αξιολόγηση των μαθητών της Γ τάξης του Ενιαίου Λυκείου στο μάθημα Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, τχ. Β, ΚΕΕ, Αθήνα 2000, σ. 205-206. ΚΕΙΜΕΝΟ Γ [ ] Δόθηκε ιδιαίτερη ώθηση σε τομείς της γεωργίας, όπως η αμπελουργία και η μεταξοσκωληκοτροφία ιδιαίτερα στις περιοχές Αξιούπολης, Βέροιας, Έδεσσας, Αριδαίας, Φλώρινας, και στη ροδοκαλλιέργεια για ροδέλαιο στις περιοχές Έδεσσας, Βέροιας και Δράμας. Παράλληλα, οι πρόσφυγες [ ] φύτεψαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης που δεν προσβάλλονταν από τη φυλλοξήρα. [ ] Ρ. Αλβανού, «Οι πρόσφυγες και η αγροτική επανάσταση του Μεσοπολέμου» στο Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Οκτώβριος 2011, Αθήνα σ. 64. ΠΙΝΑΚΑΣ Παραγωγή δημητριακών, καπνού και βάμβακος (σε χιλιάδες τόννους) Έτος Δημητριακά Καπνός Βαμβάκι 1921 624,8 23,3 3,8 1922 534,8 19,8 5,0 1923 602,3 37,8 8,0 1924 683,0 50,2 10,2 1925 708,7 60,8 10,5 (Πηγή: Foreign Office, 371: Annual report on Greece, 1920-25, The Statesman s Year-Book, 1919-27.) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΕ : Νεώτερος Ελληνισμός από το 1913 ως το 1941, Eκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2000 2, σ. 297. * Όλα τα κείμενα αποδόθηκαν σε μονοτονικό, διατηρήθηκε όμως η ορθογραφία τους. Σχεδιάγραμμα Εισαγωγή και για τα δύο υποερωτήματα από το σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 166: «Η Μικρασιατική Καταστροφή νεοελληνικού έθνους» α) Ιστορικές γνώσεις από το σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 166-167: «Σημαντικότερες εθνικό κορμό.» και στοιχεία από το Κείμενο Α και το Κείμενο Β, «Ο Γερμανός εθνικό του κορμό.». β) Ιστορικές γνώσεις από το σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 167-168: «Για ένα διάστημα πατρίδα τους» και στοιχεία από το Κείμενο Β, «Οι κυβερνήσεις γηγενείς.», από το Κείμενο Γ και από τον πίνακα. Αναλυτικά Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους στη σύγχρονη εποχή. Ορισμένοι την παραλλήλισαν με την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, ενώ άλλοι θεώρησαν το 1922 ως αφετηρία της νέας Ελλάδας. Το προσφυγικό ζήτημα, ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής, αποτέλε-σε για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας, με ε-πιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του νεοελληνικού έθνους. α) Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας. Το 1920 η Ελλάδα είχε το 20% μη Έλληνες ορθοδόξους, ενώ το 1928 μόλις 6%. Ο ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε. Σύμφωνα με το Κείμενο Α η εγκατάσταση των προσφύγων στην Θράκη, όπου ο ελληνικός πληθυσμός είχε υποστεί δραστική μείωση

μετά την βουλγαρική κατοχή του 1913, αποτέλεσε προτεραιότητα για το ελληνικό κράτος. Ο Γιώργος Γιαννακόπουλος στο «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες» αναφέρει ότι το 1924 το ελληνικό στοιχείο έφτασε το 62,1% του πληθυσμού, ενώ το 1928 το 1/3 των κατοίκων της Θράκης ήταν πρόσφυγες. Η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως. Η κυριότερη όμως μεταβολή στην εθνολογική σύσταση λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων συνέβη στην Μακεδονία. Το ποσοστό των μη Ελλήνων ορθοδόξων που ήταν 48% το 1920, έπεσε στο 12% το 1928. Η ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία για την διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας. Εξάλλου, αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, κάποιες από αυτές παραμεθόριες, εποικίστηκαν από πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώθηκαν οι νέες περιοχές που ενώθηκαν με την Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και ενσωματώθηκαν στον εθνικό κορμό. Όπως αναφέρεται στο απόσπασμα από το βιβλίο του Απόστολου Βακαλόπουλου «Νέα Ελληνική Ιστορία», ο Γερμανός Stephan Ronhart επισημαίνει ότι η Ελλάδα μετά την έλευση των προσφύγων είναι εθνολογικά ομοιογενής και αφού έσωσε τους πρόσφυγές της άρχισε να συγκροτεί σφιχτά τον εθνικό κορμό. Το ίδιο τονίζει και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, όπως φαίνεται στο πρώτο παράθεμα, σε λόγο του ως πρωθυπουργός, το 1929, που λέει χαρακτηριστικά ότι δεν υπήρξε ποτέ τόσο μεγάλο ελληνικό κράτος και τόσο ομοιογενές. β) Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων. Κατ αρχήν αναδιοργανώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Σε μία δεκαετία (1922-1931) 1931) οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50%, η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια στα σιτηρά. Από τον πίνακα διαπιστώνουμε μεγάλη αύξηση της παραγωγής στα δημητριακά. Το 1922 η παραγωγή ανέρχεται σε 534,8 χιλιάδες τόνους, ενώ το 1925, όταν έχει ολοκληρωθεί το μεγαλύτερο μέρος της μετακίνησης των προσφύγων, η παραγωγή ανεβαίνει στους 708,7 χιλιάδες τόνους. Οι πρόσφυγες εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν τον θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας. Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες υποχρέωσε το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στην Μακεδονία, και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και το απόσπασμα από το βιβλίο του Απόστολου Βακαλόπουλου «Νέα Ελληνική Ιστορία», αφού οι κυβερνήσεις της εποχής εκτελούσαν μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και αρδευτικά έργα, στις πεδιάδες των Σερρών, της Δράμας και της Θεσσαλονί- κης. Πιο συγκεκριμένα, διευθετούσαν προς όφελος της γεωργίας κοίτες χειμάρρων και μεγάλων ποταμών, όπως του Αξιού, του Στρυμόνα, που εξαιτίας των πλημμυρών τους νέκρωναν καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Επίσης αποξήραιναν λίμνες και τα καλλιεργήσιμα εδάφη που προέκυπταν τα παρέδιδαν σε ακτήμονες πρόσφυγες και γηγενείς. Εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα). Σύμφωνα με το κείμενο του Ρ. Αλβανού, δόθηκε ιδιαίτερη ώθηση σε τομείς της γεωργίας όπως η αμπελουργία και οι παράλληλα οι πρόσφυγες φύτεψαν αμπέλια αμερικανικής προέλευσης που δεν τα «κτυπούσε» η φυλλοξήρα. Στον πίνακα παρατηρούμε ότι η παραγωγή του καπνού που είχε πέσει την περίοδο του Μικρασιατικού πολέμου αυξάνεται από το 1923 έως το 1925 από 37,8 χιλιάδες τόνους σε 60,8, ενώ για το βαμβάκι η αύξηση είναι από 8 χιλιάδες ιάδες τόνους σε 10,5 χιλιάδες τόνους. Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν από πρόσφυγες που ήταν ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους. Στην μεταξοσκωληκοτροφία δόθηκε επίσης ιδιαίτερη έμφαση σε διάφορες περιοχές της Μακεδονίας, όπως επίσης και στην ροδοκαλλιέργεια στις περιοχές της Έδεσσας, της Βέροιας και της Δράμας. Επιμέλεια: Δημήτρης Στεμπίλης