Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 222 ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ κλείνουν φαλιρισμένα, κυλώ σαν φωτεινή διαφήμιση κι εγώ που αναβοσβήνει οληνύχτα. Το πλήθος στους δρόμους είναι ετερόκλητο, ετερόκλητος και ο εαυτός μου, που αφήνει τη μουσική και τα διαβάσματα για να βρει κάποια ανακούφιση σε στέκια που λογίζονται ως κακόφημα, μπας και χρησιμεύσουν ως Ντεπόν στα πονεμένα μυαλά. Παραμερίζω τις χάντρες που σαν άλλη κουρτίνα σε αραβικό παραμύθι με οδηγεί στα άδυτα του μπαρ με τα μικρά φώτα και τα μικρά αρσενικά, που αραδιασμένα στην μπάρα πίνοντας και ψευτοπίνοντας περιμένουν τη θεότητα του ευρώ στο πρόσωπο κάποιου ώριμου, σπλαχνικού όσο και ματσωμένου κυρίου. Δεν έχει σημασία η ονομασία αυτού του μπαρ, πάντως εγώ το έχω βαφτίσει «Τα Παιδιά της Σωτηρίας», είτε λόγω του Στρατού της Σωτηρίας που αντιπροσωπεύουν αυτά τα παιδιά για τις ψυχές των γκέι πελατών, είτε από το όνομα του Σωτήρη, που είναι ο εύθυμος και αθυρόστομος ιδιοκτήτης. Να τος που, μόλις εισέρχομαι, μου κάνει μεγάλη υποδοχή σαν να είμαι το τιμώμενο πρόσωπο στην αποψινή σύναξη. Τις προτιμώ κάτι τέτοιες υποδοχές από το να με προσφωνούν σεβάσμιοι ακαδημαϊκοί με γερασμένα πρόσωπα που ποτέ δεν πόθησαν νεανική σάρκα. Ο Σωτήρης μού προτείνει μια θέση στον κόκκινο καναπέ και ψιθυριστά στο αυτί μού δείχνει έναν νεαρό. «Είναι καλό παιδί», μου λέει, «κι έχει προσόντα». Το μάτι του σπιθίζει πονηρά. «Άσε τα προσόντα», του λέω, «είναι έμπιστος;» «Όσο έμπιστοι είναι όλοι τους. Τουλάχιστον, δεν ακούστηκε ποτέ κάτι γι αυτόν». 222

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 223 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Αλλά και για τα παιδιά που έπαιρνε ο Παζολίνι δεν είχε ακουστεί τίποτα γι αυτά. Ο νεαρός είναι Ρουμάνος, για την ακρίβεια Ρουμανοτσιγγάνος, κι αντίθετα με τους δικούς μας μαυριδερούς γύφτους έχει γκριζογάλανα μάτια και λευκό δέρμα. Τα ελληνικά του είναι αρκετά καλά, χωρίς να μπορεί να πει κανείς ότι έχει φοιτήσει με δάσκαλο τον Μπαμπινιώτη ή τον Μαρωνίτη. «Πώς σε λένε;» «Λούνα», μου λέει, «όπως το φεγγάρι. Είμαι από το Καλαράσι κι έχω τρία χρόνια στην Αθήνα». Τον κερνάω μια βότκα λεμόνι, πίνω κι εγώ ένα Gordon s Space. Γύρω μας ο πληθυσμός του μπαρ έχει καρφώσει τα μάτια πάνω μας, κι ας καμώνονται τους αδιάφορους. Οι μεγάλοι γιατί πρόλαβα να τον καπαρώσω πρώτος, οι μικροί γιατί δεν προτίμησα κάποιον απ αυτούς. Στο βάθος του μαγαζιού, ακουμπώντας τον αγκώνα στην μπάρα, στέκει ένας παράξενος άντρας γύρω στα εξήντα, ψηλός, σωματώδης, με τα μαλλιά του σταχτιά και μακριά σαν περούκα. Είναι ντυμένος παλαιικά, μ ένα σακάκι μακρύ σαν ρεντινγκότα, κι αντί για παντελόνι φοράει ένα κολάν σαν ήρωας της Γαλλικής Επανάστασης. Τον έχω βαφτίσει Ροβεσπιέρο. Μου είναι γνωστός από παρόμοια στέκια. Πάντα βλοσυρός, κλεισμένος στον εαυτό του. Ποτέ δεν αντάλλαξα κουβέντα μαζί του, όπως κανείς μας δεν τον έχει δει να φεύγει από το μπαρ με κάποιο τεκνό, όπως τόσοι άλλοι, παρ όλο που μιλάει μαζί τους. Μιλάει χαμηλόφωνα και μυστικά, ένας θεός ξέρει τι λένε. Δεν κοιτάζει γύρω του, αλλά εμένα κάτι μου λέει 223

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 224 ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ ότι παρακολουθεί τα πάντα. Δεν ξέρω αν είναι πράκτορας, τρομοκράτης ή απλώς παρακμίας. «Ποιος είναι αυτός;» ρωτάω τον Σωτήρη. «Τι ρόλο παίζει;» «Κανείς δεν ξέρει», και δεν με κοιτάει στα μάτια. «Λένε πως...» και δεν τελειώνει τη φράση του. «Τι λένε, Σωτήρη;» Κάνει μια χειρονομία σαν να λέει: «Άσε καλύτερα». «Δεν είσαι εντάξει. Θα μου πεις;» τον πιέζω. «Ε, καλά λοιπόν», και κοιτάζει προς το μέρος του Ροβεσπιέρου να δει αν ακούει. «Λένε ότι έχει τη δύναμη να παίρνει τις ψυχές», κι αμέσως αλλάζει κουβέντα. «Τι πίνεις;» «Σαχλαμάρες, λόγια του αέρα, φλυαρίες», του αποκρίνομαι κι ας έχω ρίγη. Από εκείνη τη βραδιά πάντως κοιτάζω τον Ροβεσπιέρο με περισσότερη προσοχή, τον περιεργάζομαι κανονικά. Ένα αλβανάκι μού χαμογελά απ το βάθος. Τον ξέρω, δεν τον ξέρω; Ό,τι και να πει κανείς για τους Αλβανούς, δεν ξεχνώ ότι είναι οι πρώτοι μετανάστες που τράβηξαν τα πάνδεινα για να έρθουν ως εδώ, οι πρώτοι που αντικατέστησαν τους Έλληνες σε όλες τις δουλειές που σήμερα θεωρούνται υποτιμητικές. Από τα χωράφια, το ξεσκάτισμα των γέρων ως την πορνεία. Πολλοί από αυτούς έχουν φτιαχτεί τώρα και χτίζουν σπίτια στην Κορυτσά, στους Αγίους Σαράντα, στο Φιέρι ή στα Τίρανα. Αυτό δεν τους κάνει λιγότερο άπιστους και κλέφτες. Σε λίγο, αν η χώρα μας φτωχύνει περισσότερο, θα είναι εμείς που θα πάμε στα μέρη τους μετανάστες. 224

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 225 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Ο Λούνα πίνει και με κοιτάει με προσδοκία. Θέλει να ξέρει αν θα φύγουμε μαζί. Γύρω τα φώτα είναι θαμπά από τον καπνό, και τα μάτια των πελατών κόκκινα όπως των βρικολάκων. Θα έλεγε κανείς, ένα καφενείο με ελαττωματικό φωτισμό, μεταμφιεσμένο σε μπαρ. Ακούω δεξιά κι αριστερά σκόρπια γέλια, όμως τα πρόσωπα των θαμώνων είναι χλομά και σάμπως θλιμμένα. Θα προτείνω στον Σωτήρη να το μετονομάσει σε μπαρ της «θλιμμένης χαράς». Τουλάχιστον, τα ποτά εδώ είναι σένια, λένε. Ο Σωτήρης δεν καταδέχεται τις μπόμπες, είναι επαγγελματίας σωστός. Ο ίδιος είναι μαέστρος στις γνωριμίες. Οργανώνει συνοικέσια, ονειρεύεται γάμους μεικτούς, παντρεύει τα μισά Βαλκάνια και τη μισή Ασία. Τουλάχιστον, ζει με τη χαρά ότι οι πελάτες του, μικροί και μεγάλοι, σμίγουν. Δικηγόροι με μικροπωλητές. Γιατροί με ανέργους. Συγγραφείς και δημοσιογράφοι με αρσενικές πόρνες. Πού και πού, όσο η ώρα προχωρά, μπαίνουν και οι τρανσέξουαλ. Αριστοφανικές φιγούρες με υπερβολικά μίνι φούστες ή μακριούς ντεμοντέ φραμπαλάδες και κομμώσεις που σκαρφαλώνουν στα κεφάλια τους σαν ρετιρέ πολυκατοικίας. Τα αγόρια τις κοιτάζουν ξαφνιασμένα, νομίζουν πως βλέπουν θέατρο, κι ας μην έχουν δει ποτέ στη ζωή τους. Μερικοί γελούν, λίγοι θα επιδιώξουν να πάνε μαζί τους. Είναι επιθετικές, ακατάδεχτες και δεν πληρώνουν τα τεκνά. Ο νους μου πάει, πώς αλλιώς, στον παλιό μου Αλληλογράφο. Θυμάμαι περιγραφές του από εκείνο το παλιό, παράξενο μαγαζί με τους μασκαράδες, τη Βασίλω, την κόρη του χασάπη, τους ναύτες να χορεύουν χασάπικο. Το μυαλό μου πάει και σ εκείνον τον αξιέραστο κύριο 225

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 226 ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ Μανώλη Μανωλάκη, που πήρε τον νεαρό, προτού γίνει Αλληλογράφος, και του δίδαξε τη ζωή των γκέι λέξη που δεν υπήρχε τότε, κι είναι σαν να τα ζω κι εγώ τώρα καθυστερημένα. Αλήθεια, τι θα έλεγε ο κύριος Αναγνωστόπουλος ή Αναγνώστου αν με έβλεπε πελάτη σ αυτό το μπαρ; Παρ όλη την ελευθεριότητα που επικρατεί και η οποία στην εποχή του δεν υπήρχε, η ατμόσφαιρα εδώ μοιάζει χλομό αντίγραφο όσων εκείνος μου είχε περιγράψει. Μήπως επειδή τώρα πια όλα επιτρέπονται η ζωή να έχει λιγότερο ενδιαφέρον; Ή μήπως επειδή η αφήγηση υπερβαίνει τα γεγονότα; Το παραμύθι πάντα μεγαλύνει και δοξάζει αυτά που ζήσαμε. «Με συγχωρείτε που σας ρωτώ», διακόπτει τις σκέψεις μου το παιδί, ο Λούνα, «θα φύγουμε μαζί;» Πιάνω το μάτι της Αρκούδας να καρφώνεται στο μέρος μας, ο Ροβεσπιέρος όπως τον λέω. Το σακάκι του στους ώμους είναι χιονισμένο από την πιτυρίδα. Έχει κακό μάτι. Ακούς εκεί να παίρνει τις ψυχές, λέει! Παίρνω τον Λούνα και φεύγουμε. Χωριστά ο καθένας για να μη δώσουμε στόχο. Είναι λιγόλογος, ευγενής και έχει ωραία πόδια. Όπως γρήγορα ανακάλυψα, διαθέτει ολόκληρο πελατολόγιο στο Ίντερνετ. Κανονικός επαγγελματίας. Τον χαζεύω. Περισσότερο από όμορφος είναι ελκυστικός. Και ακίνδυνος. Δεν με πειράζει ο πληρωμένος έρωτας. Στο βάθος είναι ανέξοδος. Δεν παίζονται αισθήματα. Παραείναι ακριβά τα αισθήματα για να τα σκορπίζουμε στον πρώτο τυχόντα. Θυμάμαι τις αθώες ακόμα μέρες, όταν με τη Λιλή φεύγαμε απ τα Γραφεία. Μου έλεγε στη διαδρομή: 226

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 227 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ «Όσο κι αν οι νύχτες και οι φίλοι μάς ευχαριστούνε, οι δικοί μας άνθρωποι είναι αναντικατάστατοι, μ αυτούς θα περάσουμε τη ζωή μας». Όταν ξεχώριζε έναν φίλο, έλεγε: «Αυτός δεν είναι φίλος, είναι συγγενής». Σοφό κορίτσι. Κι ας διαφωνούσα τότε μαζί της κι ακόμα καμιά φορά από πείσμα διαφωνώ και τώρα. Βλέπεις, παλιέ συνάδελφε και αδελφέ μου, καλλιεργούμε αισθήματα και ψευδαισθήσεις, παίζουμε στα άσπρα και στα μαύρα πλήκτρα μελωδίες δανεικές από άλλους και ποντάρουμε κόκκινο-μαύρο στη ρουλέτα των αισθήσεων. Είμαστε τυχοδιώκτες στο μυαλό και νωθροί στην ψυχή. Μου αρέσει ο Λούνα. Είναι πωρωμένος και συνάμα αθώος, ένα παιδί που παίζει τον ζιγκολό και το απολαμβάνει. Έχει ένα μεγάλο προσόν. Ποτέ του δεν μιλάει για χρήματα. Κι ας είναι πεινασμένος, το κρύβει. Σαν πάρει θάρρος, ανοίγει το ψυγείο, κι αν βρει κάτι φαγώσιμο, το εξαφανίζει, σωστό πιράνχας. Και πίνει τους χυμούς όπως τα φίδια το γάλα. Αν έχω κάποιο παλιό ρούχο, μου το ζητά με ευγένεια, κι αν το ηλεκτρικό καλοριφέρ δεν λειτουργεί, μου ζητάει την άδεια να το πουλήσει ή να το επισκευάσει για το σπίτι του. Έχει οικογένεια. Γυναίκα και παιδί. Αυτοί όλοι οι Τσιγγάνοι απανταχού της γης παντρεύονται μωρά. Έθιμο της φυλής των Ρομά. Κι ακόμα, ο Λούνα είναι εύθυμος. Βάζει στο κινητό του ένα τραγούδι της πατρίδας του και το τραγουδά κι ο ίδιος. «Νάι, νάι, νάι», και ούτω καθεξής, χωρίς λόγια. Μου θυμίζει το δικό μας τσιφτετέλι: «Σήκω, χόρεψε, κουκλί μου, τον ασίκικο χορό, τσιφτετέλι τούρκικο, όπα νι να νάι...». «Άκου», μου λέει, «σ αρέσει;» Σιγά σιγά η πελατεία του Λούνα φθίνει και αραιώνει. Έπαψε πια να τρέχει απ 227

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 228 ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ τη μια άκρη της Αθήνας στην άλλη και να μου στέλνει, όταν ο ίδιος δεν μπορεί λόγω φόρτου εργασίας, κάποιο άλλο παιδί. Κάτι έχει συμβεί στο Ίντερνετ και δεν μπορεί πια κανείς να τον αναζητήσει. Να ταν άραγε μια τιμωρία για κάποιο παράπτωμα; (Οι νόμοι που διέπουν την πιάτσα είναι καμιά φορά πιο αυστηροί απ τους κανονικούς νόμους.) Ή μήπως είναι ζήτημα ανταγωνισμού; Ποτέ μου δεν κατάλαβα. Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι, όταν έρχεται σ εμένα, δύσκολα ξεκολλά. Ξυπολιέται, αφήνει τα παπούτσια του στον διάδρομο για να μη μυρίζουν, σε λίγο βγάζει και τα υπόλοιπα ρούχα και ξαπλώνει σ αυτή την εξαίσιας καλαισθησίας πολυθρόνα του ΙΚΕΑ που έχω στο γραφείο μου. Εντάξει, δεν ζούμε δα και στις Βερσαλλίες. Τηρώντας τον Λούνα γυμνό, έχω την πεποίθηση της αποκλειστικότητάς του, διότι κανείς από την οικογένειά του, φαντάζομαι, εκτός από τη γυναίκα του, δεν μπορεί να τον απολαμβάνει έτσι. Με τα σημάδια της παιδικής ηλικίας να έχουν υποχωρήσει και την πρώιμη ανδρική τριχοφυΐα με τα σπυράκια της να έχει καταλάβει τον χώρο, εκεί που άλλοτε υπήρχαν μόνο λείες καμπύλες, και το ανδρικό του μόριο να έχει τελειοποιηθεί στα υδραυλικά παρ όλα αυτά δεν παύει να είναι παιδί. Μου μιλάει για την οικογένειά του ελεύθερα, ίσως επειδή του φέρομαι ανθρώπινα και όχι σαν καταναλωτής φρέσκιας νεανικής σάρκας. Σιγά σιγά μου αποκαλύπτει ότι η γυναίκα του, που σίγουρα ξέρει γι αυτόν, και ο πατέρας του, που μαντεύει, τελευταία του έχουν μια δυο φορές απαγορεύσει την έξοδο αργά από το σπίτι. Μου στέλνει μηνύματα στο κινητό, μια φορά μάλιστα ισχυριζόμενος ότι το παιδί του 228

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 229 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ είναι στο νοσοκομείο. Μια άλλη φορά ότι ο αδελφός του είναι φυλακή. Όλα τα παιδιά του είδους του έχουν κάποιον οικείο τους στη φυλακή, όταν δεν είναι κι οι ίδιοι. Κατά τα άλλα, μιλάει ελάχιστα για τις δυστυχίες που τον δέρνουν και μόνο όταν εγώ του δίνω λαβή το κάνει. Δείχνει να με σέβεται. Κάθε φορά που τον ενισχύω οικονομικά, μ ευχαριστεί από καρδιάς, κι όταν με βλέπει στενοχωρημένο, τότε ρωτάει για την άρρωστή μου με μεγάλη διακριτικότητα. Εξάλλου, δεν ζηλεύει αν εγώ προτιμήσω να βγω μ ένα άλλο παιδί. Ή τουλάχιστον δεν το δείχνει. Κάποτε μιλάει για την πατρίδα του, όχι με νοσταλγία αλλά με την εγκαρτέρηση ότι κάποτε θα πρέπει να γυρίσει εκεί. Αλλά κι όταν φεύγει για σύντομα διαστήματα, γρήγορα ξαναγυρίζει, σαν η βάση της ζωής του να είναι η Αθήνα. Αυτά τα παιδιά, σκέφτομαι, έχουν κάνει τη διαδρομή Βουκουρέστι-Αθήνα λίγο σαν Παγκράτι-Κυψέλη. Μοιάζουν τουρίστες, όμως δεν γυρίζουν τον κόσμο για να δουν την Ακρόπολη ή το Κολοσσαίο ή τον Πύργο του Άιφελ. Είναι ηθοποιοί σε ένα road movie. Με τον καιρό ο Λούνα νοίκιασε ένα ημιφορτηγάκι και μ αυτό γυρίζει στην Αθήνα μαζεύοντας παλιοσίδερα που τα μεταπουλά ποιος ξέρει με τι πενιχρό κέρδος. Τότε έρχεται να με βρει εξουθενωμένος κι εγώ τον διώχνω, τον στέλνω να κοιμηθεί. Ένα παιδί είναι στο κάτω κάτω. Θα μπορούσε να είναι ανιψιός μου ή, ακόμα χειρότερα, εγγονός μου. «Δεν βγαίνει άλλο», μου είπε τις προάλλες και την ίδια στιγμή φτιάχνει με το χέρι τον καβάλο του. Μια χειρονομία που του έμεινε από τις βίζιτες. «Θα πρέπει να φύγω. Ίσως πάω Ιταλία». 229

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 230 ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ «Όπως νομίζεις, Λούνα». Με κοιτάζει στα μάτια. Περιμένει ίσως να του πω να μείνει. Ελπίζει σε κάτι; Ό,τι κι αν είναι, δεν τον πιστεύω. Η σχέση μαζί του, όπως και με τα άλλα παιδιά, είναι ένα ολόκληρο οικοδόμημα ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα. Ανάμεσα στην αλήθεια και στο ψέμα. «Τηλεφώνησέ μου», μου λέει, «σύντομα γιατί μπορεί να μη με ξαναδείς». Δεν θα τον ξαναδούν κι οι γείτονές μου. Αυτοί που σε κάθε ευκαιρία χώνουν τη μύτη τους σε ξένο πάπλωμα και ρίχνουν αδιάκριτες ματιές, μπας κι αντιληφθούν κάτι που θα ξυπνήσει την ηθική τους, αυτήν που ως και το όνομα της Λιλής θέλει να προσβάλει. «Τι κοιτάζουν;» με ρώτησε μια φορά ο Λούνα. «Τα άστρα», του λέω. «Είναι αστρονόμοι». Σε λίγες μέρες ο Λούνα έρχεται να με αποχαιρετίσει. Είναι αξύριστος, με βαθουλωμένες κόγχες που κάνουν τα μάτια του περισσότερο γκρίζα παρά γαλανά. Δεν αποκλείεται να έχει βγει από την τελετουργία του χόρτου, μπάφο όπως το ονομάζουν. Έρχεται, όπως μου λέει, από το παζάρι της πλατείας Αγίου Νικολάου στα Πατήσια, όπου αντί για λιτανείες στον άγιο οι μετανάστες αραδιάζουν μπροστά στην εκκλησία την πραμάτεια τους σαν ανάθημα στη σκληρή θεότητα που τους έχει αναγκάσει να ξενιτευθούν. Το φορτηγάκι, με την καρότσα πλαισιωμένη από έναν ξύλινο σκελετό, είναι αραγμένο έξω από την πόρτα μου σαν έργο σύγχρονου εικαστικού, απ αυτούς που κάνουν περφόρμανς και κατασκευές. «Είναι η τελευταία φορά που βλεπόμαστε», μου λέει. «Φεύγω για την Ιταλία». 230

02 KEIMENO-K25/14.qxp 24/9/14 11:47 Page 231 Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Νιώθω μαζί με μια μικρή λύπη και μια μεγάλη ανακούφιση. Φεύγοντας ο Λούνα με αγκαλιάζει και με φιλά. Δεν περνάνε δυο μέρες και μου στέλνει μήνυμα στο κινητό ότι το παιδί του είναι στο νοσοκομείο. Θα πρέπει να πιστέψει κανείς ότι, αν αυτό το παιδί γεννήθηκε σε νοσοκομείο, ποτέ δεν έπαψε να μπαινοβγαίνει σ αυτό. Αλλά και ο ίδιος ο Λούνα με την ίδια άνεση μπαινοβγαίνει από την αλήθεια στο ψέμα. Δεν απαντώ στο μήνυμά του. «Oh, luna caressa», σκέφτομαι τα λόγια του τραγουδιού του Carlos Gardel, «χάδι φεγγαρίσιο», όπου το caressa ριμάρει λίγο πιο κάτω με το tristessa. Παίζω τον σκοπό με το ένα δάχτυλο στο παλιό Bösendorfer. Συνηθισμένο στον γερο-χάυντν, που σκάει από υγεία, και στον φυματικό Σοπέν, που σκάει από μελαγχολία, εκείνο ανατριχιάζει. Δεν ξέρω αν είναι από ευχαρίστηση ή αν η νέα εποχή στην οποία ζούμε του φέρνει ρίγη. Κλείνω το καπάκι και κατευθύνομαι προς το γραφείο μου. Προτιμότερο να παίξω πιάνο στην παλιά μου Olivetti, που την έχω παραμελήσει. Κι ας είναι γριά, εγώ γράφω σε αυτήν σαν νέος. Ξημερώνει. Η καταχνιά της νύχτας, με μόνο φως τις διαφημίσεις που ξενυχτούν, αραιώνουν, σβήνουν σιγά σιγά. LA NOTTE. Αν δεν υπήρχε αυτή, LA NUIT, άραγε θα μπορούσαμε να ερωτευόμαστε; Χωρίς την DIE NACHT θα γράφαμε ποτέ; Αν δεν υπήρχε Η ΝΥΧΤΑ, μπορεί και να μην υπήρχε θάνατος. Τώρα που έπαψα πια να δουλεύω στα Γραφεία, τα πρωινά, όταν δεν ακούω μουσική κι όταν δεν γράφω, 231