INTERNATIONAL ENERGY AGENCY ΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ENERGY POLICIES OF IEA COUNTRIES ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΤΟΥ ΟΕ GREECE ΕΛΛΑΣ 2006 REVIEW ΕΞΕΤΑΣΗ 2006 (µετάφραση του κειµένου από την πρωτότυπη έκδοση στα αγγλικά) Greece In-Depth Review, OECD/IEA, 2006. While the IEA is the author of the original English version of this publication, the IEA takes no responsibility for the accuracy or completeness of this translation. This publication is translated under the sole responsibility of the Ministry of Development, Hellenic Republic. Ελλάς Εις βάθος εξέταση, ΟΟΣΑ/ ΟΕ, 2006. Παρότι ο ΟΕ είναι ο συγγραφέας της πρωτότυπης αγγλικής έκδοσης του κειµένου αυτού, δεν αναλαµβάνει καµία ευθύνη για την ακρίβεια και πληρότητα της παρούσας µετάφρασης. Η έκδοση αυτή έχει µεταφρασθεί υπό την πλήρη ευθύνη του Υπουργείου Ανάπτυξης της Ελληνικής ηµοκρατίας.
ΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Ο ιεθνής Οργανισµός Ενέργειας (ΙΕΑ) είναι ένας αυτόνοµος φορέας, ο οποίος ιδρύθηκε το Νοέµβριο του 1974, στο πλαίσιο του Οργανισµού για την Οικονοµική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ), µε σκοπό την υλοποίηση ενός διεθνούς ενεργειακού προγράµµατος. ιεξάγει ένα συνολικό και πολύπλευρο πρόγραµµα συνεργασίας στον τοµέα της ενέργειας, µεταξύ είκοσι έξι από τις τριάντα χώρες µέλη του ΟΟΣΑ. Οι βασικοί στόχοι του ΙΕΑ είναι : - η διατήρηση και βελτίωση συστηµάτων για την αντιµετώπιση των διακοπών στην προµήθεια πετρελαίου. - η προώθηση εκλογικευµένων ενεργειακών πολιτικών σε παγκόσµιο επίπεδο, µέσω συνεργατικών σχέσεων µε χώρες µη µέλη, τη βιοµηχανία και διεθνείς οργανισµούς. - η λειτουργία ενός µόνιµου πληροφοριακού συστήµατος για τη διεθνή αγορά πετρελαίου. - η βελτίωση των παγκόσµιων αποθεµάτων ενέργειας και της δοµής της ζήτησης, αναπτύσσοντας εναλλακτικές πηγές ενέργειας και αυξάνοντας την αποδοτικότητα της χρήσης της ενέργειας. - η παροχή βοήθειας στην ολοκληρωµένο σχεδιασµό περιβαλλοντικών και ενεργειακών πολιτικών. Οι χώρες µέλη του ΟΕ είναι : Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, ηµοκρατία της Τσεχίας, ανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, ηµοκρατίατ ης Κορέας, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Τουρκία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συµµετέχει στις εργασίες του ΟΕ. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ο ΟΟΣΑ είναι ένα µοναδικό φόρουµ στο οποίο οι κυβερνήσεις τριάντα δηµοκρατιών εργάζονται από κοινού για την αντιµετώπιση των οικονοµικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων της παγκοσµιοποίησης. Ο ΟΟΣΑ αποτελεί επίσης την προµετωπίδα των προσπαθειών για να κατανοήσουν οι κυβερνήσεις και να υποστηριχθούν στο να ανταποκριθούν στις νέες εξελίξεις και ανησυχίες όπως η εταιρική διακυβέρνηση, η οικονοµία της πληροφορίας και οι προκλήσεις ενός πληθυσµού που γερνά. Ο Οργανισµός παρέχει ένα περιβάλλον όπου οι κυβερνήσεις µπορούν να συγκρίνουν τις εµπειρίες τους από τις πολιτικές που ακολουθούν, να αναζητήσουν απαντήσεις σε κοινά προβλήµατά τους, να καθορίσουν τις καλές πρακτικές και να εργαστούν για να συντονίσουν τις πολιτικές τους σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Οι χώρες µέλη του ΟΟΣΑ είναι : Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, ηµοκρατία της Τσεχίας, ανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερµανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Κορέα, Λουξεµβούργο, Μεξικό, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακική ηµοκρατία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Τουρκία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ηνωµένες Πολιτείας Αµερικής. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συµµετέχει στις εργασίες του ΟΟΣΑ. 1
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ 2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ 3. ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 4. ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 5. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ 6. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ 7. ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ 8. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 9. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΛΙΓΝΙΤΗΣ 10. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ Α ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΙΣΟΖΥΓΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΛΕΙ ΙΑ Β ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : «ΚΟΙΝΟΙ ΣΤΟΧΟΙ» ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Γ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 2
ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΑ Πίνακες 1. Ενεργειακή φορολόγηση στην Ελλάδα, 2004 2. Εκποµπές Αερίων Θερµοκηπίου ανά Τοµέα, 1990 έως 2002 3. Εκποµπές Αερίων Θερµοκηπίου ανά Αέριο, 1990 έως 2002 4. Εκτιµώµενη Τεχνολογική και Οικονοµική Ελάττωση Εκποµπής Αερίων Θερµοκηπίου. Προοπτική των Μέτρων που περιλαµβάνονται στο εύτερο Εθνικό Πρόγραµµα για την Κλιµατική Αλλαγή. 5. Προβλέψεις των Εκποµπών Ρύπων Θερµοκηπίου µε βάση το σενάριο Business as Usual και µε Πρόσθετα Μέτρα που περιλαµβάνονται στο εύτερο Εθνικό Πρόγραµµα για την Κλιµατική Αλλαγή. 6. Μεταφορά Επιβατών στην Ελλάδα και Προβλεπόµενη Αύξηση, 1990 έως 2020 7. Μεταφορά Φορτίων στην Ελλάδα και Προβλεπόµενη Αύξηση, 1990 έως 2020 8. Αύξηση των Οχηµάτων στην Ελλάδα ανά Τύπο, 1971 έως 2003 9. ιυλιστήρια στην Ελλάδα 10. Ελληνική Κατανάλωση Φυσικού Αερίου ανά Τοµέα, 1990 έως 2003 11. Ελληνική Εισαγωγή Αερίου ανά Σηµείο Εισαγωγής 12. Πρόβλεψη για τις Συνδέσεις των Εταιριών ιανοµής Αερίου (ΕΠΑ) µέχρι το 2010 13. Χρονοδιάγραµµα για την Απελευθέρωση της Ελληνικής Αγοράς Φυσικού Αερίου 14. Ισχύς από Α.Π.Ε και Παραγωγή, 2004 15. Συνολική Ανάπτυξη Αιολικού υναµικού στην Ελλάδα ανά Περιοχή και Ισχύ, 2006 16. Μοντελοποίηση από το ΚΑΠΕ υναµικού των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας ανά Τεχνολογία και Σενάριο, 2006-2010 17. Στόχος της Κυβέρνησης για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας το 2010 ανά Τεχνολογία 18. Επιτευχθέν και Τεχνικό υναµικό για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας στην Ελλάδα, 2004 και 2020 19. Αλλαγές στα τιµολόγια διέλευσης για Ηλεκτρική Ενέργεια από Ανανεώσιµες Πηγές στην Ελλάδα 20. Πρόβλεψη Μέγιστης και Ετήσιας Ζήτησης Ενέργειας για το ιασυνδεδεµένο Σύστηµα, 2006 έως 2011. 21. Ελληνική Παραγωγή Ενέργειας στο ιασυνδεδεµένο Σύστηµα, 2005 22. Μη ιασυνδεδεµένη Εγκατεστηµένη Ισχύς της ΕΗ ανά πηγή, 2004 23. Άδειες παραγωγής που χορηγήθηκαν µέχρι τον Μάρτιο 2006 24. Ισχύς των ιεθνών ιασυνδέσεων στην Ελλάδα, 2004 3
25. Εξέλιξη Ελληνικής Παραγωγής και Ζήτησης Αιχµής, 2000 έως 2005 26. Ελληνικές Μονάδες Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Ισχύος ανά Ιδιοκτήτη, 2005 27. Παραγωγή και Αποθέµατα των Κύριων Κοιτασµάτων Λιγνίτη, 2005 Σχήµατα 1. Χάρτης της Ελλάδας 2. Συνολική Πρωτογενής Παροχή Ενέργειας, 1973 έως 2030 3. Παραγωγή Ενέργειας ανά Πηγή 1973 έως 2030 4. Συνολική Τελική Κατανάλωση ανά Πηγή, 1973 έως 2030 5. Τιµές Καυσίµων, 2004 6. Εκποµπές ιοξειδίου του Άνθρακα ανά Καύσιµο, 1973 έως 2003 7. Εκποµπές ιοξειδίου του Άνθρακα ανά Τοµέα, 1973 έως 2003 8. Εκποµπές ιοξειδίου του Άνθρακα Συνδεόµενες µε την Ενέργεια ανά Μικτό Εγχώριο Προϊόν στην Ελλάδα και σε άλλες επιλεγµένες χώρες του ΟΕ, 1973 έως 2003 9. Συνολική Τελική Κατανάλωση ανά Τοµέα και Πηγή, 1973 έως 2030 10. Συνολική Τελική Κατανάλωση ανά Τοµέα, 1973 έως 2030 11. Ενεργειακή Ένταση στην Ελλάδα και σε Άλλες Επιλεγµένες Χώρες του ΟΕ, 1973 έως 2010 12. Τελική Κατανάλωση Πετρελαίου ανά Τοµέα, 1973 έως 2030 13. Τιµές Αµόλυβδης Βενζίνης και Φόροι του ΟΟΣΑ, εύτερο Τρίµηνο 2005. 14. Τιµές και Φόροι Ντίζελ Κίνησης του ΟΟΣΑ, εύτερο Τρίµηνο 2005 15. Τελική Κατανάλωση Φυσικού Αερίου ανά Τοµέα 1980 έως 2030 16. Εταιρική οµή µετά τον Νοµικό ιαχωρισµό της ΕΠΑ 17. ίκτυο Φυσικού Αερίου στην Ελλάδα, 2005 18. Τιµές Φυσικού Αερίου στις χώρες του ΟΕ, 2004 19. Ενέργεια από Ανανεώσιµες Πηγές ως Ποσοστό της Συνολικής Πρωτογενούς Παραγωγήσ Ενέργειας στην Ελλάδα, 1973 έως 2004 20. Ενέργεια από Ανανεώσιµες Πηγές ως Ποσοστό στην Συνολική Πρωτογενή Παραγωγή Ενέργειας στις χώρες του ΟΕ, 2004 21. Ετήσια Αύξηση Ισχύος Παραγωγής Αιολικής Ενέργειας στην Ελλάδα, 1995 έως 2005 22. ιαδικασίες έκδοσης Αδειών και ικαιοδοσίες για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας. 23. Ηλεκτροπαραγωγή ανά Πηγή, 1973 έως 2030 24. Τελική Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά Τοµέα, 1973 έως 2030 4
25. Ωριαία Ζήτηση Αιχµής Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά Μήνα, 1997 έως 2005 26. Χάρτης ικτύου Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας 27. Τιµές Ηλεκτρικής Ενέργειας στις χώρες του ΟΕ, 2004 28. Τιµές Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα και σε άλλες Επιλεγµένες Χώρες του ΟΕ, 1980 έως 2004 5
1. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ΟΜΑ Α ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ Η σε βάθος επισκόπηση της ενεργειακής πολιτικής στην Ελλάδα το 2006 από τον ΟΕ, διεξήχθη από µία οµάδα ειδικών στον τοµέα της ενέργειας από χώρες µέλη του ΟΕ. Η οµάδα επισκέφθηκε την Αθήνα από τις 20 έως τις 27 Ιανουαρίου 2006 για να συναντηθεί µε κυβερνητικούς αξιωµατούχους, παραγωγούς ενέργειας, εµπορικές ενώσεις, και άλλους. Η έκθεση συντάχθηκε βάσει αυτών των συναντήσεων και τις επίσηµες απαντήσεις της κυβέρνησης στο ερωτηµατολόγιο πολιτικής του ΟΕ. Η οµάδα εκφράζει τις ευχαριστίες της για τη συνεργασία και βοήθεια των πολλών προσώπων, µε τα οποία συναντήθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψής της. Η σύνταξη της έκθεσης κατέστη δυνατή µόνο χάρη στην προθυµία παροχής των στοιχείων που ζητήθηκαν. Η οµάδα επιθυµεί να κάνει ειδική αναφορά στην κατανόηση και επαγγελµατισµό που επέδειξαν οι Αφροδίτη Τζίκα, Ολυµπία Τσαγκαράκου, Μαρία Χιονίδη, Αχιλλέας Κύρτσης, Νίκος Κάτσης και ηµήτριος Κουρής, όλοι στελέχη του Υπουργείου Ανάπτυξης, για την προετοιµασία και συνοδεία τους στην επίσκεψη. Τα µέλη της οµάδας ήταν : Lars Guldbrand Yπουργείο Αειφορικής Ανάπτυξης Σουηδία Anne-Marie Fiquet Γενική ιεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Οzturk Selvitop Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Τουρκία Jun Arima Τµήµα Μελετών Χωρών ΙΕΑ Kazunari Kainou Ερευνητικό Ινστιτούτο Οικονοµίας Eµπορίου και Βιοµηχανίας, Ιαπωνία Andreas Biermann Τµήµα Μελετών Χωρών ΙΕΑ Ο Andreas Biermann διεύθυνε την επισκόπηση και συνέταξε την έκθεση. Η Monica Petit και ο Bertrand Sadin συνέταξαν τα σχήµατα. Η Marilyn Ferris είχε την επιµέλεια της έκδοσης. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΦΘΗΚΕ Η ΟΜΑ Α - Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) - ΕΠΑ Αττικής Α.Ε. - Ένωση Καταναλωτών Ηλεκτρικής Ενέργειας - Σύνδεσµος Ελλήνων Βιοµηχάνων - Ελληνική Ένωση Ηλεκτρικής Ενέργειας - Ελληνική Ένωση Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας 6
- Επιτροπή Ανταγωνισµού - Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. - Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) - ιαχειριστής Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ) - Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµόσιων Έργων - Υπουργείο Ανάπτυξης - Υπουργείο Οικονοµικών - Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών - Μotor Oil Eλλάς - Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών - ΕΗ Α.Ε. - ΕΠΑ Α.Ε. - Prometheus Gas ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ Οι Κοινοί Στόχοι του ΙΕΑ οι οποίοι υιοθετήθηκαν από τους υπουργούς του ΟΕ στην σύνοδό τους που διεξήχθη στις 4 Ιουνίου 1993 στο Παρίσι, παρέχουν τα κριτήρια αξιολόγησης για τις εις βάθος εξετάσεις πολιτικών που διεξήχθησαν από τον Οργανισµό. Οι Κοινοί Στόχοι παρατίθενται στο Παράρτηµα Β. 7
2. ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ Έχουν σηµειωθεί πολλές θετικές εξελίξεις στην ελληνική ενεργειακή πολιτική. Η Ελλάδα σηµειώνει πρόοδο σε ό,τι αφορά τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας και αυξάνει ενεργά της διασυνδέσεις της µε γειτονικές χώρες. Έχει παίξει επίσης σηµαντικό ρόλο στη Συνθήκη της Ενεργειακή Κοινότητα Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Οι προσπάθειες αυτές δεν θα συνεισφέρουν µόνο στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού αλλά θα καταστήσουν την Ελλάδα ένα σηµαντικό ενεργειακό κόµβο. Οι εντυπωσιακές εξελίξεις στις δηµόσιες µεταφορές και το δυναµικό παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές είναι επίσης ενθαρρυντικά παραδείγµατα. Στον τοµέα της αναδιάρθρωσης της αγοράς, έχουν τεθεί σε ισχύ νοµοσχέδια σχετικά µε την απελευθέρωση της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. Ωστόσο παραµένουν άλλες σηµαντικές προκλήσεις. Μία πρόκληση για την ελληνική κυβέρνηση είναι η µεγιστοποίηση του οφέλους των προτεινόµενων µέτρων για την αναµόρφωση της αγοράς. Σηµαντικά θέµατα που πρέπει να εξεταστούν είναι η ισχυρή παρουσία των πρώην κρατικών µονοπωλίων και το επίπεδο ανεξαρτησίας του ιαχειριστή του Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ), καθώς και η ανεξαρτησία της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ). Η δύναµη που έχουν στην αγορά οι µερικώς κρατικές επιχειρήσεις ΕΠΑ και ΕΗ αποτελούν ένα εµπόδιο στον αποτελεσµατικό ανταγωνισµό. Εάν δεν αντιµετωπιστεί αυτό το θέµα, δεν είναι εφικτή η δηµιουργία αποτελεσµατικού ανταγωνισµού, και τα οφέλη για τους καταναλωτές θα είναι αισθητά µειωµένα, ακόµη και εάν οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου είναι τώρα απελευθερωµένες, σε θεσµικό επίπεδο. Η αυξανόµενη διασύνδεση µε γειτονικές χώρες αποτελεί επιλογή για την µείωση της δεσπόζουσας θέσης των επιχειρήσεων αυτών, αλλά χρειάζονται εθνικά µέτρα τα οποία θα πρέπει να υλοποιηθούν µε ζήλο για να διασφαλιστεί η ανάπτυξη του ανταγωνισµού. Θα µπορούσε να ληφθεί ένας αριθµός µέτρων όπως η απαγόρευση της συµµετοχής της ΕΗ σε όλους τους µελλοντικούς διαγωνισµούς για την παραγωγή ενέργειας και/ή η θέσπιση ενός διατάγµατος που θα της επιβάλει να µειώσει το µερίδιό της στην αγορά σ ένα συγκεκριµένο ποσοστό, µέσα σε συγκεκριµένη προθεσµία. Η ΕΗ παραµένει µία από τους δύο κύριους µετόχους (49%) του ιαχειριστή του Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ), και συνεχίζει να είναι ο κύριος του δικτύου. Η ΕΠΑ θα είναι ο µόνος κύριος του ιαχειριστή του Ελληνικού Συστήµατος Φυσικού Αερίου, ΕΣΦΑ, και ο ΕΣΦΑ θα είναι ο κύριος του δικτύου. Για µία δεκαετία, το ιοικητικό Συµβούλιο του ΕΣΦΑ θα διορίζεται από το ελληνικό δηµόσιο. Η πλήρης κυριότητα των παγίων και η ανεξαρτησία των διαχειριστών του συστήµατος µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και αερίου, αποτελούν προϋπόθεση για αποτελεσµατικό ανταγωνισµό. Θα ήταν προτιµότερο η κυβέρνηση να µεταφέρει την ιδιοκτησία του 100% του ΕΣΜΗΕ και του ΕΣΦΑ στο κράτος, χωρίς να αποκλειστεί η µεταγενέστερη ιδιωτικοποίησή τους. Οι σταυροειδείς συµµετοχές στις επιχειρήσεις ηλεκτρισµού και αερίου απαιτούν επίσης στενή παρακολούθηση για να αποφευχθούν οι συνέπειες στρέβλωσης του ανταγωνισµού για τις αγορές. Η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι προσεκτική ούτως ώστε αυτές οι σταυροειδείς συµµετοχές να µην καθίστανται εµπόδιο για τον ανταγωνισµό. Με την θέση σε ισχύ των νέων νόµων για την αγορά, οι αρµοδιότητες της ΡΑΕ έχουν ενισχυθεί αλλά ο ρυθµιστής εξακολουθεί ακόµη να έχει συµβουλευτικό ρόλο. 8
Προσοχή θα πρέπει να δοθεί ούτως ώστε να ενισχυθούν οι αρµοδιότητες της ΡΑΕ για να περιληφθούν και εκείνες που προτείνονται για τις ρυθµιστικές αρχές στις σχετικές Κοινοτικές Οδηγίες για την εσωτερική αγορά. Η Ελλάδα πάσχει από µία υψηλού βαθµού αντίσταση από τις τοπικές κοινωνίες και από διοικητικούς φραγµούς για τη δηµιουργία νέων ενεργειακών υποδοµών. Η κυβέρνηση έχει θεσπίσει νέους νόµους για την απλοποίηση της διαδικασίας έκδοσης αδειών για συστήµατα Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, καθώς και για τον βιοµηχανικό τοµέα, συµπεριλαµβανοµένης της σχετικής ενεργειακής υποδοµής (Νόµος 3325/2005). Επιπλέον η κυβέρνηση ετοιµάζει ένα Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο, το οποίο επικεντρώνεται σε περιοχές µε υψηλό δυναµικό σε Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, το οποίο θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2006. Για να µπορέσει η ελληνική κυβέρνηση να επιτύχει την κοινοποίηση της ενεργειακής της πολιτικής και των στόχων και περιορισµών της στο ευρύ κοινό, πρόσφατα εγκρίθηκε ο Νόµος 3438/2006 από τη Βουλή µε τον οποίο θεσπίσθηκε το «Εθνικό Συµβούλιο Ενεργειακής Στρατηγικής». Η κυβέρνηση χρησιµοποιεί την τιµολόγηση και φορολόγηση της ενέργειας για την επίτευξη κοινωνικών στόχων, όπως π.χ. το ενιαίο τιµολόγιο ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη τη χώρα. Η πρακτική αυτή στρεβλώνει την ενεργειακή αγορά και µπορεί επίσης να αποθαρρύνει τις προσπάθειες για εξοικονόµηση ενέργειας. Οι στόχοι της κοινωνικής πολιτικής είναι σηµαντικοί, αλλά µπορούν να επιτευχθούν αποτελεσµατικότερα µέσω της παροχής άµεσης υποστήριξης. Η Ελλάδα έχει σηµειώσει σηµαντική και αξιέπαινη πρόοδο στον τοµέα της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής, αλλά µε +23,5% το 2003, οι εκποµπές ρύπων αερίων θερµοκηπίου είναι ήδη πολύ κοντά στον στόχο του Πρωτοκόλλου του Κιότο για το 2010, που προβλέπει 25% αύξηση σε σχέση µε τα επίπεδα του 1990. Το Εθνικό Σχέδιο Κατανοµής εγκρίθηκε το 2005, και µετά την ίδρυση του µητρώου τον Απρίλιο του 2006, η Ελλάδα πλέον συµµετέχει στο Σχήµα Εµπορίας Ρύπων της ΕΕ (EU-ETS). Η κυβέρνηση θα πρέπει να αξιολογήσει την επίπτωση του Σχήµατος Εµπορίας Ρύπων της ΕΕ, το οποίο δεν εξετάζεται στο εθνικό της πρόγραµµα, και, εάν απαιτείται, να επικαιροποιήσει το πρόγραµµα µε συµπληρωµατικά µέτρα. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει επίσης να εξετάσει το θέµα των εκποµπών ρύπων άλλων αερίων ρύπων του θερµοκηπίου πλην του διοξειδίου του άνθρακα. εν υπάρχουν θεσµικές διευθετήσεις ή ανταλλαγή στοιχείων µεταξύ του νέου συστήµατος ενεργειακών στατιστικών και του εθνικού συστήµατος απογραφής ρύπων θερµοκηπίου υπό την Συνθήκη Πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Αλλαγή του Κλίµατος (UNFCCC), παρότι η ποιότητα του συστήµατος απογραφής εκποµπής ρύπων θερµοκηπίου της UNFCCC εξαρτάται πρωτίστως από το σύστηµα ενεργειακών στατιστικών. Αυτό µπορεί να προκαλέσει ασυµφωνίες πολιτικής µεταξύ της ενεργειακής πολιτικής και της πολιτικής για την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής Επί του παρόντος η Ελλάδα δεν διαθέτει ενιαία στρατηγική εξοικονόµησης ενέργειας. Η ελληνική ενεργειακή πολιτική φαίνεται να εµφανώς προσανατολισµένη προς την πλευρά της παραγωγής, και θα έπρεπε να δοθεί µεγαλύτερη έµφαση στην πλευρά της ζήτησης. Η ελληνική ενεργειακή ζήτηση αυξάνεται, ιδιαίτερα στις µεταφορές και σε τοµείς εκτός βιοµηχανίας. Ενώ η ενεργειακή ένταση στην Ελλάδα έχει σταθεροποιηθεί στο επίπεδο του µέσου όρου των Ευρωπαϊκών χωρών του ΟΕ, δεδοµένης της υψηλής οικονοµικής ανάπτυξης, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την βελτίωση της ενεργειακής 9
αποδοτικότητας. Η ανάπτυξη µίας ενιαίας πολιτικής για την ενεργειακή αποδοτικότητα µε µετρήσιµους στόχους, διασφαλίζοντας την συνεργασία µεταξύ των συναρµοδίων υπουργείων, θα µπορούσε να βοηθήσει στην εξισορρόπηση της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής. Μία προσέγγιση απλής υιοθέτησης των σχετικών οδηγιών της ΕΕ µπορεί να οδηγήσει στο να χαθούν ιδιαίτερες ευκαιρίες για την ανάπτυξη πολιτικής στην Ελλάδα. Η µείωση του ρυθµού αύξησης και η διαχείριση της ζήτησης αιχµής είναι οι κύριες προκλήσεις για την µελλοντική ελληνική πολιτική για την ενεργειακή αποδοτικότητα, και θα ήταν χρήσιµο να εξεταστούν µέτρα προσανατολισµένα στην αγορά, συµπεριλαµβανοµένου ενός τιµολογίου ηλεκτρικής ενέργειας που θα αντικατοπτρίζει περισσότερο το κόστος, ούτως ώστε να αποθαρρύνεται η ζήτηση σε ώρες αιχµής. Η εισαγωγή αυστηρότερων οικοδοµικών διατάξεων, σε εναρµόνιση προς την Οδηγία της ΕΕ για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτίριων και η εφαρµογή τους, είναι επίσης σηµαντικά στοιχεία. Στην Ελλάδα, το µερίδιο του πετρελαίου στην συνολική πρωτογενή παροχή ενέργειας (TPES) και στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, είναι από τα µεγαλύτερα µεταξύ των χωρών του ΟΕ, και πρέπει να µειωθεί. Η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει κατά συνέπεια να ακολουθήσει συγκεκριµένες πολιτικές για να το µειώσει. Για παράδειγµα, η Ελλάδα έχει πρόσφατα σηµειώσει πολύ σηµαντική και απτή πρόοδο στον τοµέα των δηµόσιων µεταφορών, και τα φορολογικά κίνητρα έχουν ενθαρρύνει την ανανέωση του στόλου των ιδιωτικών αυτοκινήτων. Επίσης, οι προσπάθειες για την εισαγωγή εναλλακτικών καυσίµων στις δηµόσιες µεταφορές στην Αθήνα είναι αξιέπαινες, και οι επενδύσεις σε τέτοιου είδους µέτρα θα πρέπει να συνεχιστούν και να αυξηθούν. Ωστόσο, ο χαµηλότερος ειδικός φόρος κατανάλωσης στα καύσιµα κίνησης, σε σύγκριση µε τις άλλες χώρες της ΕΕ, και η απουσία φορολογικών ελαφρύνσεων από τη χρήση οχηµάτων που εξοικονοµούν καύσιµα, δεν ενθαρρύνουν ουσιαστικές διαφοροποιήσεις συµπεριφοράς και µειώνουν τα κίνητρα για περαιτέρω αύξηση της αποδοτικότητας των καυσίµων του στόλου οχηµάτων. Η κυβέρνηση θα πρέπει να εισαγάγει το σύστηµα σήµανσης οχηµάτων της ΕΕ, που θα συνδέεται µε τη φορολογία. Το υψηλό µερίδιο στην αγορά στον τοµέα της διύλισης θα µπορούσε δυνητικά να προκαλέσει προβλήµατα στο µέλλον, και η κυβέρνηση θα πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί στενά την αγορά. Οι µεγάλες διαφορές φορολόγησης που παρατηρούνται στο πετρέλαιο κίνησης και θέρµανσης ενθαρρύνουν την φοροδιαφυγή και η κυβέρνηση έχει λάβει διάφορα µέτρα για την αντιµετώπιση αυτού του προβλήµατος. Η Ελλάδα έχει συµµορφωθεί προς τις υποχρεώσεις του ΟΕ, περί τήρησης αποθεµάτων ασφαλείας σε πετρέλαιο, από την τελευταία εις βάθος εξέταση το 2002. Αυτό είναι αξιέπαινο και θα πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλιστεί η συµµόρφωση προς αυτές τις υποχρεώσεις και στο µέλλον. Η ζήτηση φυσικού αερίου στην Ελλάδα έχει φτάσει περίπου το 7% της συνολικής πρωτογενούς παροχής ενέργειας (TPES) και αυξάνεται. Η επιτυχής διείσδυση του φυσικού αερίου στην ενεργειακό µίγµα της Ελλάδας είναι αξιοθαύµαστη. Ωστόσο, η διάθεση φυσικού αερίου το 2005 ήταν σηµαντικά χαµηλότερη από την σχετική πρόβλεψη κατά τον χρόνο της τελευταίας εξέτασης το 2002, και ο λόγος γι αυτή την ασυµφωνία είναι το γεγονός ότι δεν έχουν κατασκευαστεί οι περισσότεροι σταθµοί ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν µε καύσιµο το φυσικό αέριο, οι οποίοι ήταν προγραµµατισµένοι. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει 10
να δοθεί στην χορήγηση προτεραιότητας στις υποδοµές του φυσικού αερίου όσον αφορά την χωροταξία. Η προσπάθεια διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας και η αύξηση των διεθνών διασυνδέσεων φυσικού αερίου είναι επίσης αξιοµνηµόνευτες. Ο νέος αγωγός µεταφοράς φυσικού αερίου µε την Τουρκία θα λειτουργήσει στις αρχές του 2007ενώ η σύνδεση αερίου της Ελλάδας µε την Ιταλία υπολογίζεται ότι θα αρχίσει το 2008. Επί του παρόντος διαφαίνεται ότι η Ελλάδα θα έχει υπερκάλυψη της ζήτησης µέσω των διασυνδέσεων εισαγωγής φυσικού αερίου, και η κυβέρνηση θα πρέπει να διασφαλίσει ότι το ενδεχόµενο κόστος των επιπλέον επενδύσεων σε υποδοµή θα µετακυλιστεί στους χρήστες του αγωγού διασύνδεσης, σύµφωνα µε ένα οικονοµικό ως προς το κόστος σχήµα τιµών µεταφοράς. Η Ελλάδα έχει σηµειώσει επίσης αξιέπαινη πρόοδο στην εδραίωση των θεµελίων για την αναδιάρθρωση της αγοράς φυσικού αερίου. Η πλήρης εφαρµογή των νόµων για την απελευθέρωση µπορεί δυνητικά να αυξήσει τον ανταγωνισµό στην ελληνική αγορά αερίου. Είναι τώρα σηµαντικό για την ελληνική κυβέρνηση και την ΡΑΕ να επικεντρωθούν στην ταχεία λήψη αποφάσεων που απαιτούνται για την υλοποίηση της υπουργικής απόφασης για τα τιµολόγια µεταφοράς του ελληνικού συστήµατος µεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας τον Μάρτιο του 2006. Με την αυξανόµενη απελευθέρωση της ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου, αποτελεί τώρα επείγουσα ανάγκη η αύξηση της στελέχωσης του τµήµατος αερίου της ΡΑΕ. Για την κάλυψη του δικτύου φυσικού αερίου χαµηλής πίεσης, δόθηκαν µακροχρόνιες µονοπωλιακές άδειες σε τρεις περιφερειακές εταιρίες διανοµής, το έτος 2000, οι οποίες καλύπτουν έναν σηµαντικό αριθµό νοικοκυριών και περίπου το 10% του όγκου της ζήτησης αερίου. Μέριµνα θα πρέπει να ληφθεί, ούτως ώστε η σχεδιαζόµενη ίδρυση τριών νέων περιφερειακών εταιριών παροχής αερίου (Εταιρίες Παροχής Αερίου, ΕΠΑ) να µην εµποδίσει την ανάπτυξη του ανταγωνισµού σε επίπεδο λιανικής. Οι Εταιρίες Παροχής Αερίου ανήκουν µερικώς σε µία θυγατρική της ΕΠΑ, και η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι προσεκτική και να διασφαλίσει ότι θα διατηρηθεί πλήρης λειτουργικός διαχωρισµός, ούτως ώστε οι ΕΠΑ να εξελιχθούν σε ανταγωνιστές της ΕΠΑ. Με το 35% της ΕΠΑ να ανήκει στα Ελληνικά Πετρέλαια, τον πιο σηµαντικό νεοεµφανιζόµενο παράγοντα στην αγορά παραγωγής ενέργειας, η επιλογή της ΕΗ να αγοράσει το 30% των µετοχών της ΕΠΑ από την κυβέρνηση, και ο όρος του «πιο ευνοούµενου» πελάτη της ΕΗ για τις προµήθειές της σε αέριο από την ΕΠΑ, εγείρει ανησυχίες ότι αυτές οι προνοµιούχες επιχειρήσεις στον τοµέα της ενέργειας θα έχουν τον έλεγχο στην προµήθεια καυσίµων των µελλοντικών ανταγωνιστών τους. εδοµένου του αυξανόµενου µεριδίου του φυσικού αερίου στο ενεργειακό µίγµα της Ελλάδας, θα απαιτηθούν οπωσδήποτε στο µέλλον µέτρα που θα διασφαλίζουν την παροχή φυσικού αερίου, συµπεριλαµβανοµένου ενός σχεδίου έκτακτης εναλλαγής καυσίµων και περισσότερων αποθηκευτικών χώρων. Από την άποψη της βραχυπρόθεσµης ενεργειακής ασφάλειας, απαιτείται ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση που οι διεθνείς διασυνδέσεις αερίου επηρεαστούν από περιστατικά αστοχιών. Η ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα, επηρεάζεται θετικά από την πολύ καλό δυναµικό πόρων που διαθέτει η χώρα. Η κύρια εξέλιξη της Ελλάδας στον τοµέα των ανανεώσιµων πηγών είναι στην αιολική ενέργεια, αλλά θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε να διασφαλιστεί ότι και άλλες ανανεώσιµες πηγές ενέργειας θα αναπτυχθούν, όπου 11
αυτές αποτελούν µία οικονοµικά βιώσιµη εναλλακτική λύση. Ένα σηµαντικό εµπόδιο που ανέκυψε στην ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας είναι η χρονοβόρα διαδικασία έκδοσης αδειών, των δύο έως τριών ετών, η οποία αντιµετωπίσθηκε µε τον καινούργιο νόµο για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας. Ο νέος νόµος για την προαγωγή της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιµες πηγές ψηφίσθηκε από τη Βουλή τον Ιούνιο του 2006. Το νέο ρυθµιστικό πλαίσιο προβλέπει µία απλουστευµένη διαδικασία χορήγησης αδειών για την εγκατάσταση και λειτουργία συστηµάτων Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, νέα σειρά τιµολογίων για ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, µε αυξηµένες τιµές για την ενέργεια που παράγεται από φωτοβολταϊκά και ηλιακά συστήµατα. Ένα σηµείο που εµπνέει έντονη ανησυχία είναι ο χαµηλός βαθµός ολοκλήρωσης έργων ανάπτυξης ανανεώσιµων πηγών που διαθέτουν άδεια. Ένα σηµαντικό εµπόδιο είναι η απουσία δικτύου επαρκούς ισχύος. Ο ΕΣΜΗΕ και η ΕΗ έχουν καταρτίσει σχέδια για την ενίσχυση του δικτύου κατά τα επόµενα 4 χρόνια σύµφωνα µε το «Σχέδιο Ανάπτυξης του Συστήµατος Ηλεκτρικής Ενέργειας 2006-2010». Σύντοµα πρόκειται να ξεκινήσει στην Ελλάδα µία εθνική εκστρατεία ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και υποστήριξης των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. εδοµένης του υψηλού δυναµικού αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα, η κυβέρνηση θα πρέπει να αναλύσει το βέλτιστο επίπεδο υποστήριξης. Σε περιοχές µε πολύ καλές δυναµικό αιολικής ενέργειας, το τρέχον επίπεδο των τιµολογίων διέλευσης µπορεί να είναι πολύ γενναιόδωρο, και θα πρέπει σταδιακά να µειωθεί, εκµεταλλευόµενοι τα οφέλη της καµπύλης µάθησης, καθώς σύµφωνα µε το νέο νόµο για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας το χρονικό διάστηµα για την πληρωµή ορίζεται στα 12 χρόνια. Ο κίνδυνος υπερ-επιδότησης θα µπορούσε περαιτέρω να µειωθεί ενσωµατώνοντας περισσότερα στοιχεία που έχουν στόχο την αγορά στο σχήµα υποστήριξης. Η κύρια πρόκληση για την επίτευξη ανταγωνισµού στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας είναι η κυριαρχία της ΕΗ. Αξιοσηµείωτη πρόοδος έχει σηµειωθεί στον καθορισµό του πλαισίου για την µείωση της κυριαρχίας της ΕΗ στο µέλλον, συµπεριλαµβανόµενης της εξαίρεσης συµµετοχής της ΕΗ σε πιθανούς διαγωνισµούς για την παραγωγή ενέργειας στο µέλλον. Ωστόσο, τα µέτρα δεν δίνουν πολλές πιθανότητες στην δηµιουργία επαρκούς ανταγωνισµού στην ελληνική αγορά. Λόγω του ότι δεν έχει αναπτυχθεί αποτελεσµατικός ανταγωνισµός στον τοµέα της παραγωγής ενέργειας, η κυβέρνηση θα πρέπει εξετάσει το ενδεχόµενο να επεκτείνει τον περιορισµό που έχει θέσει στη ΕΗ όταν θα γίνουν νέοι διαγωνισµοί συµβάσεων διαθεσιµότητας ισχύος. Η ΡΑΕ θα πρέπει να επαινεθεί για τις προσπάθειές της να επιτύχει πρόοδο στον διαχωρισµό των λογαριασµών της ΕΗ. Ωστόσο η ανεξαρτησία του ΕΣΜΗΕ από την ΕΗ µπορεί να µην επαρκεί, υπό τις παρούσες συνθήκες. Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόµενο µεταβίβασης της κυριότητας του συστήµατος µεταφοράς στον ΕΣΜΗΕ. Παρότι η ετήσια αύξηση σε ζήτηση ηλεκτρικού ρεύµατος είναι µόνο περίπου 3%, τα αποθέµατα παραγωγικής ισχύος στενεύει και το τρέχον σχέδιο για την προσθήκη ισχύος µέσω του διαγωνισµού του ΕΣΜΗΕ δεν εκπληρώνει τον σκοπό αυτό. Οι κατάλληλες επενδύσεις στη µεταφορά και διανοµή είναι επίσης ουσιαστικής σηµασίας για την ασφάλεια εφοδιασµού σε ενέργεια. Ο µηχανισµός διασφάλισης ισχύος του νέου κώδικα ηλεκτρικής ενέργειας είναι ένα άλλο µέτρο που αποτελεί θετική εξέλιξη. Ο νέος κώδικας είναι επίσης άξιος επαίνου σε ό,τι αφορά την απελευθέρωση της αγοράς, και θα προσφέρει µεγαλύτερη 12
διαφάνεια στις τιµές παραγωγής. Ο ρυθµιστής και η κυβέρνηση θα πρέπει να εξετάσουν µε προσοχή τις επιπτώσεις των Συµβάσεων ιαθεσιµότητας Ισχύος στην αγορά ηλεκτρικού ρεύµατος και να καταργήσουν τον µηχανισµό µόλις το έλλειµµα παραγωγής ξεπεραστεί. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν κίνητρα στην δοµή των τιµολογίων για την µείωση της κατανάλωσης, ώστε βοηθηθεί ο διαχειριστής του συστήµατος κατά τη διάρκεια των ωρών αιχµής στη ζήτηση. Θα πρέπει να γίνει δυνατή η συµµετοχή των µεγάλων πελατών στην ηµερήσια αγορά ηλεκτρισµού, µε βάση τη ζήτηση. Η ΡΑΕ και η κυβέρνηση θα πρέπει επειγόντως να εξετάσουν την ανάπτυξη διακοπτόµενων τιµολογίων και τιµολογίων που θα επιτρέπουν τη χρήση σύγχρονων µετρητικών υποδοµών στο πλαίσιο της αγοράς. Η συγκράτηση του µεγέθους της ζήτησης είναι επίσης ουσιαστική για την διευκόλυνση του αποτελεσµατικού ανταγωνισµού. Οι νησιωτικές κοινότητες της Ελλάδας παρουσιάζουν µία άλλη συγκεκριµένη πρόκληση στην ενεργειακή πολιτική της χώρας. Οι κάτοικοι µη-διασυνδεδεµένων νησιών πληρώνουν τις ίδιες τιµές ηλεκτρικού ρεύµατος όπως και η υπόλοιπη Ελλάδα, παρά το πολύ υψηλότερο κόστος παραγωγής. Το κόστος αυτής της κοινωνικής παροχής υπολογίζεται στα τέσσερα Ευρώ ανά MWh παραδιδόµενου ηλεκτρικού ρεύµατος. Η προϋπόθεση γεωγραφικά ενιαίων τιµολογίων, συνδυασµένη µε την ύπαρξη ελαφρύνσεων σε συγκεκριµένους τοµείς, αποτελεί σταυροειδή κρατική ενίσχυση µεταξύ διαφορετικών κατηγοριών καταναλωτών, που έχει ως αποτέλεσµα την µη-βέλτιστη συµπεριφορά. Άλλα µέτρα, όπως το φορολογικό σύστηµα, συχνά στρεβλώνουν λιγότερο τον ανταγωνισµό, τόσο από οικονοµικής όσο και από περιβαλλοντικής άποψης. Ο λιγνίτης, το κύριο ενδογενές ορυκτό καύσιµο στην Ελλάδα, θα συνεχίσει να παίζει µείζονα ρόλο στο ενεργειακό µίγµα της χώρας στο µέλλον. Υπάρχει περαιτέρω δυνατότητα αύξησης της παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη, και η κυβέρνηση και η ρυθµιστική αρχή θα πρέπει να µελετήσουν προσεκτικά το ενδεχόµενο να εισάγουν πιο προηγµένη τεχνολογία παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος, είτε µε ανακαίνιση των υπαρχόντων σταθµών είτε σε νέους σταθµούς παραγωγής µε καύσιµο λιγνίτη, όπου αυτό είναι οικονοµικά εφικτό. Για την περαιτέρω αύξηση του ανταγωνισµού, η κυβέρνηση µπορεί να εξετάσει να επιτρέψει και σε άλλη επιχείρηση να κατασκευάσει σταθµό παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µε χρήση λιγνίτη, από ανεκµετάλλευτα κοιτάσµατα, για την εκµετάλλευση των οποίων έχει προκηρυχθεί ήδη ένας διαγωνισµός. Ένα σηµείο ανησυχίας αποτελεί το γεγονός ότι φαίνεται να µην υπάρχουν αξιόπιστα δεδοµένα Έρευνας και Ανάπτυξης στον τοµέα της ενέργειας. Η κατάσταση αυτή δεν επιτρέπει την επαρκή αξιολόγηση του αποτελέσµατος της Έρευνας και Ανάπτυξης στο τοµέα της ενέργειας. Με σχετικά περιορισµένους κυβερνητικούς πόρους, µπορεί να χρειαστεί να επαπροσδιοριστούν οι προτεραιότητες, για να επιτευχθεί η µεγιστοποίηση της αποδοτικότητας του κόστους των κυβερνητικών προγραµµάτων Έρευνας και Ανάπτυξης στον τοµέα της ενέργειας. Επίσης η επικέντρωση των προσπαθειών στην αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης ορυκτών καυσίµων θα µπορούσε να συνεισφέρει σηµαντικά στην µείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη οµάδων Έρευνας και Ανάπτυξης είναι αξιέπαινη, αλλά η απουσία συµµετοχής του ιδιωτικού τοµέα αποτελεί ένα σηµείο ανησυχίας. 13
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η κυβέρνηση της Ελλάδας θα πρέπει : Γενική Ενεργειακή Πολιτική -να µειώσει την κυριαρχία της ΕΗ και της ΕΠΑ, ούτως ώστε να δηµιουργηθεί πραγµατικός και αποτελεσµατικός ανταγωνισµός στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, θέτοντας έναν ξεκάθαρο στόχο και χρονοδιάγραµµα για την µείωση του µεριδίου της αγοράς που κατέχουν αυτές οι επιχειρήσεις. -Να εξετάσει όλα τα πιθανά ενδεχόµενα για την µείωση της κυριαρχίας αυτών των επιχειρήσεων στον τοµέα της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου. -Να ενισχύσει την περιφερειακή ασφάλεια εφοδιασµού και να αυξήσει τον ανταγωνισµό, να προωθήσει περαιτέρω τη δηµιουργία νέων ενεργειακών διασυνδέσεων και να αυξήσει τις υπάρχουσες, όπου αυτό είναι οικονοµικά προσοδοφόρο. -Να διασφαλίσει την πλήρη ανεξαρτησία των ιαχειριστών του Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου από τη ΕΗ και τη ΕΠΑ. -Να εξετάσει το ενδεχόµενο µεταβίβασης του 100% της ιδιοκτησίας του ΕΣΦΑ και του ΕΣΜΗΕ στο κράτος, χωρίς να αποκλείσει την µεταγενέστερη ιδιωτικοποίησή τους. -Να παρακολουθήσει στενά τις σταυροειδείς συµµετοχές στην ενεργειακή βιοµηχανία, ούτως ώστε αυτές να µην αποτελούν εµπόδιο στον ανταγωνισµό. -Να ενισχύσει περαιτέρω τη ΡΑΕ επιτρέποντάς της τη λήψη ρυθµιστικών αποφάσεων, συµπεριλαµβανοµένων εκείνων για τη ρύθµιση των τιµών, και να εξετάσει το ενδεχόµενο να χορηγήσει στη ΡΑΕ τις πλήρεις αρµοδιότητες που προβλέπονται για τους ρυθµιστές στις Οδηγίες περί Ηλεκτρικής Ενέργειας και Φυσικού Αερίου της ΕΕ. -Να απλοποιήσει τις διαδικασίες χορήγησης αδειών, όχι µόνο για έργα ανανεώσιµων πηγών ενέργειας αλλά επίσης και για σηµαντικά έργα υποδοµής στον τοµέα της ενέργειας και να τα εντάξει στον χωροταξικό σχεδιασµό. -Να ζητήσει τη συµµετοχή όλων των ενδιαφεροµένων µερών στην διαµόρφωση της µακροπρόθεσµης εθνικής ενεργειακής στρατηγικής, να βελτιώσει την αντίληψή του και να ενηµερώσει το κοινό για την κατάσταση στον τοµέα της ενέργειας σε εθνικό επίπεδο και για τις µελλοντικές αλλαγές. -Να διασφαλίσει τη συµφωνία µεταξύ ενεργειακών και περιβαλλοντικών πολιτικών και να ενισχύσει τη συνεργασία µεταξύ των εµπλεκόµενων οργανισµών. -Να θεσπίσει οργανωτικές συµφωνίες µεταξύ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, του Κέντρου Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας, ή άλλων οργανισµών, για να επιτύχει την αποτελεσµατική συνεργασία στην ανάλυση δεδοµένων, τις ποσοτικές προβλέψεις, τις δραστηριότητες αξιολόγησης πολιτικών για την ζήτηση και προσφορά ενέργειας και τις εκποµπές ρύπων αερίων θερµοκηπίου που σχετίζονται µε την ενέργεια. -Να δώσει µεγαλύτερη γενικότερη έµφαση και προσοχή στην ενεργειακή αποδοτικότητα και στην πλευρά της ζήτησης κατά την κατάρτιση της ενεργειακής πολιτικής. -Να στοχεύσει στην επίλυση των θεµάτων κοινωνικής πολιτικής µε άλλα µέσα και όχι µέσω της φορολόγησης και της τιµολόγησης της ενέργειας. 14
-Να συνεχίσει τις προσπάθειες για την βελτίωση της κάλυψης, ακρίβειας και ταχύτητας έκδοσης των ελληνικών στατιστικών στοιχείων ενέργειας. Ενέργεια και Περιβάλλον -Να αντικατοπτριστούν τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης και οι επιπτώσεις του Εθνικού Προγράµµατος για την Αλλαγή του Κλίµατος στον σχεδιασµό µελλοντικών προγραµµάτων. -Να εξετάσει την εισαγωγή πιο δυνατών και περισσότερο σταθερών πολιτικών για την µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου στον οικιακό και εµπορικό τοµέα και στον τοµέα των µεταφορών, λαµβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες εξελίξεις στις ελληνικές αγορές ενέργειας. -Να αξιολογήσει τις επιπτώσεις του Εθνικού Σχεδίου Κατανοµής στον ενεργειακό και βιοµηχανικό τοµέα και, εάν απαιτείται, να τροποποιήσει το υπό κατάρτιση εύτερο Εθνικό Πρόγραµµα για την Αλλαγή του Κλίµατος το συντοµότερο δυνατόν. -Να εξετάσει το θέµα της εκποµπής αερίων θερµοκηπίου, εκτός του διοξειδίου του άνθρακα, και ειδικότερα των φθοριωµένων υδρογονανθράκων (HFCs) από τις συσκευές κλιµατισµού. -Να διασφαλίσει ότι γενικά συµφωνούν τα στατιστικά ενεργειακά στοιχεία και τα στοιχεία απογραφών αερίων ρύπων στο πλαίσιο της UNFCCC. Ενεργειακή Επάρκεια -Να διαµορφωθεί ένα ενιαίο και ξεκάθαρα δοµηµένο πλαίσιο πολιτικής για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, µε µετρήσιµους στόχους, ως αναπόσπαστο µέρος µίας µακροπρόθεσµης στρατηγικής ενεργειακής πολιτικής. -Να θεσπίσει ένα αποτελεσµατικό σύστηµα παρακολούθησης για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής αποδοτικότητας, κατά προτίµηση από κάποιον τρίτο. -Να διασφαλίσει την συνέχιση της συνεργασίας µεταξύ όλων των εµπλεκοµένων υπουργείων στην ενεργειακή αποδοτικότητα, για την ανάπτυξη και υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου. -Να διασφαλίσει την γρήγορη υλοποίηση της Οδηγίας της ΕΕ για την Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων, δηµοσιεύοντας τις νέες οικοδοµικές διατάξεις και εκπαιδεύοντας επαρκή αριθµό ενεργειακών ελεγκτών κτιρίων. -Να εξετάσει την εισαγωγή περισσότερων µέσων προσανατολισµένων στην αγορά. Αυτά θα µπορούσαν να περιλαµβάνουν τιµολόγηση που θα αντικατοπτρίζει το κόστος και κίνητρα ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης. -Να εξετάσει την κατάργηση προνοµιακών τιµών για συγκεκριµένους τοµείς και οµάδες, εφόσον αυτές στρεβλώνουν την καταναλωτική συµπεριφορά. -Να χρησιµοποιήσει την εµπειρία από άλλες χώρες για να προτρέψει τους παραγωγούς ενέργειας να επιτύχουν τους στόχους για την ενεργειακή αποδοτικότητα. -Να εισάγει αποτελεσµατικές πολιτικές για την µείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας σε ώρες αιχµής. 15
-Να αναπτύξει ένα πλαίσιο για τη λειτουργία εταιριών παροχής υπηρεσιών ενέργειας και ελεγκτών ενεργειακής αποδοτικότητας. -Να εξετάσει πολιτικές που έχουν ως συγκεκριµένο στόχο της µείωση της σοβαρής εξάρτησης της ελληνικής βιοµηχανίας από το πετρέλαιο. -Να συνεχίσει τις προσπάθειες για την επίτευξη ουσιαστικών αλλαγών όπως πχ βελτιώνοντας την υποδοµή των δηµόσιων και άλλων µεταφορών, και εισάγοντας τιµολόγηση που αντικατοπτρίζει το κόστος. -Να εισάγει την σήµανση οχηµάτων της ΕΕ το συντοµότερο δυνατόν. -Να εξετάσει την εισαγωγή φορολογίας οχηµάτων σχετικής µε την ενεργειακή απόδοση, συνδεόµενης µε την σήµανση οχηµάτων της ΕΕ. -Να αξιολογήσει την πιθανότητα περαιτέρω αύξησης της χρήσης εναλλακτικών καυσίµων στον τοµέα των λεωφορείων και των φορτηγών δηµόσιας και ιδιωτικής χρήσης. Πετρέλαιο -Να ενισχύσει και βελτιώσει την εθνική στρατηγική για την έρευνα και παραγωγή πετρελαίου δεδοµένης της δυνατότητας ανακάλυψης ενδογενών κοιτασµάτων πετρελαίου, πχ, δίνοντας και άλλες άδειες για τον εντοπισµό κοιτασµάτων πετρελαίου και αερίου, ώστε να δηµιουργηθεί νέο δυναµικό αποθεµάτων στην Ελλάδα. -Να παρακολουθήσει την αγορά των διυλιστηρίων για να αποτρέψει τυχόν καταχρήσεις. -Να εξετάσει το ενδεχόµενο ταχείας εισαγωγής των ήδη προγραµµατισµένων φορολογικών µέτρων, που έχουν ως στόχο τη µείωση της απάτης, και να παρακολουθήσει στενά την κατάσταση, προετοιµάζοντας την εισαγωγή περαιτέρω φορολογικής ευθυγράµµισης όπου απαιτείται. -Να καταργήσει τους περιορισµούς στην ιδιοκτησία βυτιοφόρων φορτηγών, όταν αυτοί έχουν ως αποτέλεσµα τη δηµιουργία εµποδίων στην είσοδο νέων εµπόρων λιανικής, και να επιτρέψει την λειτουργία των τερµατικών σταθµών εισαγωγής σε ένα αποδοτικότερο καθεστώς. Φυσικό Αέριο -Να συνεχίσει την προώθηση της ανάπτυξης της κύριας υποδοµής για το φυσικό αέριο, όπως το δίκτυο αγωγών, δίνοντάς της προτεραιότητα π.χ στον χωροταξικό σχεδιασµό. -Να µελετήσει την πιθανότητα εισαγωγής χρεώσεων πρόσβασης στο σύστηµα µεταφοράς ανά ζώνες. -Να ενισχύσει το τµήµα ρύθµισης του τοµέα αερίου της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας. -Να αξιολογήσει τις επιπτώσεις της δηµιουργίας νέων µονοπωλίων παροχής στον ανταγωνισµό στο λιανικό εµπόριο αερίου. -Να διασφαλίσει την ανεξαρτησία των υφιστάµενων εταιριών παροχής αερίου από τη ΕΠΑ, τη ηµόσια Επιχείρηση Αερίου, για να µπορέσουν αυτές να λειτουργήσουν ελεύθερα µόλις ανοίξει περαιτέρω η αγορά. 16
-Να καταργήσει τον όρο περί του πιο «ευνοούµενου πελάτη» µεταξύ της ΕΠΑ και της ΕΗ. -Να θεσπίσει ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης λαµβάνοντας υπόψη την αναµενόµενη αύξηση ζήτησης αερίου, και τον ρόλο που θα παίξει το αέριο στην παροχή ενέργειας στην Ελλάδα στο µέλλον. Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας -Να µειώσει τους διοικητικούς φραγµούς στην ανάπτυξη των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας ειδικότερα χρησιµοποιώντας τις ακόλουθες µεθόδους : -Θεσπίζοντας µία µοναδική υπηρεσία για την έκδοση αδειών προγραµµάτων ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. -Θεσπίζοντας ξεκάθαρες κατευθυντήριες γραµµές για τις διαδικασίες έγκρισης µε ξεκάθαρη απονοµή αρµοδιοτήτων σε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. - Θεσπίζοντας µηχανισµούς προ-σχεδιασµού, που απαιτούν από τις περιφέρειες και τους δήµους να υποδείξουν τις τοποθεσίες για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (χωροταξικός σχεδιασµός). -Εισάγοντας περισσότερο απλοποιηµένες διαδικασίες για τα µικρά έργα. -Να διασφαλίσει πρόσβαση στο δίκτυο και διαθεσιµότητα της υποδοµής. -Να βελτιστοποιήσει το επί του παρόντος ισχύον σχήµα των τιµολογίων διέλευσης για την βελτίωση της αποτελεσµατικότητας του κόστους, ούτως ώστε να αντικατοπτρίζει την καµπύλη µάθησης της τεχνολογίας και να περιορίζει τη διάρκεια της επιχορήγησης, ενώ ταυτόχρονα να διασφαλίζει την εµπιστοσύνη των επενδυτών. -Να εξετάσει το ενδεχόµενο ενσωµάτωσης στοιχείων, περισσότερο προσανατολισµένων προς την αγορά, στο εθνικό σχήµα υποστήριξης ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, λαµβάνοντας υπόψη την εµπειρία άλλων χωρών. -Να αναπτύξει άλλες εναλλακτικές πηγές ενέργειας, πέραν της αιολικής, που θα µπορούσαν να είναι κατάλληλες για την Ελλάδα, και συγκεκριµένα γεωθερµική ενέργεια, ενέργεια από βιοµάζα, φωτοβολταϊκά και βιοκαύσιµα, δίνοντας προσοχή στην αποτελεσµατικότητα του κόστους. -Να διαµορφώσει ένα ενιαίο πλαίσιο στρατηγικής και πολιτικής για την εισαγωγή βιοκαυσίµων, ούτως ώστε να επωφεληθεί από τα πιθανά οφέλη. Ηλεκτρισµός και λιγνίτης -Να εξετάσει το ενδεχόµενο µεταβίβασης της ιδιοκτησίας του δικτύου µεταφοράς και αργότερα του δικτύου διανοµής από την ΕΗ στον ΕΣΜΗΕ, τον ιαχειριστή του Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. -Να εξετάσει το ενδεχόµενο περαιτέρω περιορισµού συµµετοχής της ΕΗ σε µελλοντικούς διαγωνισµούς διαθεσιµότητας ισχύος, για να µειώσει την κυριαρχία της. -Να ζητήσει από τη ΕΗ να προσφέρει τα εργοστάσια, που είναι προς απόσυρση, σε επενδυτές πρόθυµους να παρατείνουν τη ζωή τους, όπου αυτό µπορεί πρακτικά να γίνει. 17
-Να διασφαλίσει τη διαθεσιµότητα επαρκούς δυναµικού στις ώρες αιχµής της ζήτησης, µε την κατάρτιση ενός πλαισίου πολιτικής συµπεριλαµβάνοντας πχ µακροπρόθεσµα και βραχυπρόθεσµα µέτρα για τη µείωση της ζήτησης σε ώρες αιχµής και της αύξηση της ισχύος του δικτύου µεταξύ της βόρειας και νότιας Ελλάδας. -Να διασφαλίσει την συνεχή και πλήρη διαφάνεια του κόστους για τη λειτουργία του δικτύου µεταφοράς. -Να εξετάσει να αφήσει ανοιχτό το ενδεχόµενο της επιλογής χρησιµοποιούµενου καυσίµου για την παραγωγή ενέργειας σε µελλοντικούς διαγωνισµούς διαθεσιµότητας ισχύος. -Να αναλύσει µε προσοχή την ανάπτυξη της ισχύος και να προσαρµόσει τον µηχανισµό για την έκδοση των συµβάσεων διαθεσιµότητας ισχύος, ούτως ώστε να αντικατοπτρίζει την αξία πέραν των τεχνικών ελαχίστων φορτίου, στο παρόν και στο µέλλον. -Να αναπτύξει τιµές για διακοπτόµενους πελάτες και συµµετοχή τους στην ηµερήσια αγορά. -Να διασφαλίσει τιµολόγηση που θα ανταποκρίνεται στο κόστος παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας, καταργώντας τις σταυροειδείς ενισχύσεις µεταξύ των καταναλωτών και να αξιολογήσει τα αρνητικά αποτελέσµατα των γεωγραφικά ενιαίων τιµών. -Να διασφαλίσει ότι το µελλοντικό παθητικό από την περιβαλλοντική αποκατάσταση θα εξακολουθήσει να λαµβάνεται υπόψη στην τιµή του λιγνίτη. -Να εξετάσει εάν οι σύγχρονες τεχνολογίες περιβαλλοντικού ελέγχου, για την εξόρυξη και χρήση του λιγνίτη στους σταθµούς παραγωγής ενέργειας, επιτρέπουν το άνοιγµα νέων µεταλλείων και σταθµών ενέργειας και να παρακολουθήσει την εξέλιξη αυτών των τεχνολογιών ελέγχου. -Να διασφαλίσει την πλήρη γνωστοποίηση στοιχείων σχετικά µε το κόστος του λιγνίτη που παράγεται από τη ΕΗ, να ενισχύσει τη διαφάνεια στην διαµόρφωση των τιµών της ηλεκτρικής ενέργειας και να επιτρέψει σε πιθανές επιχειρήσεις εκµετάλλευσης σταθµών παραγωγής ενέργειας, εκτός της ΕΗ, να έχουν πλήρη εµπορική πρόσβαση στα αποθέµατα λιγνίτη της ΕΗ. Τεχνολογία Ενέργειας και Έρευνα & Ανάπτυξη -Να αναπτύξει και παρέχει µία λεπτοµερή µελέτη των προτεραιοτήτων χρηµατοδότησης και δράσης, σε ευθυγράµµιση µε τους στόχους της ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας. -Να αναπτύξει ξεκάθαρα κριτήρια µε τα οποία θα αξιολογούνται τα κυβερνητικά προγράµµατα Έρευνας και Ανάπτυξης. -Να βελτιώσει τη συλλογή δεδοµένων για την κυβερνητική χρηµατοδότηση της Έρευνας και Ανάπτυξης. -Να ενθαρρύνει την αύξηση των δυνατοτήτων Έρευνας και Ανάπτυξης του ιδιωτικού τοµέα. -Να ενισχύσει την εστίαση της έρευνας στη µείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη χρήση ορυκτών καυσίµων και στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας. -Να εξετάσει τις ευκαιρίες που δίνονται από την συµµετοχή σε Συµφωνίες Υλοποίησης του ΟΕ. 18
3. ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΑ Η Ελλάδα βρίσκεται στην νοτιοανατολική περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Το χερσαίο τµήµα της Ελλάδας καταλαµβάνει περίπου 132.000 τετραγωνικά µέτρα, αποτελούµενο από τις µεγάλες χερσονήσους της Πελοποννήσου και της Αττικής, τη βόρεια ηπειρωτική χώρα και άλλα 2.000, νησιά τα οποία καλύπτουν πάνω από το ένα πέµπτο της ελληνικής επικράτειας. Η Ελλάδα διαθέτει εκτεταµένες ακτογραµµές στο Αιγαίο Πέλαγος, στην ανατολική Μεσόγειο και στο Ιόνιο Πέλαγος. Ένα µεγάλο κοµµάτι της ηπειρωτικής χώρας είναι δύσκολα προσβάσιµο και αραιοκατοικηµένο λόγω της ορεινής φύσης της. Ο πληθυσµός της Ελλάδας προσέγγισε τα 11 εκατοµµύρια στην απογραφή του 2001, παρουσιάζοντας αύξηση 7% από το 1991 όταν έφθανε στους 10,25 εκατοµµύρια κατοίκους. Σχεδόν 66% του πληθυσµού κατοικεί σε αστικές περιοχές. Ο πληθυσµός είναι συγκεντρωµένος στη χερσόνησο της Αττικής, όπου κατοικούν περίπου τέσσερα εκατοµµύρια άνθρωποι ή το 35,5% του συνολικού ελληνικού πληθυσµού. Από αυτούς, 2,8 εκατοµµύρια κατοικούν στην νοµαρχία Αθηνών, η οποία αποτελεί µέρος της χερσονήσου της Αττικής. Το περιβάλλον, µε τα πολλά αποµακρυσµένα νησιά, την άνιση κατανοµή του πληθυσµού και τις ορεινές περιοχές, αποτελεί µεγάλη πρόκληση για τους σχεδιαστές της ενεργειακής πολιτικής. Η Ελλάδα είναι γεωγραφικά αποµακρυσµένη από τους εταίρους της στην ΕΕ, εκτός από την Ιταλία, και δεν έχει αναπτύξει ούτε επί του παρόντος αναπτύσσει ενεργειακούς δεσµούς µε τις γειτονικές χώρες: Ιταλία, Αλβανία, Πρώην Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία της Μακεδονίας, Βουλγαρία και Τουρκία. Η Ελλάδα είναι µέλος της Ευρωζώνης. Το πολίτευµα της Ελλάδας είναι προεδρευόµενη κοινοβουλευτική δηµοκρατία και κυβέρνηση η οποία καθοδηγείται από υπουργικό συµβούλιο µε επικεφαλής τον πρωθυπουργό. Η τωρινή κυβέρνηση σχηµατίστηκε από το συντηρητικό πολιτικό κόµµα της Νέας ηµοκρατίας, το οποίο εξελέγη µε απόλυτη πλειοψηφία κοινοβουλευτικών εδρών στις γενικές εκλογές του Μαρτίου του 2004. Η χώρα χωρίζεται σε 13 περιφέρειες µε εκλεγµένα περιφερειακά συµβούλια, οι οποίες υποδιαιρούνται µε τη σειρά τους σε 51 νοµαρχίες. Των νοµαρχιών ηγείται ένας διοικητής που διορίζεται από την κεντρική κυβέρνηση και αυτές υποδιαιρούνται σε 147 δήµους. Κάτω από το νοµαρχιακό επίπεδο, οι εκλεγµένες τοπικές αρχές κυβερνούν στις 900 αστικές και 133 αγροτικές κοινότητες. Το 2004, το ΑΕΠ ανήλθε σε 133 δισεκατοµµύρια δολάρια, αύξηση της τάξης του 48% από το 1990 που ανήλθε σε 90 δισεκατοµµύρια δολάρια. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανήλθε σε 15.000 ευρώ το 2004, ποσοστό 82% του µέσου όρου της Ευρώπης των 25 και 77% του µέσου όρου των κρατών µελών της Ευρωζώνης. Ο µέσος ρυθµός ετήσιας ανάπτυξης άγγιξε το 2,8% για την περίοδο 1990-2003, και το 4% µεταξύ 2003 και 2004 όταν οι Ολυµπιακοί Αγώνες διοργανώθηκαν στην Αθήνα. Η ανεργία ανήλθε σε ποσοστό 10,2%, το οποίο αυξήθηκε σε σχέση µε το 9,3% του 2003. Αν και το ελληνικό ΑΕΠ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, η χρήση ενέργειας δεν έχει αυξηθεί µε τους ίδιους γοργούς ρυθµούς, οδηγώντας σε µείωση της ενεργειακής έντασης. Οι κύριες βιοµηχανίες της Ελλάδας είναι ο τουρισµός και η ναυτιλία. Η Ελλάδα έχει τον µεγαλύτερο αριθµό εµπορικών πλοίων στον κόσµο και ασχολείται ειδικότερα µε τη διαχείριση τάνκερ και τις θαλάσσιες µεταφορές φορτίων. Ένα µεγάλο µέρος του ελληνικού 19