γραπτή εξέταση στο μάθημα Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Α ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ( Διδαγμένο κείμενο)

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑδυαδικό 1εξεταστική περίοδος από 24/10/15 έως 08/11/15 γραπτή εξέταση στο μάθημα Α Ρ Χ Α Ι Α Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Α ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ( Διδαγμένο κείμενο) Τάξη: Γ Λυκείου Τμήμα: Βαθμός: Ονοματεπώνυμο: Καθηγητής: Κείμενο από το πρωτότυπο: Πλάτωνος Πρωταγόρας (322C 323C) ( 519Β D) Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις «Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; Νενέμηνται δὲ ὧδε εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας,» ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν καὶ νόμον γε θὲς παρ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως.» Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες, καὶ διὰ ταῦτα οἵ τε ἄλλοι καὶ Ἀθηναῖοι, ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἐάν τις ἐκτὸς ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται, ὡς σὺ φῄς εἰκότως, ὡς ἐγώ φημι ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται, ὡς παντὶ προσῆκον ταύτης γε μετέχειν τῆς ἀρετῆς ἢ μὴ εἶναι πόλεις. Αὕτη, ὦ Σώκρατες, τούτου αἰτία. Ὅτι μὲν οὖν πάντ ἄνδρα εἰκότως ἀποδέχονται περὶ ταύτης τῆς ἀρετῆς σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆς, ταῦτα λέγω ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶς θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺς ταῦτα ἔχοντας, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ ἐλεοῦσιν οἷον τοὺς αἰσχροὺς ἢ σμικροὺς ἢ ἀσθενεῖς τίς οὕτως ἀνόητος ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν; Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις, ἐάν τις ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοις που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεις καὶ αἱ νουθετήσεις. Ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς. - 1 -

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑδυαδικό 1εξεταστική περίοδος από 24/10/15 έως 08/11/15 Π ΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα: «Οὕτω δή, ὦ Σώκρατες..... τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς» μονάδες 10 Β1. Τι προσπαθεί να αποδείξει ο Πρωταγόρας στη δεύτερη παράγραφο του κειμένου; Να παρουσιάσετε την επιχειρηματολογία του και να την αξιολογήσετε. μονάδες 15 Β2. Στο παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα ο Σωκράτης αναφέρεται στη συμπεριφορά των Αθηναίων στην εκκλησία του δήμου, για να υποστηρίξει το μη διδακτό της πολιτικής αρετής. Αφού παρουσιάσετε την επιχειρηματολογία του, να αναφέρετε με ποιον τρόπο δικαιολογεί ο Πρωταγόρας τη συγκεκριμένη συμπεριφορά στο πρωτότυπο κείμενο. Πλάτωνος Πρωταγόρας 319 B-D Εγώ λοιπόν θεωρώ, όπως και οι άλλοι Έλληνες, πως οι Αθηναίοι είναι σοφοί. Και βλέπω ότι, όποτε συγκεντρωνόμαστε στην εκκλησία του δήμου, όταν η πόλη πρόκειται να εκτελέσει κάποιο έργο οικοδομικό, καλούμε τους οικοδόμους ως συμβούλους στην οικοδομία, κι όταν πάλι πρόκειται για ναυπηγικό έργο, καλούμε τους ναυπηγούς, και με τον ίδιο τρόπο πράττουμε όταν πρόκειται για όλα τα αντίστοιχα έργα, για όσα δηλαδή θεωρείται πως είναι διδακτά και μπορεί κάποιος να τα μάθει με κατάλληλα μαθήματα. Εάν επιχειρήσει δε κάποιος άλλος να δώσει τη συμβουλή του στον δήμο, κάποιος που οι άνθρωποι δεν τον θεωρούν τεχνίτη σχετικό, η συνέλευση δεν τον αποδέχεται, ακόμα κι αν είναι ωραίος και πλούσιος και από μεγάλη οικογένεια. Αντίθετα, τον κοροϊδεύουν και του φωνάζουν, μέχρι αυτός που τόλμησε να μιλήσει να φύγει μόνος του τρομοκρατημένος ή μέχρι να τον σύρουν οι τοξότες και να τον βγάλουν σηκωτό, με διαταγή των πρυτάνεων. Για τα θέματα λοιπόν που θεωρούν [οι Αθηναίοι] ότι εξαρτώνται από κάποια συγκεκριμένη τεχνογνωσία, έτσι ενεργούν. Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως, σηκώνεται και δίνει τις συμβουλές του γι αυτό εξίσου και ο οικοδόμος, και ο σιδεράς, και ο έμπορος ή ο ναυτικός, και ο πλούσιος, και ο φτωχός, και αυτός που είναι από μεγάλο γένος, και αυτός που δεν είναι από κάποια γενιά σπουδαία. Και κανένας δεν τους ψέγει γι αυτό, όπως τους προηγούμενους: γιατί εσύ, χωρίς να έχεις διδαχτεί από πουθενά αυτό το πράγμα και χωρίς να έχεις δάσκαλο σ αυτό το θέμα, θέλεις τώρα να δώσεις και συμβουλές. Άρα, είναι προφανές πως δεν θεωρούν ότι το πράγμα αυτό είναι κάτι που διδάσκεται. μονάδες 15 Β3. Με ποιον τρόπο περιγράφει ο Πλάτων στην αρχή του διαλόγου τον Πρόδικο, τον Ιππία και τον Πρωταγόρα; μονάδες 10 Β4. Να εντοπίσετε στο πρωτότυπο κείμενο που σας δίνεται μια ομόρριζη λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις και να την καταγράψετε: δειλία, πασίγνωστος, ανεξίτηλος, επιείκεια, δοχείο, απόρρητος, καθηγητής, γενέθλια, οίηση, λάφυρο. Β5. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: νενέμηνται, αἰδῶ, ἰέναι, ἴσασιν, ἔχῃ. Τύχῃ ἀγαθῇ! - 2 -

Γραπτή εξέταση στo μάθημα ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ( Αδίδακτο κείμενο) Τάξη: Γ Λυκείου Τμήμα: Βαθμός: Ονοματεπώνυμο: Καθηγητές: Κείμενο από το πρωτότυπο : Ἀνδοκίδου, Κατὰ Ἀλκιβιάδου, 12 Ὥστ εἴπερ ἡγεῖσθε πολίτην ἀγαθὸν Ἀριστείδην καὶ δίκαιον γεγονέναι, τοῦτον προσήκει κάκιστον νομίζειν, ὡς τἀναντία περὶ τῶν πόλεων ἐκείνῳ γιγνώσκοντα. Τοιγάρτοι διὰ ταῦτα πολλοὶ τὴν πατρίδα τὴν αὑτῶν ἀπολιπόντες φυγάδες γίγνονται καὶ εἰς Θουρίους οἰκήσοντες ἀπέρχονται. Δηλώσει δὲ ἡ τῶν συμμάχων ἔχθρα, ὅταν πρῶτον ἡμῖν καὶ Λακεδαιμονίοις γένηται ναυτικὸς πόλεμος.ἐγὼ δὲ νομίζω τὸν τοιοῦτον πονηρὸν εἶναι προστάτην, ὅστις τοῦ παρόντος χρόνου ἐπιμελεῖται, ἀλλὰ μὴ καὶ τοῦ μέλλοντος προνοεῖται, καὶ τὰ ἥδιστα τῷ πλήθει, παραλιπὼν τὰ βέλτιστα, συμβουλεύει. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ γιγνώσκω τἀναντία = έχω την αντίθετη άποψη, προστάτης = αρχηγός Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ Α. Να μεταφράσετε το κείμενο. μονάδες 20 Β1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου. ἡγεῖσθε: γεγονέναι: νομίζει: γιγνώσκοντ α: συμβουλεύει: β ενικό προστακτικής ενεστώτα γ ενικό οριστικής παρατατικού γ πληθυντικό οριστικής αορίστου β απαρέμφατο αορίστου β β πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα α πληθυντικό οριστικής μέλλοντα γ πληθυντικό οριστικής υπερσυντελίκου γ ενικό ευκτικής αορίστου απαρέμφατο παρακειμένου β ενικό οριστικής αορίστου 3

Β2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου. πολίτην: ἀγαθὸν: τοῦτον: πόλεων: πατρίδα: φυγάδες: ἔχθρα: πόλεμον: ὅστις : πλήθει: βέλτιστα: γενική ενικού αριθμού το επίρρημα στο θετικό βαθμό ονομαστική πληθυντικού αριθμού κλητική ενικού αριθμού δοτική πληθυντικού αριθμού δοτική ενικού αριθμού γενική πληθυντικού αριθμού δοτική ενικού αριθμού δοτική πληθυντικού αριθμού αιτιατική πληθυντικού αριθμού την ίδια πτώση στο θετικό και στο συγκριτικό βαθμό Γ1. Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου. εἴπερ ἡγεῖσθε πολίτην ἀγαθὸν Ἀριστείδην καὶ δίκαιον γεγονέναι ὅταν πρῶτον ἡμῖν καὶ Λακεδαιμονίοις γένηται ναυτικὸς πόλεμος Γ2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι λέξεις. γεγονέναι, τοῦτον, τὴν πατρίδα, τῶν συμμάχων, χρόνου μονάδες 2 Γ3. Να αναλυθούν οι υπογραμμισμένες μετοχές του κειμένου σε δευτερεύουσες προτάσεις. μονάδες 3 4

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Διδαγμένο κείμενο) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Έτσι, λοιπόν, Σωκράτη, και γι αυτούς τους λόγους και οι άλλοι και οι Αθηναίοι, όταν γίνεται λόγος για οικοδομική ικανότητα, ή για κάποια άλλη τεχνική [ικανότητα], νομίζουν ότι λίγοι έχουν δυνατότητα συμβουλής, και αν κάποιος που είναι έξω από τους λίγους επιχειρεί να συμβουλεύει, δεν [τον] ανέχονται, όπως εσύ λες εύλογα, όπως εγώ ισχυρίζομαι όταν όμως έρχονται σε σύσκεψη για την πολιτική αρετή, η οποία πρέπει να διέπεται ολόκληρη από δικαιοσύνη και φρόνηση, δικαιολογημένα δέχονται κάθε άντρα, με την ιδέα ότι ταιριάζει στον καθένα να συμμετέχει βέβαια σ αυτή την αρετή, αλλιώς να μην υπάρχουν πόλεις. Αυτή [είναι], Σωκράτη, η αιτία αυτούτου πράγματος. Ότι εύλογα λοιπόν δέχονται κάθε άντρα ως σύμβουλο γι αυτή την αρετή, επειδή νομίζουν ότι όλοι συμμετέχουν σ αυτή, αυτά λέω ότι όμως νομίζουν πως αυτή δεν είναι έμφυτη ούτε έρχεται αυτόματα, αλλά πως μπορεί και να διδαχτεί και [πως] επέρχεται με τη φροντίδα σε όποιον τυχόν επέρχεται, αυτό θα προσπαθήσω στη συνέχεια να σου αποδείξω. Για όσα δηλαδή ελαττώματα νομίζουν οι άνθρωποι ο ένας για τον άλλον ότι τα έχουν από τη φύση ή τυχαία, κανένας δεν οργίζεται ούτε συμβουλεύει ούτε διδάσκει ούτε τιμωρεί αυτούς που έχουν αυτά, για να μην είναι τέτοιοι, αλλά [τους] λυπούνται παραδείγματος χάριν στους άσχημους ή στους μικρόσωμους ή στους ασθενικούς ποιος [είναι] τόσο ανόητος, ώστε να προσπαθεί να κάνει κάτι απ αυτά; Γιατί γνωρίζουν, νομίζω, ότι αυτά υπάρχουν στους ανθρώπους από τη φύση και την τύχη, δηλαδή τα καλά και τα αντίθετά τους για όσα όμως προτερήματα νομίζουν ότι υπάρχουν στους ανθρώπους με την επιμέλεια και την άσκηση και τη διδασκαλία, εάν κάποιος δεν έχει αυτά, αλλά τα αντίθετά τους ελαττώματα, σ αυτές τις περιπτώσεις, κατά τη γνώμη μου, γίνονται και οι θυμοί και οι τιμωρίες και οι συμβουλές. Ένα απ αυτά [τα ελαττώματα] είναι και η αδικία και η ασέβεια και συνολικά καθετί το αντίθετο στην πολιτική αρετή. Β1. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα του κειμένου ο Πρωταγόρας τονίζει ότι η πολιτική αρετή δεν είναι έμφυτη στον άνθρωπο ούτε αυτονόητο στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης (ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου), αλλά ότι είναι αποτέλεσμα 3

διδασκαλίας και προσπάθειας (ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι). Επομένως αυτό που θέλει να αποδείξει είναι το διδακτό της πολιτικής αρετής. Για να στηρίξει την άποψή του επιχειρεί μια διάκριση ανάμεσα στα ελαττώματα που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Σύμφωνα με τον σοφιστή, λοιπόν, οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ελαττώματα που είναι αποτέλεσμα της φύσης (έμφυτα) ή της τύχης, όπως το να είναι κανείς κοντός, άσχημος ή φιλάσθενος. Γιʹ αυτά τα ελαττώματα κανείς δεν επιπλήττει, δε συμβουλεύει, δεν κατηγορεί και δεν τιμωρεί αυτόν που τα διαθέτει, αφού δε φέρει καμία ευθύνη γιʹ αυτά αντίθετα εκδηλώνει τη συμπάθειά του προς αυτόν που τα έχει και επιδεικνύει ανεκτικότητα. Εξάλλου τα ελαττώματα αυτά δε διορθώνονται και κυρίως δεν επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο ( Ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλους κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ... Ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖς ἀνθρώποις γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοις). Αντίθετα οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ελαττώματα επίκτητα, όπως η αδικία και η ασέβεια, που οφείλονται στην έλλειψη επιμέλειας, άσκησης και διδασκαλίας. Γιʹ αυτά τα ελαττώματα καθένας συμβουλεύει, επιπλήττει, οργίζεται, αποδοκιμάζει και εν τέλει τιμωρεί αυτόν που τα έχει, γιατί τα ελαττώματα αυτά θεωρούν ότι διορθώνονται, ότι φέρει ευθύνη αυτός που τα έχει, αφού αμέλησε να τα διορθώσει με την επιμέλεια, την άσκηση και τη διδασκαλία, και κυρίως, οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με αυτόν τον τρόπο, επειδή τα ελαττώματα αυτά επηρεάζουν το κοινωνικό σύνολο. Η στάση αυτή των ανθρώπων στηρίζεται στη γενικότερη πεποίθηση ότι τα επίκτητα ελαττώματα μπορούν να διορθωθούν, επιδέχονται διδασκαλία και μπορούν τελικά να μεταβληθούν σε προτερήματα (ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείας καὶ ἀσκήσεως καὶ διδαχῆς οἴονται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποις.. καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆς πολιτικῆς ἀρετῆς). Αξιολογώντας τη συλλογιστική πορεία του Πρωταγόρα μπορούμε να πούμε ότι δεν είναι ιδιαίτερα πειστική, γιατί στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η πολιτική αρετή είναι αποτέλεσμα διδασκαλίας, χρησιμοποιεί τη θέση ότι τα επίκτητα ελαττώματα διορθώνονται, επιδέχονται διδασκαλία, ώστε να γίνουν προτερήματα ως δεδομένη, χωρίς να την έχει αποδείξει. Ενώ παράλληλα θεωρεί την πολιτική αρετή επίκτητο προτέρημα, θέση που επίσης δεν έχει αποδείξει. Έτσι ο Πρωταγόρας προσπαθεί να αποδείξει μία θέση, ότι δηλαδή η πολιτική αρετή διδάσκεται με θέσεις που οι ίδιες χρειάζονται απόδειξη. Αυτός όμως ο τρόπος απόδειξης δεν είναι παρά ένα είδος σοφίσματος που ονομάζεται σόφισμα λήψεως του ζητουμένου (ή του αιτουμένου). Πέρα από τα παραπάνω θα μπορούσαμε να εκφράσουμε 4

και κάποιες ενστάσεις για τις θέσεις του. Για παράδειγμα ορισμένα φυσικά ή τυχαία ελαττώματα στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα της προσωπικής στάσης του καθενός ή γενικότερα της αδιαφορίας του. Παράλληλα μερικές φορές, όση προσπάθεια κι αν καταβάλει κανείς, όση αγωγή κι αν λάβει, δεν μπορεί για λόγους ανώτερους της θέλησής του και των δυνάμεών του να απαλλαγεί από μερικά ελαττώματα. Τέλος το σπουδαιότερο είναι ότι δύσκολα θα μπορούσε να κατατάξει κανείς τα ελαττώματα σε φυσικά (ή τυχαία) και σε επίκτητα, γιατί ορισμένα θα έπρεπε να τα εντάξουμε σε μία τρίτη κατηγορία, αυτή των επίκτητων με φυσική προδιάθεση. Β2. Στο μεταφρασμένο απόσπασμα ο Σωκράτης αναφέρεται στη συμπεριφορά των Αθηναίων στην εκκλησία του δήμου, για να υποστηρίξει το μη διδακτό της πολιτικής αρετής. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι οι Αθηναίοι, όταν συζητούν στην εκκλησία του δήμου θέματα τεχνικής φύσεως (π.χ. οικοδομικά ή ναυπηγικά), δέχονται μόνο τη γνώμη των ειδικών (π.χ. οικοδόμων, ναυπηγών), ενώ αν επιχειρήσει να τους συμβουλέψει κάποιος μη ειδικός για το τεχνικό μέρος, τον αποδοκιμάζουν και τον διώχνουν. Όταν όμως συζητούν κάποιο θέμα πολιτικής φύσεως, δέχονται την άποψη του καθενός, ανεξάρτητα από την επαγγελματική του δραστηριότητα, την οικονομική του κατάσταση και την κοινωνική του θέση. Κατά τον Σωκράτη λοιπόν οι Αθηναίοι συμπεριφέρονται μ αυτόν τον τρόπο, επειδή θεωρούν πως όλοι κατέχουν την πολιτική αρετή, χωρίς να την έχουν ποτέ διδαχτεί από κανέναν. Με άλλα λόγια είναι σαν να επισημαίνει στον Πρωταγόρα πως, αν διδάσκονταν η πολιτική αρετή, στην εκκλησία του δήμου θα μιλούσαν μόνο αυτοί που την έχουν διδαχτεί. Ο Πρωταγόρας με το μύθο απαντά στη σωκρατική αντίρρηση και υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν «ειδικοί» στα θέματα της πολιτικής, αφού όλοι έχουν τη δυνατότητα να εκφέρουν άποψη για τα ζητήματα αυτά στην εκκλησία του δήμου. Συγκεκριμένα μέσα από το μύθο ο σοφιστής τόνισε πως οι τέχνες μοιράστηκαν σε ορισμένους επιλεκτικά, ενώ η πολιτική αρετή σε όλους. Επομένως όλοι έχουν δικαίωμα να εκφραστούν, να συμβουλεύσουν και να αποφανθούν πάνω σε πολιτικά ζητήματα, προκειμένου να συμβάλλουν με αυτόν τον τρόπο δραστικά στην ευημερία της πολιτείας. Ο Πρωταγόρας αποδέχεται το επιχείρημα του Σωκράτη και θεωρεί ότι το να εκφέρουν όλοι άποψη για τα πολιτικά θέματα είναι νόμιμο, αφού όλοι ανεξαιρέτως έχουν μερίδιο στην πολιτική αρετή η αἰδώς και η δίκη διανεμήθηκαν σε όλους τους ανθρώπους ως αναγκαία προϋπόθεση για το σχηματισμό οργανωμένων κοινωνιών. Παράλληλα οι Αθηναίοι έχουν δίκιο να παραχωρούν σε κάθε πολίτη το δικαίωμα 5

της τοποθέτησης πάνω σε ζητήματα που αφορούν την καλή διοίκηση της πόλης: το βουλεύεσθαι (η σκέψη, η διατύπωση απόψεων, η ανάληψη ευθυνών, η ψήφιση) πάνω στα πολιτικά θέματα εξαρτάται εντελώς από τη δικαιοσύνη και τη λογική, δυο ιδιότητες που συνιστούν την αρετή του πολίτη και τις οποίες κατέχει κάθε πολίτης, αφού, όπως δείχνει ο μύθος του Προμηθέα, εάν δεν τις είχε ο κάθε πολίτης δε θα μπορούσαν καν να σχηματιστούν ποτέ οργανωμένες κοινωνίες. Β3. Στο μέρος αυτό του έργου ο Πλάτωνας περιγράφει κυρίως τους τρεις παρόντες σοφιστές. Ο Πρόδικος και ο Ιππίας είναι μάλλον γελοιογραφικά σχεδιασμένοι. Και οι δυο παρουσιάζονται ως επιδεικτικά πολυμαθείς, ο πρώτος μανιακός με τους ορισμούς των εννοιών (πράγμα για το οποίο εισπράττει τα ειρωνικά σχόλια του Σωκράτη), ο δεύτερος μεγαλόστομος και ρητορικός. Θα έλεγε κανείς πώς όλο το αντισοφιστικό πάθος του Πλάτωνα ξεσπά στην περιγραφή της ρηχότητας και της μεγαλομανίας αυτών των δύο. Ο Πρωταγόρας, αντιθέτως, παρουσιάζεται μεν ως αλαζονικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση, η σημαντική θέση όμως που ο στοχαστής αυτός κατείχε στην ιστορία της ελληνικής σκέψης δεν υποβαθμίζεται σε καμία περίπτωση. Παρ όλο που ο Πλάτωνας τον δείχνει να αγανακτεί με τις συνεχείς ερωτήσεις του Σωκράτη, σε σημείο να θέλει να σταματήσει τη συζήτηση αν ο συνομιλητής του δεν τον αφήσει να αναπτύξει όπως αυτός νομίζει τις απόψεις του, είναι προφανές πως ο πρωταγορικός στοxασμός αντιμετωπίζεται ως άξιος σεβασμού. Γι αυτό και στην περίπτωσή του,η σωκρατική ειρωνεία είναι πολύ διακριτική, ο Σωκράτης δείχνει μάλιστα έναν ειλικρινή σεβασμό προς τις απόψεις του αντιπάλου του. Β4. δειλία: δείσας πασίγνωστος : πᾶν, πάντες,πάντας ανεξίτηλος: ἴωσιν, ἰέναι επιείκεια: εἰκότως δοχείο: ἀποδέχονται απόρρητος: λέγω καθηγητής: ἡγεῖσθαι, ἡγοῦνται γενέθλια : γένει,γένοιντο, γίγνεται οίηση: οἴονται, οἶμαι 6

λάφυρο: συλλήβδην Β5. νενέμηνται: παράνομος,νομική αἰδῶ: αιδημοσύνη, αναίδεια ἰέναι: εισιτήριο, προσιτός ἴσασιν: είδηση, ιστορικός ἔχῃ: καχεκτικός, μέθεξη 7

1η εξεταστική περίοδος από 19/10/14 έως 16/11/14 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ (Αδίδακτο κείμενο) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Επομένως, αν βέβαια νομίζετε ότι ο Αριστείδης έχει αποδειχθεί ενάρετος και δίκαιος πολίτης, αυτόν αρμόζει να τον θεωρείτε ως τον χειρότερο, γιατί κατά τη γνώμη μου έχει την αντίθετη μ εκείνον άποψη σχετικά με τις πόλεις. Γι αυτούς τους λόγους, λοιπόν, πολλοί, αφού εγκατέλειψαν την πατρίδα τους, έγιναν εξόριστοι και έφυγαν να κατοικήσουν στους Θουρίους. Και θα φανερωθεί η έχθρα των συμμάχων, όταν αρχίσουμε με τους Λακεδαιμονίους πόλεμο στη θάλασσα. Εγώ μάλιστα νομίζω ότι ένας τέτοιος αρχηγός είναι κακός, αφού φροντίζει για το παρόν αλλά δεν προνοεί και για το μέλλον και συμβουλεύει τα πιο ευχάριστα για το λαό παραλείποντας τα πιο ωφέλιμα. Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ Α. Να μεταφράσετε το κείμενο. μονάδες 20 Β1. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου. ἡγεῖσθε: γεγονέναι: νομίζει: γιγνώσκοντα: συμβουλεύει: β ενικό προστακτικής ενεστώτα ἡγοῦ γ ενικό οριστικής παρατατικού ἡγεῖτο γ πληθυντικό οριστικής αορίστου β ἐγένοντο απαρέμφατο αορίστου β γενέσθαι β πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα γίγνησθε α πληθυντικό οριστικής μέλλοντα νομιοῦμεν γ πληθυντικό οριστικής υπερσυντελίκου ἐνενομίκεσαν γ ενικό ευκτικής αορίστου γνοίη απαρέμφατο παρακειμένου ἐγνωκέναι β ενικό οριστικής αορίστου συνεβούλευσας Β2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου. πολίτην: ἀγαθὸν: τοῦτον: πόλεων: πατρίδα: γενική ενικού αριθμού πολίτου το επίρρημα στο θετικό βαθμό εὖ ονομαστική πληθυντικού αριθμού οὗτοι κλητική ενικού αριθμού πόλι δοτική πληθυντικού αριθμού πατρίσι 1

1η εξεταστική περίοδος από 19/10/14 έως 16/11/14 φυγάδες: ἔχθρα: πόλεμον: ὅστις : πλήθει: βέλτιστα: δοτική ενικού αριθμού φυγάδι γενική πληθυντικού αριθμού ἐχθρῶν δοτική ενικού αριθμού πολέμῳ δοτική πληθυντικού αριθμού οἷστισι αιτιατική πληθυντικού αριθμού πλήθη την ίδια πτώση στο θετικό και στο συγκριτικό βαθμό αγαθά, βελτίονα ή βελτίω Γ1. Να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου. εἴπερ ἡγεῖσθε πολίτην ἀγαθὸν Ἀριστείδην καὶ δίκαιον γεγονέναι: Υπόθεση: εἴπερ + οριστική ενεστώτα <ἡγεῖσθε> Απόδοση: οριστική ενεστώτα <προσήκει> Είδος: πραγματικό ὅταν πρῶτον ἡμῖν καὶ Λακεδαιμονίοις γένηται ναυτικὸς πόλεμος: Υπόθεση: ὅταν+ υποτακτική αορίστου <γένηται> Απόδοση: οριστική μέλλοντα <δηλώσει> Είδος: προσδοκώμενο Γ2. Να αναγνωρισθούν συντακτικά οι λέξεις. γεγονέναι: αντικείμενο, ειδικό απαρέμφαο στο ἡγεῖσθε τοῦτον: αντικείμενο στο νομίζειν τὴν πατρίδα: αντικείμενο στο ἀπολιπόντες τῶν συμμάχων: γενική υποκειμενική στο ἔχθρα χρόνου: αντικείμενο στο ἐπιμελεῖται μονάδες 2 Γ3. Να αναλυθούν οι υπογραμμισμένες μετοχές του κειμένου σε δευτερεύουσες προτάσεις. μονάδες 3 γιγνώσκοντα: ἐπειδή γιγνώσκει ἀπολιπόντες: ἐπεί ἀπέλιπον οἰκήσοντες: ἳνα οἰκήσωσι 2

1η εξεταστική περίοδος από 19/10/14 έως 16/11/14 3