ΒΟΤΑΝΑ 16/5/2014 ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΟΤΑΝΩΝ. Βότανο ονομάζεται κάθε φυτό που έχει θεραπευτικές ιδιότητες και μπορεί χρησιμοποιηθεί στην ιατρική.

Transcript

1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΒΟΤΑΝΩΝ ΒΟΤΑΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ- ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Βότανο ονομάζεται κάθε φυτό που έχει θεραπευτικές ιδιότητες και μπορεί χρησιμοποιηθεί στην ιατρική. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ Η χρήση των φυτών για φαρμακευτικούς σκοπούς είναι τόσο παλιά όσο και ο πολιτισμός! Εδώ και χιλιάδες χρόνια, μια μεγάλη ποικιλία βοτάνων έχει χρησιμοποιηθεί από τους ανθρώπους. Από την κινέζικη ιστορία μαθαίνουμε ότι τα βότανα χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια σαν φάρμακα. Και το πρώτο βιβλίο βοτανολογίας της Κίνας αναφέρει 365 φυτά που χρησιμοποιήθηκαν για φαρμακευτικούς λόγους. Ιστορικά τεκμήρια βεβαιώνουν τη χρήση θεραπευτικών βοτάνων από τους Σουμέριους, Ασσύριους, Βαβυλώνιους αλλά και τους Αιγύπτιους. Στην ελληνική μυθολογία βαθύτερος γνώστης των βοτάνων θεωρούνταν ο Κένταυρος Χείρων και συνεχιστής του ήταν ο μαθητής του Ασκληπιός Ο Ιπποκράτης γνωστός και ως «πατέρας της ιατρικής» χρησιμοποιούσε βότανα για τις θεραπείες του, γιατί πίστευε στη δύναμη της φύσης. Στα έργα του έχει καταγράψει την χρήση 256 φυτών για την παρασκευή των θεραπευτικών του σκευασμάτων. 1

2 Ο Θεόφραστος ο Ερέσιος είναι ο πρώτος και ο πιο ολοκληρωμένος γνώστης της Βοτανικής. Συγκέντρωσε όλες τις γνώσεις περί φυτών της εποχής του σε δύο έργα, όπου θεμελιώνονται οι βασικές αρχές της σύγχρονης Βοτανικής. Ο Διοσκουρίδης, θεμελιωτής της Φαρμακολογίας, επανέφερε τη Βοτανική στο προσκήνιο κατά τον 1ο μ.χ. αιώνα. Το βιβλίο του Διοσκουρίδη «Περί Ύλης Ιατρικής» μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο διασωζόμενο σύγγραμμα Φαρμακολογίας, το οποίο επηρέασε σημαντικά τους επόμενους συγγραφείς. Ο Γαληνός έμελλε να επηρεάσει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο γιατρό της Αρχαιότητας, την εξέλιξη της Ιατρικής στη Δύση, τουλάχιστον μέχρι την Αναγέννηση. Κατέγραψε τουλάχιστον 304 φάρμακα από φυτά. Τα βιβλία του μεταφράστηκαν στα λατινικά και επικράτησαν ως κλασικά συγγράμματα στις ιατρικές σχολές της Ευρώπης. Σ αυτό συντέλεσε και το γεγονός, ότι υιοθετήθηκαν από τους Άραβες γιατρούς. Κατά το Μεσαίωνα η Εκκλησία αποθαρρύνει τη χρήση των βοτάνων στην Ιατρική, επειδή είχαν συνδεθεί με τη μαγεία. Αργότερα με την τυπογραφία η κλασική γνώση ξέφυγε από τους τοίχους των μοναστηριών και εξαπλώθηκε συμπληρώνοντας τη λαϊκή Ιατρική και οι σπιτικές βοτανοθεραπείες πέρασαν από γενιά σε γενιά. ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι χρήσεις των βοτάνων: Έγχυμα: το νερό βράζει μαζί με τα φυτά Αφέψημα: βάζουμε το νερό να βράσει και μετά τοποθετούμε το φυτό Βάμμα: φτιάχνεται βυθίζοντας ένα φρέσκο η ξερό φυτό σε διάλυμα οινοπνεύματος Έγχυμα Αφέψημα Βάμμα 2

3 ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΟΤΑΝΩΝ Η συλλογή των βοτάνων, δεν γίνεται μια συγκεκριμένη εποχή για όλα τα βότανα. Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, με κυριότερους : τις καιρικές συνθήκες τα μέρη του φυτού που θέλουμε να συλλέξουμε την περιοχή που φυτρώνει και τη φύση του φυτού. ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΒΟΤΑΝΩΝ Η συλλογή δεν πρέπει ποτέ να γίνεται βροχερές ημέρες, αλλά τις ηλιόλουστες. Τα άνθη και τα φύλλα δεν πρέπει να έχουν πάνω υγρασία. Προσέχουμε παρά πολύ συλλέγοντας πολύ προσεκτικά από λίγα φυτά, ώστε να διασφαλίσουμε την αναπαραγωγή και την ύπαρξή τους. Πριν την αποξήρανση καλό θα ήταν να πλύνουμε τα συλλεγόμενα φυτά και να τα αφήσουμε να στεγνώσουν. ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΒΟΤΑΝΩΝ Μετά την αποξήρανση σειρά έχει η σωστή διατήρηση. Αρχικά έχουμε φροντίσει να προμηθευτούμε αρκετά διάφανα, γυάλινα δοχεία. Στη συνέχεια, τοποθετούμε το κάθε φυτό σε δοχείο που κλείνει καλά και το φυλάσσουμε σε χώρο χωρίς φως και υγρασία. Φροντίζουμε να γράφουμε ποιο φυτό περιέχει το κάθε δοχείο και πότε αποξηράνθηκε. Διατηρούνται συνήθως για ένα χρόνο γιατί τα περισσότερα χάνουν ένα μεγάλο μέρος του αρώματός τους. ΧΡΗΣΕΙΣ ΒΟΤΑΝΩΝ Τα βότανα μπορούν να χρησιμοποιηθούν: Στην ιατρική Στην μαγειρική Στην καθαριότητα Στον καλλωπισμό ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σημειώνει ότι από τα 119 φάρμακα που εξάγονται σήμερα από φυτά, το 74% από αυτά χρησιμοποιούνται από τη μοντέρνα ιατρική με τον ίδιο ή παρόμοιο τρόπο που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν ως βότανα. Ένα τέτοιο φάρμακο είναι η ασπιρίνη. Η δραστική ουσία της ασπιρίνης υπάρχει στα φύλλα της ιτιάς. Ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης ( π.χ.) χρησιμοποιούσε μια πικρή σκόνη από τον φλοιό της ιτιάς, καθώς και αφέψημα φύλλων ιτιάς ή λεύκας για να ανακουφίζει τους ασθενείς από τον πόνο και τον πυρετό. 3

4 ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΑΘΩΑ; Ωστόσο τα βότανα δεν είναι τόσο αθώα, αλλά δημιουργούν και παρενέργειες τις οποίες καλό θα ήταν να γνωρίζει κανείς πριν τα καταναλώσει. Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρίες βρίσκονται σε μια συνεχή αναζήτηση πιθανών φαρμακευτικών ιδιοτήτων φυτών και βοτάνων από ολόκληρο τον κόσμο. ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΒΟΤΑΝΩΝ Η λήψη των διάφορων βοτάνων είτε για θεραπευτικούς σκοπούς είτε για προληπτικούς, πρέπει να γίνεται πάντα σωστά και με μέτρο. Οι δύο βασικοί κανόνες για την λήψη βοτάνων είναι οι εξής: Εβδομαδιαία ημέρα παύσης :για την ορθή λειτουργία ενός βοτάνου, πρέπει να γίνεται διάλειμμα από την χρήση του, 1 ημέρα την εβδομάδα. Επίσης δεν πρέπει να καταναλώνουμε βότανα περισσότερο από 3 μήνες. Καθορισμός δοσολογίας. ΟΔΗΓΟς ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΗ ΧΡΗςΗ ΤΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ Ο παράγοντας βάρους: άτομα με μεγαλύτερο όγκο, χρειάζονται μεγαλύτερη δοσολογία. Κλίμα: ανάλογα από το κλίμα της κάθε περιοχής, οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων, έχουν και άλλη επιρροή στον οργανισμό. Σε θερμά κλίματα, οι θεραπευτικές ιδιότητες των βοτάνων και τα αποτελέσματα μιας θεραπείας είναι μεγαλύτερης έντασης απ ότι σε ψυχρότερα κλίματα. Πρέπει λοιπόν η δοσολογία να είναι μικρότερη στα θερμά κλίματα. Διαφορετικοί οργανισμοί διαφορετικές αντιδράσεις: Όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν την ίδια ανοχή στα βότανα. Μπορεί ακόμα κάποιοι άνθρωποι να έχουν αλλεργίες και να προκληθούν σοβαρές επιπλοκές. Το καλύτερο είναι να γίνεται πρώτα μια δοκιμή, με μικρή δόση βοτάνου, για να φανούν οι τυχόν παρενέργειες. Χρήση βοτάνων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης: Καλό είναι οι έγκυες γυναίκες να καταναλώνουν βότανα σε μικρότερες ποσότητες και πάντα να προσέχουν για τυχόν αντιδράσεις του οργανισμού. Τα θεραπευτικά βότανα πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και να προτιμώνται βότανα ήπια και κυρίως θρεπτικά. 4

5 Άτομα με ευαίσθητο νευρικό σύστημα: η ποσότητα πρέπει να είναι μικρότερη απ ότι σε άτομα με υγιές και γερό νευρικό σύστημα. Άτομα με υψηλή πίεση: Πρέπει να αποφεύγουν βότανα που διεγείρουν την καρδιακή λειτουργία ή συστέλλουν τις αρτηρίες και τα τριχοειδή αγγεία. Βότανα που πρέπει να αποφεύγονται είναι η γλυκόριζα και η εφέδρα. Το σκόρδο βέβαια μπορεί να χρησιμοποιείται αλλά σε φυσιολογικές δόσεις. Συνδυασμοί βοτάνων: πρέπει να γίνονται με προσοχή και μελέτη. Πολλά βότανα όταν συνδυάζονται είτε εξουδετερώνουν το ένα το άλλο λόγω αντίθετων ιδιοτήτων, είτε όντας το ένα ισχυρότερο του άλλου, να υπερκαλύπτει τις ευεργετικές ιδιότητες του δεύτερου. Υπακτικά βότανα: όταν παίρνουμε βότανα για την καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας, πρέπει να ξεκινάμε με κάτι ήπιο και η κατανάλωση να γίνεται νωρίς το πρωί. Ο μέσος χρόνος ενέργειας ενός ήπιου βοτάνου είναι 1 με 3 μέρες. Ένα πιο ισχυρό υπακτικό βότανο μπορεί να λειτουργήσει μέσα σε 4 με 8 ώρες. Όταν ξεκινάτε μια θεραπεία ήπιας μορφής, μην αυξήσετε τη δοσολογία πριν το πέρας της τρίτης μέρας, γιατί πιθανότατα θα υπάρξουν ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Ηρεμιστικά και αντισπασμωδικά βότανα: η χορήγηση πρέπει να γίνεται λίγο πριν τον ύπνο και με άδειο στομάχι. Ιδανικές θερμοκρασίες αφεψήματος: ένα καυτό έγχυμα ή αφέψημα, χρησιμοποιείται για να προκαλέσει εφίδρωση. Λόγοι που επιθυμούμε αυτό το αποτέλεσμα μπορεί να είναι επίμονος πυρετός, αποτοξίνωση ή αδυνάτισμα. Ένα δροσερό έγχυμα, χρησιμοποιείται κυρίως για τόνωση και διέγερση του οργανισμού, ενώ ένα ζεστό, για χαλάρωση και καταπολέμηση αϋπνίας και στρες. Ας γνωρίσουμε τις θεραπευτικές ιδιότητες των πιο γνωστών βοτάνων ΚΑΛΕΝΤΟΥΛΑ Λειτουργεί ως αντιπυρετικό, αντιφλεγμονώδες και κάνει καλό στους πνεύμονες ΛΟΥΪΖΑ Είναι κατάλληλη για το αδυνάτισμα, βοηθά στο στομάχι και στη χοληστερίνη. ΦΑΣΚΟΜΗΛΟ Είναι τονωτικό και βοηθάει στη φαρυγγίτιδα, τον βήχα και το ζάχαρο. ΜΕΛΙΣΣΟΧΟΡΤΟ Λειτουργεί ως ηρεμιστικό και βοηθά στην πίεση και τον πονοκέφαλο. 5

6 ΒΑΛΕΡΙΑΝΑ Χρησιμοποιείται ως υπνωτικό, ηρεμιστικό, αγχολυτικό και κατευναστικό. ΜΟΛΟΧΑ Καταπολεμάει τον βήχα και γενικά βοηθάει σε πεπτικά προβλήματα. ΤΣΟΥΚΝΙΔΑ Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της υψηλής πίεσης, του αλτσχάιμερ, της αρθρίτιδας και του άσθματος. ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟ Κάνει καλό στην καρδιά, το συκώτι, το στομάχι και προλαμβάνει την ηπατίτιδα ΧΑΜΟΜΗΛΙ Καταπραΰνει τον πονοκέφαλο και το άγχος και αποτρέπει την εμφάνιση καρκίνου. ΤΣΑΙ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ Λειτουργεί ως αντιφλεγμονώδες, αναλγητικό, αντιβακτηριδιακό, αντικαταθλιπτικό. ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΗΝ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ Προσθέτοντας βότανα στα φαγητά ή στα γλυκά δίνουμε άρωμα και γεύση αλλά συγχρόνως αυξάνουμε και την διατροφική τους αξία. Άνηθος: με σούπες, σαλάτες, πουλερικά, ψάρια, όσπρια. Βελτιώνει το μεταβολισμό και ομαλοποιεί τη λειτουργία του πεπτικού. Δενδρολίβανο: με λαχανικά, πατάτες, αυγά, αρνί, χοιρινό και κοτόπουλο. Έρευνες έδειξαν ότι το δεντρολίβανο μπορεί να μειώσει κατά 60%-80% τα επίπεδα των καρκινογόνων ενώσεων που δημιουργούνται κατά το ψήσιμο του κρέατος σε μπάρμπεκιου. Μάραθος: με ψάρια, κρέατα, σούπες, ζυμαρικά, όσπρια. Αποτελεί επίσης μια εξαιρετική πηγή φυλλικού οξέος. Θυμάρι: με σούπες, μαγειρευτά, σαλάτες, πίτες. Είναι πλούσιο σε σίδηρο, μαγγάνιο, ένα μέταλλο που ενισχύει τη λειτουργία του εγκεφάλου και βοηθά στα υγιή οστά και επιδερμίδα. Ρίγανη: με λαχανικά, σάλτσες, σούπες, κρέας, ψάρι, όσπρια, ζυμαρικά. Σύμφωνα με ερευνητές, μία κουταλιά της σούπας φρέσκια ρίγανη, έχει την ίδια ισχύ ως αντιοξειδωτικό, όσο ένα ολόκληρο μήλο. 6

7 Μαϊντανός: με... όλα! Κρέατα, ψάρια, όσπρια κ.α. Πλούσιο σε βιταμίνη Κ, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην πήξη του αίματος, τη σωστή διαμόρφωση των οστών, και τη λειτουργία του ήπατος. Η χλωροφύλλη του καταπολεμά τη δυσάρεστη αναπνοή. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον μαϊντανό ως αφροδισιακό. Μαντζουράνα: με κρέατα, ψάρια, ζυμαρικά, ψωμιά. Πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Κάποια από αυτά αναστέλλουν ουσίες που είναι υπεύθυνες για την ασθένεια του Αλτσχάιμερ. ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ Mια μελέτη που έγινε πρόσφατα από το Eρευνητικό Ίδρυμα Φαρμακολογίας της Γαλλίας επιβεβαίωσε και επιστημονικά την πανάρχαια γνώση σχετικά με την αντιβακτηριδιακή δράση ορισμένων βοτάνων, τα οποία προσφέρονται για να απολυμαίνουμε και να αρωματίζουμε φυσικά το χώρο μας. ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΛΛΩΠΙΣΜΟ Πιο δραστικά γι αυτό το σκοπό θεωρούνται το δενδρολίβανο, η μέντα, τα εσπεριδοειδή, η λεβάντα, ο κέδρος, το κυπαρίσσι και ο ευκάλυπτος. Αρωματίστε και απολυμάνετε το χώρο σας, τοποθετώντας μερικές σταγόνες από το αιθέριο έλαιο των βοτάνων σε πουγκιά από φυσικό υλικό ή διαλύστε τα σε νερό και ψεκάζετε το σπίτι σας αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τελευταίες έρευνες δείχνουν μια στροφή του καταναλωτικού κοινού στα φυτικά καλλυντικά. Το γεγονός αυτό ίσως να οφείλεται στην ενοχοποίηση από τους επιστήμονες κάποιων χημικών ουσιών που η δράση τους εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία. Γι αυτό ήδη πολλές εταιρείες χρησιμοποιούν τα βότανα ως βασικά συστατικά των καλλυντικών που παρασκευάζουν. ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΛΛΙΑ Δενδρολίβανο Μειώνει την τριχόπτωση, την πιτυρίδα, ιδανικό για λιπαρά μαλλιά, χαρίζει λάμψη και δυναμώνει το σκούρο χρώμα. ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΡΜΑ Για την ακμή: Πράσινο τσάι, Αλόη Για τη γήρανση: Πράσινο τσάι, Αλόη, Ιπποφαές Χαμομήλι Δίνει ζωηρές ανταύγειες στα ξανθά μαλλιά, και ενισχύει τη φυσική τους λάμψη. 7

8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Συλλέγουμε βότανα μόνο όταν γνωρίζουμε καλά το κάθε είδος. Τα χρησιμοποιούμε προληπτικά και σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστούν την θεραπεία που μας χορήγησε ο γιατρός. Ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες για τη χρήση του. 8