ΓΛΑΓΟΛΙΚΑ σλοβακική γραφή

Transcript

1 ΓΛΑΓΟΛΙΚΑ σλοβακική γραφή Το πρώτο γραπτό τεκµήριο του σλοβακικού πολιτισµού αρχίζει µε τα λόγια του Ευαγγελίου κατά Ιωάννη: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος και ο Λόγος ήταν προς τον Θεό, και ο Λόγος ήταν Θεός». Με αυτό το ιστορικό γραπτό εισήλθαν τον 9ο αιώνα οι Σλοβάκοι στην σκηνή της ιστορίας του κόσµου. Στην καθαυτή αρχή του σλοβακικού πολιτισµού δεν είναι λύκαινα που θηλάζει τους Ρωµύλο και Ρέµο, όπως είναι στους Ρωµαίους, ούτε αναφορές για ανθρώπινες θυσίες, ούτε µύθοι άλλων λαών στην αρχή της ιστορίας των Σλοβάκων είναι ο Λόγος του Θεού! Τόσο βαθειά επεµβαίνει το Ευαγγέλιο στην ιστορία τους και στον πολιτισµό τους. Το σλοβακικό έθνος γεννήθηκε πολιτιστικά µε την αποδοχή της βάπτισης και του Λόγου του Θεού. [Jozef kardinál Tomko, Ιωζεφ Καρδινάλιος Τοµκο, Νίτρα 2006]. Ίδη στην αρχή του γραπτού πολιτισµού τους, οι Σλοβάκοι έτυχαν αναγνώρισης στο ανώτατο επίπεδο της τότε κοινωνικής και πολιτικής ζωής, µε την έγκριση της γλώσσας των παλαιών Σλοβάκων ως τέταρτης λειτουργικής γλώσσας της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας, στη Ρώµη το 868. Συµβολικά, ο σλοβακικός πολιτισµός γεννήθηκε στην άγια τράπεζα της Φάτνης, στη Βασιλική της Παναγίας των Χιονιών στη Ρώµη. Τόσο µεγαλοπρεπής ήταν η ιστορική στιγµή γέννησης του πολιτισµού των Σλοβάκων. Το σλοβακικό έθνος, σαν πρώτο από όλους τους σλάβικους λαούς, απέκτησε τη δική του γραφή και η σλοβακική γλώσσα ήδη τον ένατο αιώνα εγκαταστάθηκε ως µια ξεχωριστή πολιτισµένη γλώσσα.

2 Αυτό, στην ιστορία των εθνών ασυνήθιστο ορόσηµο, ήταν µια εποχιακή πράξη των δύο αδελφών από τη Θεσσαλονίκη των Αγίων Κύριλλο και Μεθόδιο. Αυτό συνέβη το 863, µε τη εµφάνιση µιας νέας γραφής, γνωστής σήµερα ως Γλαγολιτική, την οποία για τους Σλοβάκους σύνταξε ο Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος που αργότερα στο µοναστήρι δέχτηκε το όνοµα Κύριλλος. Ήταν ο πρώτος που κωδικοποίησε τη λόγια γλώσσα γραµµάτων και λειτουργίας των Σλάβων και η βάση της γλώσσας αυτής ήταν τα αρχαία σλοβάκικα. Οι κυριλλοµεθοδιανές µεταφράσεις βιβλικών γραπτών, όπως λένε εµπειρογνώµονες, ακόµα και µετά από χίλια χρόνια εκπλήττουν µε την τελειότητά τους. Από άποψη θεολογική, γλωσσολογική και υφολογική, την κυριλλοµεθοδιανή µετάφραση την θεωρούν και σηµερινοί ειδικοί ένα λαµπρό µεγαλοφυή έργο. Μετά την µετάφραση των λειτουργικών βιβλίων ήρθε ο Κωνσταντίνος και ο αδελφός του ο Μεθόδιος στα εδάφη των Σλοβάκων για να ιδρύσουν την πρώτη σχολή των Σλάβων. Στην έδρα του πρίγκιπα Rastislav [Ραστισλαυ] στο Devín [Ντεβίν], ιδρύθηκε το πρώτο σλοβακικό πανεπιστήµιο, όπου διδασκόταν στη γλώσσα του έθνους, και για πρώτη φορά δηµιουργήθηκε ένα εκπαιδευτικό σύστηµα που δεν προοριζόταν µόνο για τα ανώτερα στρώµατα της κοινωνίας. Τον καιρό εκείνο, κάτι τέτοιο ήταν στην Ευρώπη ένα µοναδικό φαινόµενο, επειδή εκτός από στα ελληνικά και τα λατινικά, δεν διδασκόταν σε καµία άλλη γλώσσα. Παρά τη σύντοµη του διάρκεια, είκοσι ένα χρόνια [ ], κατατάχθηκε αυτό το πανεπιστήµιο στα πρώτα ευρωπαϊκά κέντρα γραµµάτων και παιδείας και έγινε το λίκνο όλων των σλάβικων γραµµάτων. Η Γλαγολικα έγινε ένα πνευµατικό αλλά και πολιτιστικό φαινόµενο της εποχής, χάρη του οποίου οι παλιοί Σλοβάκοι ήδη τον ένατο αιώνα εντάχθηκαν σε εκείνους που βρισκόταν στην κορυφή του χριστιανικού κόσµου. Έγιναν η εµπροσθοφυλακή και εστία του πνευµατικού όπως και του πολιτιστικού κόσµου όλων των Σλάβων, και για αυτό µπορούµε την αρχαία σλοβακική γλώσσα να την ονοµάσουµε «λατινικά των Σλάβων». Αυτή εξελίχτηκε αργότερα στη λεγόµενη εκκλησιαστική σλαβική, την οποία µέχρις σήµερα στην λειτουργία τους χρησιµοποιούν πολλά σλάβικα έθνη. ικαιολογηµένα, η εθνική παράδοση ασταµάτητα θυµίζει το µεγαλειώδες έργο των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου, δύο µεγαλύτερων προσωπικοτήτων της σλοβακικής ιστορίας, αλλά και ιστορίας όλων των σλάβικων λαών.

3 ΙΕΡΑ ΓΡΑΦΗ «Τα σλοβακικά γράµµατα είναι πιο ιερά και πιο αξιοσέβαστα, επειδή ιερός άνδρας τα δηµιούργησε» Με αυτά τα λόγια τάχθηκε το δέκατο αιώνα να αµυνθεί την Γλαγολιτική την ιερή γραφή των παλαιών Σλοβάκων - ο µαθητής των δύο ιεραπόστολων, ιεροµόναχος Chrabr [Χραµπρ] και εξύψωσε το έργο του Αγίου Κύριλλου: «Αυτός µόνος του το έκανε σε σύντοµο χρόνο, και εκείνοι πολλοί σε πολλά χρόνια εκείνοι ειδωλολάτρες, αυτός άγιος.» Τη δύναµη αυτού του επιχειρήµατος θα την καταλάβουµε µόνο τότε, όταν συνειδητοποιηθούµε πως ο Άγιος Κύριλλος µετέφρασε το Ευαγγέλιο και τους Ψαλµούς σε ένα χρόνο περίπου [ ], ενώ χρειάστηκε να συντάξει πρώτα ολόκληρο το φωνητικό και ορθογραφικό σύστηµα. Μόνο η σύσταση αλφάβητου σε άλλους πολιτισµούς κράτησε ολόκληρα χρόνια. Τη µετάφραση της Παλαιάς ιαθήκης την τελείωσε ο Άγιος Μεθόδιος µαζί µε δύο ταχυγράφους, όπως αναφέρεται µε ακρίβεια στη βιογραφία του, σε οκτώ µήνες. Προς σύγκριση: τον 18ο αιώνα, µετάφραση και αντιγραφή ολόκληρης της Kamaldulská biblia [Καµαλντουλική Βίβλος] στα σλοβάκικα κράτησε δεκαπέντε χρόνια. Την υπεράνθρωπη απόδοση των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου τονίζει και το γεγονός πως στην σηµερινή εποχή των τεχνολογιών ταχύτητας, την αντιγραφή της Kamaldulská biblia στο υπολογιστή την έκαναν 3 άτοµα και µόνο η αντιγραφή, χωρίς µετάφραση, τους πήρε 4 χρόνια. Είναι και αυτό, γιατί ο µοναχός Chrabr υποδεικνύει την εξέχουσα προσωπικότητα του Κωνσταντίνου του Φιλόσοφου και εξηγεί όλα αυτά ως έργο του Αγίου Πνεύµατος. Εάν κοιτάξουµε στη βιογραφία του Αγίου Κυρίλλου [* Βυζάντιο, Θεσσαλονίκη Ρώµη 869] θα δούµε πως πραγµατικά πρόκειται για ένα ασυνήθιστο πνεύµα. Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος ανήκει στις πιο σηµαντικές προσωπικότητες του ενάτου αιώνα. Στην ευρεία του αποστολική δραστηριότητα, ο κόσµος των υψηλών ελληνικών γραµµάτων και φιλοσοφίας συναντιόταν µε τον κόσµο του βαθύ χριστιανικού µυστικισµού, η Ανατολή µε το λατινικό πολιτισµό, το Βυζάντιο µε τη Ρώµη, και όλα αυτά αρµονικά ηνωµένα στο πρόσωπό του, βρήκαν την έκβαση τους στην εποχιακή αποστολή τους στους Σλοβάκους. Στην εποχή του, ήταν ένας από τους µεγαλύτερους διανοουµένους του Βυζάντιου και της Ρώµης. Η

4 ξεχωριστή προσωπικότητά του έτυχε εκτίµησης και στη Ρώµη, µε χαρακτηρισµούς όπως «πραγµατικά θαυµάσιος φιλόσοφος, ο πιο µορφωµένος άνδρας, δάσκαλος αποστολικής ζωής». Το γεγονός πως δεν ήταν απλώς ρητορικές υπερβολές, επιβεβαιώνεται από το έργο ολόκληρης της ζωής του Κωνσταντίνου Φιλόσοφου, από το οποίο µέχρις και σήµερα αντλούν γνώση και πνευµατική δύναµη όλα τα σλάβικα έθνη. Στη Γλαγολικα σαν µια ιερή γραφή αναφέρεται πριν από το 890 και ο Κωνσταντίνος Πρεσλαβσκυ [της πόλης Πρεσλαβ]. Παροµοίως εκφράστηκε και ο Πάπας Αδριανός Β, και αναφέρονται σε αυτό και άλλες βιογραφίες της εποχής, όπως για παράδειγµα ο Βουλγαρικός Μύθος και Η Ζωή του Ναούµ. Η εξήγηση του γιατί την εποχή του Αγίου Κυρίλλου τα σλοβάκικα γράµµατα θεωρούταν ιερά, καταγράφεται στο Βίωµα του Κωνσταντίνου και Βίωµα του Μεθόδιου. Και στα δύο αυτά ιστορικά ντοκουµέντα, σύµφωνα επαναλαµβάνεται ισχυρισµός πως στο Κωνσταντίνο το Φιλόσοφο «ο Θεός φανέρωσε γραφή για τους Σλοβάκους». Προφητικό πνεύµα στους Θεσσαλονικείς αδελφούς Κωνσταντίνο και Μεθόδιο επιβεβαιώνει και η προφητεία του ιδίου του θανάτου τους. Και οι δύο τους έχουν λάβει από τον Θεό γνώση για την ηµέρα του θανάτου τους ο Άγιος Κύριλλος 50 µέρες προηγουµένως και ο Άγιος Μεθόδιος 3 µέρες προηγουµένως. Για τη µοναδικότητα και την φανέρωση των σλοβάκικων γραµµάτων µιλάει και η βυζαντινή διπλωµατική αλληλογραφία. Στην επίσηµη επιστολή του, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας ο Μιχαήλ γ παροµοίαζε το Σλοβάκο πρίγκιπα Rastislav στον µεγάλο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Με αυτό υπογράµµισε την βασική ιστορική σηµασία του, επειδή όπως ο Κωνσταντίνος άνοιξε την εποχή του οικουµενικού χριστιανισµού, έτσι ο Rastislav άνοιξε την εποχή χριστιανισµού των Σλάβων. ΓΛΑΓΟΛΙΚΑ Ο Άγιος Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος συνέστησε τη Γλαγολιτική γραφή σύµφωνα µε µια ιδέα, κάποιο κλειδί, που του δόθηκε σε µια µυστική πνευµατική ένωση µε τον Θεό. Για την καταγωγή της πρώτης σλοβάκικης γραφής µιλάει, ακόµα πριν από το 910, ο µαθητής του Αγίου Μεθοδίου ο Άγιος Ναούµ στο έργο του Περί Γραµµάτων. Εδώ σηµείωσε και τον ακριβές χρόνο της δηµιουργίας τους το έτος 863. Η Γλαγολικα

5 είναι ένα πρωτοφανές σύστηµα γραφής αποτελούµενο από 38 σύµβολα και εκφράζει όλες τις ιδιαιτερότητες της σλάβικης γλώσσας. Φωνολογικά υπερέβη και τα ελληνικά και τα λατινικά. Στην Γλαγολικα, παρόµοια όπως στην εβραϊκή και την ελληνική αλφάβητο, τα γράµµατα είχαν και την αριθµητική τους σηµασία. Ο Κωνσταντίνος έχει ώµος δηµιουργήσει για το Γλαγολιτικό αλφάβητο ένα αριθµητικό σύστηµα ανεξάρτητο από το ελληνικό. Η Γλαγολικα, σαν εντελώς πρώτη γραφή όλων των Σλάβων, τεκµηριώνεται από περισσότερες πηγές του 9-ου αιώνα κυρίως από τις µαρτυρίες των συµµετεχόντων, και επίσης από εκείνους που την καταπολεµούσαν τους Βαυαρούς επισκόπους και το γραπτό τους Conversio. Τελικά, το γεγονός πως ο Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος δηµιούργησε µια νέα γραφή, βεβαιώνει και εγκρίνει και ο ίδιος ο Πάπας Ιωάννης ο η στη Βούλλα του Industrie Tuae του 880. Η αυθεντικότητα της Γλαγολικα εκδηλώνεται όχι µόνο στο σχήµα των γραµµάτων και στη φωνολογία, αλλά προπαντός στη συµβολική που µε µια περίτεχνη συντοµογραφία απεικονίζει ολόκληρη την ουσία του Ευαγγελίου του Χριστού. H Γλαγολικα έγινε γενικό εργαλείο του γραπτού πολιτισµού µόνο στα εδάφη των παλαιών Σλοβάκων. Η επιτυχής αποστολή των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου οι οποίοι εισήχθησαν τη λειτουργία στα αρχαία σλοβάκικα, κράτησε περίπου τριάµισι χρόνια [ ]. Αργότερα, επί

6 της τέλεσης του Αγίου Μεθοδίου ως αρχιεπισκόπου, µέχρις 885. Μετά το θάνατο του, ο νέος βασιλιάς των Σλοβάκων ο Svätopluk [Σβαετοπλουκ], έδωσε τις δικαιοδοσίες στο Γερµανό επίσκοπο Wiching [Βιχιγγκ]. Ο Wiching ήταν εκπρόσωπος της λατινικής τελετουργίας και για αυτό διέταξε βίαιο κλείσιµο της αρχαίας σλοβακικής γλαγολιτικής σχολής στο Devín [Ντεβίν] το 886. Κατάστρεψε έτσι ολόκληρη τη σλοβακική γραµµατεία, και τους µαθητές των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου υπέβαλε σε βασανιστήρια και στο τέλος έδωσε εντολή να τους διώξουν. Η Γλαγολικα σταδιακά εξαφανίστηκε παρά το γεγονός πως ένα µέρος των µαθητών τους ίδρυσε αργότερα στο Ochrid [Οχριντ] µια νέα γλαγολιτική σχολή. Επειδή τριάντα χρόνια αργότερα, στην πόλη Preslav [Πρεσλαβ], την έδρα του Βούλγαρου βασιλιά, γεννήθηκε η δεύτερη εκδοχή της σλαβικής γραφής η λεγόµενη cyrilika, το κυριλλικό αλφάβητο. Η Γλαγολιτική σχολή παραµερίστηκε στο περιθώριο της Βουλγαρικής επικράτειας στο Ochrid, µε επί κεφαλής τους εξέχοντες µαθητές των Αγίων Κύριλλου και Μεθοδίου τον Κλήµη τον Σλοβάκο και τον Ναούµ. Ο Άγιος Κλήµης ο Σλοβάκος [ 916] ήταν ο πρώτος επίσκοπος της λειτουργίας στα αρχαία σλοβάκικα στη Βουλγαρία και σε µεγάλο βαθµό σε αυτόν οφείλεται η άνθηση, «ο χρυσός αιώνας» των βουλγάρικων γραµµάτων. Παρά το γεγονός πως η γλαγολιτική παιδία διάρκεσε µέχρι και τον 12ο αιώνα, τελικά από τα αρχικά γλαγολιτικά κέντρα άρχισε να διαδίδεται στο σλάβικο κόσµο το κυριλλικό αλφάβητο, µε το οποίο έχουν αντιγραφεί πολλά αυθεντικά γλαγολιτικά γραπτά. Η ΣΥΜΒΟΛΙΚΉ της ΓΛΑΓΟΛΙΚΑ Όπως φαίνεται από την εικόνα, η Γλαγολικα έχει εικαστικά ενδιαφέρον διακοσµητικό χαρακτήρα µε ένα χαρακτηριστικό κυκλικό στοιχείο. Η πλειονότητα των ψηφίων της Γλαγολικα είναι σχηµατισµένη από τρία βασικά σύµβολα που παριστάνουν τα τρία πιο σηµαντικά σύµβολα της χριστιανοσύνης το σταυρό, το κύκλο σύµβολο απεραντοσύνης, το τρίγωνο σύµβολο της Αγίας Τριάδας. Το πρώτο γράµµα της Γλαγολικα είναι ο σταυρός. Ενώ τα άλλα αλφάβητα µε το σταυρό τελειώνουν, η Γλαγολικα µε το σταυρό αρχίζει. Εδώ, ο σταυρός συµβολικά και κατά λέξη κλείνει µια εποχή της ανθρωπότητας, για να ανοίξει µια νέα εποχή. Στο πρώτο σλάβικο αλφάβητο πρόκειται για

7 µια εικονική προφητεία, πως στους Σλάβους, τις πύλες στην πολιτισµική ιστορία του κόσµου τες ανοίγει ο χριστιανισµός. Ιδιαίτερα ισχύει αυτό για την Σλοβακία, επειδή από τον ερχοµό των Αγίων Κύριλλο και Μεθόδιο, η Σλοβακία έγινε η εστία χριστιανισµού για όλους τους σλάβικους λαούς που µε αυτόν τον τρόπο έγιναν ιστορικά εµφανείς. Από εκείνο τον καιρό, ο κυριλλοµεθοδιανός διπλός σταυρός έγινε το σύµβολο των Σλοβάκων. Σαν ένα από τα λίγα κράτη του κόσµου, έχουν στο έµβληµά τους ένα τόσο εµφανές σύµβολο χριστιανοσύνης, είναι µάλιστα ο µόνος λαός που έχει στο έµβληµά του το διπλό σταυρό. Ο διπλός σταυρός ως πνευµατικό σύµβολο εκλαµβανόταν στο Βυζάντιο σαν σήµα πνευµατικού αξιώµατος του Πατριάρχη. Αρχικά, το µικρότερο οριζόντιο σκέλος αντιπροσωπεύει την πινακίδα µε επιγραφή του Πιλάτου: «Ιησούς Ναζωραίος, Βασιλέας των Εβραίων», που ήταν γραµµένη σε τρεις γλώσσες: στην εβραϊκή, ελληνική και λατινική, γλώσσες που έγιναν και επίσηµα αναγνωρισµένες λειτουργικές γλώσσες. Για αυτό, το πάνω σκέλος του διπλού σταυρού στους Σλοβάκους θυµίζει την πνευµατική πάλη του Αγίου Κύριλλου µε τους λεγόµενους Πιλατέους για την τέταρτη λειτουργική γλώσσα τα αρχαία σλοβάκικα. Με την έγκριση αυτής της γλώσσας στη λειτουργία, οι Σλοβάκοι ενταχτήκαν στους κορυφαίους πολιτισµένος λαούς, δίπλα στο Ισραήλ και τις δύο µεγάλες δυνάµεις του τότε κόσµου. Τον ρόλο που διαδρα- µάτισαν οι Έλληνες στον κόσµο του πολιτισµού και ο λαός του Ισραήλ στην ιστορία της σωτηρίας, ένα τέτοιο ρόλο διαδραµάτιζαν στον 9ο αιώνα οι Σλοβάκοι στον κόσµο των Σλάβων.

8 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΉ ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΉΚΗ Ο Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος εκλάµβανε την εικόνα της γραφής και τη δύναµη της ως µια άλλη διάσταση του Λόγου του Χριστού, και για αυτό χρησιµοποίησε το σχήµα της να κρυπτογραφήσει σε αυτήν την πνευµατική παρακαταθήκη της Γλαγολικα. Προπάντων το πρώτο γράµµα το σύµβολο του Χριστού και το γράµµα S -, είναι εικονογραφική έκφραση της ιδέας «Ο Λόγος έγινε σάρκα», η οποία είναι η ουσία της Καινής ιαθήκης. Το Αλφάβητο τελειώνει µε το σύµβολο της Άγιας Τριάδας - που δηλώνει το όνοµα του Θεού. Περισσότερα γράµµατα της Γλαγολικα είναι παρ- µένα από τα εβραϊκά ή είναι παράγωγα των εβραϊκών γραµµάτων είναι προπαντός το γράµµα σιν. Για τον Άγιο Κύριλλο ήταν χαρακτηριστικό να εκφράζεται µε την γλώσσα συµβολικής και εικόνων, για αυτό και χρησιµοποίησε το συµβολισµό και τη µυστική του εβραϊκού πνευµατισµού των δύο λέξεων Σιεµα και Σιαλοµ, στα οποία κρύβεται η πνευµατική ουσία της Παλαιάς ιαθήκης. Κυρίως η λέξη Σιαλοµ είναι µια από τις λέξεις κλειδιά της εβραϊκής γλώσσας µε βαθειά συµβολική. Ση- µαίνει ειρήνη και σωτηρία. Για την πνευµατική συµβολική της λέξης σιαλοµ, διάλεξε ο Αγ. Κύριλλος το γράµµα σιιν - ευθείας από το

9 εβραϊκό αλφάβητο και µε αυτό ένωσε το αρχαίο σλοβάκικο αλφάβητο µε το εβραϊκό. Το γεγονός πως πράγµατι πρόκειται για την συγκεκριµένη λέξη σιαλοµ, το τεκµηριώνει η τριάδα των γλαγολιτικών γραµµάτων της λέξης pokoj [= ειρήνη]. Και τα τρία της σύµφωνα PoKoJ, έχουν τον χαρακτήρα της εβραϊκής γραφής που δηλώνει ακριβώς τη λέξη σιαλοµ, και ταυτόχρονα αποτελούν τη µετάφρασή της στα σλοβάκικα. Αυτό αποδεικνύει πως το σιαλοµ είναι το κλειδί στη λύση της µυστηριώδους διαφορετικότητας των συλλάβων Š, B, P, K και J. Το Σιαλοµ είναι εικόνα της αιώνιας ειρήνης και µακαριότητας, άρα µιας κατάστασης πληρότητας µεταξύ Θεού και ανθρώπου, την οποία η Βίβλος συνδέει µε τη γενική λύτρωση. Αυτός είναι ο λόγος, γιατί η πρώτη λέξη που ο Χριστός µετά την Ανάσταση λέει στους αποστόλους, είναι ακριβώς η λέξη Σιαλοµ / Ειρήνη [Ιωάννης 20, 19], έτσι όπως το προφητεύει ο ψαλµωδός [Ψαλµός 85,8]: «θα µιλήσει ειρήνη στον λαό του, και στους οσίους του». Έτσι ο Μεσσίας αναγγέλλει στους ανθρώπους πως η σωτηρία τους έχει ολοκληρωθεί. Για αυτό η λέξη σιαλοµ στην Γλαγολικα φέρει το πιο σηµαντικό µήνυµα και είναι φανερά, διπλά µάλιστα, εβραϊκά και σλοβάκικα, κρυπτογραφηµένη σε αυτό το µοναδικό χριστιανικό αλφάβητο. Στη Γλαγολικα, το κάθε γράµµα σηµαδευόταν µε µια λεγόµενη αλφαβητόλεξη. Ήταν οι πρώτες λέξεις των στοίχων της προσευχής κατά αλφάβητο του Αγίου Κύριλλου, η οποία όµως δεν έχει διασωθεί. Αν διαβάζουµε τις αλφαβητόλεξεις οργανωµένες µε τη σειρά των γραµµάτων όπως ακολουθούν το ένα µετά το άλλο, θα βρούµε πως είναι ένα κείµενο µε νόηµα. Μέσω του κρυπτογραφήµατος των αλφαβητολέξεων ο Κωνσταντίνος ο Κύριλλος, βιρτουόζος της εικονικής γλώσσας, απεύθυνε στους Σλοβάκους µια αξιοπρόσεκτη ιδέα: Τον

10 Χριστό µε γράµµατα του Θεού καλό είναι να κηρύττετε, [για] Ζωή σε αφθονία [να έχει] η γης, και ως άνθρωποι να διαλογίζεστε Αυτός [είναι] η Ειρήνη µας, λέγοντας τη λέξη Σιαλοµ στην Τριάδα! Είναι έκκληση, µε τα γράµµατα δοσµένα από τον Θεό να κηρύττουµε τον Χριστό, οποίος έδωσε τη ζωή Του για µας, εµείς να την έχουµε σε αφθονία. Έτσι ολοκλήρωσε την σωτηρία µας ΣΙΑΛΟΜ και συµφιλίωσε την ανθρωπότητα µε τον Θεό, δια του Πατέρα και Υιού και Άγιου Πνεύµατος, στο µυστήριο της Πανάγιας Τριάδας. Ο Άγιος Κύριλλος στα έργα του συχνά εκφραζόταν µε τα λόγια της Άγιας Γραφής, και έτσι πολλές από τις δηλώσεις του µπορούν να τεκµηριωθούν ευθείας µε τον Θείο λόγω. Αυτό µας δίνει σήµερα την δυνατότητα να βρούµε το σωστό τους νόηµα και την ορθή τους σηµασία. Το κρυπτογράφηµα των αλλφαβητολέξεων περιέχει ιδέες από την Καινή ιαθήκη Ιωάννης 10,10 και από την Επιστολή προς Εφεσίους 2, Αυτή η διαθήκη του Άγιου Κύριλλου, κρυµµένη στη Γλαγολικα, είναι το ύψιστα πνευµατικό κλειδί ενός αλφάβητου που ξεκινάει µε σταυρό και κλείνει µε το σύµβολο της Άγιας Τριάδας. Η Γλαγολικα είναι ένα αλφάβητο, του οποίου το άλφα και το ωµέγα είναι ο Σταυρός και η Τριάδα. Ακριβώς στο πνεύµα της Αποκάλυψης στον Ιωάννη: «Εγώ είµαι το Α και το Ω, η αρχή και το τέλος, λέει ο Κύριος εγώ είµαι ο πρώτος και ο τελευταίος, κι αυτός που ζει,...» [Αποκ. στον Ιωάννη 1, 8 και 17, 18] Έτσι η Γλαγολικα γίνεται µια ολοκληρωµένη εικόνα του Χριστού, όπου Αυτός απεικονίζεται ως ο Πρώτος και ο Τελευταίος και ο Ζωντανός. Η θέση των γραµµάτων στο πλαίσιο του αλφάβητου, που εκφράζουν το όνοµα του Θεού, µπορεί να διαβάζεται σαν µια χρονολογική καταγραφή της ιστορίας της Σωτηρίας: Στην αρχή είναι ο Χριστός που υπήρχε ήδη πριν από όλη την πλάση, µετά από αυτόν ακολουθεί ο αγγελλόµενος στην Παλιά ιαθήκη «Πρίγκιπας της Ειρήνης», στο κέντρο βρίσκεται ο Ενσαρκωµένος Λόγος, οποίος φέρνει τη λύτρωση - Σιαλοµ, και ολόκληρο το αλφάβητο που συµβολίζει τον Χριστό Λόγω, το κλείνει και ολοκληρώνει η Τριάδα. Η Γλαγολικα παρουσιάζει τον γραπτό πολιτισµό, οποίος είναι η βάση του ανώτατου ανθρώπινου πολιτισµού. Επειδή είναι προπαντός ο λόγος, που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από όλα τα άλλα πλάσµατα. Στην εικόνα του Θεού, στην εικόνα του Αιώνιου Λόγου είναι πλασµένος ο άνθρωπος. Ο γραπτός λόγος είναι µια ξεχωριστή ενσάρκωση του Λόγου, και χάρη σε

11 αυτό, ο γραπτός πολιτισµός έχει και µια ιδιαίτερη δύναµη και επίδραση στον άνθρωπο. Για αυτό, η Γλαγολικα, εκφράζοντας την στοιχειώδη µορφή του λόγου, ως ένα µοναδικό χριστιανικό αλφάβητο είναι µια αληθινή εικόνα του Λόγου. Είναι µια εικόνα του Χριστού, οποίος είναι η Αρχή και το Τέλος, το Άλφα και το Ωµέγα. Στο κέντρο της είναι ο Λόγος, που έγινε Σάρκα δια µέσου της Θεοτόκου. Σιαλοµ, ως ο πυρήνας του Ευαγγελίου, φέρων την είδηση της ολοκληρωµένης σωτηρίας των ανθρώπων, είναι ταυτόχρονα και το κύριο της µήνυµα. Με αυτή τη µοναδική χριστιανική συµβολική, η από τον Θεό φανερωµένη γραφή της Γλαγολικα, ίσα που καλεί για κήρυγµα του Ευαγγελίου. Π Ρ Ο Γ Λ Α Σ - Υ Μ Ν Η Σ Η ΤΟΥ Θ Ε Ο Υ

12 Ο Προγλας - Πρόλογος, είναι η πρώτη ποιητική σύνθεση γραµµένη στη Γλαγολικα στη γλώσσα των Σλοβάκων. Είναι ένα λογοτεχνικό αριστούργηµα, η αρχή των σλοβάκικων και γενικά σλάβικων γραµµάτων και πολιτισµού. Η λογοτεχνική του δοµή µπορεί να συγκρίνεται µε τα τελειότερα ποιητικά έργα όλων των εποχών. Ο κόσµος την ανακάλυψε χίλια σχεδόν χρόνια µετά την γένεσή της. Ο Προγλας γράφτηκε στα εδάφη της Σλοβακίας στα χρόνια από τον Κωνσταντίνο το Φιλόσοφο. Ο Κωνσταντίνος συνοψίζει εδώ τη δική του φιλοσοφία του ανθρώπου, κατά την οποία ο άνθρωπος, σαν έλλογο ον, κατανοεί τον Λόγω και ζει απ αυτό, θεωρώντας τον Θεό βάση και πυγή του κόσµου και της ζωής του. Γι αυτό όµως πρέπει να αποκτήσει τη γνώση των «γραµµάτων» και µέσω του γραπτού πολιτισµού να εξυψώσει την ψυχή του στον Λόγω του Θεού. Εδώ ο Κωνσταντίνος απευθύνεται µε ιδιαίτερο τρόπο στο έθνος των Σλοβάκων, στους οποίους ο Θεός δώρισε γράµµατα και µε αυτά και την Άγια Γραφή στη δική τους γλώσσα. Ο Προγλας είναι ένας ύµνος που διακρίνεται από κάθε άποψη και έχει εξαιρετική ποιότητα τόσο από λογοτεχνικής πλευράς όσο από πλευράς περιεχοµένου. Ειδικοί χαρακτήρισαν το Προγλας ως µια διαχρονική ποιητική δοξολογία των από το Θεό δοσµένων γραµµάτων. Το χαρακτήρισαν ακόµα σαν ένα µοναδικό ποιητικό έργο µεγάλων πνευµατικών διαστάσεων, µε θέρµη και ενθουσιασµό του λόγου, µε µια µοναδική ικανότητα να κάνει κατανοητές τις αλήθειες και µυστήρια µέσω µεταφορών και εικόνων, µε µια µεγάλη έµφαση στην οµορφιά της γλώσσας. Σε καµία άλλη λογοτεχνία των καιρών εκείνων και ακόµα για πολλά χρόνια µετά, δεν βρίσκοµε παρόµοιο ενθουσιώδη κάλεσµα που ν απευθύνεται στον λαό, να φροντίζει για βιβλία στη δική του γλώσσα. Ο Προγλας δείχνει πόσο ψιλό λογοτεχνικό επίπεδο έφτασε ήδη από την αρχή η αρχαία λόγια σλοβακική γλώσσα, και αυτό σε µια εποχή, που στην πλειονότητα των τότε ευρωπαϊκών εθνών δεν υπήρχε κανένα δείγµα έντεχνης ποιητικής δηµιουργίας σε εθνική γλώσσα. Αυτό το έργο είναι παράδειγµα µιας ιδανικής ενότητας περιεχοµένου και µορφής, µετρικής και γραφικής, επειδή τα σχήµατα των σηµαντικών γραµµάτων εισχωρούν ευθείας στην λογοτεχνική δοµή του ποιήµατος. Αυτό όµως φαίνεται µόνο, όταν το ποίηµα αυτό είναι γραµµένο στη Γλαγολικα, µια που η µεταγραφή του στο κυριλλικό ή λατινικό αλφάβητο

13 σβήνει το εικονικό του µήνυµα. Ο αριθµός τρία εµφανίζεται σε περισσότερα επίπεδα της λογοτεχνικής δοµής του Προγλας, που τελειώνει µε την δοξασία της Παναγίας Τριάδας. Στο ποίηµα εξέχουν ειδικά τρεις τριάδες τριπλών αναφορών, και αυτό στους στίχους Ακριβώς σε αυτούς κρύβεται «των ενδόξων Σλάβων δόξα», µε την ένωση των λέξεων SLOVo SLOVákom [Λόγος στους Σλοβάκους]. ΛΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ ΣΛΟΒΑΚΟΥΣ Nomen omen, η γνωστή λατινική παροιµία, που λέει πως το όνοµα προσηµαίνει τον φορέα του. Οι Σλάβοι θεωρούν πως το όνοµά τους είναι παράγωγο της σλαβικής λέξης slovo [λέξη, λόγος]. Η ιδέα σύνδεσης των Σλάβων και των Σλοβάκων µε το λόγω δεν είναι νέα. Ένδειξη αυτής υπάρχει ήδη στον ένατο αιώνα, στην κατ αυτήν αυγή του σλαβικού γραπτού πολιτισµού, συµβολικά µε το γεγονός πως αυτός ξεκίνησε µε το Λόγω του Θεού, και οι πρώτες λέξεις γραµµένες στη γλώσσα των παλαιών Σλοβάκων έλεγαν: «Στην αρχή ήταν ο Λόγος, και ο Λόγος ήταν προς τον Θεό». Ήταν η πρώτη φράση από το Ευαγγέλιο κατά Ιωάννη. Όταν ο Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος µετέφρασε το Ευαγγέλιο στην αρχαία σλοβακική γλώσσα, έγραψε το υµνητικό ποίηµα Προγλας, όπου µε συµβολική συσχέτιση των εννοιών Slovo [λόγος] και Slováci [Σλοβάκοι] συσχετίζει τον Λόγω τον Χριστό, µε το σλοβάκικο έθνος, προς το οποίο στο ποίηµα αυτό απευθύνεται. Το 14-ο αιώνα, ο χρονογράφος του Καρόλου δ επίσης θεωρούσε πως το όνοµα των Σλάβων κατάγεται από τη λέξη slovo [λόγος]. Αυτή τη γνώµη την δεχόταν και οι ιδρυτές της σλαβολογίας ο Pavol Jozef Šafárik και ο Jozef Dobrovský, αλλά και ο Ľudovít Štúr. Παροµοίως, και o µεγαλύτερος γλωσσολόγος του 20-ου αιώνα Roman Jacobson, όπως και πολλές άλλες προσωπικότητες της σύγχρονης σλαβολογίας. Ο Κροάτης σλαβολόγος Josip Bratulič εξέφρασε µάλιστα την άποψη πως οι Σλοβάκοι είναι παιδιά του Λόγου, επειδή η γέννηση τους ως έθνους έγινε µε τη βάπτιση. Την πιο βαθειά αιτιολόγηση της σχέσης των Σλάβων µε τον Λόγω την έδωσε η γλωσσολογική µεγαλοφυΐα ο Ľudovít Štúr. Ο λόγος είναι κατά τη γνώµη του η τελειότερη έκφραση του πνεύµατος, επειδή µε τις ιδιότητες

14 του µπορεί πιο πιστά να αντικατοπτρίζει τον χαρακτήρα του πνεύµατος. Ο Štúr βάση της εθνογραφικής του µελέτης προέβλεπε την δηµιουργική συµβολή των Σλάβων κυρίως στον τοµέα του λόγου: «αληθινά και σηµαντικά αποκαλέστηκε ο λαός µας ως Σλάβοι, δηλαδή ένας λαός του λόγου, του άσµατος. Ο λόγος και αλλιώς έχει στη σλαβική ζωή µια βαθιά σηµασία.» Με αυτό το πνεύµα, ο Λόγος του Θεού, που ο Άγιος Κύριλλος τον παρέδωσε στους Σλοβάκους, έπρεπε στο τέλος να µεταδοθεί σε όλους τους Σλάβους. Αυτή την ευγενική επιδίωξη είχε ήδη από την αρχή ο βασιλέας Rastislav, οποίος ήθελε να µεταφέρει την πίστη στον Χριστό σε όλα τα µήκη και πλάτη του σλαβικού κόσµου. Να διαδίδεται η πίστη στη γλώσσα του λαού, στην πατρίδα του και έξω από τα σύνορά της, αυτό ήταν την εποχή εκείνη µια επαναστατική ιδέα, που όµως βασιζόταν σε φυσικά δεδοµένα, επειδή τότε ακόµα υπήρχε στους σλάβικους λαούς η γλωσσική ενότητα. Παρά το γεγονός πως οι Σλάβοι κατοικούσαν το ουσιαστικό τµήµα της Ευρώπης, και µάλιστα και σηµαντικό τµήµα της Ασίας, τους ένωνε η γλώσσα τους και ο αυθεντικός τους πολιτισµός. Η ιεραποστολή των Θεσσαλονικιών αδελφών µε τη µεσολάβηση των παλαιών Σλοβάκων ενσωµάτωσε τις πλατιά απλωµένες φυλές των Σλάβων στο µυστικό σώµα του Χριστού, την Εκκλησία. Με αυτό, και οι δύο αυτοί αδελφοί κατατάσσονται κοντά στις µεγαλύτερες βιβλικές προσωπικότητες τον Μωυσή και τον Άαρονα και ακόµα στους απόστολους Πέτρο και Παύλο. Οι προσωπικότητες της εποχής του αποκαλούν τον Κωνσταντίνο Φιλόσοφο «ισαπόστολο» και ο Πάπας Αδριανός β υπέδειξε την πρωταποστολική σηµασία της κυριλλοµεθοδιανής ιεραποστολής, όταν αποφάσισε να κηδευτεί ο Άγιος Κύριλλος σαν Πάπας κεφαλή της Εκκλησίας. Και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Κύριλλος συνειδητοποιούσε τη µεγάλη σηµασία αυτής της ιστορικής στιγµής, και γι αυτό την εξύµνησε µε το µεγαλοπρεπές ποίηµα PROGLAS, όπου απώθησε φόρο τιµής στα Θεία γράµµατα, που απεικονίζουν τον Λόγω, δηλαδή τον Θεό.

15 ΣΙΕΜΑ ΣΛΟΒΑΚΙΑ Κατά τον Άγιο Κωνσταντίνο Φιλόσοφο, φιλόλογο και µυστικιστή, γλώσσα και λόγος είναι έκφραση του Πνεύµατος, που πρέπει να φέρνει τον άνθρωπο κοντά στον Θεό. Γι αυτό, το νέο αλφάβητο έπρεπε πρώτα από όλα να εξυπηρετεί την χριστιανική ζωή κατ αρχή στους Σλοβάκους, και ο ρόλος τους ήταν, να τη µεταφέρουν σε ολόκληρο το σλαβικό κόσµο. Έτσι, η γλωσσική ενότητα των Σλάβων, ενδυναµωµένη µε τα γράµµατα της Γλαγολικα και εξυψωµένη µε τον Λόγω του Θεού, θα µετουσιωνόταν σε µια ενότητα πνευµατική. Με αυτό τον τρόπο, θα εκπλήρωναν την προαιώνια τους αποστολή από την αρχή κρυµµένη στο όνοµα των Σλάβων να µεταφέρουν τον δαυλό του Λόγου [του Χριστού] στο σκοτάδι της ειδωλολατρίας. Αυτή την ιδέα την βρίσκουµε κυρίως στο υµνητικό ποίηµα του Κωνσταντίνου, το PROGLAS, που µε το µήνυµα του συµπληρώνεται και ολοκληρώνεται η παρακαταθήκη της Γλαγολικα. Ο Κωνσταντίνος Φιλόσοφος, µε το βιβλικό «Σιεµα Ισραήλ!» - Άκουσε, Ισραήλ!, µε το οποίο προσφώνησε ο θεός το εκλεκτό λαό Του, απευθύνεται στον Proglas στους Σλοβάκους και µ αυτό τον τρόπο τους συ-

16 σχετίζει µε τον εκλεκτό λαό του Ισραήλ. Υπονοεί έτσι µια καταπληκτική ιδέα πως ο Θεός δίνει τη σκυτάλη του Λόγου στον νέο εκλεγµένο λαό, όπως το λέει ο Ιησούς στους Εβραίους στο Ευαγγέλιο: «, η βασιλεία του Θεού θα αφαιρεθεί από σας, και θα δοθεί σε ένα έθνος που κάνει τους καρπούς της.» [Ματθαίος 21, 43] Ο Άγιος Κύριλλος σαν προφήτης προφητεύει έτσι ένα νέο εκλεκτό λαό το Θεού, για τον οποίον προσεύχεται και στην τελευταία στιγµή της ζωής του: «όταν τους συνάξεις όλους σε οµοψυχία, κάνε τους λαό εκλεκτό, και έµπνευσε τους στην καρδιά τον λόγω της υιοθέτησης σου [Γαλ 4, 6], επειδή είναι το δικό σου δώρο, που [τους] ανάξιους δέχτηκες για κήρυκες του Χριστού Σου.» Αυτές τις ιδέες επιβεβαιώνει ξανά ο Επαινετικός λόγος στους Κύριλλο και Μεθόδιο, από τον επίσκοπο Κλήµη τον Σλοβάκο. Εδώ εξηγεί πιο εκτεταµένα, πως η ουσία του να είναι ο λαός αυτός εκλεκτός, είναι να µαρτυρεί και να διαδίδει την χριστιανική πίστη. Και επειδή ο Θεός τις υποσχέσεις του δεν τις αλλάζει [Ρωµ 11, 29], µετά από παραπάνω από 1100 χρόνια την προφητεία αυτή την επαναλαµβάνει ο επί κεφαλής της Εκκλησίας ο Πάπας Ιωάννης Παύλος β µε αυτά τα λόγια: «Η Σλοβακία έχει ιδιαίτερο ρόλο στην οικοδόµηση της Ευρώπης της τρίτης χιλιετίας. Η Σλοβακία εκλήθην να προσφέρει στην Ευρώπη προπάντων το δώρο της πίστης της στον Χριστό και της αφοσίωσης της στην Παναγία.» Έτσι αποτάθηκε στους Σλοβάκους ήδη στο πρώτο τους εθνικό προσκύνηµα στη Ρώµη το Ο Πάπας Ιωάννης Παύλος β µ αυτό επιβεβαιώνει όχι µόνο ότι υπάρχει εκλογή, αλλά κυρίως πως πρόκειται για το έθνος των Σλοβάκων, στους οποίους ο Θεός αναθέτει τον ρόλο αυτό. Μόνο στο φως αυτής της ιδέας µπορεί ν αντιλαµβάνεται πλήρως η κυριλλοµεθοδιανή ιεραποστολή και να γίνεται κατανοητό πως ακριβώς η εκλογή είναι ο λόγος, γιατί ο Θεός επεµβαίνει στην ιστορία της σωτηρίας και φανερώνει στους Σλοβάκους την γραφή! Εδώ βρισκόµαστε µπροστά σε ένα άλλο παραλληλισµό µε τον εκλεκτό λαό, επειδή κανένα άλλο έθνος, εκτός από τα Ισραήλ, δεν µπορεί να πει πως απευθείας ο Θεός τους έδωσε τη γραφή, όπως γράφεται στη Βίβλο στην Έξοδο 32,15. Αυτό το κείµενο λέει πως η εβραϊκή γραφή προέρχεται από τον Θεό, και για µας, αυτό είναι η απάντηση, γιατί το αρχαίο σλοβακικό αλφάβητο συσχετίζεται µε το εβραϊκό επειδή και τα δύο είναι έργο του Θεού. Κωνσταντίνος ο Φιλόσοφος και εδώ µνηµονεύει την Άγια Γραφή, γι αυτό τα λόγια: «Τον Χριστό µε τα Θεία γράµµατα

17 θα κηρύσσετε» που χρησιµοποίησε στην εισαγωγή του γλαγολιτικού κρυπτογραφήµατος, είναι αναφορά σε αυτό το βιβλικό κείµενο. Τις ιδέες για πινακίδες γραµµένες µε τον δάκτυλο του Θεού και για γράµµατα που ο Θεός πάλι έδωσε, παροµοίως όπως στην Παλαιά ιαθήκη, επιβεβαιώνει ο Άγιος Κλήµης, όταν στον Έπαινο στους Κύριλλο και Μεθόδιο τους παροµοιάζει µε τον Μωυσή και τον Αάρονα. Αυτό εξηγεί και την παράξενη φράση στην διπλωµατική επιστολή του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Μιχαήλ προς τον Σλοβάκο βασιλέα Rastic [Ραστιτς]: «Αυτό συνέβη µόνο στους παλαιούς καιρούς [στους Ισραηλίτες στην έρηµο] και δεν συµβαίνει πλέων. [Ο Θεός όµως] έκανε έτσι τώρα, στους καιρούς µας, για να ενταχτείτε και εσείς στα µεγάλα έθνη, που δοξάζουν τον Θεό στη γλώσσα τους.» Εδώ, η οµοιότητα της Παλαιάς µε τη Νέα ιαθήκη επαναλαµβάνεται, επειδή όπως ο Μωυσής έλαβε για τον λαό του Ισραήλ τις πινακίδες του Νόµου µαζί µε τα Θεία γράµµατα, έτσι και ο Άγιος Κύριλλος παρέλαβε από τον Θεό την γραφή, για να φέρει τη Νέα ιαθήκη στους Σλοβάκους. Η ΠΛΉΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΛΛΟΜΕΘΟ ΙΑΣ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ Η από τον Θεό φανερωµένη γραφή για τους Σλοβάκους δίνει στην κυριλλοµεθοδιανή ιεραποστολή µοναδικό και υψηλότατο χαρακτήρα. Πρόκειται για κάτι το ασυνήθιστο, που αλλάζει την πορεία της ιστορίας, και κάτι, που ο ανθρώπινος νους και θέληση, ή ο πολιτικός σκοπός του βασιλιά Rastislav [Ραστισλαβ] να ανεξαρτητοποιηθεί, δεν θα ήταν αρκετά. Όλα αυτά είναι πλέον µόνο τα εξωτερικά φαινόµενα του Θείου σχεδίου. Είναι µια ιεραποστολή, µε την οποία ο Θεός έχει τα δικά Του συγκεκριµένα σχέδια. Και όπως φαίνεται, η απόλυτη τους πλήρωση µόνο θα έρθει ακόµα. Μετά την καταστροφή της σλοβακικής Γλαγολιτικής σχολής, οι παλαιοί Σλοβάκοι τον ρόλο της κήρυξης του Θείου Λόγου δεν τον πλήρωναν. Η Γλαγολικα εξαφανίστηκε. εν την έσωσε ούτε η γλαγολιτική σχολή που ίδρυσε ο Άγιος Κλήµης ο Σλοβάκος µε τους υπόλοιπους µαθητές στη Βουλγαρία, επειδή η Γλαγολικα δεν έγινε δεχτή από τους Βούλγαρους. Επικράτησε µόνο εκεί, όπου πράγµατι πλήρωνε την πνευµατική της αποστολή, και αυτό στην Αγία Λειτουργία στους Γλαγολικούς στην Κροατία. Τον πρωταρχικό ρόλο των Σλοβάκων όµως ο Θεός δεν τους

18 τον πήρε. Από την εκλογή του πηγάζει µια µόνιµη δέσµευση, πως όπως το Ισραήλ ήταν για τον κόσµο στον πέλαγο του πολυθεϊσµού ένας φάρος του µοναδικού Θεού, έτσι θα έπρεπε να είναι για τον σηµερινό νέοειδωλολατρικό κόσµο οι Σλοβάκοι ο φάρος του Λόγου του Χριστού. Από τα ιστορικά γεγονότα φαίνεται πως παρά την εποχιακή της εµφάνιση, η κυριλλοµεθοδιανή ιεραποστολή φαινοµενικά απέτυχε. Μετά τον θάνατο του Αγίου Μεθοδίου, οι µαθητές τους εκδιώχθηκαν από την επικράτεια του Svätopluk, και παρά το ότι έγιναν δεχτοί από τους γειτονικούς σλάβικους λαούς, η Γλαγολικα εξαφανίστηκε. Με το χάσιµο αυτής της γραφής, που είχε τη δύναµη να διατηρήσει τη γλώσσα και τον πολιτισµό εξυψωµένο µε την χριστιανοσύνη, χάθηκε και η ενότητα των Σλάβων. Και σε λίγο, το 1054, ήρθε και το σχίσµα µεταξύ της Ανατολής και της ύσης, µεταξύ του Βυζάντιου και της Ρώµης. Οι πύλες ενότητας της Εκκλησίας έκλεισαν τελείως. Στα Θεία σχέδια, όπως φάνηκε αργότερα, η βυζαντινή ιεραποστολή στους Σλοβάκους και η συνέχιση της σε όλους τους Σλάβους, ήταν να γίνει σαν ένα στερεό προστατευτικό τείχος ενάντια σε αυτό το σχίσµα, δεν έγινε όµως δεκτή. Η παρακαταθήκη της ενότητας ξεχάστηκε. Ο Θεός όµως δεν ξέχασε το σχέδιό του και για στόµατος της Παναγίας στη Fatima, το θύµισε στο µήνυµά του για την µεταστροφή της Ρωσίας. Εκεί, το 1917, εζήτησε η Παναγία, εκτός από τη µύηση στην Αβεβήλωτη Καρδιά της, προσευχές για τη µεταστροφή αυτής της µεγάλης σλαβικής χώρας, και µάλιστα το ανέφερε σαν όρο για την σωτηρία ολόκληρου του κόσµου. Έτσι, στο 20-ο αιώνα ξεπρόβαλε και πάλι το ζήτηµα πνευµατικής ενοποίησης, όπως το έθεσε αρχικά ο Άγιος Κύριλλος, όταν διαµέσου της ιεραποστολής στους Σλοβάκους ένωσε τη Ρώµη µε το Βυζάντιο. Και η βάση της ενότητας αυτής έπρεπε να είναι, τότε και σήµερα, ο ευρύς σλάβικος κόσµος. Από διάφορα σήµατα φαίνεται πως η κυριλλοµεθοδιανή αποστολή, βίαια τερµατισµένη τον 9-ο αιώνα, ουσιαστικά πληρώνεται µόλις σήµερα, µετά παραπάνω από χίλια χρόνια. Αυτό φαίνεται προπαντός από την επίσηµη στάση της Εκκλησίας, µε την αναγνώριση της εθνικής γλώσσας στη λειτουργία. Με αυτή την ιδέα, οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος ξεπέρασαν την εποχή τους παραπάνω από χίλια χρόνια, επειδή η λειτουργία στη γλώσσα του λαού εισάχθηκε στην Ρωµαιοκαθολική εκκλησία µόνο µετά το β Συµβούλιο του Βατικανού στη δεκαετία του εξήντα του 20-ου

19 αιώνα. Μόνο µετά από 1111 χρόνια δόθηκε στους απόστολους των Σλάβων η ανώτατη αναγνώριση, όταν το1980 ο πάπας Ιωάννης Παύλος β ανακήρυξε τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο πολιούχους της Ευρώπης µαζί µε τον δυτικό Άγιο Βενέδικτο. Αυτό ήταν κάλεσµα που απευθυνόταν προς ολόκληρη την Ευρώπη να αναγνωρίσει και να γνωρίσει τις ρίζες της στην κοινή της πνευµατική και πολιτιστική κληρονοµιά. Ταυτόχρονα, ήταν µια προφητική χειρονοµία και σήµα ενότητας για την Ευρώπη. Αυτοί οι δύο Βυζαντινοί και µέσα από τις δυσκολίες ήξεραν να διατηρήσουν την ενότητα µε τη Ρώµη. Ήταν η γέφυρα µεταξύ των δύο χριστιανικών παραδόσεων εκείνο τον καιρό ακόµα αδιαίρετης Εκκλησίας. Ως υπαρκτό σηµείο αυτής της ενότητας µέχρι σήµερα παραµένουν µόνο οι Γραικοκαθολικοί, οποίοι από τον καιρό του Κύριλλου και Μεθοδίου διατηρούν την βυζαντινή λειτουργία και ταυτόχρονα παραµένουν στην Ρωµαϊκή Εκκλησία. Η ΚΡΥΦΉ ΎΝΑΜΗ ΤΟΥ ΣΛΑΒΙΣΜΟΎ Ο µεγαλύτερος Σλοβάκος ποιητής του 19-ου αιώνα Pavol Országh Hviezdoslav [Παβολ Ορσάγκ Χβιεζντοσλαβ] στα ποιήµατά του προφητικά εξύµνησε την ενότητα των Σλάβων, οποία θα φέξει µόνο µε τη δεύτερη χιλιετία: Σλαβιάνοι, ιδού, η κρυφή αυτή δύναµη, που ο Θεός απ την χάρη του εφύλαξε, την ιεροζωή να ανανεώσει! Χάρη στις θετικές ιδιότητες των σλαβικών εθνών και τη στενή επαφή τους µε τον ζωντανό χριστιανισµό, ήταν ακριβώς στους Σλάβους που δηµιουργήθηκε η δυνατότητα ενοποίησης όλων των χριστιανικών δογµάτων. Ιδέες της σλαβικής οµόνοιας συναντάµε στην ιστορία από τους πιο παλαιούς καιρούς, ξεκινώντας µε το Σλοβάκο βασιλιά Rastislav, οποίος ζήτησε δάσκαλο στη γλώσσα του όχι µόνο για το δικό του έθνος, αλλά ήθελε ο χριστιανικός πολιτισµός να φτάσει και στα γύρω σλάβικα έθνη. Το µεσαίωνα, µια ευρύτερη σλάβικη επίγνωση εµφανίζεται τον 12-ο αιώνα στους Ρώσους στο Χρονικό του Νέστωρα και στα πολωνικά χρονικά του 14-ου αιώνα. Την ιδέα της σλαβικής αλληλεγγύης µπορούµε να βρούµε το 14-ο αιώνα και στους νότιους Σλάβους. Το 18-ο αιώνα, ο Γερµανός φιλόσοφος Johann Gottfried Herder στη φιλοσοφία του προφήτεψε λαµπρό µέλλον στους Σλάβους και έτσι αναζωογόνησε την ιδέα ενότητας στους Σλάβους. Τον 19-ο αιώνα στη Σλοβακία, ειδικά στο κίνη-

20 µα του Ľudovít Štúr, εµφανίστηκαν νέα επιχειρήµατα που µαρτυρούσαν την αποστολή των Σλάβων και προφήτευαν τον χαρακτήρα του µέλλοντος τους. Με αυτό σχετιζόταν και η αναζωογόνηση της κυριλλοµεθοδιανή λατρείας και του ενδιαφέροντος για την ανατολική λειτουργία και την εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα. Έτσι και πάλι, η κυριλλοµεθοδιανή λατρεία διαδραµάτισε κεντρικό ρόλο στην αµοιβαία προσέγγιση των Σλάβων, επειδή την υιοθετούσαν οι καθολικοί και των δύο τελετουργιών όπως και οι ευαγγελικοί και ορθόδοξοι. Η Σλοβακία, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, ως σηµείο τοµής του δυτικοευρωπαϊκού και ανατολικοευρωπαϊκού χριστιανικού πολιτισµού, φαινόταν το ιδανικό έδαφος για ξεκίνηµα και ολοκλήρωση ενός διαλόγου µεταξύ των χριστιανικών θρησκειών πανευρωπαϊκής εµβέλειας. Για το κεντρικό ρόλο στο σλάβικο κόσµο η Σλοβακία προορίζεται όχι µόνο λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αλλά και λόγω της κεντρικής θέσης της σλοβακικής γλώσσας, όπως το εξέφρασε ο Ιταλός διανοούµενος Galeotto Marzio, οποίος το 1487 γράφει πως η σλοβακική γλώσσα είναι η µητέρα όλων των άλλων σλαβικών γλωσσών. Και γι αυτό δεν είναι τυχαίο πως στη Σλοβακία, το πρωταρχικό κέντρο του σλαβικού πολιτισµού, γεννήθηκε η ιδέα σλαβικής αλληλεγγύης. Έµπνευση για την πολωνική σλαβοφιλία ήταν το παράδειγµα της σλοβακικής και τσέχικης αναγέννησης. Τότε, η σλάβικη ιδέα σηµείωσε τον πολωνικό και τον ρωσικό µεσσιανισµό, που πήγασε φυσικά όχι µόνο από το µέγεθος της χώρας, αλλά και από το ιστορικό και πνευµατικό δυνα- µικό των Πολωνών και των Ρώσων. Και παρόλο πως η ιστορία του 19-ου και του 20-ου αιώνα έδειξε πως αυτός δεν είναι ο δρόµος, η σλάβικη ιδέα παραµένει ζωντανή. Και όπως µας δείχνει η Γλαγολικα, η στερεά αρχή αυτής της ιδέας είναι το σηµείο, στο οποίο ο Θεός απεφάσισε να φανερώσει στους Σλάβους τα γράµµατα. Προσαρμοσμένος από δημοσιεύματα Elena Šubjaková: ΓΛΑΓΟΛΙΚΑ, Μπρατισλάβα 2010 Adapted from publication Elena Šubjaková: HLAHOLIKA Bratislava 2010 Translation Darina Papadopoulou 2013