ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΜΣ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΜΣ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΝΑ ΕΙΞΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ» ιακοµιχάλης Μιχάλης, πολιτικός µηχανικός Α.Π.Θ. υπ. καθηγητής: Π. Σαββαΐδης, καθηγητής ΑΠΘ Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2009

2 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ Π. Σαββαΐδης, Καθηγητής ΑΠΘ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ι. ούκας, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ Ι. Υφαντής, Καθηγητής ΑΠΘ

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στη σύγχρονη εποχή η ανάπτυξη των πόλεων πραγµατοποιείται µέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, όχι µόνο λόγω της διαρκούς τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά και λόγω των εξελίξεων που σηµειώνονται σε κάθε τοµέα παραγωγής και υπηρεσιών ως αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης, της οικονοµικής ενοποίησης και της ελεύθερης κυκλοφορίας παραγωγικών και οικονοµικών συντελεστών και προϊόντων. Τόσο οι πολιτικές αποφάσεις που συνδέονται µε την ανάπτυξη, όσο και οι ιδιωτικές αποφάσεις για την ανάληψη επενδύσεων λαµβάνονται µέσα σε ένα εξαιρετικά σύνθετο παραγωγικό και θεσµικό περιβάλλον, που διέπεται από νέους και συνεχώς µεταβαλλόµενους κανόνες και πρακτικές. Είναι εποµένως επιτακτική η ανάγκη για κάθε πόλη να δραστηριοποιείται και να αναπτύσσεται βάσει συγκεκριµένης πολιτικής στρατηγικού σχεδιασµού επιδιώκοντας να επιτύχει απόλυτα συγκεκριµένους στόχους, κάτι αντίστοιχο δηλαδή µε τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Άλλωστε, εδώ και κάποια χρόνια γίνεται πολύ συζήτηση γενικά για το branding πόλεων, ένας όρος που προέρχεται σαφώς από τον χώρο των πολυεθνικών επιχειρήσεων και επί της ουσίας εκφράζει το µέσο, την πολιτική, µε το οποίο βελτιώνεται η εµπιστοσύνη, η αποδοχή και γενικά η αντίληψη του καταναλωτή για το παρεχόµενο προϊόν ή υπηρεσία. Ένα επιτυχηµένο brand διαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά µε τέτοιο επικοινωνιακό τρόπο που κερδίζει τον πελάτη-στόχο. Με τις κατάλληλες αντιστοιχίες, γίνεται κατανοητή η λειτουργία του branding και για τις πόλεις: σε µια εποχή που οι πληροφορίες σε τεράστια µεγέθη, διαχεόµενες µέσω πολλαπλών και διαφοροποιηµένων δικτύων επικοινωνίας σε παγκόσµιο επίπεδο, βοµβαρδίζουν τον σύγχρονο πολίτη, µία πόλη είναι επιτυχηµένος προορισµός όταν καταφέρνει να αναδείξει τα στοιχεία εκείνα που τη διαφοροποιούν από τις υπόλοιπες και δηµιουργούν την επιθυµία στον επισκέπτη να γίνει κοινωνός και συµµέτοχος στις λειτουργίες της. Για να γίνει πιο κατανοητό το πλαίσιο µέσα στο οποίο αναπτύχθηκε η ανάγκη σύνδεσης της προβολής των πόλεων - προορισµών µε τις γενικές αρχές του marketing και του branding, πρέπει να εξετάσουµε τις εξής δυο σηµαντικές παραµέτρους: Η πρώτη αφορά τη δυνατότητα του marketing να επιβάλλει τη λογική και τις αρχές του όχι µόνο σε ιδιωτικό επίπεδο, αλλά και στην ευρύτερη δηµόσια σφαίρα. Είναι γεγονός πως η λογική της αγοράς και των νόµων που τη διέπουν έχει αδιαµφισβήτητα επεκταθεί. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας 1980, κάποια από τα βασικά τµήµατα υποδοµών και επικοινωνιών των ευρωπαϊκών κρατών, όπως για i

4 παράδειγµα., οι εναέριες µεταφορές, οι σιδηρόδροµοι, οι τηλεπικοινωνίες, η τηλεόραση και τα µέσα επικοινωνίας υπόκεινται στους νόµους της αγοράς και κατ επέκταση του marketing. Οι αρχές του marketing πλέον µεταφέρονται σε όλες τις εκφάνσεις της δηµόσιας σφαίρας. Η δεύτερη παράµετρος αφορά στο φαινόµενο της παγκοσµιοποίησης σε συνδυασµό µε τη συνεχώς διευρυνόµενη χρήση των νέων τεχνολογιών και µέσων. Η δυνατότητα πρόσβασης όλο και περισσότερων ανθρώπων στη γρήγορη πληροφόρηση, η αυξανόµενη χρήση της εικόνας και εποπτικών µέσων που επιβάλλουν κατά µία έννοια τη διανοητική απλούστευση και την ενστικτώδη κατανόηση, η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που δίνει τη δυνατότητα σε όλο και περισσότερους να εργάζονται σε διαφορετικό µέρος από εκείνο που ζουν -άρα να µπορούν να επιλέγουν το µέρος διαµονής τους µε συγκεκριµένα κριτήρια διαβίωσης- αποτελούν πλέον βασικές συνιστώσες που κάθε πόλη πρέπει να συνυπολογίζει στα πλαίσια του branding της. Εποµένως, βάσει της λογικής του marketing και αυτού που ονοµάζεται σήµερα city branding, µια πόλη δύναται να λειτουργήσει όπως µια «επιχείρηση» µε τα πλεονεκτήµατα διαβίωσης σε αυτήν να αποτελούν τα «προϊόντα» της. Είναι κατανοητό ότι οι περισσότερες πόλεις διαφόρων και πολλών κρατών έχουν κοινά ή παρόµοια χαρακτηριστικά, σε ότι σχετίζεται κυρίως µε το επίπεδο υποδοµών και των παρεχόµενων υπηρεσιών που προσφέρουν, εποµένως για να αποκτήσουν το επιθυµητό συγκριτικό πλεονέκτηµα απέναντι στις πόλεις - ανταγωνιστές τους, οφείλουν να αναδείξουν και να προβάλουν εκείνο το διαφορετικό ή το µη προφανές που εν τέλει τις ξεχωρίζουν. Με άλλα λόγια, οφείλουν να αναπτύσσουν και να προβάλλουν τα δυο εξής βασικά χαρακτηριστικά: τη λειτουργικότητα των παρεχόµενων «προϊόντων» τους (υποδοµές και συνολικά τρόπος λειτουργίας τους) και την αντίστοιχη προστιθέµενη αξία που προκύπτει (εµπειρίες επισκεπτών, αντίληψη των ίδιων των κατοίκων για την πόλη, φήµη και ελκυστικότητα κ.ά.), η οποία αποτελεί ουσιαστικά και το εν δυνάµει συγκριτικό πλεονέκτηµα έναντι των πόλεων - ανταγωνιστών τους. Παρόλα αυτά η όλη διαδικασία εφαρµογής ενός εταιρικού branding, το οποίο αποτελεί τη βάση του city branding, παρουσιάζει κάποια ελαττώµατα - αδύνατα σηµεία, τα οποία αποτελούν κατ επέκταση και τις εν γένει αδυναµίες για την κατασκευή ενός επιτυχηµένου brand µιας πόλης. Συνοπτικά, πρέπει να σηµειωθούν και να προσεχθούν τα εξής: ii

5 Οι πόλεις δεν µπορούν να ελέγξουν πλήρως ούτε τη διαδικασία δηµιουργίας του brand τους, ούτε να διασφαλίσουν πως αυτή είναι και αποτέλεσµα συναίνεσης όλων των εµπλεκόµενων µερών (κοινωνικών εταίρων), δεδοµένα που αποτελούν συνήθως απαραίτητες προϋποθέσεις ενός επιτυχηµένου εταιρικού branding. Είναι γενικά δύσκολη η απόλυτα επιτυχηµένη προσέγγιση όταν το brand προσβλέπει παράλληλα στο να προσελκύσει τόσο επισκέπτες όσο και ανθρώπους για να ζήσουν στην πόλη. Το ίδιο ισχύει και λόγω του γεγονότος ότι απευθύνεται κατά κανόνα σε διαφορετικές γεωγραφικές, κοινωνικές, οικονοµικές οµάδες ανθρώπων. Επίσης, σε αντίθεση µε τις εταιρείες, µία πόλη δεν είναι εύκολο να συνδυάσει σε µία συµπαγή µορφή τις αξίες, τον χαρακτήρα ταυτότητα και τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήµατα διαθέτει, µε αποτέλεσµα να περιορίζεται η δύναµη των απαραίτητων µηνυµάτων που θα πλαισιώνουν το brand τους. Άλλο ένα σηµείο είναι η εναρµόνιση µεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής διάστασης του brand, κάτι που σε µια πόλη δεν είναι πάντοτε επιτυχηµένη. Ουσιαστικά πρόκειται για τη σχέση ανάµεσα στα χαρακτηριστικά της πόλης εκείνα που προβάλλονται εξωτερικά και σε εκείνα που εµπειρικά βιώνονται στο εσωτερικό της. Το brand της πόλης πρέπει να παρουσιάζει ταυτόχρονα τόσο την αντίληψη των κατοίκων για την πόλη τους όσο και την εµπειρία που αποκτούν οι επισκέπτες της. Είναι εποµένως αντιληπτό πως η µεγαλύτερη δυσκολία για τη δηµιουργία ενός brand µιας πόλης αποτελεί ο εκ των προτέρων και σαφής καθορισµός των κοινών στόχων. Επιπλέον, είναι προφανές ότι η πολιτική του city branding µιας πόλης στο σύνολό της οφείλει να ανταποκρίνεται στα στοιχεία εκείνα που πραγµατικά προσφέρει η πόλη-προορισµός, καθώς η εξιδανίκευση και συνάµα η απόκρυψη κάποιων αρνητικών ενδεχοµένως χαρακτηριστικών, µπορούν εύκολα να έχουν καταστροφικές επιδράσεις στην εικόνα της πόλης, ακόµα και αν αυτές οι αδυναµίες αντιµετωπιστούν µεταγενέστερα. Συνοπτικά, το σωστό brand πρέπει να διακρίνεται από αξιοπιστία, διαφοροποίηση σε σχέση µε τους ανταγωνιστές και εύστοχο µήνυµα, το οποίο να είναι εύκολα αντιληπτό από τον επισκέπτη, αλλά και να ενθουσιάζει παράλληλα τους τοπικούς δρώντες και τους κατοίκους της πόλης. Η σηµασία ειδικά αυτού του στοιχείου είναι καταλυτική, καθώς ένα πετυχηµένο brand δηµιουργεί στους ίδιους τους κατοίκους της πόλης ένα ψυχικό δεσµό, ένα αίσθηµα υπερηφάνειας για αυτήν, οπότε και γίνονται µε τη σειρά τους ιδανικοί πρεσβευτές της πόλης τους, γεγονός µε σαφή και αυτονόητα θετικά αποτελέσµατα. iii

6 Οι σύγχρονες µητροπόλεις κατανοώντας τη σηµασία του city branding βρίσκονται σε µια συνεχή προσπάθεια να αυξήσουν τόσο τους επισκέπτες τους όσο και τον αριθµό αυτών που επιλέγουν τη συγκεκριµένη πόλη για να ζήσουν και να εργαστούν, βελτιώνοντας διαρκώς το επίπεδο της ποιότητας της ζωής σε αυτές. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγµατα της Νέας Υόρκης, του Παρισιού, του Λονδίνου, της Βαρκελώνης που αποτελούν περιπτώσεις επιτυχηµένου city branding. Στα πλαίσια αυτά των σύγχρονων εξελίξεων κρίνεται σκόπιµο να γίνει µία προσπάθεια city branding και για τον ήµο Ροδίων. Η πόλη της Ρόδου διαθέτει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των ήδη παρεχόµενων υπηρεσιών, καθώς και για την παροχή νέων που µέχρι σήµερα είτε δεν παρέχονται, είτε η ανάπτυξή τους βρίσκεται σε χαµηλό επίπεδο. Το ιδιαίτερα πλούσιο πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής, η µέχρι σήµερα διεθνής αναγνωρισιµότητα της Ρόδου ως τουριστικού προορισµού παγκοσµίως, το κλίµα και οι φυσικοί πόροι, η πληθυσµιακή δυναµική, το ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών σε τοµείς όπως η υγεία, η παιδεία, το περιβάλλον, παρέχουν το αναγκαίο πλαίσιο περαιτέρω ανάπτυξης της περιοχής µε βάση την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών. Ταυτόχρονα δηµιουργούν τις προϋποθέσεις αφενός για την αναβάθµιση των υπηρεσιών που ήδη παρέχονται στην περιοχή (υπηρεσίες εξαγωγικού χαρακτήρα, προσωπικές υπηρεσίες), καθώς και για την επέκταση σε νέες υπηρεσίες που προωθούν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της περιοχής. Η αναβάθµιση και επέκταση του τοµέα των Υπηρεσιών στον ήµο Ροδίων αποτελεί µία προτεραιότητα η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της ελκυστικότητας της πόλης της Ρόδου, ως µέρους εργασίας, διαµονής και αναψυχής, ενώ παράλληλα η υιοθέτηση πολιτικών στους τοµείς του ανθρώπινου δυναµικού και της ενίσχυσης των κοινωνικών υπηρεσιών θα δηµιουργήσουν το αναγκαίο πλαίσιο για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη βιωσιµότητα της ανάπτυξης. Επίσης, η Ρόδος διαθέτει ένα σηµαντικό και ιδιαίτερο πολιτιστικό υπόβαθρο που δηµιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για προβολή της πόλης. Άλλωστε, ο πολιτισµός ως ευρύτερη έννοια εισέρχεται σε µία φάση, όπου αναγνωρίζεται διεθνώς ως σηµαντικό πλεονέκτηµα µιας πόλης, λόγω των σαφών οικονοµικών και κοινωνικών πλεονεκτηµάτων που προσφέρει, καθώς και λόγω της άµεσης σύνδεσης που έχει µε τον αστικό τουρισµό. Στη λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών µε βάση ιδεολογίες όπως της ελευθερίας στην τέχνη και της πολιτιστικής δηµοκρατίας, η εν λόγω αστική πολιτική έχει εξελιχθεί σε εξειδικευµένη διαχείριση εµπειριών και iv

7 γεγονότων, στα πλαίσια του πολιτιστικού και τουριστικού marketing, στο λεγόµενο city branding και την αποθέωση των πολιτιστικών επενδύσεων και της επιχειρηµατικότητας. Αναµφίβολα, ο πολιτισµός αποτελεί το σηµαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτηµα µιας σύγχρονης πόλης µε τον ήµο Ροδίων να διαθέτει τεράστιο απόθεµα ιδανικό για να αποτελέσει τη βάση της ανάπτυξης και προβολής του διεθνώς. Στο σηµείο αυτό, κλείνοντας τον πρόλογο της εργασίας, αισθάνοµαι την ανάγκη να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον επιβλέποντα της εργασίας κ. Π. Σαββαΐδη, Καθηγητή του τµήµατος πολιτικών µηχανικών του ΑΠΘ, για την επιστηµονική καθοδήγηση, τις συµβουλές και την αµέριστη εµπιστοσύνη που µου παρείχε καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας µας, δηµιουργώντας έτσι τις συνθήκες για µία άψογη συνεργασία. Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2009 ιακοµιχάλης Μιχάλης, πολιτικός µηχανικός ΑΠΘ v

8 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη σύγχρονη εποχή είναι πλέον σαφές ότι κάθε πτυχή της καθηµερινής ζωής των ανθρώπων, σχεδόν οπουδήποτε στον πλανήτη, καθορίζεται και επηρεάζεται, άλλοτε ευµενώς και άλλοτε όχι, από τις συνεχείς εξελίξεις σε όλους τους τοµείς του σύγχρονου τρόπου ζωής, αλλάζοντας συνήθειες και ρυθµούς που είχαν εδραιωθεί για δεκαετίες. Οι αδιάκοπες, διαρκείς και ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις, η παγκοσµιοποίηση που εξαπλώνεται µε ραγδαίους ρυθµούς µε ότι αυτό συνεπάγεται στον καθορισµό των δεδοµένων σε κάθε τοµέα παραγωγής και υπηρεσιών, η οικονοµική ενοποίηση που χαρακτηρίζεται πλέον από διακρατικές συνεργασίες και συµπράξεις πανίσχυρων πολυεθνικών εταιρειών, οικονοµικών κολλοσών που πολλές φορές επηρεάζουν τις τύχες ακόµα και µικρών κρατών, αλλά και η άκρατη πληροφόρηση οπουδήποτε και οποτεδήποτε µε χρήση κάθε σύγχρονου µέσου, αποτελούν τους σηµαντικότερους παράγοντες που καθορίζουν τις εξελίξεις σε παγκόσµιο επίπεδο. Σε αυτά τα πλαίσια, εποµένως, της οικονοµικής ενοποίησης, και της ελεύθερης κυκλοφορίας παραγωγικών και οικονοµικών συντελεστών και προϊόντων µε την καινοτοµία να διαδραµατίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, εξελίσσεται παράλληλα και η ανάπτυξη των πόλεων διεθνώς, όπως και ο µεταξύ τους ανταγωνισµός. Οι πολιτικές αποφάσεις που συνδέονται µε την ανάπτυξη, όσο και οι ιδιωτικές αποφάσεις για την ανάληψη επενδύσεων λαµβάνονται µέσα σε ένα εξαιρετικά σύνθετο παραγωγικό και θεσµικό περιβάλλον, που διέπεται από νέους και συνεχώς µεταβαλλόµενους κανόνες και πρακτικές. Σε αυτά τα πλαίσια είναι υποχρεωµένη να κινηθεί και η πόλη της Ρόδου, ώστε να µην µείνει πίσω στις εξελίξεις µε επιδιωκόµενο αποτέλεσµα την ανάπτυξη και ανάδειξή της και όχι την κοινωνική και οικονοµική υποβάθµισή της. Στα πλαίσια της εργασίας, µετά την εισαγωγή και την ιστορική αναδροµή που δίνουν καλύτερα και περιγραφικότερα στον αναγνώστη τον χαρακτήρα της Ρόδου µε τις ιδιαιτερότητές της, επιχειρείται να γίνει περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης της πόλης σε σχέση µε την ευρύτερη περιοχή. Μελετάται ο ρόλος του ήµου Ροδίων στα πλαίσια της περιφερειακής και εθνικής οικονοµίας, αναλύονται τα βασικά µεγέθη της οικονοµικής και κοινωνικής δοµής του, ενώ επιπλέον γίνεται και µία προσπάθεια ανάλυσης των πλεονεκτηµάτων, µειονεκτηµάτων, ευκαιριών και απειλών (SWOT ANALYSIS) που τον χαρακτηρίζουν αυτήν την περίοδο. vi

9 Στη συνέχεια, καθορίζονται µε βάση τα αποτελέσµατα της ανωτέρω ανάλυσης τα πλαίσια της συνολικής στρατηγικής πολιτικής για ανάπτυξη και ανάδειξη της πόλης της Ρόδου. Αυτό γίνεται µέσω της εξειδίκευσης της πολιτικής αυτής στους γενικούς στόχους και στους κύριους άξονες δράσης της, οι οποίοι εστιάζονται γύρω από την «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ - ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ», την «ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ», την ανάπτυξη και ενίσχυση που απαιτούνται για τις «ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ την ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ», καθώς και την «ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ». Κάθε ένας από τους παραπάνω τέσσερις άξονες δράσης περιλαµβάνει επιµέρους κατηγορίες παρεµβάσεων µε συγκεκριµένα προτεινόµενα έργα και δράσεις. Επιχειρείται όχι µόνο να γίνει περιγραφή απλώς των έργων, αλλά και να αναλυθούν και να εξηγηθούν και οι στόχοι που αυτά εξυπηρετούν, τα πλαίσια των προϋποθέσεων και των συνθηκών που θα επιτρέψουν την επιτυχηµένη εκτέλεση και λειτουργία τους, καθώς επίσης αναφέρεται και το ύψος του εκτιµώµενου προϋπολογισµού και η πηγή της πιθανής χρηµατοδότησής τους. Επιπλέον, επεξηγούνται τα κριτήρια κατηγοριοποίησης των έργων από άποψη προτεραιότητας και χρονικής ιεράρχησής τους, ώστε να ξεπεραστούν τα εµπόδια που προκύπτουν από την ταυτόχρονη εκτέλεσή τους για τεχνικούς και οικονοµικούς λόγους. Για τη διευκόλυνση του αναγνώστη και εποπτικότερη ανάλυση των έργων, παρατίθενται συγκεντρωτικοί πίνακες για κάθε έναν από τους τέσσερις άξονες δράσης, όπου περιλαµβάνουν το είδος περιγραφή του έργου, τον αντίστοιχο προϋπολογισµό και τον βαθµό προτεραιότητάς του. Επίσης, εκτός από τις συγκεντρωτικές χρονικές και οικονοµικές εκτιµήσεις, γίνεται και µία απλή αναφορά στις ενδεχόµενες πηγές χρηµατοδότησης του συνόλου του στρατηγικού σχεδιασµού. Ακολουθεί ο επίλογος µε τη διατύπωση των συµπερασµάτων και των σχολίων που προκύπτουν από την επεξεργασία της ανωτέρω ανάλυσης. vii

10 ABSTRACT It is obvious nowadays that every section of human s everyday life, almost anywhere in the planet is defined and affected by the consecutive development in all parts of modern life. This development changes rapidly habits and lifestyles that have been consolidated over decades, aforetime propitiously or not. The running, uninterrupted and rapid technological evolution, the globalization that expands in a rigorous way (whatever this means in the development of production and services sections), the financial integration that is yet characterized by international co operations and consortiums of powerful multinational companies (economic colossuses that affect the fortune of small nations most of the times), but also the unadulterated information s diffusion with the use of all contemporary means anywhere and anytime, comprise the most important factors that affect the worldwide evolutions. Therefore, in this context of financial integration and free circulation of production and financial coefficients (leaded by innovation), the development, as well as the competition, between cities worldwide is evolved. The political decisions that are related to development, as well as the civilian decisions for investments assumption are taken in an extremely complicated productive and institutional environment, which is governed by new and continuously varied rules and practices. Rhodes town is obliged to follow this framework, in order not to drop back at the evolution, aiming at the successful development of the island and not its social and financial demission. In terms of this thesis, after the introduction and the historical flashback of the island (which describes better the island of Rhodes and its peculiarities to the reader), a description and evaluation of the subordinate situation of the town in relation to the wider area is attempted. The role of Rhodes Municipality regarding the regional and national economy is a subject under study, while the basic dimensions of its socioeconomical structure are analyzed. Moreover, a thorough analysis of the advantages, disadvantages, chances and threads (SWOT ANALYSIS) of the municipality is attempted. The results of the aforementioned analysis are afterwards used for defining the framework for an overall strategic policy for the successful development of the town of Rhodes. This is achieved by the policy s particularization to the general aims and the main activity planning, which focus on CULTURAL FINANCIAL viii

11 TOURISTIC DEVELOPMENT, PRODUCTION AND DIFFUSION OF INNOVATION AND REINFORCEMENT OF KNOWLEDGE SOCIETY, the development and reinforcement that are required for TRANSPORTATION AND BUSINESS INFRASTRUCTURES and ENVIRONMENTAL SUSTAINABILITY, as well as the REINFORCEMENT OF SOCIAL CONSISTENCY. Each of those four axes contains partial categories of interference with certain proposed projects and actions. Apart from the description of the projects, it is also attempted in this thesis to analyze and explain the objects that these projects serve, and the requirements and the conditions that will allow their successful execution and functionality. Moreover, the estimated budget and its possible sources are mentioned. Over and above, the criteria for the projects classification (regarding their priority and temporal hierarchy) are explained, so as to overcome the obstacles, which arise from their contemporary execution due to technical and financial reasons. Centralized tables for each of the four activity axes are apposed for readers facilitation and supervisory analysis of the projects. Each table contains the type / description of the projects, its corresponding budget and its priority ranking. Apart from the centralized temporal and financial estimations, a reference to the potential sources of financing the total strategic planning is provided. Finally, the epilogue contains the conclusions of this thesis, as well as further discussion and comments on the results of the research analysis. ix

12 ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κίνητρο αυτής της διπλωµατικής εργασίας αποτέλεσε η ανάγκη και συνάµα η δυνατότητα ανάπτυξης της πόλης της Ρόδου σε τοµείς όπως αυτός των υποδοµών, των υπηρεσιών, του πολιτισµού και της οικονοµίας γενικότερα, σε συνδυασµό επιπρόσθετα και µε τις σηµαντικές ευκαιρίες χρηµατοδότησης που παρουσιάζονται, ενισχυτικά προς αυτήν την κατεύθυνση, από κοινοτικά και εθνικά προγράµµατα. Επιπλέον, επιχειρείται στο µεγαλύτερο µέρος της εργασίας να γίνουν συγκεκριµένες προτάσεις έργων και παρεµβάσεων στα σηµεία εκείνα που η ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης του ήµου Ροδίων αναδεικνύει, µε βάση τα βασικά χαρακτηριστικά, τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα που παρουσιάζουν, όπου και διαπιστώνονται συγκεκριµένες ευκαιρίες (ή και απειλές) για την περαιτέρω ανάπτυξη, µέσα στο νέο διεθνώς διευρυµένο πλαίσιο λειτουργίας και ανάπτυξης των πόλεων. Εποµένως, αν λάβουµε υπόψη µας ως δεδοµένο και το γεγονός ότι η πόλη της Ρόδου εντάσσεται στο δίκτυο των δυναµικών πόλων ανάπτυξης της χώρας, σύµφωνα µε το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (Φεβρουάριος 2008), όπως επίσης ότι και το ΕΣΠΑ αναφέρει τη Ρόδο ως πόλο ανάπτυξης, τότε είναι εύκολα αντιληπτό ότι παρέχεται η δυνατότητα λήψης κατάλληλων µέτρων και πολιτικών αποφάσεων για την πρωτεύουσα του Νοµού ωδεκανήσων µε στόχο την προσέλκυση επενδύσεων, τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των αστικών περιοχών και κατ επέκταση τη βελτίωση της ίδιας της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την πληρέστερη αντιµετώπιση των όποιων προβληµάτων τους. Σκοπός είναι να διαπιστωθεί και να αναδειχθεί ο ρόλος της πόλης σε κάθε σχεδόν χαρακτηριστική παράµετρο της κοινωνικής και οικονοµικής ζωής, ούτως ώστε να γίνουν οι καλύτερες δυνατές προτάσεις για την ανάπτυξή της µε κεντρική επιδίωξη του στρατηγικού αυτού σχεδιασµού να αποτελεί η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της ελκυστικότητας του ήµου Ροδίων, παράλληλα µε την ενίσχυση των προϋποθέσεων για τον βιώσιµο χαρακτήρα της συνολικής αυτής ανάπτυξης της πόλης. x

13 ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η εργασία ξεκινάει µε µία σύντοµη εισαγωγή όπου ο αναγνώστης έρχεται σε µία πρώτη επαφή µε τον χαρακτήρα της πόλης της Ρόδου και της ευρύτερης περιοχής µέσα από µία συνοπτική παρουσίαση των κυριότερων γεωγραφικών, οικονοµικών, κοινωνικών και ιστορικών χαρακτηριστικών της. Ειδικότερα, η ιστορική αναδροµή από την αρχαιότητα µέχρι και τη σύγχρονη περίοδο επιδιώκει να δώσει µία πιο περιγραφική και πλήρη εικόνα της υφής του χαρακτήρα και του πολιτιστικού υπόβαθρου της πόλης, όπως αυτά διαµορφώθηκαν στο πέρασµα των αιώνων δηµιουργώντας ένα τόσο ιδιαίτερο όσο και υπέροχο πολιτισµικό ψηφιδωτό. Στη συνέχεια, στο πρώτο κεφάλαιο, επιχειρείται να γίνει περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης της πόλης της Ρόδου σε σχέση µε την ευρύτερη περιοχή. Έτσι, µελετάται ο ρόλος του ήµου Ροδίων στον ευρύτερο αιγαιακό χώρο και η σηµαντική του θέση στα πλαίσια της περιφερειακής και εθνικής οικονοµίας, αναλύονται τα βασικά µεγέθη της οικονοµικής και κοινωνικής δοµής του, ενώ επιπλέον γίνεται και µία προσπάθεια ανάλυσης των πλεονεκτηµάτων, µειονεκτηµάτων, ευκαιριών και απειλών (SWOT ANALYSIS) της υφιστάµενης κατάστασής του. Στο δεύτερο κεφάλαιο, καθορίζονται µε βάση τα αποτελέσµατα της ανωτέρω SWOT ANALYSIS τα πλαίσια της συνολικής στρατηγικής πολιτικής για ανάπτυξη και ανάδειξη της πόλης της Ρόδου. Επίσης, γίνεται και µία αναφορά στο πώς αυτή η πολιτική στρατηγικού σχεδιασµού εξειδικεύεται στους γενικούς στόχους και στους κύριους άξονες δράσης της. Αντικείµενο του τρίτου κεφαλαίου είναι η ανάλυση των προτεινόµενων έργων και παρεµβάσεων για κάθε άξονα δράσης. Συγκεκριµένα, περιγράφονται τόσο τα έργα αυτά καθεαυτά όσο και οι στόχοι που εξυπηρετούν, τα πλαίσια των προϋποθέσεων και των συνθηκών που θα επιτρέψουν την επιτυχηµένη εκτέλεση και λειτουργία τους, καθώς επίσης αναφέρεται και το ύψος του εκτιµώµενου προϋπολογισµού και η πηγή της πιθανής χρηµατοδότησής τους. Στο τέταρτο κεφάλαιο επεξηγούνται τα κριτήρια κατηγοριοποίησης των έργων από άποψη προτεραιότητας και χρονικής ιεράρχησής τους, κάτι που είναι απαραίτητο να γίνει καθώς είναι εύκολα αντιληπτό ότι δεν είναι δυνατή η ταυτόχρονη εκτέλεσή τους για τεχνικούς και οικονοµικούς λόγους. Για τη διευκόλυνση του αναγνώστη ώστε να είναι εποπτικότερη η ανάλυση των έργων, παρατίθενται συγκεντρωτικοί πίνακες για κάθε έναν από τους τέσσερις άξονες δράσης, όπου περιλαµβάνουν το xi

14 είδος περιγραφή του έργου, τον αντίστοιχο προϋπολογισµό και τον βαθµό προτεραιότητάς του. Επίσης, εκτός από τις συγκεντρωτικές χρονικές και οικονοµικές εκτιµήσεις, γίνεται και µία απλή αναφορά στις ενδεχόµενες πηγές χρηµατοδότησης του συνόλου του στρατηγικού σχεδιασµού. Ακολουθεί ο επίλογος µε τη διατύπωση των συµπερασµάτων και των σχολίων που προκύπτουν από την επεξεργασία της ανωτέρω ανάλυσης. xii

15 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... i ΠΕΡΙΛΗΨΗ... vi ABSTRACT... viii ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... x ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... xi ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... xiii ΕΙΣΑΓΩΓΗ [8], [13], [16]... 1 ΡΟ ΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ... 3 ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ...3 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΛΑΣΣΙΚΗ-ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ...4 ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ...6 ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ...6 ΙΠΠΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ...7 ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΙΤΑΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΡΟ ΟΣ - ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ [1], [2] ΓΕΝΙΚΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ [1], [9], [10] ΗΜΟΣ ΡΟ ΙΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ [1], [8] ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΜΟΥ ΡΟ ΙΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΝΗΣΙ [1], [8], [9], [20] ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ( ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ Α ΥΝΑΜΙΕΣ), ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ), SWOT ANALYSIS [1] Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ xiii

16 ΑΞΟΝΕΣ ΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ ΓΕΝΙΚΑ [3], [8] ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΘΕ ΑΞΟΝΑ ΡΑΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΣΥΝΟΧΗ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΕ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΑΞΟΝΑ [1], [2], [3] ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ι ΙΑΙΤΕΡΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ [3], [4] ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΜΩΝ ΚΑΙ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΚ ΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ [8] ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ» [2], [3] Ι ΡΥΣΗ ΙΕΘΝΟΥΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ ΡΟ ΟΥ [2], [3], [14] ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ: ΠΡΟΩΘΗΣΗ e- Government, e-education, e-health ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ, ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ» [2], [3] ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ο ΙΚΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ xiv

17 ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΥΠΟ ΟΧΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ) ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ» [2], [3] ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Ε ΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ Α ΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ o ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ( ), ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ [1], [3] ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΡΑΣΕΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ xv

18 ΕΙΣΑΓΩΓΗ [8], [13], [16] Η Ρόδος είναι το µεγαλύτερο νησί των ωδεκανήσων (έκταση 1.401,45 τ.χµ., κατοίκους) και το τέταρτο σε µέγεθος νησί της Ελληνικής επικράτειας, µετά την Κρήτη την Εύβοια και τη Λέσβο. Η πρωτεύουσα του νησιού βρίσκεται στο βόρειο άκρο του και αποτελεί την πρωτεύουσα και το διοικητικό κέντρο του νοµού ωδεκανήσων. Στο κέντρο της βρίσκεται η Μεσαιωνική Πόλη που αποτελεί και το κυριότερο σύµβολο της πόλης. Μάλιστα, το 1988 η Μεσαιωνική Πόλη αναγνωρίστηκε ως Πόλη Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς, µνηµείο µοναδικής οµορφιάς και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Η Μεσαιωνική Πόλη είναι µείγµα διαφορετικών αρχιτεκτονικών από διάφορες ιστορικές περιόδους, µε δεσπόζουσα την περίοδο της παραµονής στο νησί του τάγµατος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, καθώς και αυτής των Οθωµανών. Σήµερα, αποτελεί ένα ζωντανό κοµµάτι της σύγχρονης πόλης όπου αναπτύσσονται εµπορικές, τουριστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ενώ περιλαµβάνει και κατοικήσιµες περιοχές. Το νησί µπήκε στον χάρτη της τουριστικής βιοµηχανίας δυναµικά κατά τη δεκαετία του 1960 και έκτοτε παραµένει ένα από τα σπουδαιότερα κοσµοπολίτικα τουριστικά κέντρα της Ευρώπης. Η οικονοµία της Ρόδου βασίζεται κατά κύριο λόγο στον τουρισµό µε µερικές από τις καλύτερα οργανωµένες µονάδες να φιλοξενούνται κατά µήκος των ακτών της που θεωρούνται από τις καλύτερες στη Μεσόγειο. Εικ.1:Χάρτης της νήσου Ρόδου και θέση της στην Ελλάδα Στο σηµείο αυτό, κρίνεται σκόπιµο να γίνει µία σύντοµη αναφορά στην ιστορία της πόλης της Ρόδου από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα, έτσι ώστε να δοθεί µία πιο 1

19 περιγραφική και πλήρης εικόνα του χαρακτήρα και του πολιτιστικού υπόβαθρου της πόλης, όπως αυτά διαµορφώθηκαν στο πέρασµα των αιώνων. Γεωγραφικά, το νησί της Ρόδου αποτελεί το σταυροδρόµι δυο µεγάλων θαλάσσιων διαδροµών της Ανατολικής Μεσογείου. Βρίσκεται στο κοµβικό σηµείο συνάντησης των δρόµων που ενώνουν την Ευρώπη, µέσω του Αιγαίου πελάγους, µε τις ακτές της Μέσης Ανατολής και της βόρειας Αφρικής. Η θέση της αυτή είναι στρατηγικής σηµασίας και αποτέλεσε ένα από τα µεγαλύτερα πλεονεκτήµατα του νησιού για τη συνολική της ανάπτυξη και ευηµερία διαχρονικά στην ιστορία, καθιστώντας την πόλη της Ρόδου ως µία από τις πιο πλούσιες και εξέχουσες πόλεις της ευρύτερης γεωγραφικά περιοχής, µε πρωταγωνιστικό ρόλο ήδη από την αρχαία Ελλάδα. Εικ.2: Η Ρόδος και η θέση της στη Μεσόγειο, µεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Ως σηµείο συνάντησης τριών πηγών πολιτισµών, εποµένως, η Ρόδος έχει έρθει σε επαφή κατά τη διάρκεια της µακραίωνης ιστορίας της µε πολλούς, διαφορετικούς µεταξύ τους, πολιτισµούς. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα, όλοι αυτοί οι διαφορετικοί λαοί που κατοίκησαν στη Ρόδο να έχουν αφήσει το σηµάδι τους, ορατό σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις του τρόπου ζωής του νησιού, έντονα ή µη: στην τέχνη, τη γλώσσα, την αρχιτεκτονική κ.ά., δηµιουργώντας µε αυτόν τον τρόπο ένα τόσο ιδιαίτερο όσο και υπέροχο πολιτισµικό ψηφιδωτό. 2

20 ΡΟ ΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ Το νησί της Ρόδου κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά τη Νεολιθική εποχή, αλλά πολύ λίγα έχουν διασωθεί από εκείνη την περίοδο. Σύµφωνα µε τον Ζ Ολυµπιόνικο, αφιερωµένο στον Ρόδιο ολυµπιονίκη ιαγόρα, ο Πίνδαρος διασώζει τον θρύλο για την ανάδυση της Ρόδου από τους βυθούς του Αιγαίου: Όταν ο ίας επικράτησε στον πόλεµο µε τους Γίγαντες αποφάσισε να µοιράσει τη γη στους θεούς του Ολύµπου. Ο θεός Ήλιος ωστόσο, όταν γινόταν η µοιρασιά απουσίαζε και κανείς δε θυµήθηκε να τον συµπεριλάβει στην κληρωτίδα, οπότε όταν επέστρεψε από τα καθήκοντά του διαµαρτυρήθηκε για την αδικία που είχε γίνει εις βάρος του. Ο ίας, τότε, πρότεινε να επαναληφθεί η µοιρασιά, αλλά ο Ήλιος δεν δέχτηκε και αντί για αυτό ζήτησε να γίνει δική του η γη που θα αναδυόταν από τη θάλασσα. Πράγµατι εκείνη τη στιγµή αναδύθηκε ένα πανέµορφο καταπράσινο νησί που µέχρι εκείνη τη στιγµή ήταν κρυµµένο κάτω από τη θάλασσα. Προσκάλεσε τότε ο ίας τη χρυσόπεπλη Λάχεση για να δώσει τον όρκο, ότι η νέα χώρα θα είναι κλήρος του Ήλιου. Ο Ήλιος τότε σκόρπισε τις ακτίνες του στο νησί και από τότε η Ρόδος είναι το πιο φωτεινό και λαµπερό νησί του Αιγαίου. Το όνοµα Ρόδος είναι προελληνικό. Στους αρχαίους συγγραφείς αναφέρεται µε διάφορα ονόµατα: Οφιούσα, Αστερία, Αιθρία, Τρινακρία, Κορυµβία, Ποήεσσα, Ατταβυρία, Μακαρία, Ολόεσσα, Ποντία, Σταδία και Τελχινίς. Τα ονόµατα έχουν σχέση µε το σχήµα, τη βλάστηση, το κλίµα του νησιού κλπ. Το όνοµα Τελχινίς το πήρε από τους πρώτους µυθολογικούς κατοίκους της, τους Τελχίνες, περισσότερο δαίµονες παρά ανθρώπους, αλλά καλούς τεχνίτες. Την αδελφή των Τελχίνων, Αλία, ερωτεύτηκε ο Ποσειδώνας κι απ αυτήν απέκτησε θυγατέρα τη Ρόδο, που παντρεύτηκε τον Ήλιο κι έδωσε τ όνοµά της στο ωραίο νησί. Κι έτσι µετά τους Τελχίνες, κατοίκησαν τη Ρόδο οι εφτά Ηλιάδες. Ένας απ αυτούς, ο Κέρκαφος, απέκτησε τρεις γιους, τον Κάµειρο, τον Ιάλυσο και τον Λίνδο, που µοίρασαν το νησί στα τρία κι έχτισε ο καθένας πόλη µε τ όνοµά του. Λίγο πριν τη τρωική εκστρατεία βασιλεύει στη Ρόδο ο Τληπτόλεµος, γιος του Ηρακλή. Με εννιά πλοία, όπως διαβάζουµε στη Β ραψωδία της Ιλιάδας, παίρνει µέρος στη πανελλήνια εκστρατεία της Τροίας. Όπως όλοι οι αρχαίοι κοσµογονικοί µύθοι, έτσι κι οι αναφορές της αρχαίας µυθολογίας στη Ρόδο ερµηνεύουν κι αφηγούνται µε τρόπο ποιητικό την γεωλογία και την προϊστορία. 3

21 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΚΛΑΣΣΙΚΗ-ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Το νησί κατοικήθηκε στα τέλη της Νεολιθικής περιόδου (4000 π.χ.) και ακµάζει κατά την 3η-2η χιλιετία π.χ. (Εποχή του Χαλκού), όπου και αναπτύσσει ισχυρές πολιτιστικές επαφές µε τη Μινωική Κρήτη και τη Μυκηναϊκή Ελλάδα. Περισσότερες και σαφέστερες πληροφορίες για το νησί υπάρχουν από την περίοδο του Μινωικού πολιτισµού, όταν αρκετοί Μινωίτες εγκαταστάθηκαν στη Ρόδο από τη γειτονική Κρήτη και παρέµειναν εκεί για αρκετούς αιώνες. Το νησί στη συνέχεια κατοικήθηκε από τους Αχαιούς που προέρχονταν από διάφορες πόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως οι Μυκήνες, η Αττική και το Άργος, όπως µαρτυρούν οι µυκηναϊκοί οικισµοί που ανακαλύφθηκαν. Τον 11 αιώνα π.χ. στη Ρόδο εγκαταστάθηκαν οι ωριείς, οι οποίοι ίδρυσαν τις τρεις ισχυρότερες πόλεις του νησιού, τη Λίνδο, την Ιαλυσό και την Κάµειρο, οι οποίες µαζί µε την Αλικαρνασσό, την Κω και την Κνίδο αποτελούσαν τη «ωρική Εξάπολη». Την περίοδο αυτή το νησί γνωρίζει µεγάλη ακµή και εδραιώνει την ισχύ του στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα η Ρόδος ανέπτυξε έναν πανίσχυρο στόλο ο οποίος κυριαρχούσε στις εµπορικές δραστηριότητες ολόκληρης της Μεσογείου, δίνοντας παράλληλα τη δυνατότητα στους Ροδίτες να αποκτήσουν µεγάλη αποικιστική δύναµη τόσο στη γειτονική Μικρά Ασία, όσο και στις ακτές της Ισπανίας της Γαλλία και στη Σικελία. Το 408 π.χ. οι τρεις µεγάλες πόλεις του νησιού, Ιαλυσός, Κάµιρος και Λίνδος, ίδρυσαν την πόλη της Ρόδου. Οι τρεις αιώνες που ακολούθησαν αποτέλεσαν την «χρυσή περίοδο» της Ρόδου. Η πόλη απέκτησε φήµη εξαίρετου ναυτιλιακού κέντρου και οι διασηµότεροι ρήτορες, φιλόσοφοι, αστρονόµοι και θετικοί επιστήµονες δίδασκαν στις περίφηµες σχολές της Το θαλάσσιο εµπόριο, η ναυσιπλοΐα, καθώς και οι συνετές και προοδευτικές πολιτικές και διπλωµατικές κινήσεις, διατήρησαν την πόλη δυνατή και ακµάζουσα µέχρι τους Ρωµαϊκούς χρόνους. Την ίδια περίοδο, η Ρόδος παράγει εξαιρετική τέχνη. Το πιο ονοµαστό δηµιούργηµα ήταν ο Κολοσσός, ένα από τα εφτά θαύµατα του κόσµου, ο οποίος φτιάχτηκε ανάµεσα στο 304 π.χ. µε 293 π.χ. από τον Λίνδιο γλύπτη Χάρη. Η κατασκευή του Κολοσσού διήρκεσε 12 χρόνια και ολοκληρώθηκε το 282 π.χ. Οι Ροδίτες ανέγειραν τον Κολοσσό για να τιµήσουν τον προστάτη τους τον Ήλιο, θεό του φωτός, µετά από την ανεπιτυχή προσπάθεια του ηµητρίου του Πολιορκητή να καταλάβει την πόλη τους το 305/4 π.χ. Το κόστος του καλύφθηκε µε την πώληση των πολιορκητικών µηχανών που ο ηµήτριος είχε αφήσει πίσω φεύγοντας από το νησί, η πώληση των οποίων 4

22 συγκέντρωσε το ποσό των 300 ταλάντων, το σηµερινό αντίστοιχο περίπου 3 δισεκατοµµυρίων δραχµών. Εικ.3: Απεικονίσεις του Κολοσσού της Ρόδου. Αρκετές υποθέσεις έχουν γίνει σχετικά µε το που στεκόταν το άγαλµα. Σύµφωνα µε µια άποψη, ήταν τοποθετηµένο στην είσοδο του λιµανιού, ώστε τα πλοία να περνούν κάτω από τα πόδια του. Σύµφωνα µε άλλους στεκόταν στην περίβολο του Ναού του Ήλιου το οποίο ταυτίζεται µε την τοποθεσία στην οποία σήµερα βρίσκεται το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Υπάρχουν επίσης αρκετές θεωρίες σχετικά µε το µέγεθος του Κολοσσού. Ταξιδιώτες που είχαν επισκεφθεί τη Ρόδο µας πληροφορούν ότι είχε ύψος µέτρων. Η εντύπωση που είχε προκαλέσει το άγαλµα στον αρχαία κόσµο αντικατοπτρίζεται σε έναν από τους διάλογους του Λουκιανού. Μας λέει ότι ο Μένιππος, στο δρόµο του προς τον ουρανό, µπορούσε να ξεχωρίσει τη γη µόνο και µόνο επειδή ο Κολοσσός της Ρόδου και ο Φάρος της Αλεξάνδρειας ήταν ορατά από τα σύννεφα. Ο Κολοσσός στεκόταν στην αρχική του θέση για συνολικά 56 χρόνια, µέχρι που το 227/6 π.χ. κατεδαφίστηκε από έναν σεισµό, όπου και η πόλη υπέστη σοβαρότατες ζηµιές. Παρόλο που οι Ρόδιοι στην πραγµατικότητα συγκέντρωσαν τα απαραίτητα χρήµατα για να τον αποκαταστήσουν, στο τέλος δεν τον ξαναέβαλαν στη θέση του, δίνοντας βάση σε έναν µάντη που τους προειδοποίησε ότι κάτι τέτοιο θα προκαλούσε πολλές καταστροφές για τον κόσµο του νησιού. Εποµένως παρέµεινε για περίπου 800 χρόνια ακριβώς στο σηµείο που είχε πέσει και αποτελούσε αξιοθέατο για τους επισκέπτες της Ρόδου. Το γεγονός ότι το άγαλµα παρέµεινε πεσµένο αλλά ανέγγιχτο για τόσους πολλούς αιώνες, παρόλο που ο χαλκός από τον οποίο ήταν φτιαγµένο ήταν πολύτιµος, καταδεικνύει την περηφάνια των Ροδίων για το δηµιούργηµα του νησιού τους. 5

23 Ωστόσο, το 653 µ.χ., οι Μοαβίτες Άραβες, που είχαν κατακτήσει το νησί, πούλησαν τα κοµµάτια του σε έναν Εβραίο έµπορο, ο οποίος λέγεται ότι χρειάστηκε 900 καµήλες για να το µεταφέρει. Το πολεοδοµικό σχέδιο της αρχαίας πόλης της Ρόδου βασίστηκε στις πολεοδοµικές και φιλοσοφικές ιδέες του διάσηµου αρχαίου Έλληνα πολεοδόµου Ιππόδαµου. Το σχέδιο των δρόµων της αρχαίας πόλης είναι γνωστό χάρη σε αρχαιολογικές ανασκαφές δεκαετιών. Η αρχαία πόλη είχε ένα εκτεταµένο και καλά δοµηµένο αποχετευτικό δίκτυο καθώς και δίκτυο υδροδότησης. ΡΩΜΑΪΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Στα τέλη του 3ου αιώνα µ.χ. η Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία κυριαρχούσε και η Ρόδος προσπαθούσε να διατηρήσει όσο το δυνατόν φιλικότερη στάση απέναντι στην υπερδύναµη. Για ένα αρκετά µεγάλο διάστηµα τα είχε καταφέρει, αφού αποτελούσε σηµαντικό µορφωτικό κέντρο για τις οικογένειες των ευγενών της Ρώµης. Παρόλα αυτά όµως οι Ρωµαίοι ενδιαφέρονταν κυρίως να περιορίσουν την ανάπτυξη του νησιού στην πρώτη ευκαιρία που θα τους δινόταν. Η ανεξαρτησία της πόλης τερµατίστηκε το 164 π.χ. όταν η Ρόδος έγινε επαρχία της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας. Ωστόσο µέχρι τον 1ο αιώνα µ.χ., η Ρόδος διατήρησε σε µεγάλο βαθµό το µεγαλείο της και εξελίχθηκε σε ένα από τα σηµαντικότερα κέντρα γνώσης, επιστήµης και τέχνης, ωστόσο αναγκάστηκε να υποστεί τόσο τους επεκτατικούς πολέµους όσο και τις εµφύλιες διαµάχες των Ρωµαίων. Το τελειωτικό χτύπηµα για το νησί ήρθε το 42 π.χ. όταν ο Κάσιος εισέβαλε στη Ρόδο, τη λεηλάτησε αποσπώντας χιλιάδες έργα τέχνης και την κατέστρεψε ολοσχερώς. Από τότε ξεκινάει και µια παρατεταµένη περίοδος παρακµής για το νησί. Πέρα από τις γραπτές πήγες που διασώζονται έως τις µέρες µας, οι αρχαιολογικές ανασκαφές που συνεχίζονται ακόµη δίνουν µια ξεκάθαρη εικόνα του πολιτισµού που άκµασε την περίοδο αυτή. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Κατά την πρώιµη Χριστιανική περίοδο ( µ.χ), η Ρόδος αποτελούσε κοµµάτι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η Ρόδος ήταν ένα από τα πρώτα νησιά που ασπάστηκαν το Χριστιανισµό. Αυτό ήταν κυρίως αποτέλεσµα της επίσκεψης του Αποστόλου Παύλου στο νησί το 58 µ.χ., ο οποίος κατέφτασε για να διδάξει το 6

24 Χριστιανισµό στη Λίνδο. Μολονότι λιγότερο σηµαντική και ακµάζουσα απ' ότι στο παρελθόν, η πόλη της Ρόδου ήταν επισκοπική έδρα και είχε σηµαντικό αριθµό εκκλησιών ανάµεσα στις οποίες υπήρχαν κάποιες βασιλικές εντυπωσιακών διαστάσεων. Παράλληλα ήταν σηµαντική στρατιωτική βάση. Το νησί υπέστη πολλές πειρατικές επιδροµές, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα και τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου εκείνη την περίοδο, αλλά και από άλλους εχθρούς, όπως τους Σαρακηνούς και τους Τούρκους. Μετά τον καταστροφικό σεισµό του 515 µ.χ. υπέστη σοβαρές ζηµιές και συρρικνώθηκε σηµαντικά, µέσα στα όρια που σήµερα υποδεικνύονται από τα Βυζαντινά τείχη και τις οχυρώσεις. Οι Άραβες που πρωτοέκαναν την εµφάνιση τους στην Μεσόγειο τον 7ο αιώνα επιτέθηκαν στη Ρόδο και την κατέλαβαν για µερικές δεκαετίες. Στους αιώνες που ακολούθησαν, η πόλη συρρικνώθηκε σε µέγεθος και οχυρώθηκε µε νέα τείχη. Ταυτόχρονα, χωρίστηκε σε δύο ζώνες, µια για την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και µια για τους «λαϊκούς». Η ζώνη αυτή αντανακλά την κοινωνική πραγµατικότητα των µεσαιωνικών χρόνων. Λόγω έλλειψης γραπτών πηγών υπάρχει απουσία συσσωρευµένης πληροφόρησης σχετικά µε την περίοδο αυτή. Οι αναστηλώσεις που έγιναν από τους Ιταλούς αργότερα αγνόησαν ή και ακόµη προκάλεσαν ζηµιές σε κτίρια της εποχής αυτής που διασωθεί προς όφελος αυτών της περιόδου των Ιπποτών. ΙΠΠΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Το 1309 το νησί πουλήθηκε στο τάγµα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήµ. Το τάγµα ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα στην Ιερουσαλήµ µε στόχο την νοσηλεία και περίθαλψη των προσκυνητών και σταυροφόρων αλλά πολύ σύντοµα µετεξελίχθηκε σε µάχιµη στρατιωτική µονάδα η οποία απέκτησε µεγάλες εκτάσεις γης. Έχοντας οπισθοχωρήσει από την Ιερουσαλήµ και αργότερα από την Κύπρο, το τάγµα ίδρυσε την έδρα του στη Ρόδο και απέκτησε κατά την χρονική περίοδο αυτή ηγετικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο. Προσκυνητές που κατευθύνονταν προς τους Αγίους Τόπους το χρησιµοποιούσαν σαν ενδιάµεσο σταθµό στο δρόµο τους προς την Ιερουσαλήµ. Κατά την διάρκεια της παραµονής των Ιπποτών στη Ρόδο, οι οχυρώσεις επεκτάθηκαν, εκσυγχρονίσθηκαν και συνεχώς ενισχύονταν. Ένα νοσοκοµείο, ένα παλάτι, αρκετές εκκλησίες ήταν ορισµένα από τα πολλά δηµόσια κτίρια τα οποία αναγέρθηκαν την εποχή αυτή. Τα κτίρια αυτά αποτελούν αξιοσηµείωτα παραδείγµατα 7

25 της Γοτθικής και Αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Παρόλες τις προστριβές που υπήρχαν µε την Οθωµανική Αυτοκρατορία, το θαλάσσιο εµπόριο αποτελούσε πηγή πλούτου και οι αγορές της πόλης ήταν ακµάζουσες. Την περίοδο της κατοχής των Ιπποτών το νησί της Ρόδου διήγε περίοδο ακµής και οι σχέσεις µεταξύ των Ιπποτών και των ντόπιων χαρακτηρίζονταν από ανοχή και συχνά από στενή συνεργασία. Εικ.4: Μεσαιωνική πόλη Παλάτι Μεγάλου Μαγίστρου και «θαλασσινή πύλη». Οι περισσότεροι από τους δρόµους της Μεσαιωνικής πόλης συµπίπτουν µε τους δρόµους της αρχαίας πόλης, ενώ διατηρήθηκε η διαίρεση της πόλης σε δύο ζώνες. Το τάγµα στη Ρόδο διατηρούσε ένα πολύ καλά οργανωµένο αρχείο το οποίο περιλάµβανε έγγραφα που είχαν εκδοθεί από τις διοικητές αρχές, αλληλογραφία, νοµικά έγγραφα κ.ά. Το αρχείο αυτό διατηρείται έως τις µέρες µας και σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Μάλτας και αποτελεί µια αξιόλογη πηγή πληροφόρησης για την περίοδο αυτή. Η πόλη είχε διαιρεθεί σε δύο ζώνες µε ένα εσωτερικό τείχος. Το βόρειο τµήµα το οποίο ήταν γνωστό ως Chastel, Chateau, Castrum, Castellum ή Conventus, όπου βρισκόταν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, ο καθολικός καθεδρικός ναός και η κατοικία του καθολικού επισκόπου, τα καλύµµατα των «γλωσσών», οι κατοικίες των Ιπποτών, ένα νοσοκοµείο κ.α. Το νότιο τµήµα γνωστό ως ville, burgus ή burgum ήταν η περιοχή όπου ζούσαν οι λαϊκοί και περιλάµβανε την αγορά, συναγωγές, εκκλησίες καθώς και δηµόσια και εµπορικά κτίρια. Το αρχιτεκτονικό στιλ που χρησιµοποιούταν κατά την περίοδο των Ιπποτών µπορεί να χωριστεί σε δύο φάσεις. Η πρώτη που υιοθετήθηκε ήταν το Γοτθικό στιλ, µε µερικές παραλλαγές ( ). Οι τεχνίτες που καταπιάνονταν µε αυτό ήταν ντόπιοι, µε αποτέλεσµα στη δουλειά τους να υπάρχουν συγκεκριµένα βυζαντινά 8

26 χαρακτηριστικά. Στη δεύτερη φάση ( ), που ξεκίνησε µε την πρώτη πολιορκία της πόλης από τους Τούρκους (1480) και τον καταστροφικό σεισµό του 1481, χρησιµοποιήθηκε το Ύστερο-Γοτθικό στιλ που ήταν επηρεασµένο από την Ιταλική Αναγέννηση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ζηµιά που προκλήθηκε από το σεισµό και την πολιορκία στα δηµόσια κτίρια και στις οχυρώσεις αποκαταστάθηκε. Από όλους τους Μεγάλους Μαγίστρους, ο D Aubusson ήταν αυτός που τον απασχόλησε περισσότερο η ενίσχυση των οχυρώσεων. Τα τείχη που περικύκλωναν την πόλη είχαν περίµετρο 4 χιλιοµέτρων και περιστοιχίζονταν από µια τάφρο, η οποία σε αρκετά σηµεία ήταν διπλή. Οι οχυρώσεις περιλάµβαναν το τείχος της ενδοχώρας, το λιµάνι και τα τείχη των µόλων του λιµανιού. Σε κάθε «Γλώσσα» είχε ανατεθεί ένας συγκεκριµένος τοµέας των τειχών προς υπεράσπιση στην περίπτωση κάποιας εχθρικής επίθεσης. Το Κάστρο είχε συνολικά επτά πύλες: Η Πύλη του Αγίου Παύλου στο βορειότερο µέρος του οδηγούσε στον πύργο Naillac στο τέρµα του βορειότερου µόλου του λιµανιού. Η Πύλη D Amboise χτίστηκε το Η Πύλη του Αγίου Αθανασίου βρισκόταν στη βορειοδυτική πλευρά της πόλης. Η Πύλη Κοσκινού, που ήταν επίσης γνωστή ως Πύλη του Αγίου Ιωάννη. Η Πύλη της Αγίας Αικατερίνης η «των Μύλων» όφειλε το δεύτερο όνοµά της στους 13 µύλους που υπήρχαν στο µόλο (σήµερα έχουν αποµείνει µόνο τρεις). Η θαλασσινή Πύλη στη µέση του εµπορικού λιµανιού και ακόµα πιο βόρεια η Πύλη του Λιµανιού. Κατά διαστήµατα, οι οχυρώσεις ενισχύονταν µε την κατασκευή πύργων, όπως αυτός της Ισπανίας, της Παναγίας, του Αγίου Παύλου (στο τέρµα του βορειότερου µόλου) και του Αγίου Νικολάου (στο τέρµα του νοτιότερου Μόλου). Εικ.5: Άποψη της «θαλασσινής Πύλης» και το φρούριο του Αγίου Νικολάου. 9

27 ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Το 1522 οι Οθωµανοί Τούρκοι κατέκτησαν την πόλη µετά από µια δεύτερη µακρά πολιορκία. Νέα κτίρια κατασκευάστηκαν: Τζαµιά, δηµόσια λουτρά και κατοικίες για τους νέους κατακτητές. Οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την οχυρωµένη πόλη και να µετοικήσουν σε περιοχές εκτός των τειχών. Κατά την περίοδο της Οθωµανικής κυριαρχίας, η Ρόδος έχασε τον διεθνή της χαρακτήρα. Η πόλη διατήρησε την κύρια οικονοµική της λειτουργία ως αγορά αγροτικών προϊόντων για το εσωτερικό τµήµα του νησιού καθώς και των τριγύρω µικρών νησιών. Μετά την εγκαθίδρυση της κυριαρχίας τους στο νησί, οι Οθωµανοί Τούρκοι επιδιόρθωσαν τα τείχη που είχαν υποστεί ζηµιές, µετέτρεψαν τις περισσότερες εκκλησίες σε τζαµιά και µεταρρύθµισαν τις µεγάλες κατοικίες σε ιδιωτικά ή δηµόσια κτίρια. Οι παραπάνω µετατροπές αποτέλεσαν µια µακροχρόνια διαδικασία που είχε σαν στόχο να αναµορφώσουν και να προσοµοιάσουν τα κτίρια έτσι ώστε να ταιριάζουν µε τον Οθωµανικό τρόπο ζωής. Οι προσόψεις των κτιρίων της περιόδου των Ιπποτών µε τους σκαλιστούς τους διακόσµους, τις τοξωτές πύλες και τους πέτρινους πελεκητούς τοίχους, εµπλουτίστηκαν µε τα τυχαία χαρακτηριστικά της Οθωµανικής Αρχιτεκτονικής προσαρµοσµένης όµως στο τοπικό κλίµα και πολιτισµό. Στα πλαίσια της διαδικασίας αυτής, τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά των υπαρχόντων κτιρίων διατηρήθηκαν. Οι πιο χαρακτηριστικές προσθήκες ήταν τα λουτρά (συνήθως στο πίσω µέρος των σπιτιών) κα τα ξύλινα κλειστά µπαλκόνια στις προσόψεις των σπιτιών πάνω από στενούς δρόµους. Έτσι, τα περισσότερα κτίρια της εποχής των Ιπποτών στη Μεσαιωνική πόλη ήταν καλά διατηρηµένα. Το αποτέλεσµα ήταν ένα µείγµα ανατολικής αρχιτεκτονικής µε έντονα δυτικά στοιχεία που είχαν παραµείνει και νέα κτίρια που κτίσθηκαν µε το ύφος της τότε τοπικής αρχιτεκτονικής. Τον 19ο αιώνα η παρακµή της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας είχε σαν αποτέλεσµα την παραµέληση της πόλης και των κτιρίων της τα οποία υπέστησαν περαιτέρω φθορά λόγω των δυνατών σεισµών που συχνά πλήττουν την περιοχή. ΙΤΑΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Τα ιταλικά στρατεύµατα κατέλαβαν το νησί και την υπόλοιπη ωδεκάνησο το Το 1923 η Ιταλία ίδρυσε µια αποικία, τα ιταλικά νησιά του Αιγαίου (Isole Italiane del Egeo). 10

28 Οι Ιταλοί κατεδάφισαν τα σπίτια που είχαν κτιστεί πάνω και παραπλεύρως των τειχών κατά την Οθωµανική περίοδο και µετέτρεψαν το Εβραϊκό και το Οθωµανικό νεκροταφείο σε µια «πράσινη ζώνη» που περιελάµβανε την Μεσαιωνική πόλη. ιατήρησαν τα εναποµείναντα στοιχεία της περιόδου των Ιπποτών ενώ αφαίρεσαν όλες τις Οθωµανικές προσθήκες. Ταυτόχρονα, επανοικοδόµησαν το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Τέλος, ίδρυσαν ένα ινστιτούτο για την µελέτη της Ιστορίας και του Πολιτισµού της περιοχής. Οι Ιταλοί υλοποίησαν σηµαντικά έργα υποδοµής (δρόµους, παροχή ηλεκτρισµού, λιµάνι κ.α.) και µεταµόρφωσαν σε σηµαντικό βαθµό την πόλη της Ρόδου, η οποία διέθετε πλέον ένα νέο πολεοδοµικό σχέδιο, κανονισµούς δόµησης και πολλά νέα δηµόσια και ιδιωτικά κτίρια. Εικ.6: Τα «ελαφάκια» στην είσοδο του λιµανιού και το κτίριο, «ιταλικής εποχής», όπου στεγάζεται πλέον η Νοµαρχία ωδεκανήσου. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ Οι βόµβες των Βρετανών που έπεσαν στην Μεσαιωνική πόλη το 1944 είχαν σαν αποτέλεσµα πολλά θύµατα και την καταστροφή πολλών κτιρίων γεγονός που δηµιούργησε πολλά κενά στον πολεοδοµικό ιστό. Ένα από τα πρώτα διατάγµατα της Ελληνικής κυβέρνησης-διοίκησης όρισαν τις περιοχές αυτές ως «περιοχές για µελλοντικές ανασκαφές» και ένα µεγάλο αριθµό κτιρίων ως «διατηρητέα κτίρια». Το 1957, ένα νέο πολεοδοµικό σχέδιο εγκρίθηκε µε διάταγµα και το 1960 το σύνολο της Μεσαιωνικής Πόλης αναγνωρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισµού ως «προστατευόµενο µνηµείο». Το 1961 και το 1963 εξεδόθησαν νέα διατάγµατα σχετικά µε το πολεοδοµικό σχέδιο της πόλης. Τα διατάγµατα αυτά προέβλεπαν την διαπλάτυνση των υπαρχόντων δρόµων και την διάνοιξη νέων. Αυτές οι αποφάσεις δεν 11

29 υλοποιήθηκαν στην Μεσαιωνική Πόλη λόγω της σθεναρής αντίστασης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το 1988, η παλιά πόλη της Ρόδου ανακηρύχθηκε από την UNESCO Πόλη Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς. Το νησί µπήκε στο χάρτη της τουριστικής βιοµηχανίας δυναµικά κατά τη δεκαετία του 1960 και έκτοτε παραµένει ένα από τα σπουδαιότερα κοσµοπολίτικα τουριστικά κέντρα της Ευρώπης. Η οικονοµία της Ρόδου βασίζεται κατά κύριο λόγο στον τουρισµό µε µερικές από τις καλύτερα οργανωµένες µονάδες να φιλοξενούνται κατά µήκος των ακτών της που θεωρούνται από τις καλύτερες στη Μεσόγειο. Εικ.7: Άποψη του Μανδρακίου και της Νέας Αγοράς, µε φόντο το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. 12

30 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΡΟ ΟΣ - ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 1.1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ [1], [2] Στο µέρος αυτό του πρώτου κεφαλαίου, επιχειρείται να γίνει µία περιγραφή κα αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης της πόλης της Ρόδου σε σχέση µε την ευρύτερη περιοχή. Έτσι, µελετάται ο ρόλος του ήµου Ροδίων στον ευρύτερο αιγαιακό χώρο και η σηµαντική του θέση στα πλαίσια της περιφερειακής και εθνικής οικονοµίας, αναλύονται τα βασικά µεγέθη της οικονοµικής και κοινωνικής δοµής του, ενώ επιπλέον γίνεται στη συνέχεια και µία προσπάθεια ανάλυσης των πλεονεκτηµάτων, µειονεκτηµάτων, ευκαιριών και απειλών (SWOT ANALYSIS) της υφιστάµενης κατάστασης. Σκοπός είναι να διαπιστωθεί και να αναδειχθεί ο ρόλος της πόλης σε κάθε σχεδόν χαρακτηριστική παράµετρο της κοινωνικής και οικονοµικής ζωής, ούτως ώστε να γίνουν οι καλύτερες δυνατές προτάσεις για την ανάπτυξη της πόλης ΓΕΝΙΚΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ [1], [9], [10] Ο ήµος Ροδίων καταλαµβάνει το ΒΑ άκρο της νήσου Ρόδου. Εκτείνεται από το ακρωτήριο Κουµπουρνού (Ζωνάρι) βόρεια, µέχρι τους ήµους Ιαλυσού και Καλλιθέας νότια. Ανατολικά και βορειοδυτικά περιβάλλεται από θάλασσα. Είναι η πρωτεύουσα του νοµού ωδεκανήσου και της επαρχίας Ρόδου, ενώ τα ωδεκάνησα µαζί µε τις Κυκλάδες είναι ενταγµένα διοικητικά στην περιφέρεια νοτίου Αιγαίου µε πρωτεύουσα τη Σύρο. Μαζί µε τους ήµους Ιαλυσού, Καλλιθέας, Αφάντου (1 η Εδαφική περιφέρεια) και Πεταλουδών αποτελούν το λεγόµενο πολεοδοµικό συγκρότηµα του «βορείου τριγώνου» της νήσου, συγκεντρώνοντας το 83% του πληθυσµού και ποσοστό άνω του 85% των τουριστικών κλινών της νήσου. 13

31 Εικ.1.1: Αεροφωτογραφία του βόρειου άκρου του νησιού και τµήµα του χάρτη του ήµου Ροδίων. Σε ευρύτερη χωροταξική διάρθρωση, βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο (µετά το Καστελόριζο) της χώρας, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης µετά την Κύπρο. Η απόσταση από την Αθήνα είναι η µεγαλύτερη της χώρας σε ότι αφορά τις πρωτεύουσες νοµών, καθώς το λιµάνι της Ρόδου απέχει 250 ναυτικά µίλια από το λιµάνι του Πειραιά. Ως προς τη λεκάνη της Μεσογείου, βρίσκεται στην ανατολική της πλευρά απέχοντας αρκετά από τις αναπτυγµένες τουριστικές ζώνες της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας, ενώ αντίθετα βρίσκεται σε πολύ µικρή απόσταση από την Τουρκία και τα ιδιαίτερα αναπτυγµένα τουριστικά παράλιά της στο Αιγαίο και νοτιοδυτικά µέχρι την περιοχή της Αττάλειας. Η έκταση των διοικητικών ορίων του ήµου Ροδίων είναι τ.χλµ., αποτελώντας µόλις το 1.45% της επιφάνειας του νησιού, που είναι τ.χλµ. Έχει πληθυσµό (ΕΣΥΕ 2001) αντιπροσωπεύοντας ποσοστό 45.90% σε επίπεδο νήσου, 28.26% σε επίπεδο νοµού, 17.74% σε επίπεδο περιφέρειας Ν. Αιγαίου και 0.7% σε επίπεδο χώρας. Οικονοµικά, η Ρόδος στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισµό, ο οποίος σε συνδυασµό µε τις πολλαπλασιαστικές του επιρροές συµβάλλει σε ποσοστό άνω του 80% στο τοπικό εισόδηµα, καλύπτοντας µαζί µε τις παράλληλες δραστηριότητες πάνω από το 50% της απασχόλησης. Εποµένως, µε βάση τα παραπάνω γεωγραφικά, δηµογραφικά και οικονοµικά δεδοµένα προκύπτουν τα εξής: Αποτελεί το εξωτερικό όριο της χώρας και της Ε.Ε. και σηµαντική πύλη εισόδου στη χώρα και την Ε.Ε. Βρίσκεται σε κοµβική θέση: 14

32 o Στους άξονες των θαλάσσιων µεταφορών προς Μαύρη θάλασσα, Ινδικό και Ατλαντικό Ωκεανό o Στους άξονες των αεροµεταφορών για Εγγύς Μέση και Άπω Ανατολή, την Αφρική και Ωκεανία o Στο «Μεσογειακό Τόξο» o Στον άξονα ανάπτυξης Κύπρου νησιά Ανατ. Αιγαίου Θράκης, όπως προβλέπει και το εθνικό χωροταξικό σχέδιο Η αποµακρυσµένη θέση και ο νησιωτικός χαρακτήρας της Ρόδου την κατατάσσουν στις πλέον αποµονωµένες περιοχές της Ε.Ε. µε αυξηµένο κόστος ανάπτυξης, µε δυσεπίλυτα και µεγάλου κόστους συγκοινωνιακά προβλήµατα, µε ιδιαίτερα δαπανηρές υποδοµές, χαµηλή αποδοτικότητα της δηµόσιας διοίκησης και γενικά διστακτική ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις κλίµακας εκτός των τουριστικών υπηρεσιών. Η µεθοριακή της θέση συνεπάγεται και δυσχέρειες ανάπτυξης οικονοµικών συνεργασιών, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, µε τις γύρω και εγγύς χώρες, λόγω αστάθειας σχέσεων, γεωπολιτικών ανακατατάξεων και έκρυθµων καταστάσεων. Έρχεται αντιµέτωπη µε τον τουριστικό ανταγωνισµό της Τουρκίας που αναπτύσσεται µε ταχύτατους ρυθµούς και προσφέρει παραπλήσιες υπηρεσίες µε µικρότερο κόστος. Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη θέσπισης και προώθησης ειδικών πολιτικών, εθνικών και κοινοτικών, για την άµβλυνση των ανισοτήτων και την ανάπτυξη του νησιού, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, µε ορθολογική χρήση των διαφόρων προγραµµάτων και των αντίστοιχων πόρων ΗΜΟΣ ΡΟ ΙΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ [1], [8] Η πόλη της Ρόδου, όπως έχει ήδη αναφερθεί, λόγω του µεγέθους αλλά και των υπηρεσιών που παρέχει, διαδραµατίζει πρωτεύοντα ρόλο σε όλα τα επίπεδα, τόσο σε σχέση µε το υπόλοιπο νησί όσο και µε τα γύρω νησιά. Στην πόλη της Ρόδου είναι εγκατεστηµένες υπηρεσίες διοίκησης υγείας εκπαίδευσης πρόνοιας που εξυπηρετούν τον ευρύτερο χώρο του Νοµού ωδεκανήσου. Παράλληλα, η πόλη της Ρόδου αποτελεί το εµπορικό, βιοτεχνικό, και χονδρεµπορικό κέντρο του νοµού. 15

33 Σε επίπεδο συγκοινωνιών το επιβατικό και εµπορικό λιµάνι βρίσκονται εντός της πόλης (η Ρόδος δέχεται σε ετήσια βάση περίπου 650 προσεγγίσεις πλοίων από τον Πειραιά, Υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας, Ακτοπλοΐα 2002), ενώ το αεροδρόµιο απέχει 15χλµ από την πόλη, στο Παραδείσι. Οι αεροπορικές και θαλάσσιες συγκοινωνίες µε Αθήνα είναι σχετικά ικανοποιητικές, πλην όµως είναι ιδιαίτερα επιβαρηµένες ως προς το κόστος. Οι συγκοινωνίες µε τα γύρω νησιά γίνονται είτε µε τοπικά πλοιάρια, είτε µε πλοία της άγονης γραµµής, είτε και αεροπορικά, όπου υπάρχει αεροδρόµιο. Το όλο σύστηµα συγκοινωνιών µε τα µικρά νησιά πάσχει ως προς τη συχνότητά του, ιδιαίτερα τη χειµερινή περίοδο και ως προς το κόστος µεταφοράς. Οι συγκοινωνίες στο νησί εξυπηρετούνται από δύο φορείς: τη δηµοτική επιχείρηση του ήµου Ροδίων (ΡΟ Α) και το ΚΤΕΛ. Ιδιαίτερα έντονο είναι το πρόβληµα της κυκλοφοριακής συµφόρησης που παρατηρείται στον δήµο και κυρίως στο σηµείο του κεντρικού λιµένα και της ευρύτερης περιοχής και ειδικότερα στη θέση της Μεσαιωνικής πόλης. Αυτό, σε συνδυασµό και µε το γεγονός της αύξησης της χρήσης ιδιωτικών αυτοκινήτων στην πόλη, αποτελεί σηµαντικό πρόβληµα που χρειάζεται διεξοδική συζήτηση και ριζική αντιµετώπιση. Η σύνδεση της πόλης µε το υπόλοιπο νησί γίνεται από 2 οδικούς άξονες: την εθνική οδό Ρόδου Λίνδου που καλύπτει τα ανατολικά χωριά και τον επαρχιακό δρόµο υπ αριθµόν 2 Ρόδου Ιαλυσού αεροδρόµιο Κάµειρο Έµπωνα που εξυπηρετεί τα δυτικά χωριά. Με εγκάρσιους δρόµους ανάµεσα σε αυτούς τους κύριους άξονες καλύπτονται και οι οικισµοί της ενδοχώρας. Σε επίπεδο των λοιπών υποδοµών, το ζήτηµα της ύδρευσης επί του παρόντος εξυπηρετείται αυτοτελώς από κάθε ήµο, µε τον ήµο Ροδίων να καλύπτει τις ανάγκες του κυρίως µε γεωτρήσεις από τους όµορους δήµους Καλλιθέας και Αφάντου, ενώ η ολοκλήρωση του δικτύου µεταφοράς του νερού από το προσφάτως κατασκευασθέν φράγµα «Γαδουρά» θα καλύψει τους περισσότερους δήµους του νησιού. Στον τοµέα των απορριµµάτων λειτουργεί ήδη βιολογικός καθαρισµός και ΧΥΤΑ (στον ήµο Καλλιθέας) που εξυπηρετούν τους δήµους του βόρειου τριγώνου. Το ενεργειακό σύστηµα του νησιού καλύπτεται οριακά µε το εργοστάσιο της ΕΗ στη Σορωνή. Επίσης, λειτουργεί πλέον και το σύστηµα ανεµογεννητριών του «Ατταβύρου» και του δηµοτικού διαµερίσµατος Αρχίπολης, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη 16

34 και η διαδικασία κατασκευής νέου εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στη νότια Ρόδου. Αυτήν τη στιγµή, ωστόσο, η αυξηµένη ζήτηση ειδικά τους καλοκαιρινούς µήνες καλύπτεται οριακά, µε αποτέλεσµα να υπάρχουν συχνά προβλήµατα παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος σε όλο το νησί. Το τηλεπικοινωνιακό σύστηµα καλύπτει ικανοποιητικά τις ανάγκες σε όλο το νησί. Γενικά, ως προς τις υποδοµές του νησιού πρέπει να επισηµανθεί η σηµαντική υστέρησή τους σε σχέση µε τις απαιτήσεις και τις εξελίξεις. Το λιµάνι της Ακαντιάς, ο περιµετρικός της πόλης και «νέα είσοδος» από το αεροδρόµιο, η µαρίνα, το νέο εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, η πλήρης αποκατάσταση της Καλλιθέας και του συγκροτήµατος του Προφήτη Ηλία, η αξιοποίηση του γκολφ Αφάντου κλπ είναι έργα ζωτικά που όµως µέχρι σήµερα παραµένουν ηµιτελή, ενώ κάποια δεν έχουν καν ξεκινήσει. Η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή δεν καλύπτει παρά µικρό µέρος της τοπικής ζήτησης, παρά τις δυνατότητες που έχει το νησί στον τοµέα αυτό. Ο δευτερογενής τοµέας και ειδικότερα η βιοτεχνία βρίσκεται ουσιαστικά σε συρρίκνωση µε εξαίρεση τον κατασκευαστικό τοµέα, µε το µεγαλύτερο ποσοστό των µονάδων αυτών να είναι χωροθετηµένο εντός των διοικητικών ορίων του ήµου Ροδίων. Ο τριτογενής τοµέας είναι αυτός που χαρακτηρίζει και δεσπόζει στην οικονοµία του νησιού. Ποσοστό κοντά στο 90% των επιχειρήσεων του τοµέα των υπηρεσιών αυτών είναι συγκεντρωµένο στο «βόρειο τρίγωνο» της νήσου. Ωστόσο, τα µέρη τουριστικού ενδιαφέροντος είναι πολλά και διάσπαρτα σε όλο το νησί. Σηµαντικό πρόβληµα αποτελεί η αλλοίωση της φυσιογνωµίας των περισσότερων οικισµών και η σοβαρή υποβάθµιση των παράκτιων ζωνών, εξαιτίας της άναρχης ανάπτυξης, της εκτός σχεδίου ανεξέλεγκτης δόµησης και της κακοποίησης της φύσης. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητος ένας κοινός φορέας σχεδιασµού και διαχείρισης του τουριστικού προϊόντος, καθώς και συγκροτηµένες δράσεις αναβάθµισης των τουριστικών υπηρεσιών. Επίσης, πρέπει να σηµειωθεί και ο οικιστικός κορεσµός της πόλης, ήδη από τη δεκαετία του 1990 που σε συνδυασµό µε τις καθυστερήσεις στις επεκτάσεις του σχεδίου πόλης, οδήγησε σε κατακόρυφη αύξηση των τιµών της γης και των οικοδοµών, µε αποτέλεσµα να αρχίσει η κίνηση εκτός του κέντρου και ειδικά προς τις περιοχές των ήµων Ιαλυσού και Κοσκινού, οι οποίες έχουν ουσιαστικά πολεοδοµικά ενοποιηθεί µε τον ήµο Ροδίων. 17

35 Εποµένως, οι διαµορφωθείσες συνθήκες µε τις έντονες αλληλεξαρτήσεις και τη συµπληρωµατικότητα των δοµών, οικονοµικών και πολεοδοµικών, καθιστούν αναγκαίο τον ολοκληρωµένο αναπτυξιακό σχεδιασµό χωροταξικό και πολεοδοµικό σε επίπεδο νησιού και «βορείου τριγώνου», καθώς και τη δηµιουργία ενιαίων φορέων διαχείρισης σε όλους τους τοµείς των υποδοµών και της παροχής υπηρεσιών ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΜΟΥ ΡΟ ΙΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΝΗΣΙ [1], [8], [9], [20] ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Μέχρι το 1971, η νήσος της Ρόδου εµφάνιζε πολύ χαµηλό ρυθµό αύξησης πληθυσµού, γεγονός που οφείλεται στη µαζική µετανάστευση προς τα µεγάλα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό. Η ταχεία ανάπτυξη του τουρισµού οδήγησε σε µεγάλη αύξηση του πληθυσµού την περίοδο Η τουριστική δραστηριότητα συγκεντρώθηκε αρχικά στο βόρειο τµήµα, όχι µόνο για το ειδικό ενδιαφέρον της πόλης της Ρόδου, αλλά και λόγω της διαθεσιµότητας βασικών υποδοµών και εργατικού δυναµικού, κάτι που τώρα αρχίζει να καλύπτεται και από το νότιο τµήµα του νησιού. Έτσι, οι οικισµοί στο βόρειο τµήµα της νήσου και ιδιαίτερα η πόλη της Ρόδου αναπτύχθηκαν ταχύτερα και γνώρισαν το πρώτο στάδιο αστικοποίησης. Η ανάπτυξη της νήσου µετά το 1971 προκάλεσε αφενός τη λήξη της µετανάστευσης και αφετέρου την προσέλκυση πληθυσµού από την ενδοχώρα και τα γύρω νησιά, αλλά και από άλλα µέρη της Ελλάδας και το εξωτερικό. Οι πρώτες ενδείξεις κορεσµού από την ανάπτυξη του τουριστικού κλάδου εµφανίστηκαν µετά το 1981, χωρίς όµως να περιοριστεί η αστική εξάπλωση γύρω από την πόλη της Ρόδου και η σχετική αύξηση του πληθυσµού. Με παρατήρηση των διαθέσιµων στατιστικών στοιχείων, διακρίνουµε τις έντονες διακυµάνσεις του νησιού (0.40% %) και του ήµου (0.57% %), όπως και συνολικά του νοµού (-0.16% %) σε σύγκριση µε τις οµαλές µεταβολές του µέσου ετήσιου ρυθµού αύξησης του πληθυσµού για το σύνολο της χώρας (0.44% %) από το 1951 έως το Χαρακτηριστική είναι η περίοδος όταν γίνεται η απαρχή της ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας µε τη λήξη της µετανάστευσης, όπου στην Ρόδο ξεκινάει ταχεία οικονοµική και τουριστική ανάπτυξη, µε αποτέλεσµα ο δείκτης µέσης 18

36 ετήσιας πληθυσµιακής µεταβολής (Μ.Ε.Π.Μ.) να είναι 2.27% για τον ήµο και 2.80% για το νησί, όταν για τον νοµό είναι 1.83% και το σύνολο της χώρας 1,05%. Σηµαντική κάµψη του δείκτη αυτού εµφανίζεται, ωστόσο, τη δεκαετία για τον ήµο (0.57% σε σύγκριση µε 1.12% για το νησί και 1.20% για τον νοµό), κάτι που ερµηνεύεται από την απαρχή του κορεσµού του ήµου στο επίπεδο της τουριστικής εκµετάλλευσης και τη σταθεροποίηση της οικονοµίας. Την επόµενη δεκαετία, , αυξάνεται ο Μ.Ε.Π.Μ. (2.04% για τον ήµο, 1.77% για το νησί και 1.51% για τον νοµό). Η σηµαντική αυτή αύξηση οφείλεται αφενός στην οικονοµική ανάπτυξη του ήµου µε την «τριτογενοποίηση» της οικονοµίας και την αύξηση των θέσεων εργασίας και αφετέρου µε την εισροή οικονοµικών µεταναστών. Επιπλέον, σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής του 2001, η πόλη της Ρόδου έχει κατοίκους, δηλαδή το 46% του συνόλου του πληθυσµού του νησιού που ανέρχεται σε κατοίκους, ενώ είναι αξιοσηµείωτο ότι καταλαµβάνει έκταση µόλις 1.45% του νησιού. Το γεγονός αυτό, υποδηλώνει την ένταση της αστικοποίησης, αλλά και της συγκέντρωσης των θέσεων εργασίας στον ήµο της Ρόδου. Βέβαια, εκτιµάται ότι ο αριθµός των κατοίκων που ζουν και δραστηριοποιούνται στην πόλη της Ρόδου, αλλά δεν απογράφονται σε αυτήν, είναι µεγαλύτερος. Παρόλο που το φαινόµενο της απογραφής κατοίκων της πόλης στα χωριά και τα γύρω νησιά, έχει περιοριστεί σε σχέση µε τις προηγούµενες απογραφές και κατά το έτος 2001 εξακολουθεί να είναι πραγµατικότητα, αλλοιώνοντας έτσι έστω και λίγο τα πραγµατικά στοιχεία. 19

37 ΝΟΜΟΣ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ, ΗΜΟΣ ΡΟ ΙΩΝ, ΕΠΙΠΕ Ο ΑΝΑΦΟΡΑΣ: ΟΤΑ, ΝΟΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΑΠΟΛ. % ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ % ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ,56 1,63 ΑΠΟΛ. % ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ % ΑΠΟΛ. % ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ % ΑΠΟΛ. % ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ % ΑΠΟΛ. % ΜΕΣΗ ΕΤΗΣΙΑ % %ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 17,04 17,74 ΝΟΜΟΣ ,27 0,12-1,63-0,16 19,88 1,83 12,69 1,20 16,27 1,51 %ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ 19,99 22,86 27,35 28,55 26,83 28,26 ΝΗΣΟΣ ,51 0,82 4,14 0,40 31,88 2,80 11,78 1,12 19,18 1,77 %ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΝΗΣΙ 41,19 43,97 49,70 47,16 44,68 45,90 ΗΜΟΣ ΡΟ ΙΩΝ ,81 1,47 17,71 1,64 25,15 2,27 5,90 0,57 22,43 2,04 ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ,90 0,95 4,53 0,44 11,08 1,05 5,33 0,48 6,86 0,62 ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε. 20

38 Ουσιαστικά η πόλη της Ρόδου απορροφά το µεγαλύτερο τµήµα της πληθυσµιακής αύξησης του νησιού που ανέρχεται σε 19.3% κατά τη δεκαετία , έναντι 17.6% του αντίστοιχου ρυθµού για την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και 6.8% για το σύνολο της χώρας. Πολύ σηµαντική παράµετρος που επηρεάζει το µέγεθος του πληθυσµού του ήµου, είναι ο τουρισµός µε αποτέλεσµα οι εποχικές διακυµάνσεις να είναι ιδιαίτερα µεγάλες. Κατά την τουριστική περίοδο ο πληθυσµός του ήµου αυξάνεται λόγω των φιλοξενούµενων και της προσέλευσης εργατικού δυναµικού, τόσο από το υπόλοιπο νησί όσο και από άλλα µέρη της Ελλάδας και το εξωτερικό. Η αύξηση είναι τόσο µεγάλη που επηρεάζονται σηµαντικά οι ανάγκες σε ύδρευση, ενέργεια, στη διαχείριση των απορριµµάτων και στις συνολικές παράκτιες δραστηριότητες. Εκτιµάται ότι ο πληθυσµός αυξάνεται µέχρι και 72% τον Αύγουστο, ενώ µειώνεται µέχρι και 23% τον Ιανουάριο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η Ρόδος από αγροτική οικονοµία µε περιορισµένες ευκαιρίες απασχόλησης στον αστικό χώρο και έναν φθίνοντα πληθυσµό, µετατράπηκε σε τουριστικό νησί και περιφερειακό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Μάλιστα, µετά το 1970 ήταν µεταξύ των πρώτων 10 από άποψη εισοδήµατος περιοχών της Ελλάδας. Η τουριστική ανάπτυξη προκάλεσε ένα ρεύµα οικονοµικών δραστηριοτήτων σε σχετικούς µε τον τουρισµό τοµείς, όπως οι υπηρεσίες και οι κατασκευές, ενώ δεν ευνοήθηκαν άλλοι τοµείς, όπως ο πρωτογενής και η µεταποίηση. Σήµερα, η Ρόδος εµφανίζει κατά κεφαλή εισόδηµα αυξηµένο κατά 41% έναντι του µέσου εθνικού και κατά 20% έναντι του µέσου του Νοµού ωδεκανήσου. Η κύρια οικονοµική δραστηριότητα στην πόλη της Ρόδου είναι η παροχή υπηρεσιών τουριστικών και εµπορικών. Οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα είναι σε άµεση ή έµµεση εξάρτηση πάντα από τη ζήτηση και τη διάθεση του τουριστικού προϊόντος ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ Οι µεταποιητικές δραστηριότητες είναι µικρής σηµασίας για την οικονοµία της Ρόδου, συµµετέχοντας µόνο στο 6% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της περιοχής. Στη Ρόδο λειτουργούν κυρίως µικρές οικογενειακές µεταποιητικές µονάδες, 21

39 οι οποίες παράγουν αποκλειστικά προϊόντα για την τοπική αγορά και για την τουριστική εν γένει κατανάλωση, όπως η ποτοποιία οινοπνευµατωδών και µη, η παραγωγή ειδών ένδυσης κ.ά., ενώ υπάρχουν και µονάδες παραγωγής οικοδοµικών υλικών. Το µέγεθός τους είναι µικρό, ενώ δεν υπάρχουν επαρκή κίνητρα από την αγορά για χρήση τεχνολογικών βελτιώσεων. Σύµφωνα µε τα στατιστικά δεδοµένα της ΕΣΥΕ (2001), στον δευτερογενή τοµέα απασχολείται συνολικά το 15.24% του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού του δήµου έναντι του 19.57% το Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η δυναµική πολλών µεταποιητικών δραστηριοτήτων είναι απόρροια της δυναµικής του τουρισµού. Στον ήµο Ροδίων, το σηµαντικότερο κέντρο µεταποιητικής δραστηριότητας καταγράφεται το 70% της συνολικής απασχόλησης στον τοµέα αυτό. Ο δήµος στην προσπάθειά του να ενισχύσει τον δευτερογενή τοµέα δηµιούργησε το Χειροτεχνικό Κέντρο ΕΜΠΟΡΙΟ Το εµπόριο στη Ρόδο παρακολουθεί την εξέλιξη της γενικότερης τουριστικής δραστηριότητας, τόσο σε επίπεδο απασχόλησης όσο και σε επίπεδο είδους και αριθµού καταστηµάτων. Η ευφορία της τουριστικής ανάπτυξης από τη δεκαετία 1970, αλλά και του 1960, ενθάρρυνε το εµπόριο σε τέτοιο βαθµό που δηµιούργησε σταδιακά έντονα προβλήµατα υπερεπαγγελµατισµού. Η γεωγραφική συγκέντρωση του εµπορίου εστιάζεται κυρίως στο κέντρο της πόλης, στην Παλιά Πόλη, στην τουριστική ζώνη του Νιοχωρίου, στη βιοτεχνική ζώνη του «ΚΟΒΑ» διάσπαρτα στις συνοικίες της πόλης και τα τελευταία χρόνια και στην εκτός σχεδίου περιοχή. Το λιανικό εµπόριο είναι συγκεντρωµένο κυρίως στο Μαντράκι και αφορά µικρού µεγέθους καταστήµατα µε περιορισµένο αριθµό απασχολούµενων ατόµων, ενώ εµφανίζεται και αξιόλογος αριθµός εξειδικευµένων καταστηµάτων. Μεγάλο µέρος των καταστηµάτων αποτελούν τα σχετικά µε το εµπόριο ειδών λαϊκής τέχνης, κοσµηµάτων και εν γένει εξυπηρέτησης του τουρισµού, καθώς και ειδών ένδυσης, υπόδησης, ποτών και τροφίµων. Από τις προηγούµενες δύο δεκαετίες το λιανικό εµπόριο αναπτύχθηκε µε γοργούς ρυθµούς έξω από το κέντρο της πόλης εξαιτίας των διαρκώς εντεινόµενων κυκλοφοριακών προβληµάτων του κέντρου σε συνδυασµού µε τη µεγάλη προσφορά επαγγελµατικής στέγης µικρότερου κόστους. Από τη δεκαετία του 1990, εκδηλώνονται τάσεις συγκέντρωσης του λιανικού εµπορίου σε υπεραγορές και πολυκαταστήµατα, που σε συνδυασµό µε τα εξειδικευµένα καταστήµατα και τα 22

40 υποκαταστήµατα διεθνών οίκων οδήγησε σε κλείσιµο πολλών µικρών επιχειρήσεων και σηµαντικές αναταράξεις του τοπικού εµπορίου, κάτι που υποδηλώνεται και στην έντονη κινητικότητα που παρατηρείται συνεχώς στην αλλαγή χρήσης των καταστηµάτων ΟΙΚΟ ΟΜΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Αύξουσα είναι η οικοδοµική δραστηριότητα από το έτος 1997 µέχρι το 2003 σύµφωνα µε τα στοιχεία που διατηρεί η ιεύθυνση Πολεοδοµίας του. Ροδίων ( αύξηση 5.6% και αύξηση 3.5%). Η οικοδοµική δραστηριότητα σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2003 αφορά κυρίως την ανέγερση κατοικίας (57.20%, οπού το 23.40% απευθύνεται στην εκτός σχεδίου περιοχή) ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΑΛΙΕΙΑ Η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή δεν καλύπτει παρά µικρό µέρος της τοπικής ζήτησης, παρά τις δυνατότητες που έχει το νησί στον τοµέα αυτό. Ενδεικτικά στην περιαστική περιοχή της πόλης οι γεωργικές εκτάσεις που είναι εν δυνάµει καλλιεργήσιµες, ανέρχονται σε 2100 στρέµµατα περίπου, µε τις λοιπές εκτάσεις, πλην των δασικών, να είναι ουσιαστικά οικοδοµήσιµες. Οι εκτάσεις που είναι αµιγώς κτηνοτροφικές αποτελούν ένα µικρό ποσοστό αυτών που έχουν καταγραφεί σύµφωνα µε την ΕΣΥΕ ως εκµετάλλευσης. Όµοια, στον τοµέα της αλιείας η απασχόληση του ήµου είναι µικρή σε σχέση µε τα µεγέθη του συνόλου του νοµού, (περίπου 5-25% της συνολικής απασχόλησης) ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ Ο ΙΚΟ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟ ΙΚΤΥΟ Καθώς, η οργάνωση του συστήµατος κυκλοφορίας για τους πεζούς και τα οχήµατα σε µια αστική περιοχή είναι συνδεδεµένη µε το σύστηµα χρήσεων γης της κάθε περιοχής, είναι εύκολα αντιληπτό ότι η οδική και συγκοινωνιακή υποδοµή της πόλης της Ρόδου καλείται να εξυπηρετήσει ένα πολυσύνθετο πλέγµα µετακινήσεων τόσο των κατοίκων όσο και των χιλιάδων επισκεπτών. Οι χρήσεις γης που κυρίως έλκουν µετακινήσεις είναι το εµπορικό και διοικητικό κέντρο, οι περιφερειακές εµπορικές ζώνες, τα ξενοδοχεία και τα άλλα τουριστικά συγκροτήµατα, το εµπορικό λιµάνι, η περίθαλψη, η εκπαίδευση (κυρίως 23

41 τους χειµερινούς µήνες), οι αρχαιολογικοί χώροι και τα πολιτιστικά κέντρα, όπως επίσης οι συνδέσεις της πόλης µε το υπόλοιπο νησί και το αεροδρόµιο. Πολύ σηµαντικό στοιχείο και ζωτικής σηµασίας για την κυκλοφοριακή αποσυµφόρηση του κέντρου είναι η κατασκευή του περιφερειακού δρόµου της πόλης, καθώς και της νέας εισόδου, που προσφάτως ολοκληρώθηκαν και αναµένεται να προσφέρουν σηµαντικά. Ωστόσο, πρέπει να επισηµανθεί ότι αρκετοί δρόµοι, µικροί συνοικιακοί κυρίως, που προβλεπόντουσαν τόσο στο σχέδιο του 1956 όσο και στο βασικό οδικό δίκτυο του Γ.Π.Σ δεν έχουν ακόµα διανοιχτεί. Γενικά, παρατηρείται συµφόρηση στο οδικό δίκτυο του κέντρου που κρίνεται ανεπαρκές, τόσο λόγω των χαράξεων και των γεωµετρικών χαρακτηριστικών του, όσο και της µη ιεράρχησής του. Οι δρόµοι αµφίδροµης ή µονόδροµης κίνησης δεν υποστηρίζουν κάποιο πολεοδοµικό στόχο και επιτρέπουν στα αυτοκίνητα να διαχέονται άτακτα και χωρίς σοβαρούς περιορισµούς στο κέντρο της πόλης επιβαρύνοντας τη λειτουργία των διασταυρώσεων και γενικότερα του περιβάλλοντος, αλλά και την ποιότητα ζωής από τη διέλευση διαµπερών κινήσεων µέσα από περιοχές κατοικίας και τουρισµού. Επίσης, υπάρχει σαφές πρόβληµα στάθµευσης, καθώς η ζήτηση είναι πολύ µεγαλύτερη της προσφοράς. Ήδη, σε µία µελέτη του Α.Π.Θ. το 1994, είχε υπολογιστεί ότι η ζήτηση έφθανε στις 4000 θέσεις στάθµευσης όταν η προσφορά κάλυπτε µόνο τις Έκτοτε το έλλειµµα των θέσεων στάθµευσης αυξήθηκε, τόσο λόγω της αύξησης του πληθυσµού, άρα και της ιδιοκτησίας αυτοκινήτων, όσο και λόγω της µείωσης των προσφερόµενων θέσεων εξαιτίας πεζοδροµήσεων κλπ. Η επέκταση του προβλήµατος αυτού, δηλαδή η παράνοµη στάθµευση, δεν έχει ελεγχθεί µέχρι στιγµής ούτε µε το σύστηµα ελεγχόµενης στάθµευσης (οι παράνοµες σταθµεύσεις ξεπερνούν τις 3000). Όλα τα παραπάνω προβλήµατα επιδεινώνονται και από τη µη χρησιµοποίηση Μ.Μ.Μ. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ηµοτικής Επιχείρησης ΡΟ Α που καλύπτει την πόλη και τις περιαστικές ζώνες η χρήση της δηµόσιας συγκοινωνίας είναι σε κατακόρυφη πτώση (1981 εξυπηρετούσε 7εκ επιβάτες, 2000 µόλις 2.5εκ επιβάτες). Κύριες αιτίες που συµβαίνει αυτό είναι η περιορισµένη συχνότητα δροµολογίων, το µεγάλο µήκος διαδροµών, αλλά και της σηµαντικής θέσης που κατέχει όλο και περισσότερο το ιδιωτικό αυτοκίνητο. Είναι πολύ σηµαντικό να γίνουν συντονισµένες ενέργειες πολεοδοµικού, κυκλοφοριακού και συγκοινωνιακού χαρακτήρα. 24

42 ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ Στο επίπεδο των υποδοµών ενέργειας και τηλεπικοινωνιών υπάρχει ικανοποιητική κάλυψη των αναγκών εντός της πόλης (εξαίρεση κατά τους καλοκαιρινούς µήνες όπου κυρίως στις περιαστικές ζώνες, λόγω της αυξηµένης ζήτησης, παρουσιάζονται προβλήµατα παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος). Το µεν δίκτυο της ΕΗ είναι κυρίως εναέριο µε ξύλινους στύλους, µε εξαίρεση το κέντρο της πόλης όπου είναι υπόγειο, ενώ στην Παλιά Πόλη είναι κατά ένα µέρος υπόγειο και το λοιπό επιτείχιο. Το δε δίκτυο του ΟΤΕ είναι εξ ολοκλήρου υπόγειο πλην των παραδοσιακών γειτονιών όπου είναι επιτείχιο. Η ύδρευση της πόλης καλύπτεται ικανοποιητικά, παρά τις διαρροές και την παλαιότητα του δικτύου σε ορισµένες γειτονιές. Στον τοµέα της αποχέτευσης υπήρξαν σηµαντικές εξελίξεις, καθώς ήδη το µεγαλύτερο τµήµα της πόλης έχει δίκτυα ακαθάρτων, ενώ σοβαρές βελτιώσεις έγιναν και στα δίκτυα οµβρίων, σε βαθµό που αντιµετωπίζονται οι συνήθεις πληµµυρικές καταστάσεις. Στον τοµέα των απορριµµάτων, άρχισε να λειτουργεί ΧΥΤΑ σε όµορο ήµο, που εξυπηρετεί το βόρειο τµήµα της νήσου, όπως βελτιώθηκε και το σύστηµα αποκοµιδής των σκουπιδιών. Ωστόσο, υπάρχουν ακόµα προβλήµατα ως προς την καθαριότητα ιδιαίτερα στους µεγάλους κοινόχρηστους χώρους. Ως προς τις υποδοµές ασφαλείας και προστασίας από φυσικές καταστροφές, έχουν γίνει αρκετά βήµατα. Με αναβάθµιση και συµπληρωµατικά έργα, το δίκτυο οµβρίων αντιµετωπίζει αποτελεσµατικά τα συνήθη πληµµυρικά φαινόµενα. Στο ζήτηµα της προστασίας από τους σεισµούς, ο ήµος Ροδίων διαθέτει σχέδιο που συνέταξε για λογαριασµό του το 2002 το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών, το οποίο και περιλαµβάνει σχέδιο οργάνωσης και ετοιµότητας των διευθύνσεων του ήµου και των δηµοτικών επιχειρήσεων. Εκκρεµεί επίσης η εγκατάσταση δικτύου πρόβλεψης των θαλασσίων κυµάτων βαρύτητας (τσουνάµι), θέµα που αφορά ευρύτερα όχι µόνο το νησί της Ρόδου, αλλά και όλο το Αιγαίο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Το επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσµού του ήµου Ροδίων παρουσιάζεται το 2001 σηµαντικά υψηλότερο τόσο συγκριτικά µε αυτό του Νοµού, όσο και µε αυτό της 25

43 Χώρας. Ενδεικτικά, οι κάτοχοι Μεταπτυχιακού τίτλου και οι πτυχιούχοι Ανωτάτων, Ανωτέρων και Σχολών ΤΕΙ στον ήµο αποτελούν το 19.12% του συνολικού πληθυσµού, ενώ στον Νοµό και στη χώρα αποτελούν το 14.66% και το 16.46% του πληθυσµού αντίστοιχα. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ο οικονοµικά ενεργός πληθυσµός του ήµου το 2001 ανέρχεται σε άτοµα, ποσοστό 52.81%, αυξηµένος σηµαντικά σε σχέση µε το 48.01% του Συνολικά το ποσοστό του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού είναι υψηλότερο στον ήµο Ροδίων σε σχέση µε τον Νοµό ωδεκανήσου όσο και µε το σύνολο της χώρας. Η αύξηση του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού ταυτόχρονα µε την αύξηση του ποσοστού ανεργίας έχει σαν αποτέλεσµα την αντίστοιχη αύξηση του αριθµού των ανέργων του ήµου Ροδίων. Το 1991 οι άνεργοι ανέρχονταν σε 561 άτοµα και έφτασαν τους 2923 το Αντίστοιχα, οι άνεργοι νέοι το 2001 αυξήθηκαν σε 987 από 383 το Τα ποσοστά της ανεργίας για τα έτη 1981, 1991, 2001 είναι αντίστοιχα 5%, 5.35% και 16%. Το αυξηµένο ποσοστό της τελευταίας απογραφής υποδηλώνει την εποχικότητα της απασχόλησης, λόγω του τουρισµού και της συρρίκνωσης της τουριστικής περιόδου συνέπεια της κρίσης που ζει ο τουρισµός εδώ και λίγα χρόνια. Ο µήνας Μάρτιος, όπου διεξάγεται η σχετική απογραφή, αποτελούσε τις δεκαετίες του 1980 και 1990 µέρος της τουριστικής περιόδου, οπότε και τα ποσοστά της ανεργίας είναι χαµηλά. Πλέον, όµως, η τουριστική περίοδος έχει περιοριστεί στους µήνες από τον Απρίλιο έως και τον Οκτώβριο οπότε και τα ποσοστά ανεργίας που καταγράφονται τον Μάρτιο είναι αυξηµένα. Επιπλέον, σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΣΥΕ, η οικονοµία της Ρόδου στηρίζεται στην παροχή υπηρεσιών, αφού ποσοστό της τάξης του 75% (έναντι 71% το 1991) του ενεργού πληθυσµού ασχολείται µε δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών. Το συγκεκριµένο ποσοστό µάλιστα παρουσιάζει σταθερή αύξηση και εξηγείται κυρίως από την τουριστική δραστηριότητα του νησιού, γεγονός που διαφοροποιεί σηµαντικά τη Ρόδο από το σύνολο της Χώρας, όπου και το ποσοστό του τριτογενή τοµέα είναι σηµαντικά χαµηλότερο και δεν ξεπερνάει το 50%, σύµφωνα µε την απογραφή της ΕΣΥΕ του

44 ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΥ ΚΑΙ ΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Οικονοµικώς ενεργοί άνεργοι Οικονοµικώς ενεργοί άνεργοι νέοι Οικονοµικώς ενεργοί απασχολούµενοι Οικονοµικώς ενεργός πληθυσµός Οικονοµικώς µη ενεργός πληθυσµός Οικονοµικώς ενεργοί άνεργοι Οικονοµικώς ενεργοί άνεργοι νέοι Οικονοµικώς ενεργοί απασχολούµενοι Οικονοµικώς ενεργός πληθυσµός Οικονοµικώς µη ενεργός πληθυσµός ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ, ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ, ΑΝΕΡΓΙΑ % ΝΟΜΟΣ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ % ΗΜΟΣ ΡΟ ΙΩΝ ,98% ,94% ,44% ,50% ,34% ,01% ,50% ,66% ,99% ,55% ,66% ,53% ,75% ,42% ,81% ,25% ,58% ,19% ΝΟΜΟΣ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ, ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΟ ΟΥ, ΕΠΙΠΕ Ο ΑΝΑΦΟΡΑΣ: Ο.Τ.Α. % ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΕΤΟΣ ΑΤΟΜΑ %* ΑΤΟΜΑ %** ΑΤΟΜΑ %** ,80% ,00% 722 5,00% ,00% ,65% 944 5,35% ,00% ,00% ,70% *του συνολικού πληθυσµού **του ενεργού πληθυσµού ΠΗΓΗ: Ε.Σ.Υ.Ε. ΤΑΣΕΙΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΝΟΜΟΣ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ, ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΡΟ ΟΥ, ΕΠΙΠΕ Ο ΑΝΑΦΟΡΑΣ: Ο.Τ.Α. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΠΟΟΣΤΟ % ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 1γενής 2γενής 3γενής 1γενής 2γενής 3γενής * ** *εκτίµηση Ρυθµιστικής µελέτης οξιάδη **δεν δήλωσαν

45 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΧΩΡΟΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Η διοίκηση, για ιστορικούς λόγους, βρίσκεται κυρίως συγκεντρωµένη στο πρώην Ιταλικό ιοικητικό Κέντρο της παραλιακής ζώνης Μαντρακίου και λιγότερο στην Παλιά Πόλη. Νέο διοικητικό κέντρο έχει διαµορφωθεί στη θέση Ζέφυρος, ενώ διάσπαρτα υπάρχουν υπηρεσίες σε πολλά σηµεία της πόλης, γεγονός που ταλαιπωρεί τους πολίτες. Εικ.1.2: Κτίρια ιταλοκρατίας που στεγάζουν αντίστοιχα το ηµαρχείο, την Νοµαρχία και το Ταχυδροµείο. Η διαρκής διόγκωση της διοίκησης και η υποδοχή νέων υπηρεσιών, όπως της Περιφέρειας σε συνδυασµό µε την κακή κατάσταση των κτιρίων της Ιταλικής περιόδου, δηµιουργούν έντονο κτιριακό και λειτουργικό πρόβληµα στη δηµόσια διοίκηση και κατ επέκταση στην εξυπηρέτηση των πολιτών. Ιδιαίτερα οξυµένα είναι τα προβλήµατα στα ικαστήρια και την Αστυνοµία, σηµαντικές ελλείψεις παρουσιάζουν οι υπηρεσίες της Νοµαρχίας, ενώ η Πυροσβεστική είναι χωροθετηµένη στο κέντρο της πόλης. Σήµερα στην πόλη της 28

46 Ρόδου λειτουργούν επίσης Ειρηνοδικείο, Πταισµατοδικείο, Πληµµελειοδικείο, Πρωτοδικείο και Εφετείο. Όλα αυτά τα ζητήµατα, καθώς και άλλα απαιτούν ένα συνολικό σχέδιο ανάπτυξης της δηµόσιας διοίκησης στην πόλη της Ρόδου µε ανακατατάξεις, µεταφορές υπηρεσιών, κατασκευή νέων κτιρίων και συστηµατική συντήρηση της υφιστάµενης κτιριακής υποδοµής. Το πρόβληµα αυτό συνδέεται µε την πρόταση µεταφοράς του διοικητικού κέντρου και απόδοσης των κτιρίων του ιστορικού κέντρου της πόλης και του θαλάσσιου µετώπου σε πολιτιστικές συνεδριακές εκπαιδευτικές χρήσεις. ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΧΩΡΟΙ Στην πόλη της Ρόδου και κυρίως στο παλαιό σχέδιο, υπάρχουν πολλοί διαµορφωµένοι χώροι πρασίνου, το πάρκο του Ροδινιού, της Έπαυλης και του «θέρµαι», το πράσινο στην περιφέρεια της τάφρου, αλλά και η ίδια η τάφρος. Σηµαντικές ζώνες περιαστικού πρασίνου αποτελούν η ευρύτερη περιοχή του αρχαιολογικού χώρου του Ροδινιού έκτασης 465 στρ. και ο αρχαιολογικός χώρος του Μόντε Σµιθ έκτασης 800 στρ.. Ο χώρος του Ροδινιού ειδικότερα υπολειτουργεί εδώ και χρόνια και τίθεται θέµα επανένταξής του στον ιστό της πόλης, έτσι ώστε να αποτελέσει µέρος της καθηµερινής ζωής των κατοίκων. Εικ.1.3: Πάρκο Ροδινιού. 29

47 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ Η Ρόδος διαθέτει πλήθος πολιτιστικών µονάδων, ενδεικτικά: Αίθουσες εκδηλώσεων και θεατρικών παραστάσεων αποτελούν το Εθνικό και το ηµοτικό Θέατρο. Το κτίριο του Ροδινιού διαθέτει αίθουσα εκδηλώσεων και αναψυχής, αν και υπολειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια. Εντός των τειχών υπάρχουν πλήθος αιθουσών που δεν έχουν αξιοποιηθεί πλήρως και χρησιµοποιούνται κυρίως σαν εκθεσιακοί χώροι. Η ηµόσια Βιβλιοθήκη στεγάζεται στο κτίριο της Καστελλανίας, ενώ ανοικτή είναι για το κοινό είναι και η βιβλιοθήκη της Αρχαιολογικής υπηρεσίας στην οδό Ιπποτών. Βιβλιοθήκη διαθέτει και το κτίριο της Ροδιακής Έπαυλης σε συνδυασµό µε µικρές αίθουσες πολλαπλών λειτουργιών. Το Αρχαιολογικό Μουσείο είναι στεγασµένο στο νοσοκοµείο των Ιπποτών, ενώ ως µουσειακός χώρος λειτουργεί και το Καστέλο. Υπάρχουν επίσης Λαογραφικό Μουσείο, ηµοτική Πινακοθήκη, δύο κινηµατογράφοι («Μετροπόλ» µε 3 αίθουσες, «Παλλάς» µε 5 αίθουσες, θερινοί κινηµατογράφοι «Ρόδον» και «Μετροπόλ»), υπαίθριοι πολιτιστικοί χώροι (αρχαίο στάδιο στο Μόντε Σµιθ, θέατρο «Μελίνας Μερκούρης» στην τάφρο της Παλιάς Πόλης, ανοικτό δηµοτικό θέατρο στην Παλιά Πόλη και το «Ήχος και Φως» στο Μαντράκι). ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Η Ρόδος διαθέτει έναν µεγάλο χώρο συνολικής έκταση 42.5 στρ., όπου είναι εγκατεστηµένο το εθνικό στάδιο «ιαγόρας», διαµορφωµένο σήµερα σε ποδοσφαιρικό γήπεδο 3500 περίπου θέσεων και ποδηλατοδρόµιο (το οποίο υπολείπεται των σηµερινών προδιαγραφών), το βοηθητικό γήπεδο (το οποίο δεν έχει τις προδιαγραφές γηπέδου στίβου) για προπόνηση και τα υπαίθρια γήπεδα µπάσκετ και βόλεϊ. Επίσης, σηµαντική αθλητική υποδοµή λειτουργεί από τα τέλη του 1980 στο ηµοτικό Αθλητικό Κέντρο Καλλιπάτειρα στην περιοχή Καρακόνερο (150 στρ µε γήπεδα στίβου, ποδοσφαίρου, µπάσκετ, τένις κλπ). Κλειστό γυµναστήριο 500 θέσεων και µπάσκετ λειτουργεί στο Βενετόκλειο, ενώ υπάρχει και υπαίθριο κολυµβητήριο υπάρχει στην παραλία του Ν.Ο.Ρ. στο Μαντράκι. Επιπλέον, πλήθος µικρών αθλητικών χώρων τένις, γήπεδα 5x5 και αθλητικές εγκαταστάσεις σε αύλειους 30

48 χώρους σχολείων βρίσκονται διάσπαρτα σε αρκετά σηµεία της πόλης καλύπτοντας τις ανάγκες των συνοικιών. ΥΓΕΙΑ ΠΡΟΝΟΙΑ Στα διοικητικά όρια του ήµου Ρόδου βρίσκεται το Περιφερειακό Γενικό Νοσοκοµείο δυναµικότητας σήµερα 335 κλινών µε δυνατότητα κάλυψης επιπλέον 120 κλινών. εν έχουν αξιοποιηθεί ακόµη οι εγκαταστάσεις του παλαιού νοσοκοµείου στην οδό Ερυθρού Σταυρού. Ήδη έχουν συµφωνήσει οι τοπικοί φορείς στην µετατροπή του σε χώρο «Πάρκο Υγείας» µε τη χωροθέτηση σχετικών λειτουργιών και την µεταφορά των ασφαλιστικών υπηρεσιών της πόλης. Μόλις πρόσφατα υλοποιήθηκε η µεταστέγαση του Ο.ΚΑ.ΝΑ. σε πτέρυγα του παλιού νοσοκοµείου, ενώ κινείται και η διαδικασία µεταφοράς του Ι.Κ.Α. στο χώρο αυτό. Ο αρµόδιος φορέας για θέµατα υγείας και πρόνοιας του δήµου είναι ο ηµοτικός Οργανισµός Πρόνοιας (.Ο.Π.) που υπό την αιγίδα του λειτουργεί το Ιατροπαιδαγωγικό Κέντρο και το Τµήµα Ψυχικής Υγείας, η «ίοδος», ο «Ο.ΚΑ.ΝΑ.» (κέντρο πρόληψης εξαρτησιογόνων ουσιών, και οργανισµός κατά των ναρκωτικών αντίστοιχα), η «Α.Μ.Κ.Ε.» (µη κερδοσκοπική εταιρεία κοινωνικής φροντίδας), τα κέντρα ηµιουργικής Απασχόλησης «Κ..ΑΠ.» και τα κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωµένων «Κ.Α.Π.Η.». Επιπλέον, λειτουργούν εννέα δηµοτικά ιατρεία, ιατρικό κέντρο «Κριτώ», ιδιωτική κλινική «EUROMEDICA» µε όλες σχεδόν τις ιατρικές δυνατότητες, ορφανοτροφείο θηλαίων, οίκος ευγηρίας, οκτώ δηµοτικοί βρεφονηπιακοί και εννέα ιδιωτικοί. ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ Συνολικά, ως προς την υφιστάµενη χωροθέτηση των σχολικών κτιρίων στην πόλη της Ρόδου, προκύπτουν τα εξής: Τόσο στην πρωτοβάθµια όσο και στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση υπάρχει περίσσεια σχολικών χώρων στις παλιές συνοικίες σε σχέση µε τις νεώτερες, οι οποίες και εξυπηρετούν µέρος των αναγκών τους σε εκπαιδευτικούς χώρους από τις παλαιότερες συνοικίες. Σε επίπεδο συνοικιών, δεν υπάρχει ορθολογική γεωγραφική κατανοµή των σχολικών χώρων µε αποτέλεσµα ορισµένες συνοικίες να εξυπηρετούνται από τις παρακείµενες. 31

49 Τα Τ.Ε.Ε. καθώς και ορισµένα λύκεια και γυµνάσια της πόλης εξυπηρετούν και µαθητές από τους γύρω ήµους σε ποσοστό περίπου 30% των µαθητών του συνόλου της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Τα ιδιωτικά σχολεία σήµερα καλύπτουν ποσοστό περίπου 6% των µαθητών της πρωτοβάθµιας και άνω του 10% της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, µε τάση αυξητική. Σε επίπεδο τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, στην πόλη της Ρόδου λειτουργούν από το 1987 Τµήµατα του Πανεπιστηµίου Αιγαίου (Τµήµα Μεσογειακών Σπουδών, Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης και Νηπιαγωγών), ενώ παράλληλα λειτουργεί και η Ανώτατη Σχολή Τουριστικών Επαγγελµάτων «Α.Σ.Τ.Ε.Ρ.», καθώς και η Βασική Σχολή Τουριστικών Επαγγελµάτων ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο Τουρισµός αποτελεί τη σηµαντικότερη οικονοµική δραστηριότητα της Ρόδου, η οποία κυριαρχεί στην τοπική οικονοµία και αποτελεί το επίκεντρο του τοµέα υπηρεσιών, επισκιάζοντας όλες τις άλλες δραστηριότητες. Ο τουρισµός (υπό την έννοια του τοµέα Ξενοδοχεία και Εστιατόρια της ΕΣΥΕ) παράγει το µεγαλύτερο ποσοστό του Τοπικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Εικ.1.4: Εγκαταστάσεις Casino Resort και παραλία στην περιοχή του Ενυδρείου. Η στενή ερµηνεία του τουριστικού τοµέα, ωστόσο, υποτιµάει τη συµβολή του στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Με στοιχεία του 1992, έχει υπολογισθεί ότι ο πρώτος γύρος τουριστικών δαπανών αποφέρει το 48% του ΑΕΠ της νήσου. Αν σ αυτό το ποσό προστεθεί και το δαπανούµενο από τους τουρίστες για αγορές λιανικού 32

50 εµπορίου, τότε το παραπάνω ποσοστό ανέρχεται σε 53-65%. Αν ληφθεί υπόψη ότι µεγάλο µέρος αυτού διοχετεύεται εκ νέου σε τοπικές συναλλαγές, εξάγεται το συµπέρασµα ότι η συνεισφορά του τουρισµού στο ΑΕΠ της Ρόδου είναι περίπου 80-85%. Η εξάρτηση της οικονοµίας της Ρόδου και γενικώς της ωδεκανήσου από τον τουρισµό φαίνεται και από την κατανοµή της Ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας, σύµφωνα µε την ΕΣΥΕ, όπου µε βάση τα στοιχεία για την περίοδο παρατηρούµε ότι: ο πρωτογενής τοµέας της ωδεκανήσου κάλυπτε το 3.5% της συνολικής Ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας, ο δευτερογενής το 3.6% και ο τριτογενής το 85.1%, ποσοστό που είναι πολύ υψηλότερο από τον εθνικό µέσο όρο. Στην πόλη της Ρόδου δραστηριοποιούνται αρκετοί Φορείς, Οργανισµοί, Ενώσεις κ.ο.κ. οι οποίοι έχουν ως αντικείµενο τους τον τουρισµό ή επιµέρους τµήµατα της τουριστικής βιοµηχανίας του νησιού, της πόλης και των ωδεκανήσων γενικότερα. Σε ότι αφορά την ξενοδοχειακή υποδοµή του ήµου Ροδίων, αυτή είναι κυρίως χωροθετηµένη στο κέντρο (συνοικία Νιοχώρι) και στην εκτός σχεδίου περιοχή «Ρένη». Εντός της Παλαιάς Πόλης είναι ελάχιστες οι ξενοδοχειακές µονάδες, αντιθέτως υπάρχουν πολλά ενοικιαζόµενα δωµάτια διαµερίσµατα. Εικ.1.5: Εγκαταστάσεις πολυτελούς ξενοδοχειακής µονάδας. Πολύ σηµαντικό είναι ότι µε την απόφαση 2647 του ΥΠ.ΕΘ.Ο./538866/ΕΙ 135/ΕΟΤ (ΦΕΚ797Β/86) για τα «Μέτρα για την ελεγχόµενη τουριστική ανάπτυξη και αναβάθµιση της τουριστικής προσφοράς της χώρας και τον καθορισµό περιοχών ελέγχου τουριστικής ανάπτυξης» χαρακτηρίστηκε ως 33

51 «Κορεσµένη Τουριστική Περιοχή (Κ.Τ.Π.)» η εντός των ορίων του Γ.Π.Σ. περιοχή του. Ρόδου και το τµήµα Ο.Τ.Α. του. Ρόδου ως «Περιοχή Ελέγχου Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.Ε.Τ.Α.)». Το συγκεκριµένο ήταν αποτέλεσµα της ανεξέλεγκτης καταστροφής του περιβάλλοντος του νησιού και της πόλης, κυρίως από ξενοδοχειακές και τουριστικές επιχειρήσεις. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ Σύµφωνα µε στοιχεία του ΕΟΤ που είναι διαθέσιµα έως το 2001, η πόλη της Ρόδου συγκεντρώνει 134 ξενοδοχειακές µονάδες που διαθέτουν κλίνες. Αύξηση κατά 22.75% των κλινών της πόλης παρουσιάστηκε από το 1984 έως το 2001, αλλά αύξηση µόλις 1.60% από το 1992 έως το ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΩΝ ΠΟΛΗΣ ΡΟ ΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ξ.Ε.Ε ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ε.Ο.Τ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΟΝΑ ΕΣ ΚΛΙΝΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΚΛΙΝΕΣ % ΑΥΞΗΣΗ/ ΜΕΙΩΣΗ ΜΟΝΑ ΩΝ % ΑΥΞΗΣΗ/ ΜΕΙΩΣΗ ΚΛΙΝΩΝ 5*(ΑΑ) ,00% 32,20% 4*(Α) ,60% 12,40% 3*(Β) ,20% 3,70% 2*(Γ) ,40% -11,70% 1*( &Ε) ,80% -13,20% ΣΥΝΟΛΟ Επίσης: Η πόλη φιλοξενεί περισσότερες ξενοδοχειακές µονάδες υψηλής κατηγορίας σε σχέση µε ολόκληρο το νησί της Ρόδου. Ωστόσο, το 80% των ξενοδοχειακών µονάδων της πόλης της Ρόδου είναι χαµηλής κατηγορίας (1,2,3 αστέρια) ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ Ένταση τουριστικής αγοραστικής δραστηριότητας Η πόλη της Ρόδου φιλοξενεί καθηµερινά χιλιάδες τουρίστες οι οποίοι στην συντριπτική πλειοψηφία τους δεν διαµένουν στην πόλη, αλλά είναι µεταφερόµενοι επισκέπτες από τα γειτονικά ή πιο αποµακρυσµένα µέρη της Ρόδου (Ιξιά, Λίνδο κ.ά.) 34

52 ή από άλλα νησιά (Κω, Σύµη κ.ά.) ή και από κρουαζιερόπλοια. Αυτό σηµαίνει επί του πρακτέου ότι οι τουρίστες αυτοί ξοδεύουν ελάχιστα χρήµατα στην πόλη, ενώ αντιθέτως χρησιµοποιούν και καταπονούν τις υποδοµές και τα αξιοθέατά της. Χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι οι επισκέπτες της Παλιάς Πόλης που σε µεγάλο ποσοστό δεν επισκέπτονται το Παλάτι του Μαγίστρου και το Μουσείο, µε αποτέλεσµα να µην εισπράττονται κέρδη από τα εισιτήρια. Κατ επέκταση τα χρήµατα που ξοδεύονται από τους διερχόµενους τουρίστες στην πόλη είναι µικροέξοδα κυρίως για την αγορά νερού, παγωτών, πρόχειρου φαγητού. Πολλοί από τους τουρίστες είναι επίσης all inclusive (ολοκληρωµένο πακέτο διαµονής διατροφής διασκέδασης, αποκλειστικά παρεχόµενο από το ξενοδοχείο) και ως εκ τούτου δεν ξοδεύουν χρήµατα ούτε καν για διασκέδαση ή φαγητό στην πόλη. Γενικά, ελάχιστοι είναι αυτοί που κάνουν αγορές αξίας στην πόλη της Ρόδου. Εποµένως, προκύπτει ξεκάθαρα ότι η πόλη, αν και φιλοξενεί καθηµερινά χιλιάδες τουρίστες που επιβαρύνουν τις υποδοµές και τις υπηρεσίες της, δεν αποκοµίζει άµεσα και ουσιαστικά οφέλη. Εικ.1.6: Άποψη Μανδρακίου και της παραλίας της Ιξιάς. Ποιότητα Ξενοδοχειακού υναµικού Η Ρόδος αποτέλεσε το πρώτο θέρετρο της Ελλάδας, οπότε εκ των πραγµάτων ήδη από τη δεκαετία του άρχισε να παρουσιάζει προβλήµατα γήρανσης των ξενοδοχειακών υποδοµών. Επιπλέον, η δηµιουργία πλεονάζοντος τουριστικού κεφαλαίου και η γενικότερη αµφισβήτηση της λειτουργίας των ξενοδοχείων στα κέντρα των πόλεων προκάλεσαν την κάµψη της τουριστικής ανάπτυξης και την προσέλκυση χαµηλής κοινωνικής και οικονοµικής στάθµης τουρισµού. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα πολλά ξενοδοχεία να µην είναι πλέον ανταγωνιστικά (σύµφωνα µε 35

53 στοιχεία της Ένωσης Ξενοδόχων υπολογίζεται ότι το 2004 ποσοστό περίπου 10% του ξενοδοχειακού δυναµικού δε λειτουργούσε, ενώ 11% υπολειτουργούσε). Άλλο ένα πολύ σηµαντικό στοιχείο που επηρεάζει δυσµενώς την ποιότητα του ξενοδοχειακού δυναµικού είναι το γεγονός ότι οι υψηλοί συντελεστές δόµησης που δόθηκαν κατά παρέκκλιση την δεκαετία του 1960 για την ανέγερση ξενοδοχειακών µονάδων στα πλαίσια του τότε σχεδίου προς όφελος της τουριστικής ανάπτυξης, καθιστούν πλέον προβληµατική την αλλαγή χρήσης των µη βιώσιµων ξενοδοχειακών µονάδων (µε αποτέλεσµα την εγκατάλειψη πολλών κτιρίων σε νευραλγικά σηµεία της πόλης), όπως επίσης οι τότε αρχιτεκτονικές και κτιριοδοµικές προβλέψεις, σύµφωνα µε τις οποίες κατασκευάστηκαν πολλά ξενοδοχεία, απαγορεύουν σήµερα την πλήρη ανακαίνισή τους και τον εµπλουτισµό τους µε σύγχρονες υπηρεσίες. Με βάση τα παραπάνω, προκύπτει ότι η πόλη αν και βελτιώνει σταδιακά το ξενοδοχειακό της δυναµικό, υπολείπεται κατά πολύ από τα πρότυπα για να θεωρηθεί ως πόλη αστικού τουρισµού. Ένα από τα σηµαντικότερα στοιχεία του αστικού τουρισµού, η συνεδριακή και εκθεσιακή δραστηριότητα δεν µπορεί να ικανοποιηθεί στην πόλη της Ρόδου, καθώς τα περισσότερα ξενοδοχεία της πόλης, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν διαθέτουν τους απαιτούµενους χώρους. Επίσης, τα µεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήµατα εκτός της πόλης, µε εξαίρεση ίσως κάποια της Ιξιάς, δε λειτουργούν καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου µε συνέπεια να µην µπορεί να λειτουργήσει ικανοποιητικά ο αστικός τουρισµός και να ενταθεί το πρόβληµα της εποχικότητας. Εικ.1.7: Άποψη λιµανιού µε φόντο το Παλάτι του Μ.Μαγίστρου και της Λίνδου. 36

54 Εποχικότητα Σηµαντικό πρόβληµα αποτελεί η εποχικότητα του τουρισµού σε συνδυασµό µε τη συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου στην Ρόδο. Πλέον, ποσοστό µεγαλύτερο του 50% του αλλοδαπού τουρισµού, ετησίως, συγκεντρώνεται στο τρίµηνο Ιουλίου Σεπτεµβρίου. Επίσης, ο διπλασιασµός του πληθυσµού του νησιού τους µήνες αιχµής έχει αρνητικές συνέπειες στις ανάγκες ύδρευσης, το ενεργειακό αποθεµατικό, τη διαχείριση των απορριµµάτων και τις παράκτιες δραστηριότητες, ενώ επιπρόσθετα δεν υπάρχει οργανωµένο πλαίσιο δράσεων για την αντιµετώπιση της εποχικότητας. Άλλο ένα σηµαντικό πρόβληµα που συνδέεται µε την εποχικότητα είναι το γεγονός ότι το εργατικό δυναµικό στην συντριπτική πλειοψηφία του διαµένει εκτός Ρόδου µόνιµα. Τουριστικό προϊόν (ειδικές µορφές τουρισµού) Η πόλη της Ρόδου προσφέρει περιορισµένες επιλογές στους τουρίστες της, εκτός της αρχαιολογικής περιήγησης. Το πρόβληµα της εποχικότητας και γενικότερα της τουριστική ποιότητας θα µπορούσε να αντιµετωπισθεί µέσω της ανάπτυξης του αστικού τουρισµού και πιο συγκεκριµένα µέσω των ακόλουθων ειδικών µορφών τουρισµού: i. Συνεδριακός Εκθεσιακός τουρισµός. (Οι κλιµατολογικές συνθήκες του νησιού ευνοούν την πραγµατοποίηση συνεδρίων εκτός περιόδων αιχµής, αλλά είναι απαραίτητη η κατασκευή ενός µεγάλου συνεδριακού χώρου) ii. Μαθητικός τουρισµός. (Γενικά, οι «πενθήµερες» εκδροµές των µαθητών της Γ Λυκείου αποτελούν µια σηµαντική οικονοµική εισροή, ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν ότι κάθε χρονιά όλο και λιγότεροι µαθητές επιλέγουν τη Ρόδο το 2006 οι µαθητές που ταξίδευσαν στην Ρόδο ήταν 17347, ενώ το 1998 ήταν 35000). iii. Τουρισµός υγείας και ευεξίας. (Η πόλη της Ρόδου, αν και υπάρχουν ελλείψεις σε επίπεδο νοσοκοµειακής και ιατρικής εξυπηρέτησης, είναι το µοναδικό ίσως µέρος στο νησί στο οποίο µπορεί να αναπτυχθεί αυτός ο κλάδος τουρισµού). iv. Αθλητικός Προπονητικός Τουρισµός. (Έχουν ξεκινήσει προσπάθειες για δηµιουργία αθλητικών υποδοµών και πρωταθληµάτων, µεγάλης κλίµακας, καθώς και για την πραγµατοποίηση µεγάλων αθλητικών γεγονότων). 37

55 v. Θαλάσσιος τουρισµός. (Ίσως το σηµαντικότερο µέσο διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος της Ρόδου. Περιλαµβάνονται δραστηριότητες όπως τουρισµός µε σκάφη αναψυχής, κρουαζιερόπλοια, ναυταθλητισµός. Απαραίτητα προϋπόθεση, ωστόσο, είναι η ανάπτυξη και αναβάθµιση των σχετικών θαλάσσιων και λιµενικών υποδοµών και εγκαταστάσεων). vi. Τουρισµός καζίνου. (Το Καζίνο Ρόδου συµβάλλει σηµαντικά στην προσέλκυση υψηλού εισοδήµατος τουριστών στο νησί, καθώς γίνονται και πτήσεις τσάρτερ αποκλειστικά για αυτό. Αξιοσηµείωτο είναι και το γεγονός ότι στο κτίριο αυτό το 1948 υπογράφτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ). vii. Γαστρονοµικός Οινικός τουρισµός. (Η ποικιλία και η ποιότητα του αυθεντικού δωδεκανησιακού και ροδιακού φαγητού, καθώς και οι σηµαντικής ποιότητας ποικιλίες αποτελούν πολύ δυνατό όπλο στην ανάπτυξη αυτού του νέου εναλλακτικού τουριστικού προϊόντος). Αίσθηση της Ασφάλειας. Το θέµα της ασφάλειας αναδεικνύεται ως το κατεξοχήν θέµα - προϋπόθεση για την τουριστική ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η έκρυθµη κατάσταση των προηγούµενων ετών µε τις βοµβιστικές επιθέσεις στα παράλια της Τουρκίας που ώθησε σηµαντικό τουριστικό ρεύµα προς την Ελλάδα. Το θέµα της ασφάλειας δηµιουργεί σηµαντικές υποχρεώσεις για τις πύλες εισόδου της χώρας (µε βάση την οδηγία Σένγκεν) όπως είναι οι λιµένες και οι αερολιµένες, κάτι που µεταφράζεται σε ανάγκη πρόσθετων υποδοµών ασφαλείας και καταρτισµένου προσωπικού. Στο θέµα της ασφάλειας περιλαµβάνεται και το θέµα της ασφαλούς διαβίωσης, όχι σε σχέση µε τις έκνοµες τροµοκρατικές ενέργειες, αλλά σε σχέση µε τις φυσικές καταστροφές, ατυχήµατα κ.ά. Για τον λόγο αυτό σε επίπεδο Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης πρέπει να κατασκευαστεί ένας αποτελεσµατικός µηχανισµός ιαχείρισης Κρίσεων, σε συνεργασία µε τους ΟΤΑ και τους άλλους δηµόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Προβολή του τουριστικού προϊόντος της πόλης της Ρόδου. Η προβολή του τουριστικού προϊόντος της πόλης της Ρόδου, αλλά και του νησιού και του νοµού γενικότερα, είναι ελλιπής και αποσπασµατική. Αν και διαθέτει 38

56 η Ρόδος κάποιους καινοτόµους µηχανισµούς, όπως η ΠΡΟΤΟΥΡ, το αποτέλεσµα δεν ικανοποιεί τον σύγχρονο τουρίστα. Το πιο σηµαντικό είναι ότι το διαδίκτυο, το οποίο αποτελεί πλέον έναν από τους πιο διαδεδοµένους τρόπους επιλογής τουριστικών προορισµών, δε διαθέτει έναν ολοκληρωµένο και εύχρηστο χώρο για τον τουρισµό στην πόλη της Ρόδου. Ιδιαίτερα ο διαδικτυακός χώρος του ήµου ( είναι επιεικώς «κενός» από ουσιαστικές τουριστικές πληροφορίες για την πόλη και απλώς κατευθύνει σε άλλα sites, τα οποία όµως και αυτά δεν ικανοποιούν το σύγχρονο τουριστικό marketing. Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι ότι το site του ωδεκανησιακού Οργανισµού Τουρισµού της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης, ( είναι µόνο στα ελληνικά και οι πληροφορίες του περιορισµένες. Εξαίρεση αποτελεί ίσως το site αλλά και αυτό απαιτεί εµπλουτισµό. Εποµένως, γενικά: o ο σχεδιασµός στο διαδίκτυο δεν εκµεταλλεύεται επαρκώς τα σύγχρονα εργαλεία του e-tourism o δε λειτουργεί ένα ενιαίο και ποιοτικό portal o στα φυλλάδια και τις διαφηµιστικές καµπάνιες δεν γίνεται χρήση των σύγχρονων επιταγών του branding τουριστικού προορισµού o πολλά σηµαντικά στοιχεία του τοπικού πολιτιστικού τουρισµού δεν περιλαµβάνονται στις προσπάθειες προβολής Σε αυτά αν προσθέσουµε και το γεγονός που έχει ήδη παρατηρηθεί, ότι δεν λειτουργούν γραφεία ουσιαστικής ενηµέρωσης, καθώς και ότι αρκετές εκδηλώσεις και φεστιβάλ δεν προβάλλονται επαρκώς, βλέπουµε ότι υπάρχει η ανάγκη για σηµαντική βελτίωση στον τοµέα αυτό µε το διαδίκτυο (internet) να αποτελεί σηµαντικότατο εργαλείο στην προσπάθεια προβολής της πόλης. Ελκυστικότητα της πόλης Όπως έχει σηµειωθεί και παραπάνω, κάτι που αποτελεί σηµαντικό πρόβληµα και για την υπόλοιπη οικονοµία της πόλης είναι ότι ένα µεγάλο µέρος των τουριστών επισκέπτονται απλώς την πόλη της Ρόδου διαµένοντας όλο το χρονικό διάστηµα των διακοπών τους στο all inclusive ξενοδοχείο τους, µε αποτέλεσµα να µη συνεισφέρουν στην αγορά και τη γενικότερη οικονοµία της πόλης, αλλά επιπλέον και 39

57 να καταπονούν τις υποδοµές του δήµου χωρίς να προσδίδουν κάποιο ουσιαστικό όφελος. Καθαρά σε θέµα υποδοµών, είναι χαρακτηριστικό ότι έξω από τα τείχη της µεσαιωνικής πόλης δεν υπάρχει «πολεοδοµική αρµονία», τα κτίρια της ιταλοκρατίας δεν αναδεικνύονται, το εµπορικό τµήµα είναι «κρυµµένο», ενώ επίσης συγκοινωνιακά η θέση και η λειτουργία των λιµενικών εγκαταστάσεων επιβαρύνουν σηµαντικά την κυκλοφορία ενισχύοντας και το πρόβληµα στάθµευσης. Σε συγκεκριµένα σηµεία της πόλης υπάρχει έντονος συνωστισµός τουριστών (Παλάτι, Μουσείο, Λιµάνι κ.ά.) σε συγκεκριµένες χρονικές στιγµές επιβαρύνοντας τη λειτουργία της πόλης τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους ίδιους τους τουρίστες. Αυτό επηρεάζεται δυσµενώς και από την ελλιπή και µη ποιοτική συγκοινωνία, η οποία δεν διευκολύνει τους τουρίστες που διαµένουν εκτός της πόλης να την επισκεφθούν εκτός αιχµής. Επίσης, δεν υπάρχουν σηµεία και υπηρεσίες εξυπηρέτησης τουριστών (πχ. Πληροφορίες info kiosk). Καθαρά από θέµα ενίσχυσης του ενδιαφέροντος των επισκεπτών, µπορεί να σηµειωθεί ότι δεν υπάρχουν εκδηλώσεις και happenings στην πόλη καθ όλη τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, ενώ πολλές από τις εκδηλώσεις που γίνονται, δεν γίνονται γνωστές. Όσο αφορά την καθαριότητα της πόλης είναι σε καλό επίπεδο, ωστόσο πρέπει να βελτιωθεί, µε τους κάδους ανακύκλωσης να είναι απαραίτητοι. Όλα αυτά τα στοιχεία µειώνουν την ελκυστικότητα της πόλης ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Όπως έχει ήδη σηµειωθεί, η πολεοδοµική και αρχιτεκτονική µορφή της πόλης της Ρόδου παρουσιάζει σηµαντικό ενδιαφέρον, γιατί η ιστορική της εξέλιξη και οι διάφορες φάσεις της µακροχρόνιας πορείας της είναι εµφανείς και αναγνώσιµες. Η γεωγραφική της θέση τη βοήθησε να αποτελέσει πεδίο συνάντησης και ανάπτυξης, αλλά και σύγκρουσης των πολιτισµών, στοιχεία των οποίων συνδυαζόµενα µε µοναδικό τρόπο αποδίδουν ένα υπέροχο αποτέλεσµα. Συνοπτικά, όπως άλλωστε έχει αναφέρθηκε κατά την εισαγωγή, η ιστορική εξέλιξη της πόλης διακρίνεται στις εξής µεγάλες περιόδους: Ελληνιστική (408π.Χ. 515), Βυζαντινή ( ), Ιπποτική ( ), Τουρκικής κατοχής (

58 1911), Ιταλικής κατοχής ( ) και ενσωµάτωσης µε την Ελλάδα (1948 Σήµερα). Πολεοδοµικά., η Παλαιά Πόλη της Ρόδου διαµορφώνεται οριστικά κατά την Ιπποτική περίοδο, στο βορειοανατολικό όριο του ήµου επάνω στα κατάλοιπα της βυζαντινής πόλης. Μετά τον διωγµό των Ελλήνων από την περιτοιχισµένη πόλη δηµιουργήθηκαν οι πρώτοι οικιστικοί πυρήνες εκτός των τειχών, τα λεγόµενα «Μαράσια». Το παλαιό σχέδιο πόλης βασίστηκε στο σχέδιο της αρχαίας Ελληνιστικής πόλης που κτίστηκε µε το Ιπποδάµεια σύστηµα. Αυτό έχει ως συνέπεια στη σηµερινή εποχή να είναι συνεχής η εύρεση αρχαιοτήτων κατά την εκσκαφή διαφόρων σηµείων της πόλης είτε για την ανέγερση νέων οικοδοµών είτε για την κατασκευή κοινωφελών δικτύων. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Στην πόλη της Ρόδου σώζονται οι τρεις παρακάτω µεγάλοι αρχαιολογικοί χώροι υπολείµµατα της αρχαίας πόλης της Ρόδου, οι οποίοι προστατεύθηκαν έγκαιρα και έµειναν αδόµητοι: o Η Ακρόπολη της Αρχαίας Ρόδου στο λόφο του Αγ. Στεφάνου, µε σηµαντικότερα µνηµεία το ναό του Πυθείου Απόλλωνα, το αρχαίο στάδιο και το ρωµαϊκό Ωδείο. o Η νεκρόπολη στην περιοχή Ροδίνι, κυρίως ελληνιστικής περιόδου. o Η νεκρόπολη στην περιοχή Καρακόνερο. Τα µεσαιωνικά τείχη και η τάφρος της Παλιάς Πόλης της Ρόδου έχουν κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος, ενώ διάσπαρτοι µικρότεροι αρχαιολογικοί χώροι υπάρχουν σε όλη την έκταση της πόλης, καθώς και πολλά ευρήµατα «διατηρούνται» σε ακάλυπτους χώρους οικοδοµών ή και σε υπόγεια κτιρίων και πυλωτές. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΜΝΗΜΕΙΑ I. Η µεσαιωνική πόλη της Ρόδου έχει διατηρήσει την πολεοδοµική και αρχιτεκτονική της φυσιογνωµία. Ο πολεοδοµικός ιστός µε τους στενούς δρόµους και τα αδιέξοδα είναι σαφώς επηρεασµένος και έχει βασιστεί στα αχνάρια της Βυζαντινής πόλης και για αυτό δεν µοιάζει µε τις µεσαιωνικές πόλεις που συναντώνται στην υπόλοιπη Ευρώπη και οι οποίες 41

59 II. χαρακτηρίζονται από φαρδύτερους δρόµους και πλατείες. Παράλληλα διατηρεί σε µερικά σηµεία την κανονικότητα των δρόµων της ελληνιστικής περιόδου. Επίσης, η µεσαιωνική πόλη περιβάλλεται από άριστα διατηρηµένη οχύρωση και τάφρο, ενώ πυκνή ζώνη πρασίνου αντικατέστησε τα κοιµητήρια της τουρκοκρατίας γύρω από την τάφρο, κατά την περίοδο της Ιταλικής κατοχής. Στην µεσαιωνική πόλη εξακολουθεί να ισχύει το ρυµοτοµικό σχέδιο του 1961, το οποίο αν εφαρµοζόταν θα είχε ως συνέπεια τη µεγάλης κλίµακας καταστροφή του µεσαιωνικού ιστού. Η αναθεώρηση του ρυµοτοµικού της Π.Πόλης που κατατέθηκε το 1985 στο ΥΠΕΧΩ Ε εκκρεµεί. Το 1960 η µεσαιωνική πόλη µε υπουργική απόφαση κηρύχθηκε «Ιστορικό διατηρητέο µνηµειακό συγκρότηµα», ενώ το 1988 κηρύχθηκε «Πόλη παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς» από την UNESCO. «Ιστορικός διατηρητέος τόπος και τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» έχει χαρακτηριστεί η παραλία Μαντρακίου µε την περιοχή Κουµπουρνού Ρόδου. Η περιοχή αυτή που σχεδιάστηκε επί Ιταλοκρατίας σαν διοικητικό και εµπορικό κέντρο, παρουσιάζει µια οργάνωση υποδειγµατική και εξακολουθεί να εξυπηρετεί και σήµερα θαυµάσια τις λειτουργίες αυτές, αποτελώντας παράλληλα ένα ευχάριστο και καλαίσθητο περιβάλλον µε χαρακτηριστικά δείγµατα της αρχιτεκτονικής της περιόδου. Εικ.1.8: Άποψη «θαλασσινής Πύλης» και µύλων µε φόντο το Μεσαιωνικό Κάστρο. 42

60 Εικ.1.9: Άποψη λιµανιού µε φόντο το Παλάτι του Μ.Μαγίστρου και της Λίνδου. ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΠΑΡΑ ΟΣΙΑΚΑ&ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ ΠΟΛΗΣ Το χαρακτηρισµένο ως «παραδοσιακό» κέντρο της Ρόδου βρίσκεται στο βορειότερο άκρο του ήµου. Σε αυτό περιλαµβάνεται και ο παραδοσιακός πυρήνας του Νιοχωριού µε αξιόλογα διατηρητέα κτίσµατα. Επίσης, παραδοσιακοί οικισµοί είναι τα «Μαρασιά», που δηµιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κατά την οποία οι Έλληνες εκδιώχθηκαν από την Π.Πόλη και εγκαταστάθηκαν στα προάστια, µε κέντρο του κάθε οικισµού την οµώνυµη εκκλησία. Το Γ.Π.Σ Ρόδου οριοθετεί όλα τα «Μαρασιά» ως παραδοσιακά σύνολα αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς. Αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο οικισµός των κρητικών που αποτελεί δείγµα οργανωµένης δόµησης της εποχής της τουρκοκρατίας. Ο οικισµός βρίσκεται υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισµού και για τον ίδιο έχει θεσµοθετηθεί Πολεοδοµική µελέτη µε ειδικούς όρους δόµησης. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ιάσπαρτα στην πόλη συναντώνται αξιόλογα βιοµηχανικά κτίρια, κυρίως της Ιταλικής και µεταπολεµικής περιόδου, όπως είναι οι παλιοί αλευρόµυλοι, το κτίριο οινοποιίας «ΚΑΪΡ», το εργοστάσιο σαπωνοποιίας «Ρόδια», το παλιό εργοστάσιο της.ε.η. κ.ά. 43

61 ΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΡΙΑ Στο παλιό σχέδιο πόλης υπάρχει πλήθος αξιόλογων κτιρίων της Ιταλικής περιόδου, του µεσοπολέµου, νεοκλασικά και παραδοσιακά. Συνολικά περίπου 300 κτίρια είναι χαρακτηρισµένα ως «διατηρητέα» από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., το Υπ. Πολιτισµού και το Υπ. Αιγαίου και προστατεύονται µε ειδικές διατάξεις. Πολλά κτίρια, επίσης, προστατεύονται έµµεσα και από το σχέδιο πόλης του 1956, όπου τα περιγράµµατα µεγάλου αριθµού δηµοσίων κτιρίων, αλλά και µερικών ιδιωτικών, περιβάλλονται από οικοδοµική γραµµή. Ωστόσο, η εγκατάλειψη πολλών σηµαντικών ιστορικών κτιρίων στα όρια του ήµου είναι σηµαντική και συµβαδίζει µε τις λειτουργίες της πόλης, η οποία σήµερα δεν έχει να επιδείξει κάτι το αξιόλογο από αρχιτεκτονική άποψη ή από έργα µεγάλης εµβέλειας. Εικ.1.10: Παραδοσιακή οικία στην Μεσαιωνική Πόλη. ΜΟΥΣΕΙΑ Στην πόλη της Ρόδου βρίσκονται τα παρακάτω µουσεία και εκθέσεις: o Αρχαιολογικό Μουσείο στην οδό των Ιπποτών o Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου και έκθεση µε την ιστορία της Ρόδου από την αρχαιότητα µέχρι το 1522 o Εκκλησία της Παναγίας του Κάστρου και έκθεση βυζαντινών εικόνων o Μουσείο Παραδοσιακής Τέχνης o Κοσµητική συλλογή Ρόδου 44

62 o ηµοτική Πινακοθήκη Στην πόλη της Ρόδου βρίσκεται επίσης και ο υδροβιολογικός σταθµός Ρόδου (Ενυδρείο). Είναι εποµένως φανερό το µεγάλο πλήθος υποδοµών µουσειακού χαρακτήρα που υπάρχουν τόσο στην Ρόδο, όσο και στο νοµό γενικότερα. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι το 18% περίπου των εισιτηρίων σε Μουσεία στην Ελλάδα εκδίδονται στα ωδεκάνησα. Είναι αξιοσηµείωτο, ωστόσο, ότι η σχέση των µουσειακών και αρχαιολογικών πόρων µε τον τουρισµό δείχνει να µην έχει µεγάλο βαθµό αλληλεξάρτησης. Από στατιστικά στοιχεία, προκύπτει πως µόνο ένας µικρός αριθµός τουριστών επισκέπτονται τους χώρους αυτούς, φαινόµενο που είναι γενικότερο και αφορά όλη την Ελλάδα ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Σύµφωνα µε τι εξελίξεις και τις επιταγές της σύγχρονης εποχής, στον ήµο Ροδίων προωθείται η ευρυζωνικότητα µέσω συντονισµένων ενεργειών, όπως: o ηµιουργία χώρων επίδειξης ευρυζωνικών λειτουργιών και υπηρεσιών o Ηµερίδες και εκδηλώσεις ενηµέρωσης του κοινού o Μελέτες για την άθροιση της ζήτησης και χρήσης ευρυζωνικών υποδοµών και υπηρεσιών, µε σκοπό την καλύτερη κάλυψη των αναγκών Στα πλαίσια της καλύτερης προετοιµασίας σχεδιάζονται και υλοποιούνται ευρυζωνικά δίκτυα που θα καλύπτουν όλους τους δηµόσιους χώρους και θα παρέχουν ευέλικτες συνδέσεις υψηλής ταχύτητας και ποιότητας. Οι νέες αυτές υποδοµές έχουν ως αποτέλεσµα να επιτρέπεται η αποτελεσµατικότερη υλοποίηση καινοτόµων υπηρεσιών και εφαρµογών για την οικονοµία, την υγεία, τη δηµόσια διοίκηση, το ηλεκτρονικό εµπόριο και την εξυπηρέτηση του πολίτη. Ήδη από τις 6 Αυγούστου 2009, το δίκτυο ασύρµατης πρόσβασης έχει ενεργοποιηθεί και είναι δωρεάν και διαθέσιµο για όλους τους πολίτες και επισκέπτες της πόλης της Ρόδου. Επίσης, πέραν του τηλεπικοινωνιακού δικτύου του Ο.Τ.Ε., υπάρχει σηµαντικό ενδιαφέρον και άλλων πρόσθετων εναλλακτικών τηλεπικοινωνιακών παρόχων για την προσφορά ολοκληρωµένων ευρυζωνικών υπηρεσιών (douple-play, triple-play), των οποίων η προσφορά προς το κοινό έχει ήδη ξεκινήσει, γεγονός που θα συµβάλλει στη συνεχή βελτίωση και ανάπτυξη των παρεχόµενων υπηρεσιών. 45

63 1.5. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ( ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ Α ΥΝΑΜΙΕΣ), ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΙ (ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ), SWOT A ALYSIS [1] Στην προσπάθεια καλύτερης παρουσίασης της υφιστάµενης κατάστασης χρησιµοποιείται η µέθοδος της Ανάλυσης Ισχυρών και Αδύνατων σηµείων, Ευκαιριών και Απειλών (SWOT analysis). Η µέθοδος αυτή συνοψίζει όσο το δυνατόν τα κύρια συµπεράσµατα των προηγούµενων παραγράφων και αναδεικνύει τις κύριες κατευθύνσεις της αναπτυξιακής στρατηγικής. Η παρουσίαση της ανάλυσης SWOT γίνεται σε κατηγορίες που αναφέρονται σε γεωγραφικά χαρακτηριστικά, στη δηµόσια διοίκηση, στις µεταφορές, στον τουρισµό και τον πολιτισµό και στο παραγωγικό δυναµικό, συµπεριλαµβανοµένων και των ανθρωπίνων πόρων. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ Κοµβική θέση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου Κυρίαρχη θέση στο νησί της Ρόδου και το ευρύτερο συγκρότηµα της ωδεκανήσου Γεωµορφολογική ιδιαιτερότητα Εγγύτητα στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Ιδιαίτερα αυξηµένη επιβατική κίνηση στην ευρύτερη περιοχή της Ανατ. Μεσογείου µε την ανάπτυξη κυρίως του τουρισµού, τύπου κρουαζιέρας υνατότητες διαπεριφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας µε Τουρκία και λοιπές χώρες της Μέσης Ανατολής Αξιοποίηση ενδεχόµενης διεύρυνσης της Ε.Ε. προς ανατολάς Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Απόσταση από την ηπειρωτική χώρα και τις µεγάλες αγορές της Ελλάδας και της Ε.Ε. ΑΠΕΙΛΕΣ Αδυναµία επίλυσης του µεταφορικού προβλήµατος και της αποµόνωσης, λόγω απόστασης και καιρικών δυσχερειών υσµενείς πολιτικές συγκυρίες στην ευρύτερη περιοχή (σχέσεις µε Τουρκία) 46

64 ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ Ικανοποιητική κάλυψη σε διοικητικές υποδοµές, λόγω της ιδιότητας της ως Πρωτεύουσας Νοµού Ύπαρξη πιστοποιηµένων φορέων για κατάρτιση µετεκπαίδευση εργαζοµένων Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ υσλειτουργίες ορισµένων διοικητικών µηχανισµών, (αδειοδοτήσεων, ελέγχου κλπ) Ελλείψεις σε σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισµό Χαµηλός βαθµός αποκέντρωσης Μείωση πόρων την περίοδο ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αναδιοργάνωση υπηρεσιών ήµου Θεσµικές αλλαγές αποκέντρωση αρµοδιοτήτων στους ΟΤΑ ιεύρυνση εφαρµογών νέων τεχνολογιών και µεθόδων διοίκησης ΑΠΕΙΛΕΣ υσχέρεια προσαρµογής σε νέες µεθόδους διοίκησης και χρήσης νέων τεχνολογιών ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ Σηµαντικός συγκοινωνιακός κόµβος: λιµένας αεροδρόµιο Βελτιωµένες µεταφορικές υποδοµές προς την ενδοχώρα και άλλα νησιά Ευνοϊκή θέση ως προς τους θαλάσσιους ιαδρόµους Μεταφορών των ιευρωπαϊκών ικτύων ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αναθεώρηση θεσµικού πλαισίου ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών Αναδιοργάνωση συστήµατος µεταφορικών συνδέσεων Αξιοποίηση συνδυασµένων µεταφορών Αξιοποίηση θαλάσσιων ιαδρόµων των ιευρωπαϊκών ικτύων Μεταφορών Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Ανεπάρκεια οργάνωσης ακτοπλοϊκών και αεροπορικών συνδέσεων και υψηλό κόστος µεταφορών Έλλειψη οργάνωσης και εξοπλισµού χερσαίας ζώνης λιµένων Προβλήµατα κυκλοφορίας ρύπανσης στάθµευσης ΑΠΕΙΛΕΣ Μειωµένος ανταγωνισµός στις αεροπορικές συνδέσεις αύξηση τιµών 47

65 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ Παγκόσµια αναγνωρισιµότητα ως τουριστικός προορισµός Ιδιαίτεροι τουριστικοί πόροι - εναλλακτικές µορφές τουρισµού Ύπαρξη σηµαντικών πολιτιστικών πόρων εθνικής και διεθνούς εµβέλειας (αρχαιολογικοί χώροι, µουσεία, µνηµεία και αστικής κληρονοµιάς) Επαρκής ξενοδοχειακή υποδοµή Λειτουργία Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αξιοποίηση του πολιτισµού ως µοχλού αναγέννησης και περαιτέρω ανάπτυξης της πόλης Προσέλκυση επενδύσεων σε υποδοµές ειδικών µορφών τουρισµού (συνεδριακός, πολιτιστικός, θαλάσσιος κλπ) Αξιοποίηση της γενικότερης τάσης ανόδου του ελληνικού τουρισµού Αξιοποίηση των νέων εξειδικευµένων πολιτικών της Ε.Ε. για τα αστικά κέντρα Ίδρυση ιεθνούς Πανεπιστηµίου Αξιοποίηση ιδιαίτερων αρχιτεκτονικών συνόλων του κέντρου της πόλης Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Χωρική υπερσυγκέντρωση της τουριστικής κίνησης και δραστηριότητας Εποχικότητα τουρισµού (και εποχική ανεργία) Περιορισµένη αξιοποίηση των πολιτιστικών πόρων και των καινοτοµικών δράσεων προβολής και ανάδειξής τους Ανεπαρκής διασύνδεση τουρισµού µε λοιπούς τοµείς της οικονοµίας (πρωτογενής τοµέας, µεταποίηση) Χαµηλή ποιότητα ξενοδοχειακών κλινών και σχετικών υπηρεσιών Ανεπαρκής διείσδυση ΤΠΕ στον τουριστικό τοµέα ΑΠΕΙΛΕΣ Ανταγωνιστικοί τουριστικοί προορισµοί στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο άνοδος του ευρώ σε σχέση µε το δολάριο Επικράτηση µοντέλου all inclusive και κορεσµός Ανεπαρκής τουριστική προβολή Εγκατάλειψη παραδοσιακών κλάδων, τεχνών, δρώµενων, γαστρονοµικών συνηθειών κλπ Περαιτέρω επιβάρυνση της τουριστικά κορεσµένης περιοχής της πόλης 48

66 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ Πληθυσµιακή αύξηση τα τελευταία χρόνια και ευνοϊκή σύνθεση του πληθυσµού (µεγάλο ποσοστό παιδιών και εργάσιµης ηλικίας) Υψηλό ποσοστό οικονοµικά ενεργών ατόµων και απασχολούµενων Τάση επιχειρηµατικότητας του γηγενούς δυναµικού Εγγύτητα στην αγορά της Τουρκίας Ιστορική παράδοση στην εξωστρέφεια Λειτουργία ακαδηµαϊκών και ερευνητικών µονάδων στο πλαίσιο του Πανεπιστηµίου Αιγαίου και της ΑΣΤΕΡ ιαθέσιµο επιστηµονικό και επιχειρηµατικό δυναµικό υνατότητα προσέλκυσης ξένων επιχειρήσεων (καινοτοµίας, νέας και υψηλής τεχνολογίας, υπηρεσιών), λόγω των κλιµατολογικών συνθηκών και του φυσικού περιβάλλοντος ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ Αξιοποίηση των µέσων και ευκαιριών που παρέχονται από τις νέες τεχνολογίες της επικοινωνίας Αναθεώρηση επενδυτικών κινήτρων Αξιοποίηση της ζήτησης προϊόντων µε ονοµασία προέλευσης Εφαρµογές πληροφορικής (εξοικείωση στη χρήση τηλεκατάρτισης, τηλεεκπαίδευσης και τηλεεργασίας) Κίνητρα για την προσέλκυση γυναικών στην αγορά εργασίας Κοινωνική ενσωµάτωση µεταναστών Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του Πανεπιστηµίου Αιγαίου, για τη σύνδεση της έρευνας µε την παραγωγή Αξιοποίηση διαθέσιµων πόρων για έρευνα και τεχνολογία Αξιοποίηση νέων επιστηµόνων και προσωπικοτήτων της περιοχής Ίδρυση Τεχνολογικού Πάρκου (Τεχνόπολη) Α ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Μονοειδίκευση, λόγω τουρισµού και απουσία διαφοροποίησης Συρρίκνωση πρωτογενούς τοµέα και αδυναµία παραγωγικής διαφοροποίησης τοµέα Ισχνός δευτερογενής τοµέας και απουσία σύνδεσης µε πρωτογενή Μικρή τοπική αγορά αδυναµία εκµετάλλευσης οικονοµιών κλίµακας ιακυµάνσεις στην ανεργία Χαµηλή εκµετάλλευση των δυνατοτήτων της πληροφορικής και επικοινωνιών και ελλιπής πληροφόρηση Έλλειψη κινήτρων και θεσµικού πλαισίου για συνεργασίες και δικτυώσεις (clustering) ΑΠΕΙΛΕΣ Περαιτέρω αύξηση της ανεργίας Οικονοµικά προβλήµατα λόγω µονοειδίκευσης και ενδεχόµενης κρίσης στον τουριστικό κλάδο Ανταγωνισµός ξένων αγορών, µε χαµηλό κόστος παραγωγής Περαιτέρω καθυστέρηση στην εφαρµογή χωροταξικών ρυθµίσεων Αδυναµία περαιτέρω ανάπτυξης και παραγωγικής αξιοποίησης ερευνητικών εκπαιδευτικών υποδοµών 49

67 2 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΞΟΝΕΣ ΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΕΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΡΟ ΟΥ 2.1. ΓΕΝΙΚΑ [3], [8] Στη σύγχρονη εποχή η ανάπτυξη των πόλεων πραγµατοποιείται µέσα σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας, όχι µόνο λόγω της διαρκούς τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά και λόγω των εξελίξεων που σηµειώνονται σε κάθε τοµέα παραγωγής και υπηρεσιών ως αποτέλεσµα της παγκοσµιοποίησης, της οικονοµικής ενοποίησης και της ελεύθερης κυκλοφορίας παραγωγικών και οικονοµικών συντελεστών και προϊόντων. Τόσο οι πολιτικές αποφάσεις που συνδέονται µε την ανάπτυξη, όσο και οι ιδιωτικές αποφάσεις για την ανάληψη επενδύσεων λαµβάνονται µέσα σε ένα εξαιρετικά σύνθετο παραγωγικό και θεσµικό περιβάλλον, που διέπεται από νέους και συνεχώς µεταβαλλόµενους κανόνες και πρακτικές. Αν λάβουµε υπόψη µας ως δεδοµένο το ότι η πόλη της Ρόδου εντάσσεται στο δίκτυο των πόλων ανάπτυξης της χώρας (σύµφωνα µε το Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο, Φεβρουάριος 2008), τότε είναι εύκολα αντιληπτό ότι παρέχεται η δυνατότητα λήψης κατάλληλων µέτρων και πολιτικών αποφάσεων για την πρωτεύουσα του Νοµού µε στόχο την προσέλκυση επενδύσεων (τη δηµιουργία δηλαδή των αναγκαίων συνθηκών ώστε οι συγκεκριµένες αυτές περιοχές να αποτελέσουν τόπους εγκατάστασης επιχειρήσεων), τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας των αστικών περιοχών και κατ επέκταση τη βελτίωση της ίδιας της ποιότητας ζωής των κατοίκων και την πληρέστερη αντιµετώπιση των όποιων προβληµάτων τους, κάτι που συνδέεται στενά µε την ποιότητα του περιβάλλοντος των περιοχών αυτών και των πιέσεων που αυτό δέχεται από τις αστικές λειτουργίες και την αστική ανάπτυξη. Συγκεκριµένα, το σχέδιο του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου περιλαµβάνει την Ρόδο στους δυναµικούς δευτερεύοντες εθνικούς πόλους ανάπτυξης, ενώ το ΕΣΠΑ αναφέρει τη Ρόδο ως πόλο ανάπτυξης αναφέροντας παράλληλα τα εξής: «Η Ρόδος αποτελεί νησιωτικό κέντρο της χώρας, εκτός από το Ηράκλειο και τα Χανιά, που βρίσκονται στην Κρήτη. Είναι η πρωτεύουσα του νοµού ωδεκανήσου και είναι από τους πιο σηµαντικούς τουριστικούς τόπους της χώρας και σηµαντικό κέντρο εκπαίδευσης και πολιτισµού, γεγονός που ενισχύεται και από την εγκατάσταση και λειτουργία Τµηµάτων του Πανεπιστηµίου Αιγαίου. Το πληθυσµιακό 50

68 της µέγεθος την κατατάσσει στη µεσαία κατηγορία αστικών κέντρων, ενώ η θέση της αυτή ενδυναµώνεται εξαιτίας του νησιωτικού της χαρακτήρα. Ο πληθυσµός της πόλης αυξάνεται µε ρυθµό άνω του µέσου όρου της χώρας. Το παραγωγικό της πρότυπο παρουσιάζει τιµές κάτω του εθνικού µέσου όρου της χώρας στον πρωτογενή και τον δευτερογενή τοµέα και άνω του µέσου όρου στον τριτογενή. Με τον τρόπο αυτό αποτυπώνεται η σηµασία του τουρισµού και των υπηρεσιών (εκπαίδευση, εµπόριο, διοίκηση, πολιτισµός) στην απασχόληση των κατοίκων της πόλης. Το πρότυπο αυτό εµφανίζει περιορισµένες τάσεις µετασχηµατισµού κυρίως στην περίοδο οι οποίες συνίστανται στη σχετική µείωση της σηµασίας των υπηρεσιών στην απασχόληση υποδηλώνοντας µια τάση εξισορρόπησης η οποία έκτοτε διατηρείται. Η Ρόδος είναι διοικητικό κέντρο νοµαρχιακού επιπέδου και αποτελώντας δυναµικό µεσαίου µεγέθους της χώρας στα νοτιοανατολικά σύνορα, και εξωτερικά της Ε.Ε., µπορεί να αποτελέσει σηµείο σύνδεσης µε την άλλη πλευρά των συνόρων. Αν και νησί, η Ρόδος αποτελεί αστικό κέντρο µε έντονα φαινόµενα επέκτασης, µε αποτέλεσµα πολλοί γειτονικοί της ήµοι να έχουν αποκτήσει αστικό χαρακτήρα π.χ. η Ιαλυσός. Η δυναµική αυτή ουσιαστικά συµπεριλαµβάνει σηµαντικό µέρος του βόρειου τµήµατος του νησιού, όπως και του ανατολικού». Κεντρική επιδίωξη, εποµένως, του στρατηγικού σχεδιασµού της πόλης είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής του ήµου, παράλληλα µε την ενίσχυση των προϋποθέσεων για τον βιώσιµο χαρακτήρα της ανάπτυξης στην πόλη της Ρόδου. Βασικό στοιχείο σε µία πόλη όπως ο ήµος Ροδίων που προσδιορίζει σε µεγάλο βαθµό την τρέχουσα εξέλιξη αλλά και τις προοπτικές ανάπτυξής του, αποτελεί ο βαθµός ανάπτυξης των υπηρεσιών γενικότερα και ειδικότερα του Τουρισµού. Η αναβάθµιση των υπηρεσιών που παρέχει η αστική περιοχή της Ρόδου, αποτελεί κοµβικό στοιχείο της στρατηγικής για την αστική της ανάπτυξη. Ο ήµος Ροδίων διαθέτει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τη βελτίωση της ποιότητας των ήδη παρεχόµενων υπηρεσιών, καθώς και για την παροχή νέων που µέχρι σήµερα είτε δεν παρέχονται, είτε η ανάπτυξή τους βρίσκεται σε χαµηλό επίπεδο. Το ιδιαίτερα πλούσιο πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής, η µέχρι σήµερα διεθνής αναγνωρισιµότητα της Ρόδου ως τουριστικού προορισµού παγκοσµίως, το κλίµα και οι φυσικοί πόροι, η πληθυσµιακή δυναµική, το ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών σε τοµείς όπως η υγεία, η παιδεία, το περιβάλλον, παρέχουν το αναγκαίο πλαίσιο περαιτέρω ανάπτυξης της περιοχής µε βάση την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών. 51

69 Ταυτόχρονα δηµιουργούν τις προϋποθέσεις αφενός για την αναβάθµιση των υπηρεσιών που ήδη παρέχονται στην περιοχή (υπηρεσίες εξαγωγικού χαρακτήρα, προσωπικές υπηρεσίες), καθώς και για την επέκταση σε νέες υπηρεσίες που προωθούν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της περιοχής. Η αναβάθµιση και επέκταση του τοµέα των Υπηρεσιών στον ήµο Ροδίων αποτελεί µία προτεραιότητα η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της ελκυστικότητας της πόλης της Ρόδου, ως µέρους εργασίας, διαµονής και αναψυχής, ενώ παράλληλα η υιοθέτηση πολιτικών στους τοµείς του ανθρώπινου δυναµικού και της ενίσχυσης των κοινωνικών υπηρεσιών θα δηµιουργήσουν το αναγκαίο πλαίσιο για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη βιωσιµότητα της ανάπτυξης. Ακρογωνιαίοι λίθοι µιας τέτοιας στρατηγικής για την πόλη της Ρόδου είναι: Το εξαιρετικά πλούσιο πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής. Ο τοµέας του πολιτισµού και η άµεση συµπληρωµατικότητά του µε τον τοµέα του τουρισµού, αποτελούν τα βασικά εργαλεία για τη δηµιουργία και περαιτέρω επέκταση ενός διαφοροποιηµένου τουριστικού προϊόντος, το οποίο θα συµβάλλει, κατ επέκταση, στην περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής του ήµου. Η δυνατότητα της πόλης της Ρόδου να λειτουργήσει ως µέρος παραγωγής Καινοτοµίας και εκπαιδευτικών υπηρεσιών, στο πλαίσιο των σύγχρονων τάσεων για την ενίσχυση της Κοινωνίας της Γνώσης. Η ανάγκη ενίσχυσης του δικτύου των αστικών υποδοµών, τόσο ως προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητάς τους για τους κατοίκους της περιοχής, όσο και ως προς την κατεύθυνση της υποστήριξης της βασικής παραγωγικής δραστηριότητας της περιοχής, και κυρίως της βελτίωσης των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών. Όλα τα παραπάνω δεν συµβάλλουν µόνο στην αναβάθµιση και ανανέωση του τουριστικού προϊόντος του ήµου Ροδίων, αλλά και δηµιουργούν πολλαπλασιαστικές επιδράσεις σε όλους τους τοµείς της τοπικής παραγωγικής δραστηριότητας, αλλά και κατ επέκταση και για την ευρύτερη περιοχή. Η ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης του ήµου Ροδίων, ανέδειξε τα βασικά χαρακτηριστικά, τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα της τοπικής οικονοµίας, καθώς και τους τοµείς στους οποίους διαπιστώνονται συγκεκριµένες ευκαιρίες ή και απειλές για την περαιτέρω ανάπτυξη, µέσα στο νέο διεθνώς διευρυµένο πλαίσιο ανάπτυξης. 52

70 Εικ.2.1: Νυχτερινή όψη από τα «ελαφάκια» µε φόντο το φρούριο του Αγίου Νικολάου και από το λιµάνι µε φόντο το Παλάτι του Μ.Μαγίστρου. ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Με βάση την ανάλυση των ανωτέρω γίνεται ο καθορισµός των πλαισίων της συνολικής στρατηγικής για ανάπτυξη και ανάδειξη της πόλης της Ρόδου, η οποία και διακρίνεται από τους εξής γενικούς στόχους: Κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση της εικόνας της πόλης στο διεθνές γίγνεσθαι µέσω µιας σειράς µέτρων και παρεµβάσεων µεγάλης εµβέλειας κυρίως στον τοµέα του πολιτισµού, ο οποίος δικαιολογηµένα αναδεικνύεται σε κεντρικό άξονα των πολιτικών δράσεων µε σκοπό τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας συνολικά της τοπικής οικονοµίας. Αναδιάρθρωση και αναβάθµιση τόσο του τουριστικού προϊόντος του δήµου, όσο και αναδιοργάνωση της προσφοράς του συνόλου των τουριστικών υπηρεσιών. Βελτίωση της ελκυστικότητας της Ρόδου ως ένα µοναδικό µέρος διαµονής και αναψυχής, µέσω αναβάθµισης κύριων αστικών της υποδοµών. ηµιουργία νέων, αλλά και ενίσχυση των υφισταµένων, µηχανισµών παραγωγής, των δοµών αλλά και διάχυσης της Καινοτοµίας, για την όσο το δυνατό ενσωµάτωση της πόλης και της περιοχής ευρύτερα στην Κοινωνία της Γνώσης, καθώς επίσης και τη δηµιουργία προϋποθέσεων βελτίωσης του παραγωγικού περιβάλλοντος, αλλά και ανάπτυξης δηµιουργικού πρωτοβουλιών. 53

71 Πρόνοια για πλήρη και ποιοτική απασχόληση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού, µέσα από την εµπέδωση των συνθηκών κοινωνικής συνοχής και των ίσων ευκαιριών. Εξασφάλιση όρων περιβαλλοντικής αειφορίας µέσα από τις παρεµβάσεις αστικής ανάπτυξης. Για να είναι δυνατή η επίτευξη και υλοποίηση των ανωτέρω αυτών στόχων, καθορίζονται οι εξής γενικοί άξονες δράσης: 1. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ - ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ 3. ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ 4. ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ 2.2. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΘΕ ΑΞΟΝΑ ΡΑΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Βασικό στοιχείο απαραίτητο για την επίτευξη του στόχου της στρατηγικής ανάπτυξης της πόλης της Ρόδου αποτελεί η οργάνωση και προβολή των τουριστικών πόρων της περιοχής µε περαιτέρω όµως διασύνδεση του πολιτισµού µε τον τουρισµό. Είναι αναγκαίο να ληφθεί µέριµνα για να γίνουν όλες εκείνες οι απαραίτητες παρεµβάσεις µε στόχο την ανάπτυξη των δύο αυτών τοµέων και την περαιτέρω σύζευξή τους. Γενικά, επιδιώκεται η ενίσχυση της εξωστρέφειας της πόλης µέσω της προβολής της θετικής της εικόνας, ως πόλης µε διεθνή χαρακτήρα, καινοτόµο και δηµιουργικό περιβάλλον, υψηλή αισθητική ποιότητα ενός δοµηµένου περιβάλλοντος, διακριτική αλλά και µοναδική πολιτιστική ταυτότητα και έντονα πολιτιστική δράση. Γενικότερα, δηλαδή, να επιτευχθεί υψηλότερο επίπεδο ποιότητας ζωής. Η εφαρµογή αυτής της πολιτικής επιβάλλει τη χρήση ενός µείγµατος νέων µέσων και µέτρων που συνδυάζουν τόσο την παρέµβαση στον πολεοδοµικό ιστό της πόλης όσο και την οργάνωση ειδικών γεγονότων και εκδηλώσεων υψηλών προδιαγραφών, αποδίδοντας ιδιαίτερη έµφαση στην περιοχή της Μεσαιωνικής Πόλης, 54

72 στα πολιτιστικά µνηµεία εκτός των τειχών και στην παράκτια ζώνη, αποσκοπώντας στη µετεξέλιξη της Ρόδου. Η µετεξέλιξη αυτή θα αφορά τόσο σε δηµιουργικό επίπεδο, µε έµφαση στο ζήτηµα της ποιότητας ζωής ενισχύοντας την διεθνή εικόνα της πόλης, όσο και σε επιχειρησιακό, δηλαδή έµφαση σε όλες εκείνες τις οικονοµικές παραµέτρους που δηµιουργούν το υπόβαθρο για ανάπτυξη του τουρισµού, τη βελτίωση των επικοινωνιών και τη χρήση νέων τεχνολογιών. Όλα αυτά θα έχουν ως αποτέλεσµα τον εµπλουτισµό των τουριστικών υπηρεσιών στην περιοχή και τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος µε νέο προσανατολισµό για την περιοχή προς ανώτερες εισοδηµατικές τάξεις χωρών του εξωτερικού, συµβάλλοντας στη βελτίωση της ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας της πόλης, αντιµετωπίζοντας σε µεγάλο βαθµό και το πρόβληµα της εποχικότητας. Εποµένως, συνοψίζοντας σε αυτό το πλαίσιο καθορίζονται οι εξής επιµέρους στόχοι: Αναµόρφωση και προβολή της εικόνας της Ρόδου µε πολεοδοµικές παρεµβάσεις και οργάνωση γεγονότων µεγάλης κλίµακας Ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και της ιδιαιτερότητας και µοναδικότητας της Μεσαιωνικής Πόλης ιαφοροποίηση των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών και αναπροσανατολισµός των χαρακτηριστικών στόχων των επισκεπτών Αξιοποίηση του πολιτιστικού χαρακτήρα, αλλά και ενσωµάτωση νέων τεχνολογιών στην οργάνωση, προβολή και διακίνηση των υπηρεσιών Εικ.2.2: Η πλατεία «Σιντριβανιού» και η οδός των «Ιπποτών» στην Μεσαιωνική Πόλη. 55

73 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Όσο αφορά την επίτευξη του στρατηγικού αυτού στόχου της διάχυσης της καινοτοµίας και ενίσχυση της κοινωνίας της γνώσης, είναι αναγκαία η ενδυνάµωση του συνόλου των παραγωγικών τοµέων της οικονοµίας, αξιοποιώντας τόσο τις ευκαιρίες που προσφέρονται στο πλαίσιο της οικονοµίας, όσο και τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα που διαθέτει η πόλη της Ρόδου και η ευρύτερη περιοχή της ωδεκανήσου. Οι ειδικοί στόχοι του άξονα αυτού της στρατηγικής ανάπτυξης και ανάδειξης της Ρόδου εστιάζονται κυρίως: Στη δηµιουργία νέων Εκπαιδευτικών και Ερευνητικών Υποδοµών και σύνδεση της εκπαίδευσης µε την αγορά εργασίας Στην ενίσχυση των δυνατοτήτων της παραγωγής και διάδοσης των καινοτοµιών Στην ενίσχυση του παραγωγικού ιστού µε αναβάθµιση των παρεχόµενων προϊόντων και υπηρεσιών Στη συνεχή προσαρµογή του ανθρώπινου δυναµικού στη διαρκή τεχνολογική εξέλιξη και τις µεταβαλλόµενες συνθήκες της παραγωγής Εικ.2.3: Posters για την προώθηση και ενίσχυση των καινοτοµιών, 56

74 ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ Βασική προϋπόθεση για την αναµόρφωση και ανάπτυξη της περιοχής, µε κατεύθυνση την αναβάθµιση συνολικά του εύρους των υπηρεσιών αποτελεί η αναδιοργάνωση σε µεγάλο βαθµό του συστήµατος των αστικών υποδοµών. Μάλιστα, η οργάνωση του συστήµατος µεταφορών συµβάλλει στη συνολική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας της τοπικής οικονοµίας, ενώ αποτελεί και κρίσιµη προϋπόθεση για την ανάπτυξη και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος. Μία πολύ κρίσιµη παράµετρος είναι η ενίσχυση της προσβασιµότητας της περιοχής και η ανάγκη αύξησης των δυνατοτήτων πρόσβασης των κατοίκων και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτή ή ακόµα σε εθνικές και διεθνείς αγορές. Αυτό προϋποθέτει τη βελτίωση των συνδέσεων τόσο µε τις γειτονικές περιοχές, όσο και κυριότερα µε την επέκταση και εκσυγχρονισµό της σύνδεσης της πόλης µε τα αναπτυξιακά κέντρα της χώρας και ταυτόχρονα µε την ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου, σηµεία από όπου προέρχεται και η τουριστική κίνηση της περιοχής. Η βελτίωση της προσβασιµότητας θα επιτευχθεί µε τον εκσυγχρονισµό ή και τη δηµιουργία νέων οδικών, αεροπορικών και λιµενικών υποδοµών, τη βελτίωση των προσβάσεων στα χερσαία µέσα µεταφοράς µε την κατάλληλη σύνδεσή τους µε το οδικό δίκτυο, καθώς και µε την κατασκευή επιβατικών σταθµών και τη βελτίωση της οργάνωσης και λειτουργίας των λιµένων. Στρατηγικό θέµα για την ανάπτυξη της πόλης της Ρόδου, αλλά και του νησιού γενικότερα, είναι η τροποποίηση του υφιστάµενου λιµένα σε καθαρά τουριστικό λιµένα (κρουαζιερόπλοια, µικρά επιβατικά) και η δηµιουργία ακτοπλοϊκού και εµπορικού λιµένα σε άλλες περιοχές, όπως π.χ. στην Κάµιρο ή στη Λάρδο. Επιπλέον, η αναβάθµιση του αεροδροµίου και η βελτίωση της πρόσβασης σε αυτό αποτελεί κρίσιµη παράµετρο για τη συνολική βελτίωση της ελκυστικότητας διευκολύνοντας και το σύνολο της παραγωγικής δραστηριότητας. Επίσης, πολύ µεγάλης σηµασίας είναι η αναδιοργάνωση του πολεοδοµικού ιστού της πόλης όσο αφορά το σύστηµα µεταφορών και τα προβλήµατα που δηµιουργεί η υφιστάµενη κατάστασή του. Η επίλυση των προβληµάτων συµφόρησης στην παράκτια περιοχή του ήµου Ροδίων, µε έµφαση στο θαλάσσιο µέτωπο και την περιοχή γύρω από τον λιµένα, καθώς και η έλλειψη χώρων στάθµευσης αποτελούν πρώτες προτεραιότητες στον τοµέα αυτό. 57

75 Ιδιαίτερα σηµαντική είναι και η δηµιουργία ενός πυρήνα, ως σύγχρονου υποδοχέα επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων, για τη φιλοξενία σε ένα οργανωµένο περιβάλλον των διάσπαρτων βιοµηχανικών, βιοτεχνικών και άλλων οχλουσών δραστηριοτήτων που αλλοιώνουν το περιβάλλον του νησιού και της πόλης. Γενικά, ο εκσυγχρονισµός των αστικών υποδοµών θα πρέπει να συµβάλλει στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος από την υπερεκµετάλλευση, ενώ συναφές προς την κατεύθυνση αυτή είναι και το σηµαντικό πλεονέκτηµα της ωδεκανήσου όσο αφορά τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, όπου και παρέχονται σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης. Εικ.2.4: Poster για την προώθηση της περιβαλλοντικής αειφορίας, ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΣΥΝΟΧΗ Βασική κατεύθυνση των σύγχρονων πολιτικών για τα αστικά κέντρα που δηµιουργεί όσο το δυνατό ευνοϊκότερες συνθήκες κοινωνικής συνοχής, αποτελεί η µέριµνα για την εξασφάλιση της προσβασιµότητας σε µία σειρά κύριων κοινωνικών υπηρεσιών και δραστηριοτήτων, οι οποίες αναπτύσσονται και προσαρµόζονται διαρκώς στις δηµογραφικές εξελίξεις και τα ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά της πόλης. Η προσβασιµότητα σε υπηρεσίες υγειονοµικής περίθαλψης, οι υπηρεσίες πρόνοιας για ανήλικα και ηλικιωµένα άτοµα της οικογένειας, η παροχή βοήθειας σε ορισµένες οµάδες του πληθυσµού, όπως οι µετανάστες και οι µειονεκτούσες οµάδες, αποτελούν τις βασικότερες υπηρεσίες που συµβάλλουν στη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής σε µια περιοχή. Επίσης, εξίσου σηµαντικός στόχος είναι η διευκόλυνση της πρόσβασης στην απασχόληση για όλους, µε ιδιαίτερη µέριµνα στην προώθηση της απασχόλησης των 58

76 γυναικών, των νέων και των µακροχρόνια ανέργων, µε ενσωµάτωση του συνόλου του ανθρώπινου δυναµικού σε µια κοινωνία ίσων ευκαιριών µε αντιµετώπιση του κοινωνικού αποκλεισµού ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΕ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο Οι πολιτιστικοί - τουριστικοί πόροι της πόλης της Ρόδου, όσο και η µέχρι σήµερα ανάδειξή τους, καθώς και η συνολική ανάπτυξη του τουρισµού, εµφανίζουν χωρική συγκέντρωση. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα οι προτεινόµενες ενέργειες και δράσεις για στρατηγική ανάπτυξη του ήµου να προσλαµβάνουν έντονα χωρική διάσταση. Ουσιαστικά, επικεντρώνονται σε δύο βασικές ζώνες του ήµου, τη Μεσαιωνική Πόλη και την Παραλιακή Ζώνη. Εικ.2.5: Αεροφωτογραφία και χάρτης του ήµου Ροδίων και της Μεσαιωνικής Πόλης, Η µεγάλη έκταση της Μεσαιωνικής Πόλης, µε τα πολιτιστικά µνηµεία τα οποία χωροθετούνται σε αυτή, αλλά και τα µνηµεία που βρίσκονται εκτός των µεσαιωνικών τειχών, προσδίδουν στην πόλη της Ρόδου ένα µοναδικό πλεονέκτηµα για την προβολή της εικόνας της και την υιοθέτηση από αυτή των σύγχρονων πολιτικών αστικής πολιτιστικής ανάπτυξης. Η συνύπαρξη µνηµείων που χρονολογούνται σε διαφορετικές εποχές της ιστορίας του τόπου (αρχαιότητα, βυζαντινή εποχή, ιπποτοκρατία, τουρκοκρατία, σύγχρονη περίοδος) συνθέτει ένα πολεοδοµικό σύνολο το οποίο από µόνο του αποτελεί «πολιτιστικό έµβληµα» για την πόλη της Ρόδου, αλλά και την ευρύτερη περιοχή του χώρου του Αιγαίου. Ενώ δηλαδή, σε άλλες Ευρωπαϊκές πόλεις δηµιουργούνται σήµερα τέτοια εµβλήµατα προκειµένου να αποκτήσουν σηµειολογική 59

77 βαρύτητα και µε ένα επιβλητικό τρόπο να µεταβληθούν σε κεντρικά τουριστικά αξιοθέατα (π.χ. το περίφηµο Μουσείο Γκουγκενχάιµ στο Μπιλµπάο κ.λπ), η πόλη της Ρόδου διαθέτει ήδη αυτό το πλεονέκτηµα. Επίσης, στο πλαίσιο αυτό, η Μεσαιωνική Πόλη, µαζί και τα εκτός αυτής µνηµεία διαφόρων εποχών, µπορεί να ενταχθεί σε ένα µακροχρόνιο πλαίσιο προγραµµατισµού και δράσεων µε απώτερο στόχο τη σταδιακή αναζωογόνηση της (κατοικία, καλλιτεχνικά εργαστήρια, διαµονή µεταπτυχιακών φοιτητών, διεθνών ερευνητικών ιστορικών ινστιτούτων κ.ά.). Παράλληλα, κρίνεται σκόπιµη και η σταδιακή αποµάκρυνση των διοικητικών υπηρεσιών από τη σύγχρονη πόλη, έτσι ώστε να αποδοθούν σε πολιτιστικές χρήσεις τα διατηρητέα κτίρια, κυρίως της ιταλοκρατίας. Στο επόµενο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά απλώς σε µερικά προτεινόµενα έργα που µπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτο βήµα προς αυτή την κατεύθυνση, δίνοντας έµφαση τόσο στην αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων, σε συνδυασµό µε την αλλαγή χρήσης νεότερων κτισµάτων στη σύγχρονη πόλη, όσο και στη δηµιουργία τέτοιων θεσµών και εκδηλώσεων που αξιοποιούν τη Μεσαιωνική Πόλη. Η παράλια ζώνη (water front) της πόλης της Ρόδου αποτελεί το δεύτερο σηµείο στο οποίο εστιάζεται το ενδιαφέρον της στρατηγικής. Η ζώνη αυτή, ουσιαστικά, συνίσταται από τα κτίρια της περιόδου της Ιταλοκρατίας, στα οποία φιλοξενούνται σήµερα διοικητικές υπηρεσίες, τα λιµάνια της πόλης και την υπό διαµόρφωση Μαρίνα. Η ανάπλαση του παραλιακού µετώπου της πόλης (π.χ. ανάπλαση Αγοράς) και η ενίσχυση των υποδοµών, ειδικότερα όσον αφορά την αντιµετώπιση των προβληµάτων που αφορούν στην κυκλοφορία και τη στάθµευση, ο εκσυγχρονισµός των λιµένων και η ολοκλήρωση της µαρίνας αποτελούν επίσης κοµβικές παρεµβάσεις, αφού βελτιώνουν την ελκυστικότητα της πόλης και λειτουργούν σε συµπληρωµατικότητα µε τις άλλες παρεµβάσεις για την ανάδειξη της ταυτότητας της, τη βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών και την αναδιάρθρωση της τουριστικής προσφοράς. Η στρατηγική που προτείνεται, χαρακτηριστικά έργα της οποίας αναφέρονται στο επόµενο κεφάλαιο, περιλαµβάνει και αυτή µια σειρά παρεµβάσεων µε σαφή χωρική αναφορά (π.χ. ανάπλαση Πάρκου στο Ροδίνι), παρεµβαίνοντας σηµειακά και στον πολεοδοµικό ιστό της σύγχρονης πόλης, ενώ οι µεγάλες παρεµβάσεις που προτείνονται στους τοµείς της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης (Πανεπιστήµιο) και της Έρευνας και Καινοτοµίας (Τεχνόπολις Ρόδου) αλλάζουν αποφασιστικά την 60

78 πολεοδοµική συγκρότηση της πόλης της Ρόδου, πέραν και των άλλων συνεπειών που έχουν όσον αφορά την παραγωγική και κοινωνική της συγκρότηση. Βέβαια, για να είναι ολοκληρωµένος ο χαρακτήρας της προτεινόµενης στρατηγικής, περιλαµβάνει επιπλέον παρεµβάσεις και πρωτοβουλίες που δεν έχουν χωρική αναφορά, όπως για παράδειγµα οι παρεµβάσεις στον τοµέα του ανθρώπινου δυναµικού, που λειτουργούν συµπληρωµατικά µε όλες τις υπόλοιπες, για την επίτευξη των γενικών στόχων του προγράµµατος. Εικ.2.6: Poster για την προώθηση του city branding, 61

79 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΚΑΘΕ ΑΞΟΝΑ [1], [2], [3] Στο σηµείο αυτό, κρίνεται σκόπιµο να αναφέρουµε ότι η παρούσα εργασία εναρµονίζεται µε τους άξονες του Στρατηγικού Σχεδίου του Νοµού ωδεκανήσου. Η πλειοψηφία των έργων ως τίτλοι, καθώς και αρκετά στοιχεία για την περιγραφή τους µε τον εκτιµώµενο προϋπολογισµό, προέρχονται από το Στρατηγικό σχέδιο του Νοµού, µε ορισµένες ωστόσο προσθήκες ή και τροποποιήσεις, όπου κρίθηκε απαραίτητο ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η πόλη της Ρόδου διαθέτει ένα ιδιαίτερα σηµαντικού εύρους πλήθος πολιτιστικών πόρων, η αξιοποίηση των οποίων µπορεί να αποτελέσει το εργαλείο τόσο για την ανάπτυξη της πόλης, όσο και την ενίσχυση της ελκυστικότητας συνολικά της ωδεκανήσου. Αυτό µπορεί να γίνει µέσω της ανάδειξης και προβολής των σηµαντικότερων από αυτούς, αλλά και µέσω της διοργάνωσης εκδηλώσεων εµβέλειας πέραν των ορίων του νησιού, ακόµα και σε διεθνές επίπεδο. Συγκεκριµένα, ο εν λόγω Άξονας ράσεων περιλαµβάνει τις εξής κατηγορίες παρεµβάσεων: 1. Παρεµβάσεις αστικού - πολεοδοµικού χαρακτήρα σε περιοχές ιδιαίτερου πολιτιστικού ενδιαφέροντος 2. ηµιουργία θεσµών και διενέργεια εκδηλώσεων για την καλλιέργεια και προβολή του πολιτιστικού προϊόντος της περιοχής 3. ιαφοροποίηση - αναδιοργάνωση των παρεχόµενων τουριστικών υποδοµών και υπηρεσιών στην Πόλη της Ρόδου 4. Εφαρµογές Καινοτοµίας για την ανάπτυξη πολιτιστικού τουρισµού 62

80 ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΕ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Ι ΙΑΙΤΕΡΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ [3], [4] a) Αξιοποίηση εγκαταλειµµένων κτιρίων και οικοπέδων Μεσαιωνικής Πόλης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 15,0 εκ. ) Εντός της Μεσαιωνικής πόλης υπάρχουν αρκετά εγκαταλειµµένα κτίρια, πολλά από τα οποία, µάλιστα, αποτελούν αξιόλογες ή και µοναδικές περιπτώσεις σε πανελλαδική κλίµακα. Η αξιοποίησή τους θα έχει ως σκοπό να χρησιµοποιηθούν για εµπορικές και πολιτιστικές χρήσεις (όπως παραδοσιακοί ξενώνες, µικρά ξενοδοχεία πολυτελείας, αίθουσες πολλαπλών χρήσεων, χώροι εστίασης, εκπαιδευτικά κέντρα), αλλά και ως χώροι µόνιµης κατοικίας, υψηλού επιπέδου. Εικ.3.1: Η οδός των «Ιπποτών», όπου συναντά κανείς αξιόλογα κτίρια για εκµετάλλευση, Στο πλαίσιο αυτό απαιτούνται οι εξής βασικές ενέργειες: διευθέτηση των θεµάτων που σχετίζονται µε το ιδιοκτησιακό καθεστώς των κτιρίων αυτών χρήση και εµπλουτισµό των πληροφοριών του Κοινωνικού Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών του. Ροδίων (χαρτογράφηση και ταξινόµηση). Βασικός στόχος είναι η τεκµηρίωση των διατηρητέων κτιρίων (φωτογραφικό υλικό, σύντοµο ιστορικό, βάση δεδοµένων υλικών, παρεµβάσεων, επιστρώσεων κ.λπ.) καθώς και η εκπόνηση των αναγκαίων αρχιτεκτονικών ή στατικών µελετών ανάδειξης. Οι τεχνικές και κατασκευαστικές διαδικασίες παρέµβασης και ανάδειξης, να λαµβάνουν υπόψη τις πρόσφατες διεθνείς και ελληνικές νέες πρακτικές. 63

81 Βέβαια, ένα σηµαντικό µέρος του προϋπολογισµού θα αποδοθεί στην αγορά, από την πλευρά του ήµου, των συγκεκριµένων κτισµάτων και οικοπέδων της Παλαιάς Πόλης, καθώς και στη διευθέτηση των όποιων νοµικών - ιδιοκτησιακών θεµάτων που θα προκύψουν. Το έργο µπορεί να υλοποιηθεί µέσω Σ..Ι.Τ. αλλά και µέσω κονδυλίων του Υπουργείου Πολιτισµού. b) Αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων, εκτός της Μεσαιωνικής Πόλης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 7,0 εκ. ) Ο Ροδίων συγκεντρώνει στα διοικητικά του όρια, πολλά σηµαντικά νεοκλασικά κτίρια, καθώς και άλλες κατοικίες ή χώρους που συνδυάζουν ποικιλία αρχιτεκτονικών ρυθµών και ταυτοτήτων (αποικιακών, ιταλικού ρυθµού, πρώιµου µοντερνισµού κλπ), κυρίως της περιόδου της Ιταλοκρατίας. Πολλά από τα κτίρια αυτά αποτελούν αξιόλογες ή µοναδικές περιπτώσεις σε πανελλαδική κλίµακα. Η ανάπλαση των διατηρητέων κτιρίων της πόλης της Ρόδου και η απόδοση σ' αυτά νέων χρήσεων (επανάχρηση) έχει στόχο την προστασία, ανάδειξη και εµπλουτισµό των οικοδοµών και φυσικών χαρακτηριστικών της περιοχής, την προστασία και ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας, τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και επιπέδου εξυπηρέτησης και την οργάνωση της τοπικής εµπορικής δραστηριότητας. Το έργο µπορεί να χρηµατοδοτηθεί από κονδύλια των υπουργείων Πολιτισµού & ΠΕ.ΧΩ..Ε. Εικ.3.2: Η Παναγιά του Μπουργκού και του Κάστρου. 64

82 c) Κατασκευή κτιρίων ιοικητικών Υπηρεσιών του ήµου και άλλων φορέων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 15,0 εκ. ) Η κατασκευή ενός συγκροτήµατος κτιρίων για τη µεταφορά του συνόλου των ιοικητικών Υπηρεσιών, αλλά και άλλων φορέων του ήµου, καθίσταται αναγκαία εκ των πραγµάτων, καθώς συµβαδίζει µε την εφαρµογή της πρότασης για χρήση ορισµένων κτιρίων της Ιταλοκρατίας του ιστορικού κέντρου, για πολιτιστικές χρήσεις. Εικ.3.3: Κτίριο της ιταλοκρατίας ιοικητικής χρήσης, d) Μετατροπή της Νέας Αγοράς σε σύγχρονο Εµπορικό Κέντρο (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5,0 εκ. ) Η Νέα Αγορά, όπως αποκαλείται το πολυγωνικό αυτό οικοδόµηµα µε χαρακτηριστικό του τις αλλεπάλληλες αψίδες στην πρόσοψη και την εσωτερική αυλή στο κέντρο, δέχεται κάθε χρόνο χιλιάδες Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Ωστόσο, κρίνεται αναγκαίος ο εκσυγχρονισµός της µε σκοπό τη µετατροπή της σε ένα σύγχρονο εµπορικό κέντρο πολυτελείας, που θα εναρµονίζεται µε τη φυσιογνωµία του κτιρίου, αλλά και θα προσαρµόζεται µε την νέα εικόνα που φιλοδοξεί να δώσει η µαρίνα στην ευρύτερη περιοχή. Σύµφωνα, µε υπάρχουσες προτάσεις προβλέπεται να ανακατασκευαστούν στο ισόγειο όλα τα καταστήµατα και στον πρώτο όροφο να διαµορφωθούν όλα τα γραφεία. Στο Κέντρο της Νέας Αγοράς, όπου υπάρχει ένας θολωτός τρούλος, µπορεί να λειτουργήσει ένα ηλεκτρονικό περίπτερο πληροφόρησης (info-kiosk) για την πόλη της Ρόδου. Σκόπιµο, επίσης, είναι στο κτίριο αυτό να δηµιουργηθούν, µεταξύ των άλλων, καταστήµατα µε παραδοσιακά προϊόντα της Ρόδου και των ωδεκανήσων, όπως επίσης και υπηρεσίες διεθνών µεταφορών ή και 65

83 ταχυµεταφορών (σηµ. πολλοί τουρίστες δεν επιθυµούν να µεταφέρουν µαζί τους δώρα ή αντικείµενα τέχνης). Η νέα αγορά πρέπει να συνδεθεί πολεοδοµικά, µε πεζοδροµήσεις και άλλες πολεοδοµικές παρεµβάσεις, µε το υπόλοιπο εµπορικό κέντρο της πόλης, ώστε οι τουρίστες να ανακαλύπτουν ολόκληρη την αγορά της πόλης. Το έργο µπορεί να υλοποιηθεί µέσω Σ ΙΤ. e) Αναβάθµιση εµπορικού κέντρου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 6,0 εκ. ). Το συγκεκριµένο έργο είναι στενά συνδεδεµένο µε αυτό της «Μετατροπής της Νέας Αγοράς σε σύγχρονο Εµπορικό Κέντρο». Όπως ήδη αναφέρθηκε, το εµπορικό κέντρο πρέπει να συνδεθεί και να εναρµονιστεί µε την ανάπλαση του θαλάσσιου µετώπου συνολικά και κυρίως µε την Αγορά του Μαντρακίου, η οποία πρέπει να λειτουργήσει ως αφετηρία για την εµπορική δραστηριότητα των τουριστών στην πόλη της Ρόδου. Στόχος των ενεργειών αυτών, είναι η ανάδειξη της αισθητικής ταυτότητας του ιδιαίτερου ιστορικού και εµπορικού χαρακτήρα του κέντρου της πόλης, καθώς και η συγκοινωνιακή πολεοδοµική και αρχιτεκτονική αναδιάρθρωση του, µε την απαραίτητη συµπλήρωση του από αναγκαίες αστικές υποδοµές, ώστε να εξασφαλισθεί η εύρυθµη λειτουργία του. Ιδιαίτερη έµφαση και προσοχή πρέπει να δοθεί στην αύξηση των ποδηλατοδρόµων, των πεζοδροµήσεων, των ελεύθερων χώρων και των ανθο-δενδροφυτεύσεων. Το έργο µπορεί να χρηµατοδοτηθεί από προγράµµατα αστικών αναπλάσεων του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., Υπουργείου Εσωτερικών και Ε.Ε. f) Αναµόρφωση ηµοτικού Θεάτρου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 2,0εκ. ) Το κτίριο του ηµοτικού Θεάτρου Ρόδου αποτελεί χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο κοµµάτι της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς της πόλης της Ρόδου και συνολικά των ωδεκανήσων. Πρόκειται για κτίριο της Ιταλοκρατίας, σχεδιασµένο σύµφωνα µε τους ρυθµούς της τότε αποικιακής µορφολογίας, που εντάσσεται οργανικά στο συγκρότηµα του ηµοτικού Μεγάρου, ενώ γειτνιάζει παράλληλα µε τον υπαίθριο ηµοτικό Κινηµατογράφο. Στην ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται το ηµοτικό Θέατρο χωροθετούνται σηµαντικά ιστορικά κτίρια, τα οποία έχουν ποικίλες σύγχρονες διοικητικές χρήσεις (όπως το Νοµαρχιακό Μέγαρο, η Αστυνοµική ιεύθυνση, το Εθνικό Θέατρο). Στα 66

84 πλαίσια αυτά, βασική στόχευση εκτός από την αποκατάσταση, είναι ο τεχνολογικός και λειτουργικός εκσυγχρονισµός του και η συνολική ανάδειξη του ηµοτικού Θεάτρου, ώστε να µπορεί επίσης να λειτουργεί και ως πολυπολιτιστικός χώρος και ως συνεδριακό κέντρο. Σε γενικές γραµµές, οι εργασίες που απαιτούνται, εκτός από εργασίες συντήρησης όπως εξωτερική αποκατάσταση φθορών του κτιρίου, αλλαγή δαπέδου, αντικατάσταση καθισµάτων, κλιµατισµό και θέρµανση του χώρου, πρέπει να περιλαµβάνουν και την βελτίωση της ηχητικής του, την προµήθεια σύγχρονου εξοπλισµού για την διεξαγωγή οπτικο-ακουστικών εκδηλώσεων και συνεδρίων, και άλλες σηµαντικές ή και βοηθητικές εργασίες. g) Ανάδειξη του ιστορικού µνηµείου του Χαµάµ (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Σηµαντικό τµήµα της πολιτιστικής κληρονοµιάς της πόλης αποτελεί και το χαµάµ του Σουλεϊµάν, χτισµένο την διάρκεια της τουρκοκρατίας. Στόχος είναι η ανάδειξη του ιστορικού αυτού µνηµείου, των εσωτερικών χώρων του καθώς και των αρχιτεκτονικών στοιχείων του, έτσι ώστε να µπορέσει να λειτουργήσει µε αναβαθµισµένες υπηρεσίες (spa, αρωµατοθεραπεία, υδροθεραπεία, σάουνα, απολέπιση, µασάζ, κ.ά.). Η ανάπλαση της αίγλης του χαµάµ και του λεπταίσθητου ύφους του, όπως όταν λειτουργούσε και δεχόταν τακτική πελατεία, θα µπορέσει να το αναδείξει σε ιδιαίτερα ελκυστικό προορισµό τόσο για τους επισκέπτες όσο και για τους κατοίκους του ήµου. Μάλιστα, προτείνεται, µέσα από την «Αξιοποίηση εγκαταλειµµένων κτιρίων και οικοπέδων Μεσαιωνικής Πόλης», να αξιοποιηθούν και γειτονικά κτίρια του Χαµάµ συµπληρωµατικά µε δραστηριότητες που θα εµπλουτίζουν το συγκεκριµένο τουριστικό προϊόν, µε ξενοδοχειακές υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Σκόπιµο είναι να δηµιουργηθεί µια «γειτονιά παροχής υπηρεσιών υγείας & ευεξίας» στην Μεσαιωνική Πόλη, γύρω από το Χαµάµ. Οπωσδήποτε, η δραστηριότητα αυτή πρέπει να συνδεθεί και να λειτουργεί παράλληλα και συµπληρωµατικά και µε τα λουτρά στην Καλλιθέα, ως ενιαίο τουριστικό προϊόν. 67

85 Εικ.3.4: Πηγές Καλλιθέας Ρόδου, Σηµειώνεται πως ο όρος τουρισµός υγείας και ευεξίας καλύπτει ένα ευρύτατο φάσµα υπηρεσιών (cluster ευεξίας) που έχουν σχέση µε την υγεία και την φροντίδα της υγείας: αντιµετώπιση προβληµάτων υγείας, αποκατάσταση υγείας (σωµατικής & ψυχικής, βλ. αποτοξίνωση από αλκοόλ, ναρκωτικά κ.ά.), βελτίωση υγείας (σωµατικής & ψυχικής), βελτίωση της εµφάνισης (πλαστική χειρουργική, αδυνάτισµα κ.ά.), υιοθέτηση υγιεινού τρόπου ζωής και διατροφής, ενηµέρωση (συνέδρια, κατάρτιση κ.ά.). h) Ανάδειξη και Αξιοποίηση Πάρκου Ροδίνι (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 8,0 εκ. ). Το έργο περιλαµβάνει την ανάπλαση και αξιοποίηση του πάρκου Ροδινιού και τη µετατροπή του σε Βοτανικό κήπο (µε σπάνια φυτά και µικρά ζώα, όπως επίσης και τράπεζα σπόρων όλης της δωδεκανησιακής χλωρίδας), καθώς και τη δηµιουργία αθλητικών εγκαταστάσεων ήπιας µορφής (µονοπάτια υγείας και άθλησης, ποδηλατοδρόµους αναψυχής, αθλητική χρήση του ποτάµιου κ.ά.). Εικ.3.5: Το πάρκο του Ροδινιού. 68

86 Στους κτιριακούς χώρους του Πάρκου, µπορεί να λειτουργήσει Ακαδηµία Πολιτισµού και θερινό τµήµα σχολής Καλών Τεχνών, όπου θα µπορούν να φιλοξενηθούν πολιτιστικές εκδηλώσεις και εκθέσεις έργων γλυπτικής, κεραµικής, ζωγραφικής κτλ. Παράλληλα, προτείνεται η δηµιουργία µικρού αµφιθεάτρου και αναψυκτηρίου. Επιπλέον, το Πάρκο µπορεί να φιλοξενήσει δραστηριότητες και κέντρα αναγνωρισµένων φιλοπεριβαλλοντικών ΜΚΟ. Το Πάρκο Ροδίνι µπορεί και πρέπει να αποτελέσει την αφετηρία των «φυσιολατρών» τουριστών που επισκέπτονται τη Ρόδο. Για τον λόγο αυτό, σκόπιµο είναι εντός του πάρκου, να υπάρχουν υποδοµές και υπηρεσίες πληροφόρησης και για όλα τα υπόλοιπα φυσιολατρικά αξιοθέατα του νησιού, όπως : ο ορεινός όγκος του νησιού, ο Προφήτης Ηλίας µε το µοναδικής οµορφιάς και φυσικής αισθητικής δάσος που σε συνδυασµό µε τις εκεί κτιριακές εγκαταστάσεις αποτελεί µικρογραφία ελβετικών Άλπεων, τα µονοπάτια της Φιλέρηµου, της Καλόπετρας, της Βάρης, της Μαλώνας, του Αγ. Σουλά, των Επτά Πηγών, του Αίθωνα, κ.ά., του φράγµατος της Απολακκιάς, του βιότοπου των Πεταλούδων κ.ά. Για το έργο υπάρχει ολοκληρωµένη προµελέτη και εν µέρει οριστική µελέτη που απαιτείται να ολοκληρωθεί σε συνεργασία µε τις υπηρεσίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το έργο µπορεί να υλοποιηθεί µέσω σύµπραξης ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ). i) Ανάπλαση περιοχών Μαράσι και Νεοχώρι (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,0 εκ. ). [7] Στόχος είναι η ανάδειξη της αισθητικής ταυτότητας του ιδιαίτερου ιστορικού χαρακτήρα των περιοχών, στα Μαράσια και στο Νιοχώρι, καθώς και η αναδιάρθρωση τους σε κλίµακα πολεοδοµική, αρχιτεκτονική και εξοπλισµού, ώστε να εξασφαλισθεί η εύρυθµη λειτουργία τους και να αναδειχθεί η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τους, στα πλαίσια της αστικής οικολογίας µε τις επεµβάσεις να είναι ήπιες και να σέβονται την ιστορία και το ύφος της περιοχής. Το ενοποιητικό µέσο για την υγιή συνύπαρξη των ιδιαίτερων στοιχείων των οικισµών αυτών είναι οι υπαίθριοι χώροι. Η αξιοποίηση τους ευνοεί, εκτός των άλλων και το µικροκλίµα και τη θερµική άνεση στην πόλη. Οι υπαίθριοι χώροι και τα εσωτερικά των οικοδοµικών τετραγώνων θα αποτελέσουν τόπο ανάπτυξης κοινωνικών δεσµών και συλλογικότητας Το έργο µπορεί να χρηµατοδοτηθεί από προγράµµατα αστικών αναπλάσεων του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., Υπουργείου Εσωτερικών και Ε.Ε. 69

87 j) Κατασκευή Συνεδριακού Κέντρου Εκθεσιακού Χώρου µε ειδική Αίθουσα Τύπου και τηλεπικοινωνιακές υποδοµές, (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 7,0 εκ. Έχει ήδη τονιστεί από την περιγραφή της υφιστάµενης κατάστασης της Ρόδου, η έλλειψη της πόλης σε ένα σύγχρονο Συνεδριακό Κέντρο. Εποµένως, κρίνεται σκόπιµο να προχωρήσει η εφαρµογή αυτής της πρότασης µε τον εν λόγω χώρο να πρέπει να σχεδιαστεί σύµφωνα µε διεθνείς προδιαγραφές και να εφοδιαστεί µε σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισµό, ενώ ταυτόχρονα να παρέχει και τη δυνατότητα διοργάνωσης πολιτιστικών εκδηλώσεων (θέατρο, µουσική, χορό) και εκθέσεων υψηλών απαιτήσεων, αποσκοπώντας έτσι να συµβάλλει στην καλύτερη και αποτελεσµατικότερη διεξαγωγή επιστηµονικών και άλλων συνεδρίων και συναντήσεων. Σύµφωνα µε προµελέτη που έχει ήδη γίνει, οι αίθουσες του θα καλύπτουν από πλευράς προδιαγραφών και διαθέσιµων οπτικοακουστικών και ηλεκτρονικών µέσων τις απαιτήσεις κάθε επιχειρηµατικής, επιστηµονικής ή πολιτιστικής συνάντησης, µικρής ή µεγάλης σε διάρκεια και πλήθος συµµετεχόντων, τοπικής ή διεθνούς εµβέλειας. Θα διαθέτει σύγχρονα οπτικοακουστικά µέσα, µηχανήµατα προβολής, µικροφωνικές εγκαταστάσεις και άνετες καµπίνες διερµηνείας για οκτώ (8) τουλάχιστον γλώσσες, εξασφαλίζοντας την οµαλή λειτουργία της οποιασδήποτε εκδήλωσης. Επίσης, θα διαθέτει χώρους για την υποδοχή συνέδρων, γραφεία οργανωτών, αίθουσα VIΡ, Κέντρο Τύπου µε σύγχρονες τηλεπικοινωνιακές υποδοµές, εστιατόριο και χώρο δεξιώσεων. Το Συνεδριακό Κέντρο θα διαθέτει επιπλέον τις απαραίτητες και κατάλληλα διαµορφωµένες αίθουσες για εκθέσεις. Το έργο θα υλοποιηθεί µέσω Σύµπραξης Ιδιωτικού - ηµοσίου Τοµέα. k) Ολοκλήρωση της εκπόνησης και θεσµοθέτηση του νέου ΓΠΣ (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Ο δήµος Ροδίων πρέπει να ολοκληρώσει και να προωθήσει για θεσµοθέτηση νέο Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο. Σε αυτό θα πρέπει να εντάσσονται όλες οι απαραίτητες ρυθµίσεις που προτείνονται, καθώς επίσης και οι επιπλέον ρυθµίσεις για τις χρήσεις στις εκτός σχεδίου περιοχές του Καποδιστριακού ΟΤΑ. Σκόπιµο είναι πριν την προδιαγραφόµενη ενοποίηση όλων των ΟΤΑ του νησιού της Ρόδου σε ένα ήµο, να γίνει συντονισµός των νέων ΓΠΣ του ήµου της Ρόδου και των ήµων της Καλλιθέας και της Ιαλυσού. Στην πραγµατικότητα θα δηµιουργηθούν οι 70

88 προϋποθέσεις για τη µελλοντική ίδρυση «Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου», όπως γίνεται για άλλες µεγάλες πόλεις της χώρας. l) ηµιουργία ενιαίου θαλάσσιου µετώπου, από την Εφορία (.Ο.Υ.) µέχρι και το Ενυδρείο (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5,0 εκ. ) Είναι επιτακτική ανάγκη η πόλη της Ρόδου να στρέψει και πάλι την προσοχή της προς την θάλασσα. εν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως το παγκόσµιο πολιτιστικό µνηµείο της Μεσαιωνικής Πόλης, καταστρέφεται αισθητικά και λειτουργικά από την διέλευση των οχηµάτων περιµετρικά του και κυρίως από την µπροστινή πλευρά της θαλασσινής πύλης. Η κατάσταση, µάλιστα, γίνεται εντονότερη κατά την διάρκεια των επιβιβάσεων και των αποβιβάσεων των πλοίων. Ωστόσο, µε την µεταφορά που προτείνεται των ακτοπλοϊκών υπηρεσιών σε κάποιο άλλο λιµένα του νησιού της Ρόδου (όπως αναφέρεται πιο αναλυτικά κατωτέρω) απελευθερώνεται ένα εξαιρετικό τµήµα της πόλης, µε σκοπό να δηµιουργηθούν υποδοµές τέτοιες που θα αναδείξουν και θα προστατεύσουν τόσο την Μεσαιωνική Πόλη όσο και γενικότερα την πόλη της Ρόδου. Η διαδροµή που απλώνεται από το ύψος της Εφορίας και διέρχεται από το Καρνάγιο, την νέα Μαρίνα, µέχρι την νέα µαρίνα στο Μανδράκι, την παραλία µπροστά στο Καζίνο και το Ενυδρείο µπορεί να γίνει µια από τις οµορφότερες αστικές διαδροµές για πεζούς και άτοµα µε κινητικά προβλήµατα (αµαξίδια) στον κόσµο (πεζοδρόµηση). Βέβαια, κάτι τέτοιο απαιτεί µια συνολική πολεοδοµική και συγκοινωνιακή παρέµβαση που θα συνοδεύεται όµως από τη δηµιουργία χώρων για πολιτιστική και ψυχαγωγική χρήση, αναβαθµίζοντας έτσι συνολικά την πόλη της Ρόδου και την ζωή των κατοίκων της, όπως επίσης και το προσοδοφόρο παρεχόµενο τουριστικό προϊόν. Αξίζει να σηµειωθεί πως πολλές µεγαλουπόλεις σε όλον τον κόσµο εκπονούν την περίοδο αυτή παρεµβάσεις και αστικές αναπλάσεις σηµαντικού µεγέθους εκµεταλλευόµενες τα θαλάσσια µέτωπα (water fronts). Το έργο αυτό πραγµατώνει τον σηµαντικό στόχο του Στρατηγικού Σχεδίου για την επόµενη δεκαπενταετία που είναι η µεταφορά ορισµένων υπηρεσιών του ιοικητικού Κέντρου της πόλης (ιστορικό κέντρο) σε νέα κτίρια και η διαµόρφωση του πολεοδοµικού συγκροτήµατος των διατηρητέων κτιρίων του θαλάσσιου µετώπου σε «Πολυµορφικό Πολιτιστικό Κέντρο». 71

89 m) Ανακατασκευή του Κολοσσού της Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 200εκ ) [12], [17], [18], [19] Όσο φιλόδοξο και αν ακούγεται το συγκεκριµένο σχέδιο όχι µόνο υπάρχει ως σκέψη, αλλά έχει γίνει και αναφορά από τις αρχές της πόλης ακόµα και σε διεθνή συνέδρια, στα πλαίσια µιας προσπάθειας να κεντρίσουν το ενδιαφέρον σε ξένες εταιρείες και επενδυτές, οι οποίες και θα µπορούσαν να καλύψουν το τεράστιο κόστος αυτού του µεγαλόπνοου σχεδίου. Εποµένως, αρκετές εκατονταετίες µετά από την κατασκευή του θρυλικού αγάλµατος που ενέπνευσε πλήθος ζωγράφων, ποιητών, συγγραφέων και πολιτικών και µετά από δεκαετίες αναµονής, οι κάτοικοι της Ρόδου θα δουν το όνειρο της αναβίωσης ενός από τα Επτά θαύµατα του αρχαίου κόσµου να γίνεται πραγµατικότητα. Αν µη τι άλλο, µία ενδεχόµενη υλοποίηση του σχεδίου αυτού θα αποτελέσει αναµφισβήτητα ένα σύγχρονο αρχιτεκτονικό θαύµα, που θα αποτελεί µοναδικό σύµβολο για το νησί και τη χώρα και θα εκπέµπει σε παγκόσµια εµβέλεια τις αξίες του Φωτός, του Πολιτισµού, της Ελευθερίας, της προστασίας τους Περιβάλλοντος και της Ειρήνης. Καταλληλότερος για την ανάθεση του έργου κρίθηκε ο γνωστός Γερµανός καλλιτέχνης Γκερτ Χοφ (γνωστός και ως "αρχιτέκτονας του φωτός") µε τον οποίο ο ήµος Ροδίων έχει ήδη υπογράψει µνηµόνιο συνεργασίας. Ο Γκερτ Χοφ είναι γνωστός στο ελληνικό κοινό από την φωταγώγηση της Ακρόπολης στο Μιλένιουµ. «Θα είναι µια µοναδική αρχιτεκτονική δηµιουργία» σχολιάζει ο δήµαρχος Ροδίων, κ.χατζηευθυµίου, στη Γενική Συνέλευση του Word Trade Center Association, στο Ντουµπάι. «Θέλουµε να δηµιουργήσουµε ένα έργο που θα προκαλέσει παγκόσµιο θαυµασµό και θα είναι τεράστιας σηµασίας». Όπως το πρωτότυπο άγαλµα, που ανεγέρθη από τον Χάρη τον Λίνδιο, µαθητή του Λύσιππου, τον 3ο αιώνα π.χ., ο νέος Κολοσσός θα κοσµεί την είσοδο του λιµανιού της Ρόδου και θα είναι ορατό από τα πλοία που θα εισέρχονται και θα εξέρχονται. Ο νέος Κολοσσός της Ρόδου πρέπει να είναι ένα καινοτόµο µνηµείο που θα αποφύγει κάθε απόπειρα αντιγραφής του παλαιού, έτσι ώστε να µην κινδυνέψει να χαρακτηριστεί καρικατούρα. Το καινοτόµο έργο θα είναι ψηλότερο και µεγαλύτερο, µέσα στο πνεύµα του 21ου αιώνα, ένα έργο τέχνης, που θα δίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες του να το παρατηρούν τη µέρα αλλά και τη νύχτα, µέσα από ένα φαντασµαγορικό φωτισµό. 72

90 «Πρόκειται για ένα πολύ ψηλό και καινοτόµο άγαλµα, που θα έχει ύψος περίπου 60 έως 100 µέτρα,» σχολιάζει ο ηµήτρης Κουτούλας, ο οποίος έχει αναλάβει το έργο. «Αν και βρισκόµαστε ακόµα στα λόγια, ο Χοφ σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα τεράστιο φωτεινό διάκοσµο, µια κατασκευή που δεν θα υπάρχει παρόµοια σε όλο τον πλανήτη». Βέβαια, το µεγαλύτερο εµπόδιο µέχρι και σήµερα ήταν φυσικά η χρηµατοδότηση του νέου Κολοσσού, που σύµφωνα µε τις πρώτες εκτιµήσεις θα κοστίσει γύρω στα 200 εκατοµµύρια ευρώ. Απ' ότι φαίνεται όµως, θα ξεπεραστεί και αυτό, αφού το World Trade Center Association που λειτουργεί σε 95 χώρες µε 295 παραρτήµατα, έχει εκδηλώσει έµπρακτο ενδιαφέρον για την συνολική χρηµατοδότηση του έργου. «Ο νέος Κολοσσός είναι το όνειρο των Ροδίων εδώ και πολλά χρόνια», σχολιάζει ο Γιάννης Χατζηµάρκος, πρόεδρος του εµπορικού επιµελητήριου ωδεκανήσων, ο οποίος υποστηρίζει το έργο, «Θα είναι µια θαυµάσια ευκαιρία για την ενίσχυση της οικονοµίας της περιοχής, αν και δεν πρόκειται για το πιο εύκολο πράγµα στον κόσµο», συµπληρώνει. Εικ.3.6: Μία εκ των προτεινόµενων νέων µορφών του «Κολοσσού» και όπως τον εµπνεύστηκε ο Salvador Dali. 73

91 ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΘΕΣΜΩΝ ΚΑΙ ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΚ ΗΛΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ [8] a) Ίδρυση ιεθνούς Ακαδηµίας Πολιτισµού Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1,0 εκ. ). Με τη δηµιουργία ιεθνούς Ακαδηµίας Πολιτισµού προάγεται ο πολιτισµός της Ρόδου και η οποία και αναδεικνύεται ως διεθνές πολιτιστικό κέντρο. Η Ακαδηµία, παράλληλα, θα προωθεί και θα οργανώνει σεµινάρια και προγράµµατα εκπαίδευσης για τις Τέχνες, Θέατρο, Κινηµατογράφο & Τηλεόραση, Μουσική, Χορό και Εικαστικές Τέχνες. Επιθυµητό είναι η λειτουργία της Ακαδηµίας να αποτελέσει έναν διεθνή πόλο έλξης για φοιτητές κλασσικής κατεύθυνσης από όλο τον κόσµο. Ταυτόχρονα, θα ανανεώσει και τη χειµερινή ζωή µε δωδεκάµηνες δραστηριότητες, καλλιεργώντας µε αυτόν τον τρόπο και τον εκπαιδευτικό τουρισµό. Στις δραστηριότητες της Ακαδηµίας εντάσσεται η δηµιουργία και η λειτουργία των παρακάτω θεσµών: Α) ιοργάνωση διεθνούς φεστιβάλ νέων καλλιτεχνών (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Η καθιέρωση ιεθνούς Φεστιβάλ Νέων σε ετήσια βάση, είναι ένας καινοτόµος και πρωτοποριακός θεσµός, που θα ενεργοποιήσει πλήθος νεανικών δραστηριοτήτων. Νέοι καλλιτέχνες θα συµµετέχουν και θα αναδεικνύονται οι νέες τάσεις στην παγκόσµια µουσική σκηνή και στο θέατρο. Το Φεστιβάλ θα ξεκινά την άνοιξη, στο διάστηµα του γνωστού spring break των Πανεπιστηµίων όλου του κόσµου, οπότε και η νεολαία θα έχει τη δυνατότητα να συµµετάσχει ή να το επισκεφθεί. Β) ιοργάνωση διεθνούς µπιενάλε σύγχρονης τέχνης (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Η Μπιενάλε της Ρόδου έχει ως σκοπό να λειτουργήσει µέσα σε ένα διεθνές δίκτυο µεγάλης κλίµακας περιοδικών διοργανώσεων σύγχρονης τέχνης, παρέχοντας ταυτόχρονα το κατάλληλο πλαίσιο και υποστήριξη για µια ποικιλία προσεγγίσεων και να αποτελέσει µε αυτόν τον τρόπο τόσο παράγοντα συσπείρωσης και δυναµικής κινητοποίησης της εγχώριας εικαστικής κοινότητας, όσο και πόλο έλξης στα διεθνή πολιτιστικά πράγµατα. Προτίθεται να λειτουργήσει ως παράγοντας αλλαγής και ανανέωσης, ως πλατφόρµα δηµιουργικότητας, διαλόγου, ανάδειξης της καλλιτεχνικής παραγωγής και εµπλοκής µε τη διεθνή καλλιτεχνική σκηνή. Οι µπιενάλε, άλλωστε, αποτελούν υπολογίσιµο τµήµα του συστήµατος παραγωγής και διακίνησης των 74

92 καλλιτεχνικών προϊόντων, ως όργανο της οικονοµικής στρατηγικής της παγκόσµιας πολιτιστικής βιοµηχανίας και όχηµα ανάπτυξης των πόλεων. Η Μπιενάλε θα λειτουργεί ως φορέας διοργάνωσης µιας περιοδικής έκθεσης σύγχρονης τέχνης διεθνούς απήχησης, καθώς και µικρότερων εκθέσεων, εκδηλώσεων και συνεδρίων, της έκδοσης βιβλίων και της συνεργασίας µε άλλες πρωτοβουλίες, προσφέροντας δυνατότητες για την ανάπτυξη της καλλιτεχνικής παραγωγής και της κριτικής σκέψης. Γ) ηµιουργία Ερευνητικού και Εκθεσιακού Κέντρου Κινηµατογράφου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1,5 εκ. ) Το Κέντρο Κινηµατογράφου, εξοπλισµένο µε σύγχρονο οπτικοακουστικό υλικό και ηλεκτρονικό αρχείο, θα έχει ως στόχο τη δηµιουργία αρχείων κινηµατογράφου, και µουσικής κινηµατογράφου, που θα αναφέρονται στην ευρύτερη περιοχή των ωδεκανήσων και του Αρχιπελάγους, τη δηµιουργία ταινιοθήκης και βιβλιοθήκης, και γενικά θα δραστηριοποιείται στον ευρύτερο χώρο των εκδόσεων και της εκπαίδευσης. Επίσης, θα περιλαµβάνει και εκθεσιακό χώρο, Βιβλιοθήκη - Αναγνωστήριο, ισκοθήκη, Ταινιοθήκη, Αίθουσα κινηµατογραφικών προβολών, Αίθουσα διαλέξεων και µαθηµάτων, Αίθουσα βίντεο, Αίθουσα αναπαραστάσεων, Αρχείο φωτογραφιών - εντύπων, βιβλία, περιοδικά και αφίσες του ελληνικού και διεθνούς κινηµατογράφου. ) ηµιουργία Εργαστηρίου Σύγχρονης Τέχνης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Στόχος της δηµιουργίας του Εργαστηρίου Σύγχρονης Τέχνης είναι να ενισχύσει τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές δοµές πάνω σε θέµατα της σύγχρονης δηµιουργίας. Παράλληλα, ποικίλες πολιτιστικές δράσεις θα λειτουργούν συµπληρωµατικά ως προς την εκπαιδευτική γνώση, φέρνοντας σε επαφή τους ενδιαφερόµενους µε διακεκριµένους ανθρώπους κάθε χώρου. Θα πραγµατοποιούνται εκπαιδευτικά προγράµµατα, σεµινάρια και ηµερίδες σε θέµατα σχετικά µε τις σύγχρονες τέχνες, σε συνεργασία κιόλας µε την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, µέσω των Εργαστηρίων που θα δηµιουργηθούν και θα αφορούν: Ζωγραφική, Γλυπτική, Σκηνογραφία, Ψηφιδωτό, Υαλογραφία, Τεχνική Εγκαυστικής, Νωπογραφίας, Μικρογραφίας, Χαλκοχυτικής και Χαρακτικής καθώς επίσης comics- γελοιογραφία, και Ψηφιακές Μορφές Τέχνης (hardware - internet - επεξεργασία εικόνας - ψηφιακό µοντάζ - µουσική τεχνολογία Autocad - ψηφιακή τυπογραφία κ.ά.) 75

93 Εικ.3.7: Μουσείο σύγχρονης τέχνης. Ε) Μουσικές Εκδηλώσεις Νέων Καλλιτεχνών (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Οι εκδηλώσεις αυτές θα είναι χώρος έκφρασης και δηµιουργίας νέων καλλιτεχνών. Σκοπός τους είναι να αναδείξουν τα µουσικά σχήµατα και τις µουσικές ανησυχίες των ταλαντούχων νέων της πόλης, καλύπτοντας µια µεγάλη γκάµα µουσικών επιλογών (έντεχνη, jazz, blues, ethnic, electronic, rock κ.ά.) Επίσης, θεατρικές οµάδες νέων ηθοποιών θα µπορούν να δίνουν µικρές παραστάσεις ή µονόπρακτα, ενώ νέοι καλλιτέχνες θα συµµετέχουν σε διαγωνισµούς τραγουδιού, στίχου, συνθέσεων. Μέσω των εκδηλώσεων αυτών ενισχύονται οι νέοι καλλιτέχνες και συγχρόνως στηρίζεται και ενισχύεται το Μουσικό Σχολείο της Ρόδου. Στ) Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Το Φεστιβάλ φιλοδοξεί να αποτελέσει µια ενδιαφέρουσα µουσική πρόταση τόσο για τους κατοίκους και παραθεριστές του νησιού, όσο και για µουσικόφιλους επισκέπτες, δεδοµένου ότι οι ενδιαφερόµενοι µπορούν µε µία επίσκεψη τους στο νησί να απολαύσουν µουσικές βραδιές υψηλής ποιότητας. Παράλληλα, αποσκοπεί στη δηµιουργία ενός φόρουµ, όπου θα συνδιαλέγονται Έλληνες και ξένοι, νεότεροι και καταξιωµένοι, µουσικοί προωθώντας µε αυτό τον τρόπο το διάλογο µεταξύ µουσικών διαφορετικών γενεών, εθνοτήτων, µουσικών σχολών µε κοινό παρονοµαστή την κοινή γλώσσα της µουσικής. 76

94 Εικ.3.8: Συναυλία στο αίθριο του παλατιού του Μ.Μαγίστρου και παράσταση όπερας. b) ηµιουργία Πολιτιστικών Κέντρων σε γειτονιές της πόλης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1,5 εκ. ) Η συγκεκριµένη πρόταση αφορά τη δηµιουργία ζωντανών πνευµατικών - πολιτιστικών κέντρων διάσπαρτων στις γειτονιές της πόλης που θα ασχολούνται µε τέχνη, ψυχαγωγία και επιµόρφωση των κατοίκων, και ιδιαίτερα των νέων, οι οποίοι θα δραστηριοποιούνται σε τοπικές χορωδίες και σε µικρά ερασιτεχνικά σύνολα, τοπικούς θεατρικούς θιάσους, οµάδες χορού, κλπ. µε αποτέλεσµα την προώθηση τέτοιων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων σε κάθε γειτονιά της πόλης. Εικ.3.9: Εκδηλώσεις νέων για τα «ανθεστήρια». 77

95 Εικ.3.10: Αθλητικές εκδηλώσεις στο Αρχαίο Στάδιο. c) ιοργάνωση Μεσαιωνικού Φεστιβάλ (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Πρόκειται για µία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρόταση που έχει ήδη πραγµατοποιήσει τις πρώτες του εκδηλώσεις το Στόχος του Μεσαιωνικού Φεστιβάλ είναι η αναβίωση της ιστορίας, των παραδοσιακών τεχνών, της κοινωνικής ζωής, των γεγονότων και των πολιτισµικών και πολιτιστικών στοιχείων της ζωής των κατοίκων του νησιού στην περίοδο του µεσαίωνα κατά την παρουσία των Ιπποτών. Με τη διοργάνωση τέτοιων θεατρικών, χορευτικών και µουσικών εκδηλώσεων επιτυγχάνεται η πολιτιστική ανάπτυξη, µετάδοση γνώσεων που αφορούν την ιστορία και την παράδοση του τόπου, ενώ επίσης προάγεται και ο εθελοντισµός µέσα από τη συµµετοχή σε αυτά. Το Μεσαιωνικό Φεστιβάλ µπορεί να αποτελεί πόλο έλξης για ποιοτικό κυρίως τουρισµό και προσφέρει εργασία σε «νεκρή» τουριστική περίοδο, µε συνέπεια την οικονοµική ανάπτυξη της πόλης, ενώ παράλληλα καλύπτει τις απαιτήσεις ντόπιων και επισκεπτών όσον αφορά την ποιοτική ψυχαγωγία. Μέσα από αυτό το µοναδικό γεγονός, αναδεικνύεται µοναδικά το σπάνιο σκηνικό της Μεσαιωνικής Πόλης βλέποντάς το από µία άλλη οπτική, που θυµίζει Ταξίδι στο Χρόνο. d) Νοµαρχιακό Πολιτιστικό Πολυκέντρο Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5,0 εκ. ). Η ίδρυση του Πολιτιστικού Πολυκέντρου Ρόδου σχεδιάζεται από την Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση ωδεκανήσου, µε σκοπό να στεγάζει κάθε είδους πολιτιστική δραστηριότητα, ώστε να είναι ισάξιο των αντίστοιχων πολυκέντρων άλλων µεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Συγκεκριµένα, όπως έχει προταθεί, θα διαθέτει 78

96 σύγχρονες αίθουσες εκθέσεων, αίθουσες εκδηλώσεων και συνεδρίων, βιβλιοθήκη, χώρους αναψυχής, εστιατόριο, βοηθητικούς χώρους, υπαίθριους χώρους και γραφεία. Ως ένα µεγάλο βαθµό, το Πολυκέντρο αυτό θα µπορέσει να ικανοποιεί τις πολυπολιτιστικές ανάγκες της πολυεθνικής κοινότητας, που συµβιώνει και ζει µόνιµα στην Ρόδο. Οι αλλοδαποί, άλλωστε, που εργάζονται και κατοικούν στην Ρόδο, έχουν όπως είναι φυσικό, ανάγκη από χώρους όπου θα µπορούν να συναντιόνται οι οµοεθνείς, ώστε να µπορούν να διατηρούν τα ήθη και έθιµά τους και να εκπαιδεύονται οι νέες τους γενιές στην γλώσσα και τον πολιτισµό τους κ.ά.. Το Πολυκέντρο, επίσης, θα µπορεί να φιλοξενεί φεστιβάλ, διάφορα συνέδρια, συναντήσεις, συναυλίες, κ.λπ. κάτι που θα καλύψει τα σηµαντικά προβλήµατα που εµφανίζουν οι χώροι που χρησιµοποιούνται για τον σκοπό αυτό σήµερα. Σκοπός του πολυκέντρου είναι να λειτουργήσει ως χώρος τέτοιος που θα συµπληρώσει τις υπάρχουσες πολιτιστικές υποδοµές και θα είναι σε θέση να µπορεί να φιλοξενεί και να οργανώνει ένα µεγάλο φάσµα δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων. Εικ.3.11: Ρίψη πυροτεχνηµάτων στο φρούριο του Αγ. Νικολάου και εκδήλωση στο παλάτι του Μ.Μαγίστρου. 79

97 ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ a) Κέντρο Επισκεπτών νοµού ωδεκανήσου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1,0εκ. ) Το Κέντρο Επισκεπτών του νοµού ωδεκανήσου αποσκοπεί στην προβολή τόσο της πόλης και γενικά του νησιού, όσο και ολόκληρου του Νοµού ως έναν ελκυστικό τουριστικό προορισµό, µέσα από την πληροφόρηση των επισκεπτών για τους διαθέσιµους πολιτιστικούς και τουριστικούς πόρους. Ειδικότερα, αποτελεί επιδίωξη η προώθηση των νέων τεχνολογιών και κατ επέκταση η χρήση τους για υπηρεσίες πληροφόρησης (µε δηµιουργία µιας ψηφιακής βάσης δεδοµένων που θα περιλαµβάνει στοιχεία για όλη την τουριστική και πολιτιστική υποδοµή του Νοµού), καθώς επίσης και η συγκρότηση ενός σχεδίου marketing, το οποίο θα υποστηρίζεται, εκτός από το Κέντρο Επισκεπτών, και µε οµοειδείς δράσεις, όπως είναι η οργάνωση ενός δικτύου µικρότερων ηλεκτρονικών κέντρων πληροφόρησης (τα λεγόµενα infokiosks) στα άλλα νησιά του νοµού. Συγκεκριµένα, επιδιώκεται: - η προβολή των πολιτιστικών (αρχαιολογικοί και ιστορικοί χώροι, µουσεία, σύγχρονη πολιτιστική υποδοµή και δράση), αλλά και των τουριστικών (τουριστικά πρακτορεία, ξενοδοχεία κ.λπ.) πόρων του Νοµού συνολικά, µέσω εξειδικευµένων εφαρµογών σε νέες τεχνολογίες (π.χ. προβολές βίντεο, οθόνες αφής), µέσω διανοµών έντυπου και οπτικοακουστικού υλικού, αλλά και µέσω διαδικτύου. - η δηµιουργία ενός εργαλείου µηχανισµού διάχυσης σε ολόκληρο τον νοµό της τουριστικής κίνησης. - η ανάπτυξη και ανάδειξη προορισµών τέτοιων που προωθούν τον εναλλακτικό τουρισµό, (όπως αγροτουρισµός, θρησκευτικός, πολιτιστικός, αθλητικός, θαλάσσιος και καταδυτικός τουρισµός, πολιτιστικές διαδροµές, κ.ά.). Αυτό σε πλήρη εφαρµογή θα γίνεται συνεργαζόµενο µε το προτεινόµενο Κέντρο Ανάπτυξης και Προώθησης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισµού, το οποίο αναλύεται παρακάτω του κεφαλαίου. Όσο αφορά τη στέγασή του, το Κέντρο θα µπορεί να στεγαστεί σε κάποιο από τα υπάρχοντα κτίρια της περιοχής του Θαλάσσιου Μετώπου, µετά την αλλαγή χρήσης του και την εκτέλεση των όποιων µετατροπών απαιτούνται. Σύµφωνα µε τις προτάσεις που έχουν γίνει, το κτίριο θα περιλαµβάνει: α) αίθουσα υποδοχής (όπου θα µπορεί ο επισκέπτης να προµηθεύεται χάρτες, ταξιδιωτικές οδηγίες, αναµνηστικά 80

98 προϊόντα), β) αίθουσα αναψυχής (αναψυκτήριο), γ) εκθεσιακό χώρο µε χρήση σύγχρονων µουσειολογικών εφαρµογών, δ) πωλητήριο-εκθετήριο τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και ε) γραφεία και βοηθητικούς χώρους. b) ηµιουργία θεµατικού πάρκου ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,0 εκ. ) Είναι γνωστό και µπορεί εύκολα να διαπιστωθεί πως η Ρόδος διαθέτει πλούσια ιστορία µε λαµπρά επιτεύγµατα, σε διάφορους τοµείς, από προσωπικότητες που έζησαν και δραστηριοποιήθηκαν στο νησί. Υπάρχει, εποµένως, κατάλληλο υπόβαθρο που επιτρέπει τη δηµιουργία ενός θεµατικού πάρκου, πρωτότυπου για τα ελληνικά δεδοµένα, που θα χρησιµοποιεί πλήθος σύγχρονων τεχνικών µέσων που διατίθενται διεθνώς για τον σκοπό αυτό. Η εµπειρία, άλλωστε, που έχει συγκεντρωθεί σε σηµαντικές πόλεις του εξωτερικού οι οποίες διαθέτουν τέτοιου είδους θεµατικά πάρκα (π.χ. Παρίσι, Ορλάντο) πρέπει να αξιοποιηθεί, µετά βέβαια και από σχετική µελέτη προσαρµογής στα δεδοµένα της Ρόδου. c) ηµιουργία Κέντρου Ανάπτυξης και Προώθησης Εναλλακτικών Μορφών Τουρισµού ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 2,5 εκ. ) Είναι πολύ σηµαντικό, σύµφωνα και µε όσα έχουν ειπωθεί και παραπάνω, η Ρόδος να αναπτύξει µία πληθώρα επιλογών που θα παρέχει ως µορφές εναλλακτικού τουρισµού. Σε αυτή την κατεύθυνση βρίσκεται και η λειτουργία του κέντρου ανάπτυξης και προώθησης εναλλακτικών µορφών τουρισµού, το οποίο µπορεί να αποτελέσει έναν πρότυπο θεσµό που θα συµβάλλει σηµαντικά στην ανανέωση της θεµατικής του παρεχόµενου τουριστικού προϊόντος, ενώ παράλληλα θα αναβαθµίσει την ποιότητα της πνευµατικής ζωής της πόλης δηµιουργώντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης, χρησιµοποιώντας νέες τεχνολογίες. Το Κέντρο αυτό, εκτός των άλλων, προβλέπεται να συντηρεί και να αναβαθµίζει, µερικώς ή ολικώς και όποτε κρίνεται απαραίτητο, τις υποδοµές του εναλλακτικού τουρισµού της πόλης. d) ηµιουργία Κέντρου Ανάπτυξης και εφαρµογής υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 4,5 εκ. ) Η συγκεκριµένη πρόταση αναφέρεται στην κατασκευή Κέντρου Ανάπτυξης - Εφαρµογής και Εκπαίδευσης Υπηρεσιών Υψηλής Τεχνολογίας, που θα περιλαµβάνει: Αίθουσες θεωρητικής και πρακτικής έρευνας και διδασκαλίας, εκπαίδευσης, 81

99 µηχανολογικού εξοπλισµού και εργαστήρια, αίθουσες διδασκαλίας και βοηθητικούς χώρους. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι προτείνεται η ένταξη του στην Τεχνόπολη. e) ηµιουργία Υποθαλάσσιου Καταδυτικού Πάρκου ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,5 εκ. ) Το πάρκο αυτό θα αποτελείται από τρία µέρη, τα οποία διακρίνονται στις χερσαίες εγκαταστάσεις, στις θαλάσσιες και υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις και στο τµήµα οργάνωσης και λειτουργίας του. Όπως είναι φυσικό, το ύψος του κόστους κατασκευής του Καταδυτικού Πάρκου εξαρτάται από το µέγεθος της απαιτούµενης αναβάθµισης και επέκτασης του υπάρχοντος Ενυδρείου, καθώς επίσης και από την ανάγκη ή όχι πόντισης πλοίων στο βυθό. Το Ενυδρείο αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του καταδυτικού πάρκου και γενικότερα του καταδυτικού τουρισµού. Η πόλη διαθέτει µεν το πλεονέκτηµα ότι διαθέτει ήδη ενυδρείο, ωστόσο το κτίριο, όπως και το περιεχόµενό του, είναι χαµηλής ποιότητας. Η Ρόδος χρειάζεται ένα σύγχρονο ενυδρείο - ινστιτούτο θαλάσσιου περιβάλλοντος, τουλάχιστον αντίστοιχο µε αυτό του Ηρακλείου. f) ηµιουργία Υποδοµών για την ανάπτυξη ναυτικών αθληµάτων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Τα ναυτικά αθλήµατα, πολλών κατηγοριών, είναι δηµοφιλή σε όλο τον κόσµο και µπορούν προσελκύσουν πολλούς επισκέπτες, λάτρεις των συγκεκριµένων αθληµάτων, στη Ρόδο αποκλειστικά για τον σκοπό αυτό. Η δηµιουργία, εποµένως, υποδοµών κατάλληλων για την ανάπτυξη ναυτικών αθληµάτων (όπως ιστιοπλοΐα τριγώνου και ανοικτής θαλάσσης, θαλάσσιο σκι, κωπηλασία, κανό - καγιάκ, ερασιτεχνική αλιεία, τεχνική κολύµβηση, καταδύσεις, ιστιοσανίδα, υποβρύχιες δραστηριότητες κ.ά.). κατά µήκος των παραλίων της πόλης της Ρόδου θα προσδώσουν µια διαφορετική όψη και αίγλη, παρέχοντας παράλληλα και το κατάλληλο υπόβαθρο για την ανάπτυξη των παραπάνω δραστηριοτήτων. Για τη δηµιουργία των υποδοµών αυτών διαπιστώνεται έντονο ενδιαφέρον δηµιουργίας Συµπράξεων ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα. 82

100 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Υπάρχει πληθώρα παραδοσιακών µέσων που χρησιµοποιούνται για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισµού και τα οποία µπορεί να περιλαµβάνουν επεµβάσεις στα µνηµεία και τους χώρους (όπως έργα συντήρησης, αναστήλωσης κ.λπ.), περαιτέρω διαµόρφωση του περιβάλλοντος χώρου, κατασκευή νέων ή και βελτίωση οδών προσπέλασης, έκδοση ενηµερωτικών οδηγών σε µορφή φυλλαδίων και CDrom, συλλογή και έκθεση υλικού µουσειακού ενδιαφέροντος κ.λπ. Τα µέσα αυτά στο σύνολό τους, είναι βασικά και απαραίτητα καταρχήν για προστασία και ανάδειξη των ίδιων των πολιτιστικών πόρων και στη συνέχεια για τη διατήρηση ανάπτυξη του τουριστικού ρεύµατος. Σήµερα όµως, πλέον, παράλληλα µε όλα αυτά τα παραδοσιακά µέσα, χρησιµοποιούνται ευρύτατα και πλήθος µέσων αξιοποίησης των πολιτιστικών µνηµείων και χώρων, τα οποία κάνουν χρήση των πιο σύγχρονων τεχνολογιών (όπως πολυµέσα, διαδίκτυο, εικονική πραγµατικότητα). Αυτές οι εφαρµογές σύγχρονων τεχνολογιών για πολιτιστικούς σκοπούς έχουν σαφή πλεονεκτήµατα, καθώς µεταδίδουν ιστορικές, αρχαιολογικές κ.ά. πληροφορίες µε τρόπο ιδιαίτερα εύληπτο και ευχάριστο, εµπλέκοντας ενεργά τους ίδιους τους επισκέπτες κρατώντας έτσι ζωντανό το ενδιαφέρον τους, ενώ προσελκύουν και οµάδες κοινού που δεν αποτελούν παραδοσιακούς επισκέπτες µουσείων και γενικά αρχαιολογικών χώρων. Πιο αναλυτικά, τα σηµαντικότερα σύγχρονα µέσα καινοτοµίας που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισµού είναι: Κέντρα Εικονικής Αναπαράστασης Τα κέντρα αυτά αξιοποιούν άριστα τις επικοινωνιακές δυνατότητες των σύγχρονων τεχνολογιών και των πολυµέσων για να µεταδώσουν στους επισκέπτες τους ιστορικές, αρχαιολογικές, λαογραφικές και γενικά πολιτιστικές πληροφορίες µε τρόπο ενδιαφέροντα και κυρίως εύκολα κατανοητό και ψυχαγωγικό. Αντίστοιχα µε το είδος και τις ιδιαιτερότητες του προβαλλόµενου πολιτιστικού πόρου, αλλά και τον σκοπό που καλούνται να επιτελέσουν, ποικίλουν οι µορφές που µπορούν να έχουν τα Κέντρα Εικονικής Αναπαράστασης. Μπορεί να είναι αυτή ενός κέντρου πληροφόρησης µε οθόνες αφής, ενηµερωτικές προβολές κ.λπ. µέχρι αυτή ενός πολυχώρου µε εφαρµογές εικονικής πραγµατικότητας. 83

101 Πρόσφατο παράδειγµα εφαρµογής του εν λόγω ερµηνευτικού µέσου στην Ελλάδα αποτελούν τα πέντε «Κέντρα Εικονικής Αναπαράστασης St.ell.art» τα οποία δηµιουργήθηκαν µε την επιστηµονική ευθύνη και τον συντονισµό του Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης της Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας στα πλαίσια του προγράµµατος καινοτοµικών δράσεων ΡΙ-SΕ. Τα «Κέντρα St.ell.art» είναι σχετικά µικρής κλίµακας, καθώς στεγάζονται σε χώρους τ.µ., αλλά παρουσιάζουν ποικιλία θεµάτων (π.χ. τα φράγκικα κάστρα της Στερεάς Ελλάδας, ο µυκηναϊκός τάφος του Ορχοµενού, τα πέτρινα γεφύρια της λίµνης των Κρεµαστών, τα ρακόσπιτα της Νότιας Εύβοιας, η µάχη της Γραβιάς) αξιοποιώντας διαφορετικά τεχνολογικά µέσα κατά περίπτωση (όπως τρισδιάστατα γραφικά, ιστορικές εικονογραφήσεις, κινούµενα σχέδια, ηλεκτρονικά επεξεργασµένο βίντεο, κ.λπ.). Καινοτοµικά Μουσεία Τα Καινοτοµικά Μουσεία, αντιθέτως µε τα παραδοσιακά µουσεία, δεν έχουν τη βάση τους τόσο στα υλικά εκθέµατα (αρχαιολογικά ευρήµατα, ιστορικά κειµήλια κ.λπ.) αλλά, κυρίως σε άυλα εκθέµατα, όπως οπτικές και ηχητικές πληροφορίες, ψηφιακές ανακατασκευές αντικειµένων ή και κτιρίων, διαδραστικές εφαρµογές διδακτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα κ.λπ.). Η έµφαση, δηλαδή, δε δίνεται στα αντικείµενα, αλλά κυρίως στις πληροφορίες που δίνουν και στις ιστορίες που αυτά διηγούνται. Το καινοτοµικό τους περιεχόµενο είναι που κάνει τα µουσεία αυτά ελκυστικά στο κοινό, ιδιαίτερα στις οµάδες του κοινού εκείνες που δεν αποτελούν τακτικούς επισκέπτες παραδοσιακών µουσείων, όπως για παράδειγµα οι νεαρές ηλικίες. Τα Καινοτοµικά Μουσεία, επιπλέον, αποτελούν άριστο µέσο µετάδοσης ιστορικών, αρχαιολογικών και λοιπών πολιτιστικών πληροφοριών σε περίπτωση έλλειψης υλικών εκθεµάτων (εάν, για παράδειγµα, κάποια από τα αρχαιολογικά ευρήµατα έχουν µεταφερθεί σε κεντρικά µουσεία ή και στο εξωτερικό). Οι καινοτοµικές µουσειακές εκθέσεις µάλιστα αποτελούν κοινή πρακτική στο εξωτερικό (π.χ. Jorvic Viking Centre στο Γιορκ της Αγγλίας, Exploratorium στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, Malta Migration Museum στη Μάλτα κ.ά.) Ο ήµος Ροδίων διαθέτει αξιόλογο πολιτιστικό κεφάλαιο που παρέχει σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης τέτοιων εξειδικευµένων µορφών τουρισµού, όπως για παράδειγµα είναι ο πολιτιστικός και ο θρησκευτικός τουρισµός. Προκειµένου, εποµένως να αξιοποιηθούν κατάλληλα οι πολιτιστικοί πόροι της περιοχής παρουσιάζονται παρακάτω προτάσεις για τη δηµιουργία Κέντρων Εικονικής Αναπαράστασης καθώς και Καινοτοµικών Μουσείων. 84

102 Θεµατικά Πάρκα Πρόκειται για οριοθετηµένους χώρους που περικλείουν ένα φυσικό ή µνηµειακό σύνολο ορίζοντας γύρω του µια εκτεταµένη ζώνη προστασίας. Η διαµόρφωση ενός θεµατικού πάρκου προϋποθέτει ένα πλέγµα συνδυασµένων παρεµβάσεων ήπιας µορφής, όπως περίφραξη του πάρκου, χωροθέτηση και σήµανση µονοπατιών περιήγησης, ανάδειξη των µνηµείων µε φωτισµό, σήµανση, υπαίθριες µακέτες κ.λπ., κατασκευή χώρων στάθµευσης και κτιριακών εγκαταστάσεων που θα στεγάζουν λειτουργίες υποδοχής και εξυπηρέτησης επισκεπτών (τουαλέτες, εκδοτήριο εισιτηρίων, πωλητήριο κ.λπ.). Όσο αφορά το περιεχόµενο τους, τα θεµατικά πάρκα είναι αρχαιολογικά, τεχνολογικά, περιβαλλοντικά κ.λπ. αντίστοιχα µε τη φύση του µνηµείου που περικλείουν. a) Κέντρο Εικονικής Αναπαράστασης για την Ιπποτοκρατία (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Στο Κέντρο θα παρουσιάζεται η καθοριστική και ιδιαίτερα σηµαντική για το σύνολο των ωδεκανήσων περίοδος της Ιπποτοκρατίας από το τάγµα των Ιωαννιτών ιπποτών, µε πλήθος ιστορικών στοιχείων και πληροφοριών για την κοινωνική και οικονοµική διάρθρωση στα ωδεκάνησα την εποχή εκείνη κ.λπ. Επιπλέον, µέσω ψηφιακών προβολών, τρισδιάστατων κινουµένων σχεδίων και γενικά διαδραστικών εφαρµογών θα παρουσιάζεται η ιστορία των σηµαντικότερων κάστρων και οχυρώσεων των ιπποτών, η ρυµοτοµία της µεσαιωνικής Ρόδου, καθώς και αναπαραστάσεις της καθηµερινής ζωής στα κάστρα. Το Κέντρο επιθυµητό είναι να στεγαστεί σε ένα από τα κτίρια της Ιταλοκρατίας στο θαλάσσιο µέτωπο της πόλης, µετά τις αναγκαίες µετατροπές. b) Κέντρο Εικονικής Αναπαράστασης για τις Ιστορικές Προσωπικότητες της αρχαίας Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Με χρήση νέων τεχνολογιών (όπως τρισδιάστατες ανακατασκευές, δηµιουργία εικονικών διαδραστικών χώρων κ.ά.) το εν λόγω Κέντρο θα προβάλλει τον πνευµατικό πολιτισµό και την τέχνη της αρχαίας πόλης, αλλά και ολόκληρου του νησιού της Ρόδου, παρουσιάζοντας µεγάλες προσωπικότητες της ποίησης, της φιλοσοφίας, της επιστήµης, της ρητορικής και της τέχνης (ιδιαίτερα της γλυπτικής). Το Κέντρο µπορεί και αυτό να στεγαστεί σε ένα από τα κτίρια της Ιταλοκρατίας στο θαλάσσιο µέτωπο, µετά τις απαραίτητες µετατροπές. Εναλλακτική λύση θα 85

103 µπορούσε να είναι η στέγαση του σε κάποιο κτίριο που θα απέχει µικρή απόσταση από το προτεινόµενο κατωτέρω Αρχαιολογικό Πάρκο της Ακρόπολης της Ρόδου. c) Αρχαιολογικό Πάρκο της Ακρόπολης Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 4,0 εκ. ) Η ακρόπολη της αρχαίας Ρόδου βρίσκεται στον λόφο του Αγίου Στεφάνου ή Μόντε Σµιθ και περιλαµβάνει ένα σύνολο µνηµείων που το Πάρκο φιλοδοξεί να περιέχει στα όριά του και να τα αναδεικνύει. Η ακρόπολη αποτελούσε, όπως σε κάθε άλλη ελληνική πόλη της αρχαιότητας όχι µόνο τόπο λατρείας, αλλά και κέντρο της πνευµατικής και κοινωνικής ζωής για την πόλη. Τα µνηµεία που περιλαµβάνει (ήδη ορισµένα από αυτά έχουν αναστηλωθεί) είναι κυρίως µεγάλοι ναοί (όπως, ο ναός της Αθηνάς Πολιάδος και του ιός Πολιέως, ο ναός του Πυθίου Απόλλωνος) και άλλα δηµόσια κτίρια, όπως το Αρχαίο Στάδιο, το Ωδείο, το Γυµνάσιο, τα Νυµφαία κ.ά. Το Πάρκο φιλοδοξεί να έχει διπλό χαρακτήρα: να λειτουργεί δηλαδή και α) πολιτιστικά, να αναδεικνύει τα αρχαία µνηµεία, και β) ψυχαγωγικά, να αποτελεί µέρος περιπάτου και αναψυχής. Βέβαια απαιτούνται όπως είναι φυσικό αρκετές διαδικασίες για τη δηµιουργία του Πάρκου, οι οποίες θα περιγραφούν στην αναλυτική «Μελέτη Συνολικής Ανάδειξης του Αρχαιολογικού Χώρου», που πρόκειται να εκπονηθεί. Ενδεικτικά αναφέρονται ορισµένα βασικά έργα για τη δηµιουργία του Πάρκου όπως: α) συντήρηση, αναστήλωση, σήµανση και διαµόρφωση του περιβάλλοντος χώρου των µνηµείων, β) δηµιουργία µονοπατιών σύνδεσης των µνηµείων, γ) τοποθέτηση υπαίθριων µακετών, δ) έκδοση ενηµερωτικού υλικού, έντυπου αλλά και σε ηλεκτρονική µορφή, ε) δηµιουργία Κέντρου Ενηµέρωσης και πιθανώς ενός εκθεσιακού χώρου µε εφαρµογές πολυµέσων και σύγχρονων οπτικοακουστικών τεχνολογιών, στ) διαµόρφωση χώρων ανάπαυσης και αναψυχής (παγκάκια, αναψυκτήρια κ.λπ.), ζ) περιβαλλοντικές επεµβάσεις και δηµιουργία χώρων στάθµευσης, η) θέσπιση πλαισίου λειτουργίας. Φορέας υλοποίησης και λειτουργίας του σχεδίου πρέπει να είναι η αρµόδια Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, εφόσον πρόκειται για αρχαιολογικό χώρο στον οποίο η Αρχαιολογική Υπηρεσία έχει την αποκλειστική αρµοδιότητα έγκρισης και εκτέλεσης οποιωνδήποτε παρεµβάσεων στα µνηµεία και τον άµεσο περίγυρο τους. Σκόπιµο, όµως, κρίνεται στη διαδικασία να εµπλακεί και ο ήµος Ροδίων. 86

104 d) Καινοτοµικό Μουσείο και Κέντρο Έρευνας για τη µετανάστευση και τις παροικίες των ωδεκανήσιων στο εξωτερικό (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,0 εκ ) Το Μουσείο αυτό είναι µια αρκετά ενδιαφέρουσα ιδέα µε δεδοµένο ότι ο δωδεκανησιακός πληθυσµός συµµετείχε ιδιαίτερα έντονα στο κύµα της µετανάστευσης που επικρατούσε στην ελληνική κοινωνία µέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του Η οργάνωσή του θα γίνει σύµφωνα µε τα πρότυπα ορισµένων αντίστοιχης θεµατολογίας µουσείων του εξωτερικού και θα παρουσιάζει πλήθος ιστορικών ντοκουµέντων (φωτογραφικό - αρχειακό υλικό, έγγραφα, αντικείµενα κ.λπ.) που σχετίζονται µε τη µετανάστευση των ωδεκανήσιων και τις παροικίες που δηµιούργησαν. Παρόµοια µε τις προτάσεις των υπόλοιπων κέντρων (πάρκων και µουσειακών χώρων) και σε αυτό το καινοτοµικό µουσείο διαδραστικές εφαρµογές θα έχουν έντονο ρόλο στη λειτουργία του. Πολυµεσικές εφαρµογές θα απεικονίζουν µε χρονολογικά και γεωγραφικά κριτήρια τα µεταναστευτικά ρεύµατα µαζί µε προσωπικές ιστορίες, αφηγήσεις µεταναστών και συγγενών τους κ.λπ. Επίσης, µπορεί να δηµιουργηθεί ειδικός ηλεκτρονικός (εικονικός) χώρος που θα λειτουργεί ως αρχείο και µέσω του οποίου τα µέλη των διάφορων παροικιών θα µπορούν να συνεισφέρουν µε πολύτιµα οικογενειακά ντοκουµέντα, φωτογραφίες κ.λπ. αλλά και θα συµπληρώνουν οικογενειακά δένδρα. 87

105 ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ» [2], [3] Στη σύγχρονη εποχή όπου η τεχνολογία διαδραµατίζει σηµαντικότατο ρόλο σε όλες τις πτυχές της οικονοµικής και κοινωνικής ζωής, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση η αναβάθµιση όλου του συστήµατος καινοτοµίας, καθώς και η σύνδεσή του άµεσα µε την παραγωγική βάση της τοπικής οικονοµίας, ώστε να ενισχυθεί σηµαντικά η ανταγωνιστικότητα της ευρύτερης περιοχής του νοµού γενικότερα. Σε αυτήν την προσπάθεια η πόλη της Ρόδου µπορεί και πρέπει να διαδραµατίσει το βασικότερο ρόλο. Η αναβάθµιση αυτή, βέβαια, απαιτεί µια συλλογική προσπάθεια από όλους τους φορείς. Ξεκινά µε την ενίσχυση του συστήµατος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης του νοµού, υποστηρίζει την ενδογενή ανάπτυξη καινοτοµίας των παραγωγικών µονάδων της περιοχής, µέσω της σύνδεσής τους µε τα Πανεπιστήµια και τα Ερευνητικά Κέντρα της περιοχής και περιλαµβάνει την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) µε σκοπό τόσο την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων του ιδιωτικού τοµέα, όσο και την βελτίωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των πολιτών από το σύνολο των δηµόσιων φορέων και των φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Εικ.3.12: Posters για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Οι παρεµβάσεις που προβλέπονται στον τοµέα αυτό του Άξονα Προτεραιότητας σκόπιµο είναι να σχεδιαστούν και να εφαρµοστούν ως άµεσα συµπληρωµατικές µε τις παρεµβάσεις που θα υλοποιηθούν µέσα από το πλαίσιο των άλλων δύο Αξόνων 88

106 Προτεραιότητας, «Αστικές υποδοµές και επιχειρηµατικότητα Περιβαλλοντική αειφορία, Κοινωνική συνοχή» του Επιχειρησιακού Σχεδίου για ανταγωνιστικότητα - βιώσιµη ανάπτυξη - δηµιουργικό περιβάλλον - κοινωνική συνοχή» του Νοµού ωδεκανήσου. Ωστόσο, η αντιµετώπιση των υφιστάµενων ελλείψεων που παρατηρούνται στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, αποτελεί τη βάση ανάπτυξης άλλων ηλεκτρονικών υπηρεσιών, κάτι που θα συµβάλλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας του δηµοσίου, διευκολύνοντας παράλληλα, εκτός των άλλων, και την ανάπτυξη νέων ή υφιστάµενων µικρών επιχειρήσεων. Επιπλέον, η χρήση των ΤΠΕ σε αρκετούς τοµείς, όπως αυτός της υγείας, θα αναβαθµίσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Είναι κατανοητό ότι η βελτίωση σε µακροπρόθεσµη βάση του παραγωγικού περιβάλλοντος µε σκοπό τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας της περιοχής, προϋποθέτει τη χρηµατοδότηση ενός αρκετά σηµαντικού εύρους των προβλεπόµενων παρεµβάσεων, όπως αυτών που αφορούν την αύξηση της προστιθέµενης αξίας από τις επιχειρήσεις, την παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέµενης αξίας, τη διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης, την ενδυνάµωση της Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο µπορεί να επιτευχθεί µε την παροχή κινήτρων ή την προώθηση άλλων χρηµατοδοτικών εργαλείων όπου θα ενθαρρύνουν την επιχειρηµατική δραστηριότητα, ιδιαίτερα αυτής που εκδηλώνεται µέσω ενσωµάτωσης καινοτοµιών στην παραγωγή. Συγκεκριµένα, η ενίσχυση των επιχειρήσεων ώστε να στραφούν στην παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών υψηλότερης προστιθέµενης αξίας, µπορεί να επιτευχθεί µε τον εκσυγχρονισµό των µικροµεσαίων επιχειρήσεων στους τοµείς των υπηρεσιών και της µεταποίησης, αλλά και γενικότερα µέσω της ανάπτυξης των µικροµεσαίων επιχειρήσεων σε τοµείς υψηλής προστιθέµενης αξίας. Εποµένως, στον Άξονα ράσης 2 περιλαµβάνονται οι παρακάτω κατηγορίες παρεµβάσεων: 1. Ίδρυση ιεθνούς Πανεπιστηµίου ωδεκανήσου 2. Ίδρυση Τεχνόπολης Ρόδου 3. Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών: Προώθηση e- Government, e-health, e-education 4. Ενίσχυση παραγωγικού περιβάλλοντος 5. Προαγωγή της Γνώσης µε ενίσχυση του ανθρώπινου υναµικού στις µεταπτυχιακές σπουδές, στην Έρευνα και την Καινοτοµία 6. Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση 89

107 Ι ΡΥΣΗ ΙΕΘΝΟΥΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ Ω ΕΚΑΝΗΣΟΥ (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 30,0 εκ. ) Στο πλαίσιο των στόχων του Αναπτυξιακού Σχεδιασµού του νοµού, βασικός πυλώνας του οποίου αποτελεί η ανάπτυξη ενός ευρύτατου φάσµατος έργων και δράσεων που θα συνδέονται και θα ενισχύουν τον τοµέα των υπηρεσιών, αναδεικνύεται απόλυτα επιτακτική η ίδρυση µιας ανεξάρτητης µονάδας παροχής εκπαιδευτικών υπηρεσιών και διεξαγωγής ερευνών σε τριτοβάθµιο επίπεδο. Εποµένως, απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η ίδρυση ενός αυτοτελούς Πανεπιστηµιακού Ιδρύµατος. Βέβαια, ο ευρύτερος και απώτερος στόχος των ενεργειών αυτών είναι να αναδειχθεί η Ρόδος σε πνευµατικό, µορφωτικό, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο σε εθνικό επίπεδο, αλλά ακόµα και µε διεθνή απήχηση και επιρροή. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι και άλλα προτεινόµενα έργα και παρεµβάσεις του ήµου Ροδίων κάποια από τα οποία ήδη αναφέρθηκαν, όπως η δηµιουργία καινοτοµικών πολιτιστικών κέντρων και µουσείων, το πολυπολιτισµικό κέντρο της Νοµαρχίας και άλλες αντίστοιχες δραστηριότητες, µε τα οποία και φιλοδοξεί ο ήµος να µετεξελιχθεί σε «πρωτοποριακό αναπτυξιακό πόλο έρευνας, καινοτοµίας, πολιτισµού και παιδείας». Η δυναµική, άλλωστε, που επέδειξε και επιδεικνύει ο νοµός στο σύνολό του στην προσπάθεια προσαρµογής και καθιέρωσής του στο διεθνοποιηµένο οικονοµικό περιβάλλον προκαλεί και δηµιουργεί την ανάγκη για επιδίωξη δυσκολότερων και ποιοτικά αναβαθµισµένων στόχων, όπως είναι αυτός της ίδρυσης «ιεθνούς Πανεπιστηµίου ωδεκανήσου». Είναι εξάλλου απόλυτα επιτυχηµένη και η αντίστοιχη προσπάθεια που έγινε στην Κύπρο και στα Αραβικά Εµιράτα, όπου προσελκύστηκαν χιλιάδες ξένοι σπουδαστές, κάτι που µπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό καθοδηγητικό στοιχείο. Το θεσµικό ζήτηµα [3] Σύµφωνα µε τις µέχρι τώρα ενέργειες και προτάσεις που έχουν γίνει σχετικά κρίνεται σκόπιµο είναι να τονιστεί ότι φορέας του Πανεπιστηµίου θα είναι ο ήµος Ροδίων, ο οποίος θα ιδρύσει Νοµικό Πρόσωπο ηµοσίου ικαίου µε την επωνυµία «ιεθνές Πανεπιστήµιο ωδεκανήσου», σύµφωνα µε τα άρθρα 226 και 239 του Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων (Ν. 3463/2006). Το Πανεπιστήµιο θα είναι ηµόσιο - ηµοτικό, µη κρατικό µε τη στενή έννοια του όρου, και φυσικά κοινωφελές µη κερδοσκοπικό. Η ίδρυση του θα πραγµατοποιηθεί στο πλαίσιο της υφιστάµενης 90

108 έννοµης τάξης, δηλαδή χωρίς να τροποποιηθεί το άρθρο 16, παρ. 5 του ισχύοντος Συντάγµατος, ενώ οι παρεχόµενοι τίτλοι θα είναι πλήρως ισότιµοι µε εκείνους που δίνονται από τα υφιστάµενα δηµόσια Α.Ε.Ι. της χώρας. Εποµένως, ο ήµος Ροδίων µε δική του πρωτοβουλία πρέπει να αναλάβει και να πραγµατοποιήσει την απαραίτητη µελέτη ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας του Πανεπιστηµίου. Με βάση αυτή θα συνταχθεί το κατάλληλο σχέδιο νόµου για την ίδρυση του ΝΠ, το οποίο αφού εγκριθεί από τα αρµόδια όργανα, θα υποβληθεί στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων για διαβούλευση. Μετά την οριστικοποίηση των σχετικών ρυθµίσεων θα προωθηθεί για ψήφιση στη Βουλή. ιοίκηση[3] Το ΝΠ θα έχει ιοικητικό Συµβούλιο, η σύνθεση του οποίου θα ορίζεται από το ηµοτικό Συµβούλιο του ήµου Ροδίων µε σαφώς καθορισµένες αρµοδιότητες, κυρίως αναπτυξιακού και οικονοµικού περιεχοµένου και πλήρη σύνθεση οργάνων πανεπιστηµιακής διοίκησης, σύµφωνα µε τα ισχύοντα διεθνώς. Βασικοί λόγοι ίδρυσης του Α. Ε. Ι. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες και οι λόγοι που επιβάλλουν την ίδρυση Πανεπιστηµίου στη Ρόδο. Οι λόγοι αυτοί σχετίζονται µε γεωγραφικά, οικονοµικά, αλλά και κοινωνικά δεδοµένα του νησιού, όπως: - Γεωγραφική θέση Η γεωγραφική θέση του νησιού και του νοµού ωδεκανήσων γενικότερα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο µπορεί να προσελκύσει σπουδαστές από τα Βαλκάνια, τις Παρευξείνιες περιοχές, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική που θα προστίθενται στους σπουδαστές από διάφορες περιοχές της χώρας, αλλά και από άλλες χώρες - µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. - Ενίσχυση της οικονοµίας Μεταξύ των υπολοίπων πολύ σηµαντικών ωφελειών, η παραµονή µεγάλου αριθµού σπουδαστών θα ενισχύσει επιπλέον την τοπική οικονοµία κατά τη χειµερινή περίοδο. Επίσης, η προοπτική εξακτίνωσης και συνεργασίας του Πανεπιστηµίου µε ειδικά προγράµµατα, µεταπτυχιακά ινστιτούτα, κέντρα έρευνας και άλλες δραστηριότητες θα προκαλέσει διάχυση των οικονοµικών ροών στο σύνολο της ωδεκανήσου. Επιπλέον, µέσα από την ίδια τη λειτουργία του θα δηµιουργήσει 91

109 επιχειρηµατικά στελέχη που θα στελεχώσουν τις θέσεις στο νησί και αλλού, βελτιώνοντας έτσι το επιχειρηµατικό περιβάλλον. Γενικά θα αποτελέσει ενισχυτικό παράγοντα της «περιφερειακής - νοµαρχιακής ανταγωνιστικότητας» - Υφιστάµενες κτιριακές υποδοµές Ο ήµος Ροδίων διαθέτει τις απαραίτητες, δηµόσιες και δηµοτικές, κτιριακές υποδοµές προς εξυπηρέτηση των εκπαιδευτικών, ερευνητικών και λειτουργικών αναγκών του Πανεπιστηµίου. Παράλληλα, ευνοϊκές είναι οι συνθήκες για την ίδρυση κέντρων και την πραγµατοποίηση διαφόρων δράσεων σε συνεργασία µε το Πανεπιστήµιο και σε άλλα νησιά του νόµου. - Τουριστική υποδοµή Αναµφίβολα, ο ξενοδοχειακός εξοπλισµός και γενικά το υπόβαθρο που υπάρχει στην επαγγελµατική αγορά, κυρίως ότι αφορά την Ρόδο και την Κω, παρέχει όλες τις προϋποθέσεις και τις κατάλληλες συνθήκες και υποδοµές για την πρακτική άσκηση των σπουδαστών του Πανεπιστηµίου σε κάθε µορφής τουριστική δραστηριότητα. Έτσι, η θεωρητική κατάρτιση θα µπορεί να ολοκληρώνεται µε εφαρµογές στην πράξη. - Τουριστικός προορισµός Η ωδεκάνησος και κυρίως η Ρόδος αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους και δηµοφιλέστερους τουριστικούς προορισµούς σε παγκόσµιο επίπεδο. Εποµένως, η εκπαίδευση και κατάρτιση στελεχών ικανών αποτελεί µέρος της συνολικής ολοκλήρωσης και ανανέωσης των προσφερόµενων υπηρεσιών και της προσπάθειας για τη συνεχή αναβάθµισή τους. - Εξειδικευµένα στελέχη Υπάρχουν ήδη στη ωδεκάνησο, αλλά και στο εξωτερικό στις ωδεκανησιακές «παροικίες», εξειδικευµένα στελέχη που διαθέτουν θεωρητική µόρφωση υψηλού επιπέδου και σηµαντική εµπειρία που θα µπορέσουν να αποτελέσουν τον πρώτο πυρήνα σε διδακτικό και ερευνητικό προσωπικό του νέου Πανεπιστηµίου. - Αποδοχή από τον πληθυσµό Η ωδεκάνησος διαθέτει µακρόχρονη πολιτιστική παράδοση, οπότε υπάρχει το κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον για αποδοχή και υποδοχή τέτοιων µορφωτικών δραστηριοτήτων, τις οποίες θα στηρίξουν και θα ενισχύσουν οι κάτοικοι και οι συλλογικοί φορείς. 92

110 - Πόλος Ανάπτυξης Στο ΕΣΠΑ και στο Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο η Ρόδος ορίζεται ως πόλος ανάπτυξης, κάτι που δείχνει τις δυνατότητες µεγαλύτερης ανάπτυξης της περιοχής και της προσοχής που δίνεται σε αυτή. - Κλιµατολογικές Συνθήκες Το φυσικό περιβάλλον σε συνδυασµό µε τις κλιµατολογικές συνθήκες ευνοούν αρκετά την προσέλκυση ερευνητών και σπουδαστών, καθώς καθιστούν ευχάριστη τη διαµονή όλη σχεδόν τη διάρκεια του έτους. - Προϋπόθεση δηµιουργίας Τεχνόπολης Η σύζευξη του τοµέα της εκπαίδευσης και της έρευνας µε την παραγωγή και την αγορά σε περιβάλλον Τεχνόπολης για καινοτοµικά και αποδοτικά αποτελέσµατα, απαιτεί επιτακτικά την ύπαρξη ακαδηµαϊκών δοµών Α.Ε.Ι., µέσω των οποίων θα προωθηθούν οι κατάλληλες δικτυώσεις. Οργάνωση των σπουδών Για να ενισχυθεί ο διεθνής ρόλος του Πανεπιστηµίου, ώστε να βρίσκεται σε υψηλές θέσεις προτίµησης µεταξύ άλλων πανεπιστηµίων, η διδασκαλία θα γίνεται στην αγγλική γλώσσα. Το Πανεπιστήµιο θα έχει τη δυνατότητα να καλύπτει όλους τους κύκλους σπουδών, δηλαδή προπτυχιακό, µεταπτυχιακό (master) και διδακτορικό (Ρh.D.), θα διαθέτει ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα, καθώς επίσης και τις διευκολύνσεις τόσο για το προσωπικό όσο και για τους σπουδαστές, ώστε το υψηλής στάθµης, όπως αναµένεται να είναι, διδακτικό προσωπικό που θα στελεχώσει το Πανεπιστήµιο, να µπορεί να αποδίδει έργο άριστης ποιότητας. Το Πανεπιστήµιο, από άποψη επιστηµονικού φάσµατος που θα καλύπτει, µπορεί να ξεκινήσει τη λειτουργία του µε δυο βασικές Σχολές, ώστε να καλύψει συγκεκριµένες ανάγκες της περιοχής επιρροής και ακτινοβολίας του. Αργότερα και σταδιακά θα επιδιωχθεί η συµπλήρωσή του µε την προσθήκη και νέων Σχολών. Εποµένως, οι σχολές που προτείνονται, χωρίς ιδιαίτερες αµφιβολίες, είναι ως πρώτη Σχολή η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, ενώ ως δεύτερη, η οποία πρέπει να έχει οικονοµοτεχνικό αντικείµενο, η ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η επιλογή των γνωστικών αυτών αντικειµένων γίνεται γιατί οι σχολές αυτές, εκτός από πολλούς Έλληνες φοιτητές, θα προσελκύσουν και µεγάλο αριθµό από το εξωτερικό. Η πρώτη, η σχολή Τουρισµού, κυρίως από τις 93

111 Μεσογειακές χώρες (Αίγυπτος, Συρία, Μαρόκο, Μάλτα, Λίβανος, Λιβύη κ.ά.), οι οποίες ήδη καταβάλλουν προσπάθειες για ανάπτυξη του τουρισµού και αξιοποίηση του πολιτιστικού τους πλούτου, ενώ η δεύτερη µε το οικονοµικοτεχνικό αντικείµενο από αναπτυσσόµενες χώρες, οι οποίες έχουν άµεση ανάγκη στελεχών για ενίσχυση της σύγχρονης επιχειρηµατικότητας, δηµιουργία υποδοµών εκσυγχρονισµού της οικονοµίας τους και οµαλή ένταξη τους στο διεθνοποιηµένο οικονοµικό περιβάλλον που δηµιουργεί εκ των πραγµάτων από την τάση της παγκοσµιοποίησης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Οικονοµική στήριξη του Πανεπιστηµίου Το ΝΠ µπορεί να στηριχθεί οικονοµικά και να εξασφαλίσει τους οικονοµικούς πόρους ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας του από τις εξής πηγές: > Ετήσια επιχορήγηση από τα Υπουργεία Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων και Ανάπτυξης. > Χρηµατοδότηση συγκεκριµένων έργων από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Νήσων Αιγαίου και Κρήτης ( ). > Ερευνητικά Προγράµµατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων φορέων εθνικών και διεθνών. > Χορηγίες από δωρητές, επιχειρήσεις, οµογενείς του εξωτερικού, ιδρύµατα κ.α. > Παροχή υπηρεσιών σε κρατικές υπηρεσίες και επιχειρήσεις του δηµοσίου και του ιδιωτικού τοµέα. > ίδακτρα από τους σπουδαστές µε την παράλληλη σύσταση Ταµείου Υποτροφιών. > Παροχή υπηρεσιών στους ξένους σπουδαστές (κατοικίες, ψυχαγωγία κ.ά.). > Έσοδα από κάθε νόµιµη δραστηριότητα ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ ΡΟ ΟΥ [2], [3], [14] (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 20,0 εκ. ) Η ανάγκη ίδρυσης της Τεχνόπολης αναδεικνύεται µέσα από τον ορισµό της πόλης της Ρόδου ως πόλου ανάπτυξης στο Γενικό Χωροταξικό Σχέδιο της χώρας, την προσφορά δυνατοτήτων αναβάθµισης των εκπαιδευτικών υπηρεσιών της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης, την εφαρµογή και επίτευξη των στόχων της στρατηγικής του ΕΣΠΑ σε ότι αφορά το Νότιο Αιγαίο, καθώς και µέσα από ορισµένα 94

112 από τα προτεινόµενα έργα και δράσεις του Επιχειρησιακού Σχεδίου του νοµού. Έτσι θα είναι εφικτό να αξιοποιηθούν οι σύγχρονες τάσεις για καινοτοµικές πρωτοβουλίες στην περιφερειακή ανάπτυξη. Το θεσµικό πλαίσιο ίδρυσης τεχνοπόλεων προσδιορίζεται από τον Νόµο 2545/97 και από τις ειδικές διατάξεις που διέπουν τη δράση της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης. Ανάµεσα στους λόγους που αιτιολογούν την ίδρυση Τεχνόπολης στη Ρόδο είναι και οι ακόλουθοι: Σε όλο τον νοµό ωδεκανήσου κατοικούν ήδη, ως µόνιµοι κάτοικοι, σηµαντικός αριθµός αλλοδαπών που διαθέτουν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση, σε γνώσεις και γλωσσοµάθεια. Ενδεικτικά, θα µπορούσε να εξεταστεί η περίπτωση της σουηδικής και φιλανδικής καταγωγής πολλών από αυτούς για την ανάπτυξη π.χ. παραρτηµάτων εργαστηρίων στη Ρόδο (καινοτόµων) επιχειρήσεων, όπως η ΝΟΚΙΑ και η ERICSSON. Οι ευνοϊκές συνθήκες από άποψη βιοτικού επιπέδου ζωής που παρατηρούνται στην περιοχή, είναι ένας επιπλέον λόγος που θα µπορούσε να προσελκύσει εξειδικευµένους ερευνητές, µηχανικούς και τεχνοκράτες για εργασία στα ωδεκάνησα σε µόνιµη βάση. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινούνται, σε παγκόσµιο επίπεδο, και όλες οι δυναµικές επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας που αναζητούν ακριβώς χώρους εργασίας και περιοχές τέτοιες οι οποίες συνδυάζουν όλες τις απαραίτητες συνθήκες, εξασφαλίζοντας υψηλό φυσικό περιβάλλον, ηρεµία, αισθητική, κουλτούρα και πολιτιστική ζωή, υψηλό επίπεδο κατάρτισης και εκπαίδευσης των εργαζοµένων. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το Ντουµπάι των Αραβικών Εµιράτων, το οποίο µέσα από µία γιγαντιαία οικοδοµική προσπάθεια, στοχεύει στη δηµιουργία των συνθηκών εκείνων που θα παρέχουν ικανοποιητική φιλοξενία για τις πολυεθνικές εταιρίες και τα στελέχη τους. Άλλο παράδειγµα, µε παρόµοια δεδοµένα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος µε την περίπτωση της Ρόδου, αποτελεί η Νότια Γαλλία (Νίκαια, Γκρενόµπλ, Μοµπελλιέ) ή ακόµα τα παραδείγµατα των Τεχνοπόλεων στο Τελ-Αβίβ, στο Μπάρι της Ιταλίας και πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη. Ορισµένα από τα προτεινόµενα έργα και δράσεις του Στρατηγικού Σχεδίου (υποδοµές, εκπαίδευση, πολιτισµός) λειτουργούν ενισχυτικά στη δηµιουργία της Τεχνόπολης, πιθανόν κατά τη δεύτερη πενταετία εφαρµογής του Σχεδίου. 95

113 Σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, (Πρβλ. Μ.Castells και Ρ.Halls: Technopoles of World, Routledge, London 1994, σελ ), για να υλοποιηθεί η δηµιουργία µιας Τεχνόπολης πρέπει καταρχήν να προσδιοριστούν οι στρατηγικοί στόχοι και οι συνέργιες που µπορεί αυτή να εξυπηρετήσει, ενταγµένη στα δεδοµένα πλαίσια της ολικής ανάπτυξης µιας περιοχής. ηλαδή, να προσδιοριστούν πλήρως και να κατανοηθούν οι λόγοι που επιτάσσουν τη δηµιουργία της. Στη συνέχεια, είναι απαραίτητη η προσέλκυση καινοτοµικών επιχειρήσεων που θα καταστήσουν έτσι δυνατή τη µεταφορά υψηλής και νέας τεχνολογίας, παράλληλα βέβαια µε την ενίσχυση του ενδογενούς δυναµικού. Η προσέλκυση αυτή µπορεί να γίνει µέσα από συστηµατική ανίχνευση όλων των δυνατοτήτων ανάπτυξης συνεργιών σε µακροχρόνια βάση και όχι µόνο σε τοπικό επίπεδο. Είναι απαραίτητο η τεχνόπολις να ενταχθεί σ ένα µακρόπνοο όραµα για την ανάπτυξη συνολικά της περιοχής, που θα περιλαµβάνει επιπλέον δράσεις βελτίωσης του µορφωτικού επιπέδου του πληθυσµού, δηµιουργία σηµαντικών πολιτιστικών γεγονότων και αναβάθµιση των υποδοµών που επηρεάζουν την καθηµερινότητα της πόλης. Οι πηγές καινοτοµίας µπορεί να είναι Πανεπιστήµια, Ερευνητικά Κέντρα, Επιχειρήσεις, ηµόσιοι οργανισµοί, Ινστιτούτα κ.ά. µε τις οποίες πρέπει να επιδιωχθεί η συνεχής συνεργασία µαζί τους. Εξίσου σηµαντικό µε την εύρεση και επιλογή των πηγών καινοτοµίας, είναι και η δηµιουργία δικτύου µε άλλες Τεχνοπόλεις σε διεθνές επίπεδο µε σκοπό την ανταλλαγή εµπειριών, πληροφοριών και επιστηµονικού και τεχνικού προσωπικού. Η προσεκτική επιλογή των τοµεακών κατευθύνσεων της Τεχνόπολης είναι αυτό που θα προσδώσει το ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα στο διεθνές επίπεδο ανταγωνισµού (πχ. Τηλεπικοινωνίες, πληροφορική, φάρµακα, βιοτεχνολογία κ.ά.). Αναµφίβολα, η σύνδεση της Τεχνόπολης µε ειδικά κρατικά προγράµµατα καινοτοµικού χαρακτήρα για την άµυνα, το περιβάλλον, την αγροτική παραγωγή, την υγεία κ.ά. είναι ένας ακόµη παράγοντας προώθησης της αποστολής της και κρίνεται σκόπιµη ακριβώς αυτή η αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται για κάλυψη συγκεκριµένων αναγκών του δηµόσιου ή του ιδιωτικού τοµέα για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Η συνεπής εφαρµογή των προγραµµατικών στόχων, µε αξιοποίηση «καλών πρακτικών» σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αυξάνει την αξιοπιστία της καινοτοµικής πολιτικής και δηµιουργεί τις προϋποθέσεις προσέλκυσης επιχειρήσεων και Ερευνητικών Κέντρων και Εργαστηρίων στην Τεχνόπολη. 96

114 Το θεσµικό πλαίσιο στην Ελλάδα επιτρέπει τη δηµιουργία Τεχνοπόλεων και Τεχνολογικών Πάρκων (Ν.2545/97 καθώς και άλλες διατάξεις που διέπουν τη δραστηριότητα της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης). Καλά παραδείγµατα στον ελληνικό χώρο είναι τα Τεχνολογικά Πάρκα Πατρών και Θεσσαλονίκης καθώς και η συγκέντρωση Ερευνητικών Κέντρων στο Ηράκλειο της Κρήτης. Εικ.3.13: Τεχνοπόλεις Θεσσαλονίκης και Ηρακλείου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ: ΠΡΟΩΘΗΣΗ e-government, e-education, e-health Στόχος των προτεινόµενων έργων και των συνολικών παρεµβάσεων στον τοµέα των ΤΠΕ είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν αυτές για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του συνόλου των τοµέων οικονοµικής δραστηριότητας που αποτελεί στρατηγικό στόχο. Προτεραιότητα καταρχήν θα δοθεί στη διεύρυνση του φάσµατος χρήσης των ΤΠΕ µε σκοπό την αναβάθµιση των προσφερόµενων από τον δηµόσιο τοµέα υπηρεσιών, έτσι ώστε να καλυφθούν τα υφιστάµενα κενά του τοµέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, τα οποία και αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα τόσο για την αποδοτικότητα του δηµοσίου τοµέα, όσο και για την ανάπτυξη επιχειρήσεων του ιδιωτικού τοµέα. Εικ.3.14: Poster για την προώθηση ΤΠΕ. 97

115 Στην κατηγορία παρεµβάσεων εντάσσονται τα ακόλουθα έργα: a) Εκσυγχρονισµός Υποδοµής τηλεπικοινωνιών (συµπεριλαµβανοµένων των ευρυζωνικών δικτύων), (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράµµατος της Χωρικής Ενότητας Κρήτης - Νήσων Αιγαίου προβλέπεται η εξασφάλιση επαρκών υποδοµών µεταφοράς πολυµέσων, η οποία και αποτελεί προϋπόθεση για την υλοποίηση εφαρµογών στον τοµέα των ΤΠΕ στην περιοχή. Σε ότι αφορά αποκλειστικά τον ήµο Ροδίων, έχει γίνει υλοποιηθεί µεγάλο µέρος του εκσυγχρονισµού των δικτύων, µε την πόλη να διαθέτει πλέον, όπως έχει αναφερθεί ήδη, δωρεάν ασύρµατο internet στο κέντρο της. Εικ. 3.15: Poster για την προώθηση και προβολή του ασύρµατου internet και των δυνατοτήτων του. b) Υποδοµές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Η όσο το δυνατόν αποδοτικότερη λειτουργία των υπηρεσιών του ηµόσιου τοµέα, µέσω της εισαγωγής αποτελεσµατικότερων διαδικασιών για την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων και των πολιτών, θα συµβάλλει σηµαντικά στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ελκυστικότητας της ευρύτερης περιοχής για επενδύσεις. Για τον λόγο αυτό, κρίνεται αναγκαία η εφαρµογή συγκεκριµένων δράσεων σε στοχευµένους τοµείς δραστηριότητας του ηµόσιου τοµέα, συµπεριλαµβανοµένων και της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τέτοιες δοµές είναι για παράδειγµα τα ηλεκτρονικά κέντρα εξυπηρέτησης µιας στάσης (one-stop-shops) για επιχειρήσεις, µε τις παρεχόµενες υπηρεσίες να περιλαµβάνουν τόσο λειτουργικά ζητήµατα (ηλεκτρονική οργάνωση των Επιµελητηρίων, δυνατότητα ηλεκτρονικής διεκπεραίωσης όλων των απαιτούµενων 98

116 διαδικασιών για την έναρξη µιας νέας επιχείρησης, κ.α.) όσο και πληροφοριακά ζητήµατα (αναζήτηση κλαδικών πηγών πληροφόρησης, πληροφόρηση σχετικά µε προγράµµατα χρηµατοδοτήσεων, αναζήτηση στελεχών κ.α.). Επίσης, οι υποδοµές αυτές θα ενισχύσουν τις βάσεις δεδοµένων και το συνολικό πληροφοριακό σύστηµα του ήµου προς εξυπηρέτηση των δηµοτών, σύµφωνα και µε τις σχετικές προτάσεις για αναδιάρθρωση των Υπηρεσιών του. c) Κοινωνικό Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Στόχος του έργου είναι η περαιτέρω επέκταση του υπό ανάπτυξη Κοινωνικού Γεωγραφικού Συστήµατος Πληροφοριών του. Ροδίων και ειδικότερα η παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας και η βελτίωση της ποιότητας ζωής για πολίτες, εργαζόµενους, επαγγελµατίες, νέους, ΑΜΕΑ, επισκέπτες ή ερευνητές της πόλης της Ρόδου. Μέσω του έργου αυτού επιτυγχάνονται: Ο µεγαλύτερος και αποδοτικότερος συντονισµός όλων των δηµοτικών υπηρεσιών µεταξύ τους, αλλά και µε άλλους ηµόσιους ή Αυτοδιοίκητους Φορείς, παράλληλα µε τη βελτιστοποίηση της λειτουργικότητας τους (π.χ. Η αποτελεσµατικότερη ανταλλαγή Γεωγραφικών Πληροφοριών µε άλλους φορείς µε ανάλογο αντικείµενο, όπως Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση, Περιφέρειες, ΓΥΣ, ΕΛΚΕΘΕ, ΙΓΜΕ κλπ). Επίσης, το Σύστηµα Πληροφοριών θα συµβάλλει στη δηµιουργία των απαραίτητων εκείνων υποδοµών για την παροχή αξιόπιστης πληροφορίας µέσω ιαδικτύου, ενώ θα είναι και εφικτή η συνεργασία µε τα υπάρχοντα ή τα υπό εξέλιξη έργα σύγχρονων τεχνολογιών τα οποία και θα λειτουργούν συµπληρωµατικά (π.χ. ηµοτική ιαδικτυακής Πύλη πληροφόρησης και συναλλαγών, ευρυζωνικά δίκτυα κ.α.). Εικ.3.16: Poster για την προώθηση GIS και στιγµιότυπο από το πρόγραµµα. 99

117 Απαραίτητη προϋπόθεση, βέβαια, είναι η ευαισθητοποίηση, ενηµέρωση και εκπαίδευση των εργαζοµένων του ήµου, των δηµοτών και των επισκεπτών στη χρήση υπηρεσιών ΓΣΠ, ώστε να ενισχυθεί η διεθνής τάση για κοινωνική συµµετοχή στη διαχείριση συνολικά του χώρου µέσα από το ΓΣΠ (Public Participation and GIS). d) Τηλεβοήθεια - Τηλε-ειδοποίηση ήµου Ροδίων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Το σύστηµα απευθύνεται σε άτοµα τρίτης ηλικίας και άτοµα µε ειδικές ανάγκες, ενώ επίσης µπορεί να υλοποιηθεί και σε άλλους ήµους της περιοχής. Επιπλέον, στο πλαίσιο των δράσεων αυτών είναι δυνατή η υλοποίηση των ακόλουθων έργων από Επιµελητήρια ή άλλους συλλογικούς φορείς της ωδεκανήσου που εδρεύουν στη Ρόδο: e) Κέντρο Εκπαίδευσης Ασφαλούς Οδήγησης και Βελτίωσης Οδικής Ασφάλειας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,6 εκ. ) Το κυκλοφοριακό πρόβληµα στην πόλη της Ρόδου, όπως έχει επισηµανθεί συνεχώς οξύνεται, κάτι που έχει ως συνέπειες την επιβάρυνση του περιβάλλοντος, τη δυσκολία µετακινήσεων κατοίκων και επισκεπτών, καθώς και τη µείωση της εµπορικής δραστηριότητας. Η συµβολή, εποµένως, του Κέντρου στην εξάλειψη των συνεπειών αυτών θα είναι σηµαντική. f) ηµιουργία Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Επιχειρηµατικότητας µε την χρήση ευφυών συστηµάτων παρακολούθησης των επιδόσεων της περιοχής (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) [3] Η παρακολούθηση των επιδόσεων των επιχειρήσεων του ήµου µε ένα «ευφυές» σύστηµα παρακολούθησης της δυναµικής που εκφράζουν παραγωγικά, τεχνολογικά και οικονοµικά µεγέθη θα επιτρέψει την εξαγωγή χρήσιµων συµπερασµάτων και προβλέψεων σχετικά µε τις επερχόµενες δοµικές αλλαγές στο τοπικό παραγωγικό σύστηµα και την τοπική αγορά εργασίας. Η ολοκλήρωση του θα έχει ως αποτέλεσµα την ανάπτυξη και η χρήση νέων υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις και τους τοπικούς φορείς, την ενίσχυση της σύνδεσης έρευνας και παραγωγής, την καταγραφή και αποτύπωση των κοινωνικοοικονοµικών δεδοµένων, των δοµών και δράσεων για την καινοτοµία, µε τη χρήση των σύγχρονων 100

118 εφαρµογών της πληροφορικής, τη διαθεσιµότητα στοιχείων καινοτοµίας και η δυνατότητα διενέργειας συγκρίσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, την υποβοήθηση του αναπτυξιακού προγραµµατισµού και των προγραµµάτων που άπτονται της καινοτοµίας και γενικότερα της έρευνας, τη δικτύωση τοπικών φορέων (επιµελητηρίων, εκπαιδευτικών ιδρυµάτων, επιχειρήσεων, λοιπών φορέων) και την προσέλκυση επενδύσεων και δηµοσιότητα των ανταγωνιστικών πλεονεκτηµάτων του Νοµού. g) Ανάπτυξη e-market, (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ). Το συγκεκριµένο έργο αφορά στη χρήση νέων τεχνολογιών (ebxml Web Services) και στην υιοθέτηση µοντέλων επικοινωνίας on-line, µεταξύ επιχειρήσεων που αναπτύσσουν τέτοιου είδους δραστηριότητα ηλεκτρονικού εµπορίου. Έτσι, θα δηµιουργηθεί ένας κόµβος ηλεκτρονικού εµπορίου, στον οποίο θα µπορούν να καταχωρούνται επιχειρηµατικές διεργασίες που υποστηρίζονται (χρησιµοποιούµενα πρωτόκολλα επικοινωνίας, µεταφοράς, κρυπτογράφησης, τύποι συναλλαγών, µέθοδοι πληρωµών κλπ), συµβεβληµένες επιχειρήσεις µε αναλυτική περιγραφή των επιχειρηµατικών διεργασιών που αποδέχονται και τους τύπους µηνυµάτων που ανταλλάσσουν on-line και οι διαδικασίες εγγραφής νέων µελών. h) E-Health,(εκτιµώµενος προϋπολογισµός ). Για τη λειτουργία του προτεινόµενου έργου e-health είναι απαραίτητη η δηµιουργία των συνθηκών και υποδοµών κατάλληλων για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας (e-health), έτσι ώστε να επιτευχθεί η αξιοποίηση των ΤΠΕ µε στόχο την αναβάθµιση της ποιότητας του συνόλου των προσφερόµενων υπηρεσιών υγείας της περιοχής, δεδοµένων και των σηµαντικών προβληµάτων προσβασιµότητας που εµφανίζουν τα µικρότερα νησιά και οι αποµακρυσµένες περιοχές στο ενδότερο των νησιών. Ορισµένες παρεµβάσεις διεύρυνσης των καινοτοµιών στον τοµέα της Υγείας αποτελούν: Η ηλεκτρονική διασύνδεση των τεσσάρων Νοσοκοµείων του Νοµού ωδεκανήσου και η ηλεκτρονική διακίνηση πληροφοριών σχετικών µε το ιατρικών ιστορικό των κατοίκων (Ηλεκτρονικό Ιστορικό) Η ανάπτυξη ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης µε θέµατα ιατρικού περιεχοµένου και η ελεύθερη πρόσβαση σε αυτή όλων των λειτουργών του τοµέα της υγείας. 101

119 Η ανάπτυξη ηλεκτρονικού µητρώου καταγραφής νόσων και κυρίως η δηµιουργία µητρώου νεοπλασιών. i) Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον τοµέα της εκπαίδευσης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Η ανάπτυξη των ΤΠΕ αποτελεί σηµαντικό µέσο που θα διευκολύνει τους πολίτες, ιδιαίτερα σε περιοχές µε συγκεκριµένα προβλήµατα προσβασιµότητας, ώστε να είναι εφικτή η συµµετοχή τους σε προγράµµατα εκπαίδευσης από απόσταση, καθώς και προγράµµατα δια βίου µάθησης. Εικ.3.17: Poster για την προώθηση του e-learning. j) Wire-less Μεσαιωνική Πόλη - ίκτυο Ασύρµατης Πόλης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) Είναι αρκετά σηµαντικό η Μεσαιωνική Πόλη να γίνει η πρώτη ιστορική πόλη, στην οποία θα παρέχεται στους κατοίκους και επισκέπτες της δωρεάν, ασύρµατο και γρήγορο internet. Αυτή η επένδυση θα έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς θα αποτελέσει πόλος έλξης για πολλούς επισκέπτες που θα επιθυµούν γρήγορο και δωρεάν internet και επικοινωνίες για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων τους. Επίσης, θα δηµιουργηθεί πόλος έλξης και για επιχειρήσεις και επιχειρηµατίες που στην καθηµερινή λειτουργία τους βασίζονται στις επικοινωνίες, αλλά και σαφώς και για φοιτητές οι οποίοι αποτελούν το ζωντανό κοµµάτι της πόλης καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου. 102

120 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ a) Ενίσχυση Επενδυτικών Σχεδίων Clustering, (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) [3] Η κατηγορία αυτή παρεµβάσεων αφορά επενδυτικά σχέδια που προβλέπεται να χρηµατοδοτηθούν µέσω του Επιχειρησιακού Προγράµµατος της Χωρικής Ενότητας. Το υπό έγκριση σχέδιο του Προγράµµατος αυτού προβλέπει τη συγχρηµατοδότηση επενδυτικών σχεδίων που περιλαµβάνουν: Επενδύσεις για την ποιοτική αναβάθµιση και τον εκσυγχρονισµό τουριστικών καταλυµάτων µε ενίσχυση των επενδύσεων τουριστικής υποδοµής και σε εναλλακτικές µορφές τουρισµού. Ενίσχυση της εγκατάστασης στην Περιφέρεια επενδύσεων παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας. ράσεις ανάδειξης της καταλληλότητας του γεωγραφικού χώρου της Περιφέρειας για την εγκατάσταση επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών που δραστηριοποιούνται µέσω των τηλεπικοινωνιών (telemarketing, εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων κλπ). Ενίσχυση επενδύσεων διαφοροποίησης της παραγωγικής διαδικασίας (καινοτοµία) ράσεις ενίσχυσης της αξιοποίησης νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, συµπεριλαµβανοµένου και της οδικής ασφάλειας. Καινοτόµες παρεµβάσεις σχετικά µε τη χρήση νεωτεριστικών µέσων χρηµατοοικονοµικής τεχνικής µε τη µορφή Πρότυπων Καινοτόµων Σχεδίων Ανάπτυξης (ΠΚΣΑ). ράσεις παροχής υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις. Καινοτόµες παρεµβάσεις σχετικά µε τη χρήση νεωτεριστικών µέσων χρηµατοοικονοµικής τεχνικής και διευκόλυνσης επιµερισµού του κινδύνου (RISK SHARI G FI A CE FACILITY) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ενίσχυση επενδύσεων σε εφαρµογές συστηµάτων διασφάλισης ποιότητας, σε εφαρµογές τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον κλπ. ικαιούχοι αυτής της χρηµατοδοτικής υποστήριξης θα είναι και οι επιχειρήσεις του Νοµού ωδεκανήσου. Με πρότυπο τα πετυχηµένα clusters που έχουν 103

121 δηµιουργηθεί τα τελευταία χρόνια µε θέµα τις ΤΠΕ (π.χ. Ester στη γαλλική πόλη Λιµόζ), προτείνεται η δηµιουργία ενός micro-cluster δηµιουργικού λογισµικού, του οποίου οι κύριες υπηρεσίες θα είναι: Η λειτουργία του ως θερµοκοιτίδα επιχειρήσεων ΤΠΕ (τµήµα Τεχνόπολης). Η εφαρµογή προγράµµατος για την προετοιµασία, ανάπτυξη και προώθηση λογισµικού και την ενσωµάτωση των τεχνικών σχεδίασης δικτύων και εργαλείων. Η λειτουργία κέντρου τεκµηρίωσης για τη σχεδίαση δικτύων. Ανταλλαγή τεχνογνωσίας µε άλλα ιδρύµατα και επιχειρήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η διοργάνωση σεµιναρίων και επαγγελµατικών συνεδριάσεων. Η προώθηση του know-how της περιφερειακής σχεδίασης δικτύων ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΜΕ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΣΤΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΣΠΟΥ ΕΣ, ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ a) Ενίσχυση Ερευνητικών Προγραµµάτων (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Ο στόχος της προτεινόµενης αυτής δράσης είναι συµπληρωµατικός των αντίστοιχων δραστηριοτήτων που προωθούνται και χρηµατοδοτούνται µέσω άλλων Τοµεακών και Περιφερειακών Προγραµµάτων του ΕΣΠΑ, µε στόχο σαφώς την αύξηση των επενδύσεων για έρευνα και ανάπτυξη και γενικότερα την επίτευξη των αναθεωρηµένων στόχων της Λισσαβόνας. b) Παροχή υποτροφιών µεταπτυχιακών σπουδών (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Στόχος της δράσης αυτής των παροχών υποτροφιών είναι η προσέλκυση ικανού αριθµού υποψηφίων, κυρίως από ασθενέστερες οικονοµικά και κοινωνικά οµάδες νέων για µεταπτυχιακές σπουδές. Έτσι, προωθείται η παραγωγή επιστηµονικού και ερευνητικού δυναµικού, νέου και άρτια καταρτισµένου, ώστε να ενταχθεί µε επιτυχία στην αγορά εργασίας. 104

122 ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ ΚΑΙ ΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ a) Αναβάθµιση της ποιότητας της εκπαίδευσης (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα µέσα από την κατηγορία παρεµβάσεων «Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση» προσβλέπει στην ενίσχυση τόσο του ανθρώπινου δυναµικού, όσο και των αποκεντρωµένων δοµών του εκπαιδευτικού συστήµατος, για τη βελτίωση της ποιότητας του συνολικά, ώστε να αναβαθµιστούν οι παρεχόµενες υπηρεσίες του µε σκοπό να µπορεί να ανταποκριθεί πληρέστερα στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και οικονοµίας. b) Ενίσχυση προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης και επαγγελµατικής εκπαίδευσης και σύνδεση της εκπαίδευσης µε την αγορά εργασίας (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Στόχος και αυτών των προγραµµάτων είναι η παροχή των απαραίτητων εκείνων γνώσεων και εφοδίων για την ανάπτυξη κατάλληλων ικανοτήτων και δηµιουργικότητας των νέων, µέσα από κατάλληλα προσαρµοσµένες δοµές κατάρτισης, εκπαιδευτικού υλικού κλπ. για την πρόσβαση και απορρόφησή τους στην αγορά εργασίας. c) Ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης, διευκόλυνση της πρόσβασης και µείωση του κοινωνικού αποκλεισµού στην εκπαίδευση (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ) [3] Το έργο περιλαµβάνει: Επέκταση των Σχολείων εύτερης Ευκαιρίας και των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Ενίσχυση των Ινστιτούτων ια Βίου Εκπαίδευσης στα Πανεπιστήµια, τα Ανώτατα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα και στους λοιπούς φορείς. Σχεδιασµός και η υλοποίηση προγραµµάτων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. ιεύρυνση της διαπολιτισµικής εκπαίδευσης, µέσω της ενίσχυσης της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας και άλλων βασικών µαθηµάτων λαµβάνοντας υπόψη τοπικές συνθήκες και κοινωνικές και πολιτιστικές ιδιαιτερότητες. Υποστήριξη µε στοχευόµενες ενέργειες των µαθητών µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και ατόµων µε ειδικές ανάγκες. 105

123 ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ» [2], [3] Ο Άξονας ράσεων 3 «Αστικές Υποδοµές Μεταφορών & Επιχειρηµατικότητας και Περιβαλλοντική Αειφορία» περιλαµβάνει τις εξής κατηγορίες παρεµβάσεων: 1. Κατασκευή και αναβάθµιση οδικών αξόνων και τµηµάτων του οδικού δικτύου και σχετικών υποδοµών 2. Αναβάθµιση λιµενικών υποδοµών 3. Βελτίωση συστήµατος αεροπορικών µεταφορών 4. Υποδοµές στους τοµείς Περιβάλλοντος και Ενέργειας 5. Υποδοµές Οργανωµένων Υποδοχέων Επιχειρηµατικότητας ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΑΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ Ο ΙΚΩΝ ΑΞΟΝΩΝ ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ο ΙΚΟΥ ΙΚΤΥΟΥ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ a) Βελτίωση Λεωφόρου Ρόδου Καλλιθέας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 2,0εκ ) Η λεωφόρος Ρόδου - Καλλιθέας είναι ένας δρόµος ταχείας κυκλοφορίας που αποτελεί δρόµο εισόδου-εξόδου από την πόλη. Στον δρόµο αυτό, όµως, υπάρχει έντονη κίνηση πεζών και ποδηλάτων, κυρίως τουριστών, οι οποίοι διαµένουν στα γειτονικά ξενοδοχεία. Εποµένως, για την ασφάλεια τους, αλλά και για την αναβάθµιση της περιοχής, κρίνεται σκόπιµη η κατασκευή ποδηλατοδροµίου και πεζοδροµίου σε όλο το µήκος της επαρχιακής αυτής οδού. Το έργο θα συµβάλλει έτσι στη βελτίωση της τουριστικής υποδοµής του ήµου. b) Περιµετρική Οδός πόλεως Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 15,0εκ. ) Απαραίτητη είναι η ολοκλήρωση του έργου της κατασκευής της περιµετρικής οδού, όπου βέβαια έχει υλοποιηθεί ένα µεγάλο µέρος της. Πλέον, έχουν ξεπεραστεί τα προβλήµατα που είχαν ανακύψει µε το ΣτΕ, τους περιβαλλοντικούς όρους, καθώς επίσης και τη χρηµατοδότησή του, αλλά υπάρχουν νέες καθυστερήσεις λόγω αρχαιολογικής έρευνας που βρίσκεται υπό εξέλιξη. 106

124 c) ηµιουργία περιµετρικού δακτυλίου τµήµα Γ.Σεφέρη - Οικισµός Κρητικών (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10 εκ., πλέον των απαλλοτριώσεων) Στο συγκεκριµένο υπάρχει προµελέτη και προέγκριση χωροθέτησης, ενώ έχουν εκδοθεί και Περιβαλλοντικοί Όροι, στους οποίους, όµως, απαιτείται η επανεξέταση κάποιων σηµείων. Η ολοκλήρωση της οριστικής µελέτης έχει προταθεί στο ΠΕΠ του Νοτίου Αιγαίου για χρηµατοδότηση µε φορέα υλοποίησης τον ήµο Ροδίων. d) ηµιουργία Νέας Εισόδου Πόλεως Ρόδου, (εκτιµώµενος προϋπολογισµός εκ., πλέον απαλλοτριώσεις) Η µελέτη του έργου προκηρύχθηκε ήδη από το ΥΠ.Ε.ΧΩ. Ε. e) Κατασκευή ποδηλατοδρόµων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 2,5εκ. ) Στο πλαίσιο του σχεδιασµού για βιώσιµη κυκλοφορία στην πόλη αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση η ανακατασκευή και ανάπλαση του οδικού περιβάλλοντος, µε κατάλληλες παρεµβάσεις για δίκτυα λωρίδων ή διαδρόµων για χρήση από ποδήλατα, κάτι που θα είναι προς όφελος συνολικά των κατοίκων και όχι µόνο αυτών που τα χρησιµοποιούν. Αξιοσηµείωτη είναι η µακρά παράδοση της πόλης στην χρήση ποδηλάτων, από την εποχή της Ιταλοκρατίας ακόµη, η οποία όµως σταδιακά παρήκµασε τις πρόσφατες δεκαετίες. Γενικά, προβλέπεται η κατασκευή ποδηλατοδρόµων µε εγκατάσταση ηλεκτρονικού συστήµατος διάθεσης δωρεάν ποδηλάτων µέσω χρήσης µαγνητικών καρτών. Επίσης, απαραίτητη είναι η τοποθέτηση κατάλληλης σηµατοδότησης, καθώς και «έξυπνων» φαναριών ποδηλατικής προτεραιότητας. Το έργο αυτό που θα προωθήσει τη χρήση του ποδηλάτου, θα δροµολογήσει την υλοποίηση και άλλων συµπληρωµατικών έργων που θα αναβαθµίσουν την αισθητική της πόλης (εισάγονται νέα υλικά που εναρµονίζονται καλύτερα µε την παρόδια αρχιτεκτονική) και θα βελτιώσουν τις συνθήκες για τους πεζούς. Επιπλέον, ενισχύεται σηµαντικά η τουριστική φυσιογνωµία της πόλης, µέσα από την προώθηση ενός σύγχρονου προφίλ προσπελάσιµης και φιλικής προς τον επισκέπτη αστικής υποδοµής. f) Κατασκευή Γκαράζ (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 40,0 εκ. ) Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η δηµιουργία υπόγειων ή υπέργειων γκαράζ, χωρητικότητας 1000 θέσεων, σε ελεύθερους χώρους και πλατείες (τόσο στο κέντρο όσο και σε περιφερειακούς χώρους), κάτι που προβλέπεται να έχει σηµαντικά 107

125 ευεργετικές συνέπειες στο γενικότερο κυκλοφοριακό πρόβληµα του ήµου. Επίσης, απαιτούνται και ειδικές θέσεις στάθµευσης για πούλµαν, ταξί, µοτοποδήλατα και µοτοσικλέτες. Για την κατασκευή των υπόγειων γκαράζ έχει ήδη προκηρυχθεί διαγωνισµός ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΛΙΜΕΝΙΚΩΝ ΥΠΟ ΟΜΩΝ a) Έργα εκσυγχρονισµού λιµένων Ρόδου, (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 30,0εκ. ) Αφορά έργα επιχώσεων χερσαίων χώρων, εκβαθύνσεων λιµενολεκάνης, κατασκευής προβλητών, κυµατοθραυστών, κρηπιδωµάτων, κτιρίων, δικτύων, οδικών προσβάσεων, διευθετήσεων ρεµάτων, προµηθείας Η/Μ εξοπλισµού κλπ. Έχει τονιστεί στην ανάλυση της υφιστάµενης κατάσταση της πόλης, ότι ο υφιστάµενος λιµένας πρέπει σταδιακά να αποδοθεί σε τουριστική χρήση, καθώς είναι η ίδια η θέση του λιµένα σε σχέση µε το παγκοσµίου αξίας µνηµείο της Μεσαιωνικής Πόλης, που επιβάλλει τη διαφοροποίηση του ρόλου του λιµένα. Είναι άλλωστε αποδεκτό, ότι αντιλήψεις όπως ότι οι επιβατικοί και εµπορικοί λιµένες πρέπει να βρίσκονται σε άµεση επαφή µε τις πόλεις, έχει διεθνώς εξαλειφτεί, καθώς οι λιµένες προκαλούν πολλά προβλήµατα στις πόλεις και το αντίστροφο. Επιπλέον, τόσο οι λιµένες, όσο και οι πόλεις, επεκτείνονται σε βάρος η µία της άλλης πλευράς. Έτσι, προτείνεται η µεταφορά του επιβατικού και εµπορευµατικού λιµένα σε άλλες εγκαταστάσεις της Ρόδου. Ως πρώτες λύσεις, προτείνονται οι λιµενικές εγκαταστάσεις της Λάρδου και της Καµείρου, οι οποίες φυσικά σε µια τέτοια εξέλιξη χρήζουν αναβάθµισης, όπως επίσης και το αντίστοιχο οδικό δίκτυο που συνδέει τους λιµένες αυτούς µε την πόλη της Ρόδου. 108

126 Εικ.3.18: Νυχτερινή όψη του λιµανιού µε φόντο το παλάτι του Μ.Μαγίστρου και αεροφωτογραφία του λιµανιού και συνολικά του waterfront.. Στο σηµείο αυτό κρίνεται σκόπιµο να σηµειωθούν τα εξής: Είναι κατανοητό πως η θαλάσσια συγκοινωνία των κατοίκων της Ρόδου, δεν είναι µια καθηµερινή διαδικασία (σαφώς, οι κάτοικοι της πόλης δεν ταξιδεύουν καθηµερινά στον Πειραιά, ενώ πάρα πολλοί δεν κάνουν ούτε ένα ακτοπλοϊκό ταξίδι ολόκληρο το έτος). Αντιθέτως, η πόλη της Ρόδου σχεδόν παραλύει όταν ένα ακτοπλοϊκό πλοίο αποβιβάζει και επιβιβάζει επιβάτες και οχήµατα. Η κατάσταση αυτή γίνεται χειρότερη όταν περισσότερα του ενός πλοία προσεγγίζουν το λιµάνι, ενώ παράλληλα είναι και τα κρουαζιερόπλοια που αποβιβάζουν - επιβιβάζουν. Αυτή η εικόνα της πόλης είναι αντιπαραγωγική και απογοητευτική. Επιπλέον, µεγάλο ποσοστό των τουριστών που χρησιµοποιούν τις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες για να έρθουν στην Ρόδο από τον Πειραιά, θα διαµένει σε ξενοδοχεία πλησίον των λιµένων που προαναφέρθηκαν ή στην διαδροµή τους προς την πόλη της Ρόδου. 109

127 Σχετικά µε την εµπορευµατική κίνηση είναι κατανοητό και εύλογο ότι ο υφιστάµενος λιµένας δεν θα πρέπει να εξυπηρετεί εµπορικές χρήσεις. Η τουριστική σηµασία της περιοχής αυτής, είναι τέτοια που δεν µπορεί να συγκριθεί µε το αντίστοιχο όφελος από την χρήση του λιµένα για εµπορευµατικούς σκοπούς. Βέβαια, στους νέους λιµένες που προτείνονται να δηµιουργηθούν, πρέπει να δηµιουργηθούν οι κατάλληλες εξειδικευµένες και σύνθετες λιµενικές υποδοµές εµπορευµατικής εξυπηρέτησης, όπως επίσης και υποδοµές εξυπηρέτησης επικίνδυνων φορτίων. Παράλληλα, θα µπορούν να δηµιουργηθούν πλησίον των λιµένων ολοκληρωµένες υποδοµές υποστήριξης της εφοδιαστικής (logistics) µε σκοπό να εφοδιάζεται αποδοτικότερα και ποιοτικότερα µε καταναλωτικά προϊόντα η αγορά της Ρόδου και γενικότερα των ωδεκανήσων. Άλλωστε, µεγάλο ποσοστό των πελατών εµπορευµατικών υπηρεσιών δεν είναι εγκατεστηµένο στην πόλη, αλλά έξω από αυτή, όπως είναι κυρίως οι τουριστικές και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Το οδικό κόστος που θα προκύψει είναι υπαρκτό, αλλά είναι αµελητέο µπροστά στο κέρδος που θα αποκοµίσει η πόλη από άποψη αισθητικής και εύρυθµης λειτουργίας. Παράλληλα, θα αναπτυχθούν σηµαντικά οι περιοχές που θα φιλοξενήσουν τους νέους λιµένες. Ο υφιστάµενος λιµένας της πόλης της Ρόδου, προβλέπεται να εξυπηρετεί µε υψηλότατα ποιοτικά πρότυπα και επίπεδα ασφάλειας τους τουρίστες και τα κρουαζιερόπλοια. Για αυτό, πρέπει να δηµιουργηθούν σύγχρονες υποδοµές cruise terminal, οι οποίες θα εναρµονίζονται και µε το περιβάλλον της Μεσαιωνικής Πόλης. Επιπλέον, ο λιµένας αυτός θα µπορεί να εξυπηρετεί και ακτοπλοϊκά πλοία-ταχύπλοα επιβατικά, που δεν θα µεταφέρουν Ι.Χ. και φορτηγά, και που ενώνουν την Ρόδο µε τα γειτονικά νησιά. Με βάση τα ανωτέρω και αν λάβουµε υπόψη τα τουριστικά λιµενικά έργα (όπως µαρίνες και καρνάγιο) που προβλέπεται να γίνουν εκατέρωθεν του υφιστάµενου λιµένα, τότε είναι αντιληπτό ότι υπάρχουν οι προοπτικές για ένα ενιαίο λιµενικό µέτωπο υψηλής αισθητικής αξίας. Άλλωστε, έχει τονιστεί ότι από την περιοχή της Εφορίας και το Καρνάγιο µέχρι και το Ενυδρείο, πρέπει να δηµιουργηθεί ένα ενιαίο θαλάσσιο µέτωπο (water front development), χωρίς αυτοκίνητα, µε άξονα ανάπτυξης τις υψηλής αξίας τουριστικές λιµενικές υποδοµές και υπηρεσίες που θα αναβαθµίσει σηµαντικά την αισθητική και λειτουργία της πόλης. 110

128 b) Ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης στον εµπορικό λιµένα Ρόδου και ενίσχυση υποδοµών παραλαβής λυµάτων από τα πλοία (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 2,5 εκ. ) Στα ανωτέρω έργα προσθέτονται και τα αναγκαία έργα που αναβαθµίζουν το αποχετευτικό δίκτυο της πόλης, αλλά και εξυπηρετούν τα πλοία, βάση των διεθνών υποχρεώσεων που έχει η χώρα. c) ηµιουργία σύνθετων λιµενικών τουριστικών υποδοµών και παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 40,0 εκ. ) Το Κέντρο επισκευής και διαχείρισης σκαφών (καρνάγιο), µαζί µε την Μαρίνα του Μανδρακίου (η οποία πρέπει να αναβαθµιστεί αισθητά) και την νέα µαρίνα, πρέπει να δηµιουργήσουν συνδυαστικά έναν πόλο προσέλκυσης του τουρισµού των σκαφών αναψυχής, µοναδικής οµορφιάς για όλη την Μεσόγειο. Οι υποδοµές υψηλής ποιότητας και οι υπηρεσίες που θα προσφέρει σε συνδυασµό µε την Μεσαιωνική Πόλη και το ανανεωµένο παράκτιο µέτωπο της πόλης, θα δηµιουργήσουν ένα ξεχωριστό κέντρο τουρισµού για σκάφη αναψυχής. Ως αποτέλεσµα, το σύνθετο αυτό έργο, θα συγκεντρώσει υψηλό εισόδηµα, καθόλη τη διάρκεια του χρόνου και θα εξωραΐσει το θαλάσσιο µέτωπο της πόλης. Το έργο θα χρηµατοδοτηθεί κατά κύριο ρόλο από ιδιωτικά κεφάλαια ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ a) Ολοκλήρωση εγκαταστάσεων αεροδροµίου Ρόδου και βελτίωση της διάταξης τους στο χώρο µε σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση της αυξηµένης διακίνησης επιβατών και την προστασία του δοµηµένου περιβάλλοντος της περιοχής (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 15 εκ. ) Στην κατηγορία αυτή περιλαµβάνονται έργα, που παρεµβαίνουν αποφασιστικά βελτιώνοντας την προσβασιµότητα της πόλης. Παράλληλα, όµως, κρίνεται αναγκαίο οι παρεµβάσεις αυτές να συνοδευτούν και από ένα πλαίσιο νέων κυκλοφοριακών ρυθµίσεων, ενώ απαραίτητη είναι και η επίλυση του προβλήµατος στάθµευσης, το οποίο είναι ιδιαίτερα έντονο τόσο στο παραλιακό µέτωπο, όσο και στο εσωτερικό της πόλης. 111

129 Για την επίλυση των θεµάτων αυτών, έχει ήδη εκπονηθεί κυκλοφοριακή µελέτη, ενώ απαιτείται η εκπόνηση οικονοµοτεχνικής µελέτης η ολοκλήρωση των τεχνικών µελετών, ενώ έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον αντιµετώπισης του θέµατος µέσω συµπράξεων δηµοσίου και ιδιωτικού τοµέα (Σ ΙΤ). Πρέπει να εξεταστεί η συν-λειτουργία µε το πολεµικό αεροδρόµιο ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Το Περιφερειακό Σχέδιο ωδεκανήσου (σύµφωνα µε τον ΕΣ Α, Εθνικό Σχεδιασµό ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) έχει ολοκληρωθεί και βρίσκεται στη φάση της τελικής έγκρισης. Στο πλαίσιο αυτό, περιλαµβάνονται τα ακόλουθα ενδεικτικά έργα : a) Εφαρµογή του Περιφερειακού Σχεδίου ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, όσον αφορά την πόλη της Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10εκ. ) [3] Με βάση την υφιστάµενη εθνική νοµοθεσία το Περιφερειακό Σχέδιο ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου βρίσκεται στη φάση της οριστικής έγκρισης. Σύµφωνα µε το σχέδιο αυτό προβλέπεται η δηµιουργία µονάδας µηχανικής επεξεργασίας και λιπαµατοποίησης στη Ρόδο, εκτιµώµενου κόστους 3.0 εκ. b) Εφαρµογή Ολοκληρωµένου Προγράµµατος Ανακύκλωσης Απορριµµάτων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 6,0 εκ. ) Συνοπτικά, το πρόγραµµα αυτό πρέπει να επικεντρωθεί στις εξής κατευθύνσεις: Εφαρµογή ολοκληρωµένου προγράµµατος ανακύκλωσης αποβλήτων συσκευασίας, έντυπου χαρτιού, αλλά και άλλων προϊόντων, όπως π.χ. εγκαταλελειµµένων οχηµάτων, αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού και αποβλήτων λιπαντικών ελαίων. Ανακύκλωση των πράσινων απορριµµάτων της πόλης σε ειδική εγκατάσταση και µετατροπή τους σε µεταπωλήσιµο προϊόν, συλλογή διαφόρων υλικών Η/Υ, µπαταρίες κτλ. Εγκατάσταση ειδικών κάδων ανακύκλωσης 112

130 Εξοικονόµηση φυσικών πόρων και ενέργειας, µείωση των απορριµµάτων που αποτίθενται σε χώρους υγειονοµικής ταφής και κατ' επέκταση µερική επίλυση του καίριου προβλήµατος για εξεύρεση νέων τέτοιων χώρων, καθώς και η προστασία της δηµοσίας υγείας και του περιβάλλοντος από την ανεξέλεγκτη διάθεση επικίνδυνων ουσιών και υλικών. Επίσης, το έργο πρέπει να περιλαµβάνει έναν οργανωµένο χώρο προσωρινής εναπόθεσης των ανακυκλωµένων απορριµµάτων, έως ότου αυτά µεταφερθούν στα Κέντρα Επεξεργασίας (Αθήνα, Κρήτη ή αλλού). Το έργο θα υλοποιηθεί µέσω Σ ΙΤ. c) Οργάνωση αποκοµιδής απορριµµάτων και προµήθεια κάδων σύγχρονης τεχνολογίας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10 εκ. ) Παρατηρώντας τον σύγχρονο τρόπο ζωής µε τις διαµορφωθείσες καταναλωτικές συνήθειες και τις παραγωγικές δοµές βλέπουµε ότι εδώ και κάποιες δεκαετίες τα παραγόµενα απορρίµµατα της πόλης παρουσιάζουν σηµαντική αύξηση, ενώ βρίσκονται και σε συνεχή µεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους. µε αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας, αλλά και της διεθνούς επιστηµονικής εµπειρίας θα µπορέσουµε να βελτιώσουµε το σύστηµα αποθήκευσης των απορριµµάτων έως και την αποκοµιδή τους, µε αποτέλεσµα την πιο γρήγορη και αποτελεσµατική αποµάκρυνσή τους. Στην κατεύθυνση αυτή επανασχεδιάζονται οι διαδροµές των απορριµµατοφόρων, έτσι ώστε οι µηχανισµοί συλλογής και αποκοµιδής των απορριµµάτων να είναι πιο αποτελεσµατικοί. Επίσης, τοποθετούνται υπόγειοι κάδοι εξοπλισµένοι µε σύστηµα τηλεειδοποίησης σε όλη τη Μεσαιωνική Πόλη, καθώς και στο εµπορικό κέντρο ώστε να αντιµετωπιστεί µε επιτυχία το αντίστοιχο πρόβληµα έλλειψης χώρου και της αισθητικής. Για την υλοποίηση του έργου υπάρχει ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τοµέα και µπορεί να γίνει µέσω Σ ΙΤ. d) Αναδάσωση περιοχών και προστασία από οικοπεδοποίηση των καµένων δασικών εκτάσεων. ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η εισαγωγή των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας δεν έχει προωθηθεί στον νοµό ωδεκανήσων (αλλά ούτε και σε εθνικό επίπεδο) κυρίως εξαιτίας της απουσίας µιας 113

131 συγκεκριµένης και ολοκληρωµένης πολιτικής για την ανάπτυξής τους. Παρόλα αυτά αναµένεται άµεσα από το Υ.ΠΕ.ΧΩ. Ε. η θεσµοθέτηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, µε πρωταρχικό σκοπό να εξαλειφθεί το πρόβληµα της χωροθέτησής τους. Για παράδειγµα, η γεωθερµία στην Νίσυρο, η αιολική, αλλά κυρίως η ηλιακή ενέργεια σε όλη την έκταση των ωδεκανήσων µπορούν να συµβάλλουν σε µεγάλο βαθµό στη µείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο σε εθνικό επίπεδο. Εικ.3.19: Posters για την προώθηση των ΑΠΕ. Ένα σηµείο που αξίζει προσοχής είναι η εισαγωγή των ΑΠΕ στα ξενοδοχεία, δεδοµένου ότι ο τοµέας του τουρισµού συµµετέχει σε ένα πολύ υψηλό ποσοστό από άποψη κατανάλωσης ενέργειας στην περιοχή. Αυτό µπορεί να γίνει µε χρήση της ηλιακής, αιολικής, υδροηλεκτρικής και της γεωθερµικής ενέργειας. Οι σχετικές επεµβάσεις θα µπορούσαν να ενταχθούν στα πλαίσια µιας γενικότερης ανακαίνισης των ξενοδοχείων, κάτι που είναι αναγκαίο ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, ώστε να διατηρούνται σε υψηλή ποιότητα οι υπηρεσίες, όπως άλλωστε επιβάλλει ο διεθνής ανταγωνισµός στον χώρο αυτό. Επιπλέον, µπορούν να ληφθούν υπόψη και κατά τον αρχικό σχεδιασµό µιας ξενοδοχειακής µονάδας εξοικονοµώντας χρόνο και κόστος. Ο βιοκλιµατικός σχεδιασµός στα νέα ξενοδοχεία ή και στις επεκτάσεις των παλαιών αποτελεί ένα ακόµη εργαλείο προς εξοικονόµηση ενέργειας. e) Ολοκλήρωση Εργοστασίου Ηλεκτρικής Ενέργειας Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10,0 εκ. ) Το έργο αυτό αφορά την ολοκλήρωση ενός νέου εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για την καλύτερη εξυπηρέτηση της περιοχής, όπου 114

132 παρουσιάζονται αυξητικές τάσεις στην κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας. Με αυτό το έργο επιλύεται η ενεργειακή ζήτηση σε όλο το νησί. Ωστόσο, θα πρέπει να εξεταστεί και η δυνατότητα λειτουργίας του µε χρήση φυσικού αερίου, καθώς επίσης και η πρόθεση και η δυνατότητα µεταφοράς του στην Νότια Ρόδο. Σε αυτήν την κατεύθυνση είναι και η σχετική πρόταση της Greenpeace, η οποία αντιτίθεται σθεναρά στη δηµιουργία νέου εργοστασίου της ΕΗ. Πιο συγκεκριµένα σε ανακοίνωσή της αναφέρει: [15] «Η προοπτική της καθαρής ενέργειας στη Ρόδο Η ΕΗ απεργάζεται τη δηµιουργία νέου ρυπογόνου πετρελαϊκού σταθµού ηλεκτροπαραγωγής στη Ρόδο, όταν το νησί διαθέτει ένα τεράστιο δυναµικό ανανεώσιµων πηγών ενέργειας που θα µπορούσε να καλύψει το σύνολο σχεδόν των ενεργειακών αναγκών στα χρόνια που έρχονται. Η Greenpeace υποστηρίζει ένα διαφορετικό ενεργειακό µέλλον για τη Ρόδο και τα υπόλοιπα νησιά, βασισµένο στην ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, την εξοικονόµηση ενέργειας και τις καθαρές τεχνολογίες. Στην περίπτωση της Ρόδου θα µπορούσαν να γίνουν άµεσα τα εξής: Ένα πρόγραµµα εξοικονόµησης ενέργειας µε την υποκατάσταση των συµβατικών λαµπτήρων από οικονοµικούς λαµπτήρες χαµηλής κατανάλωσης. Αν δίνονταν κίνητρα ώστε κάθε νοικοκυριό να αλλάξει απλώς µία λάµπα, θα είχαµε εξοικονόµηση 0,5% περίπου, άµεσα και µε ελάχιστο κόστος. Αντίστοιχη εξοικονόµηση (0,5%) θα είχαµε αν δίνονταν κίνητρα ώστε το 10% των νοικοκυριών να υποκαταστήσουν τον κλασικό ηλεκτρικό θερµοσίφωνα µε ηλιακό. Η δηµιουργία ενός ηλιοθερµικού σταθµού ηλεκτροπαραγωγής ισχύος µεγαβάτ ( MW ) στη Ρόδο (µε ή χωρίς αποθήκευση της παραγόµενης ενέργειας) θα µπορούσε να καλύψει σηµαντικό ποσοστό των ενεργειακών αναγκών του νησιού ιδίως κατά τις καλοκαιρινές περιόδους αιχµής. Σηµαντική θα ήταν και η ενίσχυση των αιολικών στη Ρόδο, πιθανώς σε συνεργασία µε κάποιον αντλησιοταµιευτήρα. Η αξιοποίηση της πλεονάζουσας βιοµάζας (άχυρα σιτηρών, κλαδιά αµπελιών και ελαιόδεντρων) µπορεί να ενισχύσει το ηλεκτρικό δίκτυο του νησιού µε άλλα 5 MW. Ταυτόχρονα, η βιοµάζα αυτή µπορεί να προσφέρει και 20 θερµικά MW για παράλληλες χρήσεις (π.χ. θέρµανση χώρων, θερµοκηπίων, κ.λπ). Αρκετά µεγαβάτ ισχύος µπορούν να προσφέρουν και τα φωτοβολταϊκά συστήµατα (σε µικρούς ηλιακούς σταθµούς ή/και σε κτιριακές εφαρµογές) που έχουν το πλεονέκτηµα ότι παράγουν το µέγιστο της ενέργειας όταν την χρειάζονται 115

133 περισσότερο οι καταναλωτές (δηλαδή τις µεσηµεριανές ώρες αιχµής). Θα µπορούσαν ακόµη να ενισχυθούν εκατοντάδες µικρές εφαρµογές γεωθερµικών αντλιών θερµότητας για θέρµανση και ψύξη, οι οποίες (ιδίως στο κοµµάτι της ψύξης το καλοκαίρι) υποκαθιστούν ηλεκτρικό ρεύµα που σήµερα καταναλώνουν τα κλιµατιστικά. Με στόχο την ενίσχυση του ηλεκτρικού συστήµατος και την αποτροπή µπλακ άουτ, υπάρχει επίσης η δυνατότητα µετατόπισης 55 MW φορτίων αιχµής για κλιµατισµό µε χρήση παγολεκανών (µια τεχνική που ήδη εφαρµόζεται πιλοτικά στη Ρόδο). Υπάρχει επίσης η δυνατότητα ηλιακού κλιµατισµού σε ξενοδοχεία και άλλα εµπορικά κτίρια. Η υιοθέτηση των παραπάνω µπορεί να εγγυηθεί µια διαφορετική προοπτική για τη Ρόδο, απαλλαγµένη από την πετρελαϊκή εξάρτηση, µε παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος και ενίσχυση της τοπικής ανάπτυξης. Το ενεργειακό µέλλον της Ρόδου (αλλά και όλων των νησιών) είναι σήµερα σε ένα κρίσιµο σταυροδρόµι. Ο δρόµος που θα επιλέξουµε σήµερα θα καθορίσει τα πράγµατα για µια ολόκληρη γενιά. Και θα ήταν παράλογο να στερήσουµε από τη γενιά αυτή την προοπτική ενός ηλιακού µέλλοντος». Αναµφίβολα, οι προτάσεις της Greenpeace είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες και χρήζουν µεγάλης προσοχής από τους αρµόδιους, αλλά και από όλους εµάς τους πολίτες γενικώς. f) Μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος από το βιοαερίου χωµατερής ήµου Ροδίων (Εκτιµώµενος προϋπολογισµός 3,5 εκ. ) [3] Το προτεινόµενο έργο προβλέπει τη συλλογή του βιοαερίου και αντίστοιχα τη µεταφορά του στην εγκατάσταση ηλεκτροπαραγωγής, µέσω ενός δικτύου κατακόρυφων και οριζόντιων αγωγών εντός του όγκου των απορριµµάτων. Το βιοαέριο από το χώρο ταφής των απορριµµάτων θα διοχετεύεται στις εγκαταστάσεις της µονάδας για να µετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ εκτιµάται ότι η διαθέσιµη «πρώτη ύλη» επαρκεί για να λειτουργεί η εγκατάσταση µε την ίδια δυναµικότητα για πάνω από τρεις δεκαετίες. Τα περιβαλλοντικά και οικονοµικά οφέλη είναι πολλά από τη λειτουργία της µονάδας, καθώς λόγω της συλλογής του βιοαερίου περιορίζονται οι οσµές, ενώ παράλληλα θα προκύπτουν και κέρδη από την παραγωγή και διάθεση του ηλεκτρικού ρεύµατος και την τηλεθέρµανση δηµόσιων κτιρίων. 116

134 Η ίδια µονάδα θα µπορεί να λειτουργεί και ως παραγωγός θερµικής ενέργειας (σε µορφή ζεστού νερού), το οποίο θα είναι διαθέσιµο για χρήσεις θέρµανσης σε κτίρια πλησίον της εγκατάστασης ή για τη µελλοντική εγκατάσταση εξάτµισης των υγρών αποβλήτων που προκύπτουν κατά τη λειτουργία της χωµατερής. Στους σχεδιασµούς περιλαµβάνονται, επίσης, υποδοµές για την τηλεθέρµανση σχολείων, κολυµβητηρίων, αθλητικών εγκαταστάσεων και άλλων δηµοσίων κτιρίων, στο πλαίσιο πάντα των ανταποδοτικών οφελών. g) Building ήµου Ροδίων. Επενδύσεις στις εναλλακτικές µορφές ενέργειας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5,5 εκ. ) Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο σχέδιο το οποίο στοχεύει µέσα από την κατασκευή και λειτουργία των κατάλληλων υποδοµών ανανεώσιµων πηγών ενέργειας στη µέγιστη κατά το δυνατό υποκατάσταση της ηλεκτρικής ενέργειας, µε πρώτη φάση την πλήρη ενεργειακή αυτάρκεια των δηµοτικών υπηρεσιών και των αναγκών ηµοτικού Ηλεκτροφωτισµού. Το έργο θα περιλαµβάνει ένα ηλεκτρονικό σύστηµα ενεργειακής και περιβαλλοντικής διαχείρισης κτιρίων, το οποίο αφενός, θα παρέχει τις καλύτερες δυνατές περιβαλλοντικές συνθήκες, λαµβάνοντας υπόψη τις τεχνικές προδιαγραφές και ιδιαιτερότητες κάθε κτιρίου, και, αφετέρου, θα εξοικονοµεί ενέργεια από µονάδες θέρµανσης, ψύξης, αερισµού και φωτισµού. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα µπορούσαν να αξιοποιηθούν κατάλληλα φωτοβολταϊκά συστήµατα, καθώς και άλλες αντίστοιχες υποδοµές που θα µπορούν να εκµεταλλεύονται τη µεγάλη ηλιοφάνεια που χαρακτηρίζει την Ρόδο. Παράλληλα, µπορεί να εξεταστεί και η περίπτωση αξιοποίησης µορφών ΑΠΕ, όπως η αιολική ή θαλάσσια/υδραυλική ενέργεια, µε ταυτόχρονο όµως σεβασµό στον φυσικό πλούτο της πόλης της Ρόδου µιας κατεξοχήν τουριστικής περιοχής. Για τη δηµιουργία των απαραίτητων υποδοµών στους τοµείς ΑΠΕ διαπιστώνεται έντονο ενδιαφέρον για την υλοποίηση των σχετικών έργων, µέσω συµπράξεων ηµοσίου και Ιδιωτικού Τοµέα (Σ ΙΤ). h) ιάνοιξη γεωτρήσεων άρδευσης του πρασίνου της πόλης µε χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας (εκτιµώµενος προϋπολογισµός ). Για λόγους περιβαλλοντικής υφής προτείνεται η λύση της αφαλάτωσης, µε την προοπτική να χρησιµοποιείται µία σηµαντική ποσότητα νερού για τις καθηµερινές νυχτερινές πλύσεις των δρόµων της πόλης, ιδίως το καλοκαίρι. 117

135 ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΥΠΟ ΟΧΕΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΠΑΡΚΑ) a) Κατασκευή Επιχειρηµατικού Πάρκου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10εκ. ) Με βάση το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού για τη Βιοµηχανία Νοτίου Αιγαίου, προτείνεται η δηµιουργία 550 στρεµµάτων οργανωµένων υποδοχέων (βιοµηχανικά ή/και βιοτεχνικά πάρκα). Στην περίπτωση της πόλης της Ρόδου, µπορεί να δηµιουργηθεί ένας υποδοχέας µεσαίου µεγέθους, έκτασης περίπου 300 στρεµµάτων (ή µπορεί να είναι δύο µικρότεροι), που θα µπορεί να φιλοξενήσει έναν µεγάλο αριθµό οχλουσών δραστηριοτήτων, καθώς και βιοτεχνιών του πρωτογενή τοµέα, όπως επίσης και καινοτοµικών επιχειρήσεων, εκτός από εκείνων που θα εγκατασταθούν στην Τεχνόπολη. Η προοπτική της ανάπτυξης µιας τέτοιας εξέλιξης είναι για την πόλη της Ρόδου, σε σύγκριση και µε άλλες περιοχές της χώρας (αλλά και σε διεθνές επίπεδο), δυνατή, σε συνδυασµό κιόλας µε την προτεινόµενη ίδρυση της Τεχνόπολης. Εικ.3.20: Posters για την προώθηση των ΑΠΕ. 118

136 ος ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ: «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ» [2], [3] Ο Άξονας ράσης 4 περιλαµβάνει τις ακόλουθες κατηγορίες παρεµβάσεων: 1. Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού 2. Ενίσχυση Υποδοµών Εκπαίδευσης, Υγείας και Πρόνοιας 3. Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον Τοµέα της Ψυχικής Υγείας, Ανάπτυξη της Α'θµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ a) Ενίσχυση της Προσαρµοστικότητας του Ανθρώπινου υναµικού και των Επιχειρήσεων (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) Το πλαίσιο αυτών των δράσεων περιλαµβάνει έργα που στοχεύουν να συµβάλλουν στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της προσαρµοστικότητας του ανθρώπινου δυναµικού και γενικά των επιχειρήσεων. Αυτό θα επιδιωχθεί µε στοχευµένες παρεµβάσεις για αναβάθµιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναµικού, σύµφωνα µε ένα παραγωγικό πρότυπο το οποίο θα συνδυάζει την πολυαπασχόληση, καθώς πρέπει να καµφθούν οι συνέπειες της εποχικότητας στην εργασία στον τοµέα του τουρισµού στην περιοχή και παράλληλα να δηµιουργηθούν οι προϋποθέσεις για βιώσιµες επιχειρηµατικές µονάδες και για βελτίωση των υπηρεσιών, κυρίως στον τουριστικό τοµέα. b) ιευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση Ενσωµάτωση του συνόλου του ανθρώπινου δυναµικού σε µια κοινωνία ίσων ευκαιριών, (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός 1 εκ. ) Η πρόκληση που αντιµετωπίζει µπροστά του ο Νοµός ωδεκανήσου είναι η τόσο η διατήρηση και η αύξηση της ανταγωνιστικότητας, όσο και η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης µε ταυτόχρονη προώθηση ίσων ευκαιριών για το σύνολο του ανθρώπινου δυναµικού. Οι προοπτικές που υπάρχουν στην απασχόληση του ανθρώπινου δυναµικού µπορούν να συνδεθούν µε τοµείς δυναµικούς, όπως είναι ο πολιτισµός, ο εναλλακτικός τουρισµός, οι µεταφορές, αλλά και το περιβάλλον. Επιπλέον, µπορεί να 119

137 δοθεί έµφαση στις δράσεις καταπολέµησης της αδήλωτης εργασίας, καθώς και σε ενέργειες κατάρτισης στον τουριστικό τοµέα, στον πολιτισµό, το περιβάλλον και τις µεταφορές. Γενικά, οι δράσεις επικεντρώνονται στα: Εκσυγχρονισµός και αναβάθµιση των συστηµάτων που ρυθµίζουν την αγορά εργασίας Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης Υποστηρικτικά µέτρα προώθησης της ισότητας των φύλων στην απασχόληση ιεύρυνση/εµβάθυνση του κοινωνικού διαλόγου Πρόληψη και αντιµετώπιση του κοινωνικού αποκλεισµού ευπαθών οµάδων - Ολοκληρωµένες δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευάλωτες οµάδες Ανάπτυξη της κοινωνικής οικονοµίας για την απασχόληση ευάλωτων οµάδων Ενέργειες στήριξης ατόµων που χρήζουν βοήθειας ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΥΠΟ ΟΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ, ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Στον τοµέα των υποδοµών υγείας, εκπαίδευσης και πρόνοιας γενικά οι δράσεις επικεντρώνονται στα: Κατασκευή υποδοµών όλων των εκπαιδευτικών βαθµίδων, εκσυγχρονισµός της υλικοτεχνικής υποδοµής και δηµιουργία βιβλιοθηκών. Αναβάθµιση των υποδοµών πρωτοβάθµιας φροντίδας, βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών υγείας µέσω της βελτίωσης του εξοπλισµού και της συµπλήρωσης των κύριων υποδοµών. Επίσης, προβλέπεται η κατασκευή βρεφικών και παιδικών σταθµών, καθώς και λοιπών υποδοµών πρόνοιας. Στην κατηγορία παρεµβάσεων περιλαµβάνονται τα ακόλουθα ενδεικτικά έργα: a) Ανέγερση Γυµνασίων - Λυκείων (9 Γυµνάσιο Ρόδου, Γυµνάσιο περιοχής Ανάληψης, Αθλητικό Γυµνάσιο, Γυµνάσιο περιοχής Αγίου Νικολάου) (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5 εκ. ) b) Ανέγερση ΤΕΕ Ανάληψης (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1 εκ. ) c) ηµιουργία Τµήµατος ΤΕΙ Ρόδου (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5 εκ. ) d) Ανέγερση ηµοτικών Σχολείων περιοχών Μεσαιωνικής Πόλης, ασκάλων, Άνω Ροδίνι, Μακρύ Στενό, Ροδοπούλα, Αγ. Αποστόλων, Οικοπεδικού Συνεταιρισµού Πολυτέκνων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 10 εκ. ) 120

138 e) ηµιουργία Νηπιαγωγείων περιοχής Μακρύ Στενό, Ροδοπούλα, Αγ. Απόστολοι, Σγουρού, Οικοπεδικού Συνεταιρισµού Πολυτέκνων (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 5εκ ) Σηµειώνεται, επίσης, ότι στην περιοχή υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον από τον ιδιωτικό τοµέα που καθιστά δυνατή την ανέγερση σχολείων και νηπιαγωγείων µέσω της διαδικασίας των Σ ΙΤ Ε ΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ Α ΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙ ΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Σε ότι αφορά γενικά τον τοµέα της υγείας, προτείνονται µέτρα και για άλλες πτυχές του, όπως είναι ο τοµέας της ψυχικής υγείας, η ανάπτυξη της πρωτοβάθµιας φροντίδας και γενικά η προάσπιση της δηµόσιας υγείας του πληθυσµού. Στα πλαίσια αυτά προτείνονται ενδεικτικά τα εξής: a) Πρόγραµµα «Βοήθεια στο σπίτι» (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) b) ηµιουργία υποδοµών φροντίδας υγείας παιδιών (εκτιµώµενος προϋπολογισµός 1,5 εκ. ) c) Κέντρα ηµερήσιας φροντίδας ηλικιωµένων (εκτιµώµενος ετήσιος προϋπολογισµός ) 121

139 4 o ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΙΕΡΑΡΧΗΣΗΣ ( ), ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ, ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ [1], [3] 4.1. ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΡΑΣΕΩΝ Είναι σηµαντικό να τονίσουµε ότι όλα τα προτεινόµενα αυτά έργα προβλέπεται να υλοποιηθούν µέσα σε ένα διάστηµα τουλάχιστον δεκαπενταετίας και αυτό γιατί η ταυτόχρονη κάλυψη όλων των αναγκών, όπως αυτές προκύπτουν από την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης της πόλης, δεν είναι δυνατή για µια σειρά από λόγους. Αυτό συµβαίνει όχι µόνο λόγω των τεχνικών δυσκολιών που πιθανόν να ανακύψουν κατά την παράλληλη εκτέλεση τόσων µεγάλων έργων στην πόλη, αλλά το κυριότερο πρόβληµα εστιάζεται στο σαφώς εξαιρετικά µεγάλο ύψος των χρηµατοδοτικών πόρων που απαιτούνται. Εποµένως, είναι αναγκαία µία κατ' αρχήν διαβάθµιση των προτεινόµενων έργων στις εξής τρεις κατηγορίες: Τα έργα άµεσης προτεραιότητας (Α), η υλοποίηση των οποίων µπορεί να δροµολογηθεί άµεσα και σε κάθε περίπτωση εντός της τρέχουσας πενταετίας ( ), πολλά από τα οποία µάλιστα έχουν ήδη ξεκινήσει. Έργα δεύτερης προτεραιότητας (Β), η υλοποίηση των οποίων προβλέπεται στην επόµενη πενταετία ( ). Έργα τρίτης προτεραιότητας (Γ), δηλαδή παρεµβάσεις των οποίων µεν η σκοπιµότητα δεν αµφισβητείται, όµως κρίνεται αναγκαία η µετάθεση τους στην µεθεπόµενη πενταετία ( ). Πρέπει να σηµειωθεί επίσης, ότι οι κατηγορίες αυτές παρεµβάσεων δεν θα πρέπει να αντιµετωπίζονται µε στατικό τρόπο, αλλά δυναµικά, δεδοµένου πως η δυνατότητα εξεύρεσης πρόσθετων χρηµατοδοτικών πόρων (στο πλαίσιο για παράδειγµα µελλοντικών αναθεωρήσεων των Επιχειρησιακών Προγραµµάτων), είτε ενδεχοµένως η επιτάχυνση της διαδικασίας ωρίµανσης κάποιων από αυτά τα έργα θα µπορούσαν να µεταφέρουν ορισµένα από τη µία κατηγορία σε µία άλλη, όπως επίσης και αντίστροφα η καθυστέρηση στις διαδικασίες ωρίµανσης κάποιων έργων προηγούµενης κατηγορίας θα µπορούσε να οδηγήσει στη µετάθεση τους σε επόµενη κατηγορία υλοποίησης. 122

140 4.2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Η διάκριση των έργων στη βάση προτεραιότητας εκτέλεσής τους έγινε σύµφωνα µε τα εξής κριτήρια: Αναπτυξιακό Κριτήριο, σύµφωνα µε το οποίο εξετάζεται ο βαθµός κάλυψης των διαπιστωθέντων αναγκών µίας περιοχής από το προτεινόµενο έργο συναρτήσει οικονοµικών, κοινωνικών και τεχνικών χαρακτηριστικών της. Κριτήριο υναµισµού, όπου κρίνεται, µε βάση την ήδη υπάρχουσα τεχνογνωσία, ευκολότερη η υλοποίηση κάποιων παρεµβάσεων σχετικά µε άλλες, οι οποίες θα πρέπει να συνεχιστούν, στον βαθµό που συµµετέχουν στην ευρύτερη στρατηγική ανάπτυξης της περιοχής παρέµβασης. Κριτήριο Αποδοτικότητας των παρεµβάσεων, όπου και εξετάζεται η ανάγκη καλύτερης και αµεσότερης αξιοποίησης των υφιστάµενων χρηµατοδοτικών πόρων για την επίτευξη του µεγαλύτερου δυνατού αποτελέσµατος. Κριτήριο Ωριµότητας, έτσι ώστε ο προγραµµατισµός να λαµβάνει υπόψη του το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εµπροσθοβαρικής υλοποίησης των παρεµβάσεων κατά τη νέα προγραµµατική περίοδο, αλλά και να αποφεύγει τις ιδιαίτερα σηµαντικές καθυστερήσεις του παρελθόντος. Χρηµατοδοτικό κριτήριο, όπου όπως είναι αντιληπτό περιλαµβάνεται το συνολικό απαιτούµενο κόστος για τα προτεινόµενα έργα σε σχέση µε τους υφιστάµενους χρηµατοδοτικούς πόρους, οι τυχόν εναλλακτικές πηγές χρηµατοδότησης κλπ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Ο Πίνακας που ακολουθεί, παρουσιάζει την κατανοµή των προτεινόµενων παρεµβάσεων στις τρεις χρονικές περιόδους που αναφέρθηκαν, σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις των µελετητών του στρατηγικού σχεδιασµού του ήµου και του Νοµού. Η συνολική δαπάνη εφαρµογής εκτιµήθηκε στο ποσό των τετρακοσίων (400) εκατοµ. σε τρέχουσες τιµές, µε χρονικό ορίζοντα τη δεκαπενταετία, εξαιρώντας βεβαίως το τεράστιο ποσό των 200 εκατ. που απαιτείται για την κατασκευή του Κολοσσού της Ρόδου, ένα έργο το οποίο όσο εντυπωσιακό και αν ακούγεται δεν θεωρείται ως ένα θέµα άµεσης προτεραιότητας για τον ήµο. 123

141 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΡΑΣΕΩΝ - ΒΑΘΜΟΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΑΞΟΝΑΣ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 1: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ - ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Παρεµβάσεις αστικού - πολεοδοµικού χαρακτήρα σε περιοχές ιδιαίτερου πολιτιστικού ενδιαφέροντος Α/Α a b c d e f g h i j k l ΕΡΓΟ Αξιοποίηση εγκαταλειµµένων κτιρίων και οικοπέδων Μεσαιωνικής Πόλης Αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων, εκτός της Μεσαιωνικής Πόλης Κατασκευή κτιρίων ιοικητικών Υπηρεσιών του ήµου και άλλων φορέων Μετατροπή της Νέας Αγοράς σε σύγχρονο Εµπορικό Κέντρο Αναβάθµιση εµπορικού κέντρου Αναµόρφωση ηµοτικού Θεάτρου Ανάδειξη του ιστορικού µνηµείου του Χαµάµ Ανάδειξη και Αξιοποίηση Πάρκου Ροδίνι Ανάπλαση περιοχών Μαράσι και Νεοχώρι Κατασκευή Συνεδριακού Κέντρου Εκθεσιακού Χώρου µε ειδική Αίθουσα Τύπου και τηλεπικοινωνιακές υποδοµές Ολοκλήρωση της εκπόνησης και θεσµοθέτηση του νέου ΓΠΣ ηµιουργία ενιαίου θαλάσσιου µετώπου, από την Εφορία (.Ο.Υ.) µέχρι και το Ενυδρείο ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ m Ανακατασκευή του Κολοσσού της Ρόδου

142 ΑΞΟΝΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Α/Α ΕΡΓΟ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 1: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ - ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ηµιουργία θεσµών και διενέργεια εκδηλώσεων για την καλλιέργεια και προβολή του πολιτιστικού προϊόντος της περιοχής ιαφοροποίηση - αναδιοργάνωση των παρεχόµενων τουριστικών υποδοµών και υπηρεσιών στην Πόλη της Ρόδου Εφαρµογές Καινοτοµίας για την ανάπτυξη πολιτιστικού τουρισµού a b c d a b c d e f a b c d Ίδρυση ιεθνούς Ακαδηµίας Πολιτισµού Ρόδου ηµιουργία Πολιτιστικών Κέντρων σε γειτονιές της πόλης ιοργάνωση Μεσαιωνικού Φεστιβάλ Νοµαρχιακό Πολιτιστικό Πολυκέντρο Ρόδου Κέντρο Επισκεπτών νοµού ωδεκανήσου ηµιουργία θεµατικού πάρκου ήµου Ροδίων ηµιουργία Κέντρου Ανάπτυξης και Προώθησης Εναλλακτικών τουρισµού ήµου Ροδίων ηµιουργία Κέντρου Ανάπτυξης και εφαρµογής υπηρεσιών υψηλής τεχνολογίας ηµιουργία Υποθαλάσσιου Καταδυτικού Πάρκου ήµου Ροδίων ηµιουργία Υποδοµών για την ανάπτυξη ναυτικών αθληµάτων Κέντρο Εικονικής Αναπαράστασης για την Ιπποτοκρατία Κέντρο Εικονικής Αναπαράστασης για τις Ιστορικές Προσωπικότητες της αρχαίας Ρόδου Αρχαιολογικό Πάρκο της Ακρόπολης Ρόδου Καινοτοµικό Μουσείο και Κέντρο Έρευνας για τη µετανάστευση και τις παροικίες των ωδεκανησίων στο εξωτερικό (= *) *

143 ΑΞΟΝΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Α/Α ΕΡΓΟ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 2: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Ίδρυση ιεθνούς Πανεπιστηµίου ωδεκανήσου Τεχνόπολις Ρόδου Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών: Προώθηση e-government, e-education, e-health a b c d e f Εκσυγχρονισµός Υποδοµής τηλεπικοινωνιών (συµπεριλαµβανοµένων των ευρυζωνικών δικτύων) Υποδοµές ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ήµου Ροδίων Κοινωνικό Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών ήµου Ροδίων Τηλεβοήθεια - Τηλεειδοποίηση ήµου Ροδίων Κέντρο Εκπαίδευσης Ασφαλούς Οδήγησης και Βελτίωσης Οδικής Aαφάλειας ηµιουργία Περιφερειακού Παρατηρητηρίου Επιχειρηµατικότητας µε τη χρήση ευφυών συστηµάτων παρακολούθησης των επιδόσεων της περιοχής g Ανάπτυξη e-market h E-Health i j Χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών στον τοµέα της εκπαίδευσης Wire-less Μεσαιωνική Πόλη - ίκτυο Ασύρµατης Πόλης

144 ΑΞΟΝΑΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Α/Α ΕΡΓΟ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 2: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Ενίσχυση Παραγωγικού - Επιχειρηµατικού Περιβάλλοντος Προαγωγή της Γνώσης µε Ενίσχυση του Ανθρώπινου υναµικού στις Μεταπτυχιακές Σπουδές, στην Έρευνα και στην Καινοτοµία Εκπαίδευση και ια Βίου Μάθηση a b a b c Ενίσχυση Επενδυτικών Σχεδίων Clustering Ενίσχυση Ερευνητικών Προγραµµάτων Παροχή υποτροφιών µεταπτυχιακών σπουδών Αναβάθµιση της ποιότητας της εκπαίδευσης Ενίσχυση προγραµµάτων επαγγελµατικής κατάρτισης και επαγγελµατικής εκπαίδευσης και σύνδεση της εκπαίδευσης µε την αγορά εργασίας Ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης, διευκόλυνση της πρόσβασης και µείωση του κοινωνικού αποκλεισµού στην εκπαίδευση

145 ΑΞΟΝΑΣ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 3: ΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Κατασκευή και αναβάθµιση οδικών αξόνων και τµηµάτων του οδικού δικτύου και σχετικών υποδοµών Αναβάθµιση λιµενικών υποδοµών Βελτίωση συστήµατος αεροπορικών µεταφορών Α/Α a b c d ΕΡΓΟ Βελτίωση Λεωφόρου Ρόδου Καλλιθέας Περιµετρική Οδός πόλεως Ρόδου ηµιουργία περιµετρικού δακτυλίου τµήµα Γ.Σεφέρη - Οικισµός Κρητικών ηµιουργία Νέας Εισόδου Πόλεως Ρόδου ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ (πλέον απαλλοτροιώσεων) (πλέον απαλλοτροιώσεων) Κατασκευή e ποδηλατοδρόµων f Κατασκευή Γκαράζ a b c Έργα εκσυγχρονισµού λιµένων Ρόδου Ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης στον εµπορικό λιµένα Ρόδου και ενίσχυση υποδοµών παραλαβής λυµάτων από τα πλοία ηµιουργία σύνθετων λιµενικών τουριστικών υποδοµών και παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών Ολοκλήρωση εγκαταστάσεων αεροδροµίου Ρόδου και βελτίωση της διάταξης τους στο χώρο µε σκοπό την καλύτερη εξυπηρέτηση της αυξηµένης διακίνησης επιβατών και την προστασία του δοµηµένου περιβάλλοντος της περιοχής

146 ΑΞΟΝΑΣ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 3: ΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Υποδοµές στους τοµείς Περιβάλλοντος και Ενέργειας Υποδοµές οργανωµένων υποδοχέων επιχειρηµατικότητας (Επιχειρηµατικά Πάρκα) Α/Α a b c d e f g h ΕΡΓΟ Εφαρµογή του Περιφερειακού Σχεδίου ιαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, όσον αφορά την πόλη της Ρόδου Εφαρµογή Ολοκληρωµένου Προγράµµατος Ανακύκλωσης Απορριµµάτων Οργάνωση αποκοµιδής απορριµµάτων και προµήθεια κάδων σύγχρονης τεχνολογίας Αναδάσωση περιοχών και προστασία από οικοπεδοποίηση των καµένων δασικών εκτάσεων Ολοκλήρωση Εργοστασίου Ηλεκτρικής Ενέργειας Ρόδου Μονάδα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύµατος από το βιοαερίου χωµατερής ήµου Ροδίων Building ήµου Ροδίων. Επενδύσεις στις εναλλακτικές µορφές ενέργειας ιάνοιξη γεωτρήσεων άρδευσης του πρασίνου της πόλης µε χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας Κατασκευή Επιχειρηµατικού Πάρκου ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ

147 ΑΞΟΝΑΣ ΑΞΟΝΑΣ ΡΑΣΗΣ 4: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού Ενίσχυση Υποδοµών Υγείας, Εκπαίδευσης και Πρόνοιας Εδραίωση της µεταρρύθµισης στον τοµέα της Ψυχικής Υγείας, ανάπτυξη της Α βάθµιας Φροντίδας Υγείας και προάσπιση της ηµόσιας Υγείας του πληθυσµού Α/Α a b a ΕΡΓΟ Ενίσχυση της Προσαρµοστικότητας του Ανθρώπινου υναµικού και των Επιχειρήσεων ιευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση Ενσωµάτωση του συνόλου του ανθρώπινου δυναµικού σε µια κοινωνία ίσων ευκαιριών Ανέγερση Γυµνασίων - Λυκείων (9 Γυµνάσιο Ρόδου, Γυµνάσιο περιοχής Ανάληψης, Αθλητικό Γυµνάσιο, Γυµνάσιο περιοχής Αγίου Νικολάου) ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ[ ] ΑΠΑΝΗ ΕΦΑΠΑΞ ΑΠΑΝΗ ΕΤΗΣΙΑ b Ανέγερση ΤΕΕ Aνάληψης c ηµιουργία Τµήµατος ΤΕΙ Ρόδου d Ανέγερση ηµοτικών Σχολείων περιοχών Μεσαιωνικής Πόλης, ασκάλων, Άνω Ροδίνι, Μακρύ Στενό, Ροδοπούλα, Αγ. Αποστόλων, Οικοπεδικού Συνεταιρισµού Πολυτέκνων e ηµιουργία Νηπιαγωγείων περιοχής Μακρύ Στενό, Ροδοπούλα, Αγ. Απόστολοι, Σγουρού, Οικοπεδικού Συνεταιρισµού Πολυτέκνων a b c Πρόγραµµα «Βοήθεια στο σπίτι» ηµιουργία υποδοµών φροντίδας υγείας παιδιών Κέντρα ηµερήσιας φροντίδας ηλικιωµένων ΒΑΘΜΟΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Β Γ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: * Α=Περίοδος * Β=Περίοδος * Γ=Περίοδος ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ = 400 εκ. (+200 εκ. έργο "Ανακατασκευή του Κολοσσού της Ρόδου") 130

148 4.4. ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΗΣΗΣ Σε επίπεδο ενός ήµου, ως βασικές πηγές χρηµατοδότησης (µία ή συνδυασµός περισσότερων) µπορούν να προσδιορισθούν οι εξής ακόλουθοι: Ιδίοι πόροι Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα (ΠΕΠ) Προγράµµατα Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Προγράµµατα Υπουργείου Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης (π.χ. «Θησέας») Προγράµµατα Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών (π.χ. «ΣΑΤΑ») Τοµεακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα Προγράµµατα ηµόσιων Επιχειρήσεων και Οργανισµών (π.χ ΕΗ, ΟΤΕ) Προγράµµατα Ειδικών ράσεων διαφόρων Υπουργείων (π.χ. Πολιτισµού, Παιδείας, Κοινωνικών Υπηρεσιών, ΠΕΧΩ Ε, Μεταφορών κ.ά.) Προγράµµατα Σ ΙΤ, συγχρηµατοδότησης δηλαδή δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα Επενδυτικά Σχέδια ιδιωτικών επιχειρήσεων Επενδυτικά Σχέδια συνεργασίας ήµου και επιχειρήσεων Προγράµµατα και Πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. «jessika») Προγράµµατα και Πρωτοβουλίες άλλων Ευρωπαϊκών και ιεθνών Οργανισµών. 131

149 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στα πλαίσια της εργασίας ασχοληθήκαµε µε την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης του ήµου Ροδίων και της ευρύτερης περιοχής, όπου και µε τη βοήθεια της SWOT ANALYSIS εντοπίσαµε τα πλεονεκτήµατα, τα µειονεκτήµατα, τις ευκαιρίες και τις απειλές που παρουσιάζονται σχετικά µε τις προοπτικές ανάπτυξης της περιοχής σύµφωνα µε τα υπάρχοντα δεδοµένα και συνθήκες. Επίσης, µεγάλο µέρος της εργασίας περιελάµβανε τη µελέτη των µέχρι στιγµής προτάσεων που έχουν γίνει για παρεµβάσεις και έργα αντίστοιχα µε τους στρατηγικούς στόχους που έχουν τεθεί. Συµπερασµατικά, εποµένως, µπορούµε να πούµε ότι αναµφίβολα υπάρχουν πολλές δυνατότητες, υπό κάποιες προϋποθέσεις, για σηµαντική ανάπτυξη της πόλης της Ρόδου στους ζητούµενους νευραλγικούς τοµείς, όπως αυτός των υποδοµών, των υπηρεσιών και της οικονοµικής δραστηριότητας γενικότερα. Όλες οι προτεινόµενες δράσεις και παρεµβάσεις κινούνται, όπως διεξοδικά έχει αναλυθεί, στα πλαίσια των αξόνων για «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ - ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ», µέσω «ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΙΑΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ», µε απαραίτητη την ενίσχυση και ανάπτυξη του τοµέα των «ΥΠΟ ΟΜΩΝ, ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΙΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ την ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΑΕΙΦΟΡΙΑ» και έχοντας ως έντονο χαρακτηριστικό και επιδίωξη την «ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ». Παρατηρούµε, δηλαδή, πώς αλληλοσυµπληρώνονται και αλληλοσυνδέονται µεταξύ τους οι άξονες δράσεις µε κοινό σκοπό τη συνολική ανάπτυξη και ευηµερία της περιοχής. Μεταξύ τους πρέπει να υλοποιηθούν παράλληλα, καθώς δεν µπορεί να σταθεί και να λειτουργήσει πλήρως κάποιος µόνος του, σύµφωνα µε τους στόχους που έχουν τεθεί, χωρίς την υποστήριξη των υπολοίπων. εν µπορούµε και δεν πρέπει δηλαδή να παραµερίσουµε συνολικά τις παρεµβάσεις ενός άξονα προς προτεραιότητα ενός άλλου αποδίδοντάς τους µικρότερη σηµασία. Βέβαια, τα έργα µεταξύ τους έχουν, όπως έχει εξηγηθεί, µια οικονοµική και χρονολογική ιεράρχηση που θα επιτρέψει την υλοποίησή τους µε ορθολογική χρήση των διαθέσιµων πόρων, ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι όλοι οι άξονες τρέχουν παράλληλα. Με άλλα λόγια, η αναβάθµιση και επέκταση του τοµέα των Υπηρεσιών και των Υποδοµών στον ήµο Ροδίων αποτελεί µία προτεραιότητα η οποία αποσκοπεί στη βελτίωση της ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας της πόλης της Ρόδου, ως 132

150 µέρους εργασίας, διαµονής και αναψυχής, ενώ παράλληλα η υιοθέτηση πολιτικών στους τοµείς του ανθρώπινου δυναµικού και της ενίσχυσης των κοινωνικών υπηρεσιών θα δηµιουργήσουν το αναγκαίο πλαίσιο για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη βιωσιµότητα της ανάπτυξης. Στις προσπάθειες αυτές πολύτιµο εργαλείο θα αποτελέσει σαφώς η καινοτοµία και η χρήση των νέων τεχνολογιών µε τις πολυποίκιλες και σηµαντικές δυνατότητες εφαρµογής που διαθέτουν, ώστε να δοθεί η απαραίτητη ώθηση και ενίσχυση στους προαναφερθέντες τοµείς. Ακρογωνιαίοι λίθοι της στρατηγικής ανάπτυξης για την πόλη της Ρόδου είναι: Το εξαιρετικά πλούσιο πολιτιστικό απόθεµα της περιοχής. Ο τοµέας του πολιτισµού και η άµεση συµπληρωµατικότητά του µε τον τοµέα του τουρισµού, αποτελούν τα βασικά εργαλεία για τη δηµιουργία και περαιτέρω επέκταση ενός διαφοροποιηµένου τουριστικού προϊόντος, το οποίο θα συµβάλλει, κατ επέκταση, στην περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της περιοχής του ήµου. Ο τουρισµός, ως ο σηµαντικότερος οικονοµικός παράγοντας του νοµού συνολικά, θα έχει πολλαπλασιαστικές και ευεργετικές επιδράσεις σε όλο το φάσµα των οικονοµικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων της ωδεκανήσου. Η δυνατότητα της πόλης της Ρόδου να λειτουργήσει ως µέρος παραγωγής Καινοτοµίας και εκπαιδευτικών υπηρεσιών, στο πλαίσιο των σύγχρονων τάσεων για την ενίσχυση της Κοινωνίας της Γνώσης. Πολύ σηµαντικό ρόλο σε αυτό θα διαδραµατίσει και η Ίδρυση του ιεθνούς Πανεπιστηµίου που θα συµβάλλει στην άµεση σύνδεση του τοµέα της εκπαίδευσης µε την αγορά και τις ανάγκες της. Η ενίσχυση του δικτύου των αστικών υποδοµών, τόσο ως προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της ποιότητάς τους για τους κατοίκους της περιοχής, όσο και ως προς την κατεύθυνση της υποστήριξης της βασικής παραγωγικής δραστηριότητας της περιοχής και κυρίως της βελτίωσης των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών θα καταστήσει πιο προσιτή την επίτευξη των στόχων για βιώσιµη και αποδοτική ανάπτυξη. Είναι πολύ σηµαντικό το γεγονός πως η πόλη έχει χαρακτηριστεί ως δυναµικός πόλος ανάπτυξης, σύµφωνα µε το Γενικό Χωροταξικό Σχέδιο της χώρας (2008) και αντίστοιχα ως πόλος ανάπτυξης από το ΕΣΠΑ. Αυτό υποδηλώνει πως είναι εξασφαλισµένα σε µεγάλο βαθµό τόσο η προσοχή των αρµόδιων φορέων (σε τοπικό 133

151 και εθνικό επίπεδο), καθώς και των ενδιαφερόµενων επενδυτών, όσο κυρίως και ένα σηµαντικό µέρος των απαιτούµενων χρηµατοδοτικών πόρων, το οποίο πλέον θα είναι εφικτό να καλυφθεί µέσω αντίστοιχων κοινοτικών και εθνικών προγραµµάτων. Άλλωστε, η πόλη της Ρόδου αποτελεί ήδη εδώ και δεκαετίες δηµοφιλέστατο τουριστικό προορισµό και µέρος πρόσφορο για επενδύσεις, γεγονός που από µόνο του αφήνει υποσχέσεις για περαιτέρω δυναµική ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, είναι απαραίτητο να εφαρµοστεί ο στρατηγικός σχεδιασµός που ήδη έχει εκπονηθεί σε µεγάλο βαθµό και να εφαρµοστούν οι προτεινόµενες πολιτικές ανάπτυξης, ώστε να αποφευχθούν σφάλµατα του παρελθόντος, όπου πολλές ευκαιρίες µε µακροπρόθεσµα, αλλά ουσιαστικά οφέλη, πέρασαν ανεκµετάλλευτες κυρίως σε ότι αφορά τα προηγούµενα κοινοτικά πλαίσια στήριξης. Βέβαια, όπως φαίνεται και από τα χρονικά και οικονοµικά µεγέθη, που απεικονίζονται καλύτερα στους παραπάνω συγκεντρωτικούς πίνακες, το επιθυµητό επίπεδο ανάπτυξης δεν είναι κάτι το τόσο εύκολο να επιτευχθεί. Απαιτείται συλλογική προσπάθεια και όσο το δυνατόν µεγαλύτερη σύµπνοια και θέληση από όλους τους εµπλεκόµενους φορείς. Πρέπει να αποτελέσουν προτεραιότητα και να καθορίσουν πολιτικές και µη αποφάσεις οι κύριοι άξονες δράσεις µε τα προτεινόµενα έργα τους, όπως αυτά αναλύθηκαν εκτενώς στα προηγούµενα κεφάλαια, για την επίτευξη των στόχων του Στρατηγικού Σχεδίου. Είναι όµως εξίσου σηµαντικό και οι ίδιοι οι κάτοικοι να εφοδιαστούν µε την κατάλληλη υποµονή. Η εφαρµογή των προτεινόµενων πολιτικών και παρεµβάσεων θα έχει ως αποτέλεσµα για σηµαντικό χρονικό διάστηµα να αλλάξουν οι ρυθµοί λειτουργίας και καθηµερινές συνήθειες της πόλης συνολικά. Επιπλέον, είναι λογικό να υπάρχουν µεγάλες οχλήσεις κατά την εκτέλεση τόσων και µεγάλων σε κλίµακα έργων, όπως επίσης πρέπει να λάβουµε υπόψη µας το γεγονός ότι η χρονική διάρκεια συνολικά του προγράµµατος θα είναι κατ ελάχιστον ίση µε µια δεκαπενταετία. εν πρόκειται δηλαδή για κάτι που να µπορεί να εφαρµοστεί εύκολα και να τεθεί σε λειτουργία άµεσα. Κατ επέκταση αυτού, είναι εύκολα αντιληπτό πως και πολλά από τα επιδιωκόµενα οφέλη που αναµένεται να προκύψουν µετά τις όποιες παρεµβάσεις, δεν θα είναι άµεσα φανερά αλλά θα πρέπει να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος προσαρµογής. Πολύ σηµαντικό επίσης στοιχείο και ενδεικτικό της αναγκαιότητας για όσο το δυνατό καθολική αποδοχή των προτεινόµενων δράσεων από το σύνολο των δηµόσιων και δηµοτικών αρχών, αλλά κυρίως από τη βάση της κοινωνίας είναι το γεγονός ότι το µεγαλύτερο µέρος των διαθέσιµων χρηµατοδοτικών πακέτων για των 134

152 πόλη της Ρόδου και ίσως ακόµα και για την ευρύτερη περιοχή θα απορροφηθούν αποκλειστικά από τα έργα που αφορούν τον Στρατηγικό Σχεδιασµό. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσµα ίσως βραχυπρόθεσµα να εµφανιστεί πρόβληµα εύρεσης χρηµατοδοτικών πόρων για κάλυψη πρόσκαιρων αναγκών, κάτι που ενώ είναι σαφώς µικρότερης σηµασίας είναι πιθανό να προκαλέσει διαφωνίες και εντάσεις. Παρόλες όµως τις αντικειµενικές, τεχνικές και οικονοµικές, δυσκολίες που υπάρχουν, το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης πρέπει να υλοποιηθεί και να αποτελέσει προτεραιότητα όλων εµπνέοντας µε το όραµά του όχι µόνο τις δηµοτικές αρχές και τους φορείς, αλλά κυρίως τους κατοίκους της πόλης. Άλλωστε αυτοί θα αποτελέσουν τους καλύτερους πρεσβευτές της Ρόδου προβάλλοντας την πόλης τους στους εξωτερικούς επισκέπτες µέσα από την ικανοποίηση και ευχαρίστηση που θα νιώθουν οι ίδιο µένοντας σε αυτήν, καθώς επίσης θα οι ίδιοι και οι κυριότεροι κοινωνοί των προσπαθειών που απαιτούνται αφού οι όποιες παράλληλες µε το πρόγραµµα αρνητικές συνέπειες υπάρχουν θα τους επηρεάζουν άµεσα. Κατ επέκταση το πρόγραµµα αυτό δεν αφορά µόνο τον ήµο Ροδίων, αλλά και τον νοµό στο σύνολό του, αφού η επίτευξη των στόχων των πολιτικών ανάπτυξης της πόλης της Ρόδου θα έχει ευεργετικές επιδράσεις σηµατοδοτώντας την ανάπτυξη, κοινωνική και οικονοµική και για όλη την ευρύτερη περιοχή. Η Ρόδος µπορεί και πρέπει να αναδειχθεί σε πρωταγωνιστικό παράγοντα της οικονοµικής, κοινωνικής και εκπαιδευτικής δραστηριότητας σε εθνικό επίπεδο και µε διεθνή εµβέλεια! Εικ.4.1: «Ελαφάκια» στο λιµάνι της Ρόδου. 135