«Περιβαλλοντικά μουσεία και βιώσιμη ανάπτυξη τοπικών κοινωνιών»,

Transcript

1 ΚΠΕ Κισσάβου - Ελασσόνας «Ο ρόλος των περιβαλλοντικών μουσείων στη βιώσιμη ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών» Δεκέμβριος 2014 «Περιβαλλοντικά μουσεία και βιώσιμη ανάπτυξη τοπικών κοινωνιών», Πρόδρομος Μαρδάκης Εργαστήριο Αγροτικού Χώρου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ελασσόνα 16 Δεκεμβρίου 2014

2 1o Βασικό Ερώτημα Πόσο σημαντικό είναι να συμμετάσχει ενεργά η τοπική κοινωνία της Ελασσόνας στη δημιουργία και λειτουργία ενός Περιβαλλοντικού Μουσείου; Τα μουσεία οφείλουν να αποτελούν ζωντανά τμήματα της τοπικής πολιτιστικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής ανάπτυξης και όχι απομονωμένοι χώροι στατικής παρουσίασης εκθεμάτων. Αυτό τα κάνει βιώσιμα, ενεργητικά και πραγματικά εργαλεία για την τοπική ανάπτυξη

3 Τι κοινό έχει ένα περιβαλλοντικό μουσείο και τα σύγχρονα πρότυπα της τοπικής εδαφικής ανάπτυξης; Η ισχυρή σχέση με το χώρο Η κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας (φορείς, δρώντες κλπ) Η έμφαση στην τοπική ταυτότητα

4 Τι αναζητάει το πρότυπο της εδαφικής ανάπτυξης, να κάνει μια περιοχή; Να φέρει στο «προσκήνιο» πόρους και ικανότητες που είναι κρυμμένοι, διάσπαρτοι, ή κακώς χρησιμοποιημένοι.. έτσι ώστε αυτοί να χρησιμοποιηθούν για αναπτυξιακούς σκοπούς. Επομένως δεν αρκεί απλά ένας καλός συνδυασμός των πόρων που είναι ήδη στο προσκήνιο. * * * Ένα Περιβαλλοντικό Μουσείο μπορεί να αποτελέσει ένα πραγματικό εργαλείο για την αποκάλυψη τέτοιων πόρων

5 2o Βασικό Ερώτημα Πως μπορεί η τοπική κοινωνία της Ελασσόνας να συμμετάσχει ενεργά στη δημιουργία και λειτουργία ενός Περιβαλλοντικού Μουσείου; Υπο-ερώτημα: Έτσι ώστε η συμμετοχή αυτή να ενισχύσει την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του Μουσείου, αλλά και των ίδιων τοπικών κοινωνιών;

6 Υπάρχουν Εργαλεία για μια τέτοια συμμετοχή; Διαρκή εξέλιξη των εργαλείων Σχεδιασμού: Σχεδιασμός Κεντρικά (πριν το 1980) Σχεδιασμός με συμμετοχή τοπικών φορέων (λήψη αποφάσεων κεντρικά) Σήμερα μιλάμε για τον Συνεργατικό Σχεδιασμό Κρίσιμη διαφορά: συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας με αρμοδιότητες στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης δράσης

7 Τι είναι ο Συνεργατικός Σχεδιασμός; Ο σχεδιασμός μιας δράσης γίνεται με μια διαδραστική διαδικασία μέσω της επικοινωνίας και ανταλλαγής μεταξύ των φορέων που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε μια τέτοια πρωτοβουλία. Οι ειδικοί έχουν συμβουλευτικό και υποστηρικτικό ρόλο. Οργανώνεται η ακολουθία των ενεργειών και ο ρόλοςαρμοδιότητα των παραγόντων (φορέων, δρώντων). Απαιτείται κινητοποίηση των τοπικών δεξιοτήτων. Σημαντικός ο ρόλος του συντονιστή που πρέπει να διαχειριστεί και να συνδυάσει τη γνώση των ειδικών και την τοπική-εμπειρική γνώση.

8 Χαρακτηριστικά του Συνεργατικού Σχεδιασμού Αντιμετωπίζει τις διαφορές στις απόψεις των ειδικών και των ντόπιων (γνώση ειδικών και εμπειρική γνώση) Διαφορετική «γλώσσα» Επιτυγχάνεται «κοινωνική μάθηση» Υπεύθυνη συμμετοχή Η συμμετοχή αφορά συγκεκριμένο έργο Διαρκείς αλλαγές δεν υπάρχει τυποποίηση διαδικασιών Οργάνωση νεωτερικών εγχειρημάτων

9 Υλοποίηση ενός σχεδίου με Συνεργατικό Σχεδιασμό Στο πλαίσιο σχεδιασμού και εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης δράσης (Περιβαλλοντικό Μουσείο Ελασσόνας), Συγκεντρώνονται όλοι οι τοπικοί φορείς και οι τοπικές δυνάμεις οι οποίοι μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην επιτυχή υλοποίησή της (Δεν χρειάζονται συμβολικές συμμετοχές!!!). Προκειμένου να οργανώσουν το πλαίσιο της υλοποίησης το οποίο περιλαμβάνει:

10 Τον συντονισμό Την επιλογή περιεχομένου (θεματολογία) αξιολόγηση Την ανάλυση του έργου σε στάδια βήματα Την «ανάθεση» σε φορείς, υπηρεσίες κλπ, οι οποίοι έχουν την ικανότητα να αναλάβουν (ως αρμοδιότητα) ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα βήματα υλοποίησης (με υπεύθυνο τρόπο). Όταν ένα βήμα ή μια διαδικασία δεν μπορεί να ανατεθεί σε κάποιον συμμετέχοντα φορέα, τότε ανατίθεται σε κάποιον «τρίτο».

11 Συντονισμός Φορέας με σχετική ικανότητα αλλά και αποδοχή Συντονιστική επιτροπή

12 Ανάλυση του έργου Το συνολικό έργο αναλύεται σε βήματα Κριτήρια Αρχές του Project management Χρονοδιάγραμμα (διάγραμμα gantt) Κατηγορίες υποέργων: Τυπικές δράσεις Δράσεις αναφορικά με το συγκεκριμένο έργο Ιδιοκτησιακό Άδειες Μελέτες Υποδομές Κτιριακά - Κατασκευές Προσδιορισμός «ταυτότητας» του Μουσείου Θεματολογία εκθέματα Δραστηριότητες (καινοτομίες) Προβολή Τεχνική και Επιστημονική Υποστήριξη Λειτουργία - Διαχείριση Πόροι - Χρηματοδότηση

13 Αναγκαία βήματα 1. Αξιολόγηση της κατάστασης των στοιχείων που μπορούν να εκτεθούν 2. Αξιολόγηση του εκθεσιακού χώρου (απαιτήσεις, διαθεσιμότητα). 3. Προσδιορισμός του τρόπου παρουσίασης της έκθεσης 4. Προμήθεια σχετικού εξοπλισμού 5. Διερεύνηση της μορφής διαχείρισης της έκθεσης από διοικητική άποψη (εταιρικό σχήμα). Λειτουργία έκθεσης, άτομα υποστήριξης 6. Εξεύρεση οικονομικών πόρων αξιολόγηση του κόστους

14 Αξιολόγηση Αξιολόγηση των τοπικών στοιχείων που μπορούν να ενταχθούν στο περιεχόμενο του Μουσείου. Κριτήρια: Είδος εκθεμάτων (αντικείμενα-αναπαραστάσεις, διαδικασίες, αφηγήσεις, κλπ) Εναλλακτικοί τρόποι παρουσίασης (χρήση ΤΠΕ) Διαθεσιμότητα / κατάσταση υλικού Σχέση με την τοπική κοινωνία: Υποστήριξη από τοπικό ανθρώπινο δυναμικό Σημαντικότητα φήμη (χρονολογική περίοδος) Ανάγκη δυνατότητα βελτιώσεων στα εκθέματα

15 Αξιολόγηση (συνέχεια) Αξιολόγηση του χώρου λειτουργίας του Μουσείου Κριτήρια Κτίριο ή/και ανοιχτός χώρος Θέση τοποθεσία Προσβασιμότητα Ιδιοκτησιακό καθεστώς Φορέας Διαχείρισης Συμπληρωματικότητα με αντίστοιχους χώρους της περιοχής (μουσεία, επισκέψιμες περιοχές κλπ) Πλαίσιο λειτουργίας (τοπικό ανθρώπινο δυναμικό: π.χ. απόφοιτοι σχετικών σχολών από την περιοχή)

16 Τι επιτυγχάνεται; Ένταξη της τοπικής κοινωνίας στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου (μάθηση) Συμμετοχή με υπευθυνότητα Σύνδεση της περιβαλλοντικής κληρονομιάς με τις σύγχρονες δραστηριότητες

17 Ενδεικτικές δράσεις σύνδεσης με την κληρονομιά - Αναπαραστάσεις παραγωγής τοπικών προϊόντων (στατικές, δυναμικές, σε πραγματικό χρόνο) - Ερευνητική διάσταση / καταγραφή - Παρουσίαση του παραγωγικού κύκλου που απαιτείται για την παραγωγή των τοπικών προϊόντων (π.χ. Τυρί: βοσκότοπος, ζωοτροφές, ζώα, εγκαταστάσεις, νομαδισμός, σύστημα εκτροφής, άρμεγμα, τυροκόμηση) - Αφηγήσεις από ντόπιους παραδοσιακούς τεχνίτες και άτομα μεγάλης ηλικίας (καταγραφή)

18 Παρουσίαση του παραγωγικού κύκλου των τοπικών προϊόντων Συνδυασμός του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος με την παραγωγική διαδικασία (π.χ. Φέτα) Χαρακτηριστικά του χώρου γαιότοπου: κλίμα, έδαφος, είδη φυτών, ράτσες ζώων Παραγωγική διαδικασία: Παραγωγικές πρακτικές, σύστημα βόσκησης, οργάνωση κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, τεχνοτροπίες παρασκευής φέτας, συλλογικότητα κλπ Ο Γεώτοπος συνδέει τους παραγωγούς (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τυροκόμοι) με την ιστορία τους, την κοινωνική τους οργάνωση, τις δραστηριότητές τους και τις πρακτικές τους. Σύνδεση του προϊόντος με τις οικολογικές ιδιότητες του συγκεκριμένου χώρου, τη γεύση και την ποιότητά του

19 Ο ρόλος του Μουσείου Φορέας ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας Εκθέτει ευρήματα, τα συντηρεί, Οργανώνει έρευνες, Οργανώνει δραστηριότητες και εκδηλώσεις (εκπαιδευτικές, ενημερωτικές) Ενίσχυση του αισθήματος του «ανήκειν» από την τοπική κοινωνία Προβολή της περιοχής προσέλκυση επισκεπτών Έμφαση στις φυσικές ομορφιές του βουνού Έμφαση στα τοπικά προϊόντα

20 Στρατηγική παρουσίασης Στοιχεία: - Οργάνωση της έκθεσης με τρόπο που να απευθύνεται ακόμη και σε αυτούς που έχουν λίγες γνώσεις - Αποφυγή αποσπασματικών παρουσιάσεων: ένταξη σε ολοκληρωμένες τοπικές παραδοσιακές δραστηριότητες - Συνδυασμός προβολής της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς με τα τοπικά προϊόντα - Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών - Συνδυασμός εκπαίδευσης - ψυχαγωγίας

21 Ένταξη στην Αναπτυξιακή Στρατηγική της Περιοχής (Δήμος) Χρηματοδότηση Ανάγκη για ένταξη στον Επιχειρησιακό Προγραμματισμό του Δήμου Συνάφεια - Συμπληρωματικότητα με άλλες σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις Χρηματοδότηση: Αναζήτηση ολοκληρωμένης χρηματοδότησης Πιθανή διάσπαση του έργου για στοχευμένη αναζήτηση χρηματοδοτήσεων Δυνατότητες για ιδιωτική χρηματοδότηση Αξιολόγηση των δυνατοτήτων μέσω νέου ΕΣΠΑ (ΣΕΣ )

22 Παράδειγμα

23 Φορείς και μορφές συμβολής τους στην υλοποίηση της ολοκληρωμένης πρότασης - παρέμβασης Δήμος Πολιτιστικός Σύλλογος Τοπική Εκκλησία Πολιτιστικό Δίκτυο Θεσσαλίας Δίκτυο Μουσείων Θεσσαλίας ΔΗ.Κ.Ι. Βόλου Ιστορικ ό Αρχείο Περιοχ ής Πανεπιστή μιο / ΤΕΙ ΠΡΟΣ ΩΠΟ ΕΠΑΦ ΗΣ Υπεύθυνος Προγραμματι σμού Πρόεδρος Συλλόγου Ιερέας του Ναού Υπ. Δικτύου Υπ. Δικτύου Υπευθ. Κέντρου Διευθυν τής Καθηγητής / ές Τρόπος συμβολ ής *Συντονισμός *Προσδιορισμ ός της στρατηγικής του Δήμου για την στέγαση μουσειακών συλλογών των Συλλόγων της περιοχής- Διάθεση προσωπικού (μηχανικοί) *Διάθεση κειμηλίων *Τεκμηρίωση/Κατα γραφή σε συνεργασία με το ΔΗΚΙ- Συντήρηση από ιδιώτες ειδικούς (επιλογή με τη βοήθεια του Δικτύου και του ΔΗΚΙ) *Άτομα της περιοχής που έχουν μια σχετική γνώση (ιστορικοί, αρχαιολόγοι κλπ) για να κάνουν καταγραφή, τεκμηρίωση, αξιολόγηση και κάποια βασική συντήρηση *Διάθεση κειμηλίων *Διάθεση χώρου έκθεσης *Αξιοποίηση του δικτύου στο στάδιο της προετοιμασίας της δράσης (γνωστοποίησ η συμμετοχή) *Συμβολή στην επισκεψιμότη τα Ενημέρωση για προγράμματ α χρηματοδότη σης *Στήριξη (εκπαίδευση) στην καταγραφή, αξιολόγηση, συντήρηση και για ηλεκτρονική καταγραφή * Επιστημονικό ς Σύμβουλος (Το Μουσείο του Βόλου έχει εργαστήριο συντήρησης) Συμμετο χή στην τεκμηρί ωση / καταγρα φή και αξιοποί ηση *Οργάνωση * Τεκμηρίωσ η * Πηγές χρηματοδότ ησης

24 ΒΗΜΑΤΑ (επιχειρησιακά) 1.Συγκρότηση συντονιστικής επιτροπής από τους αρμόδιους φορείς και δέσμευση για συμμετοχή στην συγκεκριμένη δράση του Επιχειρησιακού Προγράμματος (προσδιορισμός φυσικού προσώπου ως συντονιστή και εκπροσώπων των φορέων) 2. Αναζήτηση κατάλληλου χώρου στέγασης των εργασιών τεκμηρίωσης και συντήρησης. Α. Καταγραφή Τεκμηρίωση Α.1 Αναζήτηση ατόμων από την περιοχή που έχουν σχετική γνώση με την αξιολόγηση αρχειακού υλικού (μουσειολόγοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι κλπ). Α.2 Εκπαίδευση των ατόμων αυτών από το ΔΗΚΙ για τη μεθοδολογία καταγραφής και τεκμηρίωσης. Α.3 Προμήθεια εξοπλισμού (Η/Υ, εκτυπωτής, scanner, φωτογραφική μηχανή, δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο κλπ). Α.4 Εφαρμογή της διαδικασίας τεκμηρίωσης Α.5 Έκθεση της κατάστασης του καταγεγραμμένου υλικού και αξιολόγηση των αναγκών συντήρησης. Β. Συντήρηση Β.1 Εργασίες συντήρησης από την προηγούμενη εκπαιδευμένη ομάδα στα υλικά που επιδέχονται απλών ενεργειών συντήρησης. Β.2 Αναζήτηση εξειδικευμένου συντηρητή για τα αντικείμενα που έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις και ανάθεση των εργασιών (χρηματοδότηση?). Β.3 Εκτέλεση εργασιών συντήρησης Γ. Αναζήτηση χώρου έκθεσης της συλλογής Γ.1 Αξιολόγηση των αναγκών σε χώρους με βάση την καταγραφή / τεκμηρίωση του υλικού (μελέτη σκοπιμότητας). Γ.2 σενάριο αυτόνομου χώρου (κατασκευή ή παραχώρηση) σενάριο κατασκευής χώρου για όλες τις συλλογές των Συλλόγων (ενιαίου ή ως πολιτιστικό χωριό) Γ.3 Οικονομοτεχνική μελέτη (συντήρηση υλικού και δημιουργία εκθεσιακού χώρου). Δ. Εξοπλισμός και τοποθέτηση εκθεμάτων Ε. Προβολή Ε.1 Σχέδιο Δράσης για προβολή Ε.2 (έντυπα, site, συμμετοχή σε εκθέσεις, συνεδρια, ημερίδες, κλπ) Ζ. Προσωπικό πρόσληψη προσωπικού για τη λειτουργία του εκθεσιακού χώρου

25 Κατανομή Εργασιών Δήμος Πολιτιστικός Σύλλογος Τοπική Εκκλησία Πολιτιστικό Δίκτυο Θεσσαλίας Δίκτυο Μουσείων Θεσσαλίας ΔΗ.Κ.Ι. Βόλου Ιστορικό Αρχείο Περιοχής Πανεπιστ ήμιο / ΤΕΙ 1 Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ Χ 2 Χ Χ Χ Χ Α.1 Χ Χ Χ Α.2 Χ Α.3 Χ Χ Α.4 Χ Χ Α.5 Χ Χ Β.1 Χ Χ Β.2 Χ Χ Χ Χ Β.3 Χ Χ Γ.1 Χ Χ Γ.2 Χ Χ Χ Γ.3 Χ Χ Χ Δ Χ Χ Χ Ε.1 Χ Χ Χ Χ Χ Ε.2 Χ Χ Χ Ζ Χ Χ Χ