ΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ. από την οροσειρά της Ρίλα στη Βοuλγαρία και είναι ένας από τοuς μεγαλύτεροuς

Transcript

1 ---ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ ΚΑΙ--- ΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ _ Ο ποταμός Νέστος, nou λατρεύθηκε ως θεός κατά την αρχαιότητα, πηγάζει από την οροσειρά της Ρίλα στη Βοuλγαρία και είναι ένας από τοuς μεγαλύτεροuς ποταμούς της χώρας μας. Στη διαδρομή TOU απαντώνται σχεδόν όλοι οι τύποι βλάστησης της Ευρώπης. Ξεκινά από τις αλπικές εκτάσεις της Ρίλα και του Πιρίν της Βουλγαρίας, διασχίζει δάση από ψυχρόβια κωνοφόρα, όπως η πενταβέλονη βαλκανική πεύκη, η δασική πεύκη, η ορεινή πεύκη, η ερυθρελάτη και η σημύδα, κατόπιν περνά από δάση οξιάς και δρuός, κuλά ανάμεσα από στενά φαράγγια και οροπέδια φθάνοντας ως τη μεσογειακή ζώνη των αείφυλλων πλατύφυλλων, για να καταλήξει σε ένα EUpU δελτα"ίκό σύστημα. Στη χώρα μας, στα 130 περίποu χλμ. της διαδρομής Tou, διασχίζει μαιανδρίζοντας την οροσειρά Tou Ορβήλου και της κεντρικιίς Ροδόπης περνώντας, όπως και στη Βοuλγαρία, από πολύ στενά φαράγγια με απόκρημνα, σχεδόν κατακόρυφα πρανή, nou εναλλάσσονται με μικρότερα ή μεγαλύτερα ανοίγματα ή μικρά οροπέδια, για να καταλήξει στο Θρακικό πέλαγος, στα όρια των νομών Καβάλας και Ξάνθης, όπου σχηματίζει το δέλτα του. Στην Ελλάδα εισρέουν στον ποταμό μικρότερα ή μεγαλύτερα ρέματα συνεχούς ή διακοπτόμενης ροής (χείμαρροι). Τα σποuδαιότερα από αuτά είναι ο Δεσπάτης ποταμός και οι χείμαρροι Αχλαδομηλιάς, Μούσλα, Ξηριάς, Χοιρόρεμα, ΚαμπέροyAou, Κοφτερό, Γεωργιάδη, Αγάλη, Διαβολόρεμα, Μαυρομμάτη, Αρκουδόρεμα, Δροσόρεμα, Μελισσόρεμα, Αγίοu Γεωργίου, Καρυδότοποu και άλλα μικρότερα. Σε όλη τη διαδρομή του δημιουργεί, με τις δασωμένες λεκάνες απορροής των παραποτάμων TOU και των ρεμάτων που συμβάλλουν σ' αυτόν, μοναδικά τοπία που θα μπορούσαμε να τα εντάξοuμε σε τέσσερις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει την περιοχή από Ορότα (ελληνο-βοuλγαρικά σύνορα) ως το Παρανέστι, όπου ο Νέστος '7 διασχίζει τον Όρβηλο και τη Ροδόπη και περιστοιχίζεται από ζώνη δρυοδασών. Η ποταμός Νέστος. δεύτερη, από το Παρανέστι έως το Φρούριο, χαρακτηρίζεται από ομαλότερες κλίσεις της κοίτης με αρκετά ανοίγματα (διαπλατύνσεις) και από τη σuμβολή μικρότε-!8 ρων σχετικά ρεμάτων. Η τρίτη, από το Φρούριο ή ησάκι έως τη γέφυρα των ~λαμώνας στο Τοξοτών, γνωστή και ως Στενά του Νέστου, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα τοπία Itτα του ποταμού. της χώρας μας. Κύρια γνωρίσματα είναι η έντονα μαιανδρίζοuσα κοίτη μέσα από 125

2

3 ΕΛΛΙ-ΙΝΙΚΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΘΡΑΚΙΚΟ ΠΕΛΑΓΟΣ 129 σγενά φαράγγια με απόκρημνα πρανή, και η ποικιλότητα των ειδών της χλωρίδας Το δέλτα και της πανίδας. Η περιοχή των Στενών, έκτασης σγρεμμάτων, χάρη σγο του Νέστου. ιδιαίτερο κάλλος και το οικολογικό ενδιαφέρον της έχει χαρακτηρισθεί από τη Δασική Υπηρεσία ως αισθητικό δάσος. Η τέταρτη ενότητα, από τη γέφυρα των 130 Τοξοτών έως την εκβολή του ποταμού, όπου δημιουργείται ένα εκτεταμένο δέλτα Τα Στενά του έκτασης περίπου σγρεμμάτων, παρουσιάζει, λόγω της μεγάλης βιοποικιλό- Νέστου, ένα από τητας και της πολυμορφίας της, πολύ μεγάλο οικολογικό ενδιαφέρον. Κατά μήκος τα ωραιότερα τοπiα της ακτής βρίσκονται οι λιμνοθάλασσεςτου ΝέσΓου: η Βάσσοβα, το Ερατεινό, το τιις χώρας μας. Αγίασμα, η Κεραμωτή, η Κοκάλα, το Χαϊδευτό, το ΜονασΓηράκι και τα Μάγγανα, συνολικής επιφανείας περίπου στρεμμάτων. Μέσα στις λιμνοθάλασσες υπάρχουν νησάκια, ενώ γύρω από αυτές αλόφιλη βλάσγηση. Μέχρι το 1930, πριν δηλαδή αρχίσουν τα αντιπλημμυρικά, τα σγραγγισγικά και τα αρδευτικά έργα της Μακεδονίας, η κοίτη του ΝέσΓου περιπλανιόταν σγο δέλτα του που μεγάλωνε με τις αποθέσεις, ενώ παράλληλα το έδαφος, με τις πλημμύρες και με την απόθεση της ιλύος, διατηρούσε την παραγωγικότητά του. Στο δέλτα υπήρχαν διάφοροι επιμέρους υγρότοποι, όπως παραποτάμια δάση, καλαμώνες, έλη με βούρλα, αλμυρά λιβάδια, λιμνοθάλασσες, προσωρινά έλη, καθώς και θίνες προς την παραλία. Η σημαντικότερl1 ενότητα ήταν το μεγάλο παραποτάμιο δάσος, γνωσγό με την τουρκική ονομασία Κοτζά Ορμάν (Μεγάλο Δάσος), με ασπρόλευκες, ιτιές, σκλήθρα, δρυς, φτελιές, φράξους και με 12 είδη αναρριχώμενων φυτών, όπως η αγράμπελη, ο λυκίσκος, η περιπλοκάδα, ο κισσός, το αγιόκλημα, το αγριόκλημα κ.λπ., τα οποία δημιουργούσαν ένα εντυπωσιακό πλέγμα «γαλαριών». Πολλά 126

4 Ο IlΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΛΤΑ ΤΟΥ

5 128 \\H:\II'nl yrpotorroj

6 o 11 0 TAM 0 L C; E ~ T 0 ~ K,\ II' () --' E:"T \ 131 To Mtyal0 L1aao~' (Kor(a Oppav), an6mmya vyp0'ljl,la oaa1'[ T"lt; EvprJn1'[t;, anopnvapz nallov ptya,ldov nov txxtpau5()'ll<t avrjrpda. 132 eavaalpo ayl<a,lwapa. 133 IIapaT1'[P"lujplO aw oilm wv Niawv. OEvopa ~ErrEpvoooav OE 0llJOe; Ta 40 fl. I'm OE Ott:q..LEtp I p.. My no.; TIl' rrc0ol'} on Eopa<oVTat OE noao rr:\ooolo Eocxcpoe;, I L\ot3ol(( linn I'm 11 ITm io I lle ayployoopouvcx, <apkaota,,\ayoue;, ToaKa.\La. c!\eri00oe. uu6 Hli TO\ flohioik' KO'\Xll<O lpaolavo nou aplsfloooe XlAlaoEe; otofla. To fleya;\elwoee; oaooe;, rrou EKLEl\OTaV OE neploocltej)(( uno io.oo rltav ciolobmo KO! olauipoooe TI'} OOflr'j TO\.' nap8e\'ol' ouoou~,' L "Tl~ mptpl-lcnn, q> L\li HI\ no,\!.' ULJiI'}'\rl rrapayc0ylkoti'}to LOU ml'}v l.\u T(0\' n.\l'}flfll'pw\' Kat mil yplh ( PI) Clnollw~'i fll'}ol'} TC0V cpo'\;\luv TC0V Of;VOPC0V, oulv avak0k.\(uol'} oll,\a('lil nil\' flpe..n"tlkr,j\ (HOI. 'Ef C0V, EVW TO EoatpOe; auto KaSOUTO r'jtav aflflw('lee;, O\E('lO\' 0YOW). Ano autrl TI'}V onolfll'} w napanoloflla ('lewl'} T(0\' oeha'lk(0\ o\lj!1tmgj-lw\ }.1l{I(! ( <ouv no,\me; KOl VEe; loloti'}tee; fle Ta TpOfIlKO 0001'}. hat TO 000 tpl-o\.m OE 110,\11 lptu1xo EOOlPl'}, Efltpavf<ouv rroau fleyoai'} BlorrolKL\oTqTa. u.\ \ci l\ H lolull pa unasrl OE avspwfilvee; mq.lbooele;. Mna TI'} olokodll Ttu\ fm:pwof()\!htoj>fl \'(t ErravEASouv ml'}v apx1k1l TOUe; KmOmaol'} a.\.\o flo\'o\ rrehu nrro no,\0 ;.;p6n). Cl EOOlPI'} TOUe; ElVOl TE,\EIC0e; akmaa'\i'}aa yla flakpoxpovla yec0pylkrl Xpr'jol'} KOI ool'}youvtol ypr'jyopu OE EPrlflC0OI'}. METO TO pXloav Ol EpyaolEe; OlEU 8ET1'}01'}e; TOU rronxpou. H KOITI'} EUSUypaflfll08l'}KE, KaTooKEua081'}Ka v avaxwpala ylet TI'}V QJIOTporrrl TluV nai'}}!pupc,)v Kat LO OOOoe; 0PXlOE va EKXEpOWvnOl Yla TI'}V anooool'} YEC0PYlKOU KI\r'jpOU OE aklrlpovee; aypc)lee;. H KaTampOlPrl oaokal'}pwsi'}ke mil ofkonla LOU '50 fl TI'}V EKXEp0C001'} LOU fleyam TEpOU flepoue; LOU ooooue;. 'ELOl, xosi'} KE 0 rrapao looe; autoe;, 0 flov(l('llkoe; OE peyesoe; mq vono BaAKavlKr'j Kat Eva arro Ta Myo osuna napanotaflla 0001'} TI'}e; Eup0mqe;. To X lpotepo ElVOl OTl I'} KmampOlpr} autr} EYlV Xluple; avti KplOflo. Ol Y U1PYOL YPrlyopa olclrrlmc000v on TO XC0pOtpla LOUe;, pna ne; EVTunC0OlaKEe; arrooooele; TC0v rrpc:nluv ET(O\', rlta\' O\EOO\' o1'o\a 1'01 arranouoav -rroao mplooot po orlp pa- fl y6aee; noooti]tee; '\lfiaoflot(0\ a.l\o KOI opoeunko VEpO yla va OlaLI'}Pr}OOUV KorrolCl rrapoy(uylkr'j lk((\ OTI'}Ta. Lr]flEpa, rrap' OAI'} TI'}V KaWmpO(pr'j rrou EylVE, LO oe-ha LOU ::\ mol' EfltpaVL<El rroao peyoao OIKO'\OylKO EVOlCl(PEpOV. ME TO Tflrlpa TOl' ('loooue; rrol' arr flelve, fle ne; MflVEe; y,\ukou VEpOO (OUyKpOTl'}fla M yo!\i'}e; Mfl\l'}e; rl A\aL~O [KloA), ne; Alpv08a Aaoo <; rrou arrol Aoov Ta rrapoyc0ylkotepa tpuolko lx8uotpocpela TI'}e; xc;lpae; flae; (201<11.0 OAlEUflOTC0V, KUpLC0e; KEtpoAC0v, avo mpeflfla ni'}olc0e;, OWV O/\'\Ee; '\lpv080 Aaoo e; EXOUV rrapoyc0yrl rrou KUflaLVELOl ana 2 E0)e; I I KL\6), ne; EKTnaflEvEe; a,\o tpunkee; EKLaOEle; fle at\6lplai'} ~AOOTI'}OI'}. LOUe; Ka!\aflwVEe;, Ta a'\flupo EI\I'} K.Arr., Ol'}fllOUpYEL Eva fl0)oa'lko olkoouml'}flotwv fle fleyoai'} BlOrrOlKl/\oTI'}Ta. IToAunflOl IJ3 129

7

8 ελλη:-.ιi"οi γγι'οτοποι ;;=-=~=== Ο Νέστος από τιι γέφυρα στους Τοξότες. 135 Φοινl.κόπτερα στη λιμνοθάλασσα Κεραμωτής. 136 Νανογλάρονο. για την οικονομία των κατοίκων και για την ορνιθοπανίδα τους είναι οι ορυζώνες του δέλτα, στους οποίους έγιναν, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, πειράματα ήπιων τεχνικών καλλιέργειας με τη συνεργασία της Εταιρείας Προστασίας της Φύσl1ς και Οικοανάπτυξης και του ΕΚΒ Υ. Στην περιοχή του δέλτα και του ποταμού έχουν καταγραφεί 41 είδη ψαριών, 20 είδη ερπετών, 11 είδη αμφιβίων και 14 είδη θηλαστικών. Το δέλτα, άλλωστε, αποτελεί ιδανικό ενδιαίτι1μα για το φώλιασμα, τη διαχείμαση, τη διατροφl1 και την ανάπαυση πολλών μεταναστευτικών πουλιών. Έτσι, χρησιμοποιείται ως σταθμός κατά τη μετανάστευση από] 80 είδη πουλιών, αριθμό εντυπωσιακό που οφείλεται στην ποικιλότητα ενδιαιτημάτων. Το σύνολο των ειδών που παρατηρήθηκαννα φωλιάζουν, να ξεχειμωνιάζουν ή απλώς να περνούν, ανέρχεται σε 261. Πολλά από αυτά είναι σπάνια ή απειλούνται με εξαφάνιση. Από όλους τους υγροτόπους της Ευρώπης, μόνον ι::διδ μπορεί να δει κανείς σl1μερα να φωλιάζει η πολύ σπάνια αγκαθοκαλημάνα. Υπάρχουν ακόμη πετροτριλίδες, γλαρόνια, κοκκινοσκέληδες, φοινικόπτερα, στρειδοφάγοι, νεροχελίδονα, πελαργοί, καλαμοκανάδες, αβοκέτι::ς κ.ά. Η αναγνώριση της διεθνούς σημασίας του δέλτα δεν βοήθησι:: να λυθούν τα προβλήματά του. Η ΔΕΗ ι::δώ και μια δεκαετία ξεκίνησε την κατασκευή τριών φραγμάτων για ένα συγκρότημα υδροηλεκτρικών έργων στον ρου του ποταμού. Με την κατασκι::υή των φραγμάτων αυτών και την εκτροπή μέρους της παροχής προς την πεδιάδα της Δράμας, θα στερηθεί το υπόλοιπο τμήμα του ποταμού την απαραίτητη ποσότητα νερού. Επιπλέον, ο ποταμός δεν θα μεταφέρει πια

9 Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΝΕΣΤΟΣ ΚΑΙ 1'0 ΔΕΛΤΛ ΤΟΥ ιλύ, με αποτέλεσμα να αρχίσει η υποχώρηση της αkτjlς του δέλτα και η υφαλμύρωση του νερού στους χι;)ρους των εκβολών. Ήδη ένα μέρος των εδαφών έχει καταστεί παθογενές (αλατούχο), με αποτέλεσμα να είναι ακατάλληλο για τις γεωργικές καλλιέργειες και τις λευκοκαλλιέργειες.με λίγα λόγια, το δέλτα ερημοποιείται και πρέπει σύντομα να ληφθούν μέτρα για να προκληθούν ξανά πλημμύρες, έστω ελεγχόμενες, και να διατηρηθεί η αναγκαία ελάχιστη παροχή νερού του ποταμού. Ίσως η μόνη ευνοϊκή εξέλιξη είναι αυτή που παρατηρήθηκε στις περιοχές που περιέφραξε η Δασική Υπηρεσία απαγορεύοντας κάθε χρήση. Εκεί αρχίζει να επανέρχεταιτο παραποτάμιο δάσος. Έτσι, το αγριογούρουνο,μετά από απουσία πολλών ετών, επανήλθε στο δέλτα, ενι;) αυξήθηκε αισθητά ο πληθυσμός του κολχικού φασιανού. Οι Πρέσπες και το δέλτα του Νέστου είναι οι υγρότοποι που ήλκυσαν περισσότερο από άλλους το έμπρακτο ενδιαφέρον των ελληνικών και ξένων περιβαλλοντικών οργανώσεων. Στη Χρυσούπολη ιδρύθηκε από την τοπική περιβαλλοντικιι οργάνωση το πρώτο μικρό μουσείο υγροτόπου στην Ελλάδα, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου για τη διατήρηση του πολύτιμου φυσικού πλούτου της περιοχής